Ν. Ιντζεσίλογλου, Κοινωνία και Νέα Τεχνολογία, 2η έκδ., 2014

Πρόλογος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Εισαγωγή στην κοινωνιολογική σκέψη και

στον κοινωνικό προβληματισμό

Ι. Μέρος πρώτο του πρώτου κεφαλαίου

1. Οι ορθολογικές και εμπειρικές βάσεις του κοινωνικού προβληματισμού και της κοινωνιολογικής σκέψης

1.1. Αρχαιολογία του ορθού λόγου και του κοινωνικού προβληματισμού

1.2. Η κοινωνική αποστολή της σύγχρονης κοινωνιολογικής σκέψης

2. Η διηνεκής επικαιρότητα της αριστοτελικής κοινωνικής σκέψης

2.1. Γενική θεώρηση

2.2. H μεσότητα ως βασική οργανωτική και ρυθμιστική αρχή του κοινωνικού βίου

2.2.1. Γενικά περί της μεσότητας

2.2.2. Μια εφαρμογή της αρχής της μεσότητας: Tο παράδειγμα της δικαιοσύνης

2.3. Η συνεκτική κοινωνική δύναμη της φιλίας

2.3.1. Τα είδη της φιλίας

2.3.2. Φιλία, δίκαιο και πολιτική

2.4. H διαλεκτική του μέρους και του όλου

2.4.1. Προσδιορισμός της εντελέχειας του μέρους και του όλου, και της μεταξύ τους σχέσης στην κοινωνική ζωή

2.4.2. Ο αριστοτελικός κοινοτισμός και η ισορροπία μεταξύ όλου και μέρους

2.4.3. Τα τρία είδη ζωής κι η αριστοτελική θεωρία περί ιδιοκτησίας και ατομικών κινήτρων

2.4.4. Προτεραιότητα της αυτάρκειας έναντι της ενότητας-συνοχής της κοινωνίας

2.5. Συνοπτικό συμπέρασμα και η πρόταση του συστήματος των 3Α

3. Γενική θεώρηση του ερευνητικού πεδίου της σύγχρονης κοινωνιολογίας

3.1. Γενική Κοινωνιολογία και Ειδικές Κοινωνιολογίες

3.2. Η κοινωνιολογία ως επιστήμη με σύνθετο και πολύπλοκο αντικείμενο μελέτης

3.3. Προτάσεις οργάνωσης του ερευνητικού πεδίου της Κοινωνιολογίας

3.3.1. Ανθρώπινο υποκείμενο και κοινωνικές συλλογικότητες

3.3.2. Τα κριτήρια-παραδείγματα της κοινωνικής σύγκρουσης και της κοινωνικής συνοχής και ισορροπίας

3.3.3. Το παράδειγμα του λειτουργισμού

ΙΙ. Μέρος δεύτερο του πρώτου κεφαλαίου

1. Οι θεμελιωτές της σύγχρονης κοινωνιολογίας

1.1. Η θεμελίωση της κοινωνιολογίας στην Ευρώπη

1.1.1. Ο Αύγουστος Κοντ

α) Η επιρροή του Σαιν-Σιμόν

β) Η κοινωνιολογία ως σύνθετη θετική επιστήμη

γ) Στατική και δυναμική κοινωνιολογία

δ) Τα τρία στάδια εξέλιξης του ανθρώπινου πνεύματος

1.1.2. Ο Καρλ Μαρξ

α) Γενική και περιληπτική θεώρηση

β) Η διαλεκτική και οι μεταμορφώσεις της

αα) Η διαλεκτική στην αρχαία ελληνική σκέψη

ββ). Η σύγχρονη διαλεκτική: Θέση, αντίθεση, σύνθεση, αντίφαση

γγ) Η διαλεκτική στον Χέγκελ

δδ) Η διαλεκτική στον Μαρξ

γ) Η αλλοτρίωση

δ) Ιστορικός υλισμός και επιστημονικός σοσιαλισμός

αα) Γενική θεώρηση

ββ) Η δομή του κοινωνικού συστήματος

γγ) Η ιστορικοδιαλεκτική διαδικασία εξέλιξης του κοινωνικού συστήματος

δδ) Η «εφαρμογή» και οι ποικίλες εκφάνσεις του μαρξισμού μετά τον Μαρξ

1α) Η θεωρία του ασθενέστερου κρίκου

2β) Νεομαρξιστικές τάσεις και μεταμαρξιστικές εξελίξεις στην Ευρώπη

1.1.3. O Herbert Spencer

1.1.4. Ο Emile Durkheim

α). Γενικές επιστημολογικές και μεθοδολογικές παρατηρήσεις

β). Δυνάμεις κοινωνικής συνοχής και μορφές κοινωνικής αλληλεγγύης

αα) Οι δεσμοί «μηχανικής αλληλεγγύης»

ββ) Oι δεσμοί «οργανικής αλληλεγγύης»

γ) Κοινωνική συνείδηση, κοινωνικοποίηση και ανομία

δ) Η αυτονομία της κοινωνιολογίας ως επιστήμης: το παράδειγμα της αυτοκτονίας

ε) Κοινωνική συνοχή, διανεμητική δικαιοσύνη και κράτος.

1.1.5. Ο Max Weber

α) Γενικά περί της κατανοούσας ή κατανοητικής κοινωνιολογίας και της ορθολογικότητας στην ανθρώπινη δράση

β) Η μεθοδολογική αρχή της αξιολογικής ουδετερότητας

γ) Οι ιδεότυποι

1.2. Η θεμελίωση της κοινωνιολογίας στις ΗΠΑ

1.2.1. Οι πρωτοπόροι πρώτοι πρόεδροι της ASA

α) Ο Lester Frank Ward

β) Ο William Graham Sumner

γ) Ο Franklin H. Giddings

δ) Ο Albion W. Small

ε) Ο Edward A. Ross

στ) Ο Charles Horton Cooley

1.2.2. Λοιποί σημαντικοί θεμελιωτές της κοινωνιολογίας στις ΗΠΑ

α) Γενική θεώρηση

β) Ευρωπαίοι μετανάστες θεμελιωτές της Κοινωνιολογίας στις ΗΠΑ

αα) Ο Pitirim Sorokin

ββ) Ο Paul Lazarsfeld

γγ) Μια ιδιαίτερη περίπτωση μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής: Ο Georges Gurvitch

1α) Γενικά

2β) O πυρήνας του προγράμματος επιστημονικής έρευνας του Georges Gurvitch

γ) Η οριστική καταξίωση της θεωρητικής κοινωνιολογίας στις ΗΠΑ

αα) Ο Talcott Parsons

1α) Γενική θεώρηση

2β) Η συστημική ανάλυση-σύνθεση στο έργο του Talcott Parsoms

ββ) Ο Robert King Merton

1α) Γενική θεώρηση

2β) Οι θεωρίες «μέσου βεληνεκούς» κι ο κριτικός λει­τουργισμός

3γ) Ανομία, προσαρμογή και ομάδα αναφοράς

2. Kαταληκτικές-κριτικές παρατηρήσεις για τη συνεισφορά της κοινωνιολογίας και τους τρόπους χρησιμοποίησής της

3. Γενική Κοινωνιολογία: Ενδεικτική βιβλιογραφία σε ελληνική γλώσσα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Εισαγωγή στο ερευνητικό πεδίο

της βιομηχανικής κοινωνιολογίας

1. Το αντικείμενο της βιομηχανικής κοινωνιολογίας με «στενή» και «ευρεία» έννοια

2. Οικονομική επιστήμη και πολιτικο-κοινωνικός προβληματισμός στις βιομηχανικές κοινωνίες: η διεύρυνση του πεδίου έρευνας της βιομηχανικής κοινωνιολογίας

2.1. Κριτικός και κοινωνικός φιλελευθερισμός στην Ευρώπη ή η γέννηση της πολιτικής οικονομίας ως «πολιτικής»

2.1.1. Οι αφετηρίες: Φυσιοκράτες, Adam Smith

2.1.2. John Stuart Mill

2.1.3. J.C.L. Simonde de Sismondi

2.2. Κοινωνική, οικονομική και πολιτική ουτοπία

2.2.1. Ο R. Owen

2.2.2. Ο Ch. Fourier

2.2.3. Ο L. Blanc

2.3. Ο αναρχισμός του J.-P. Proudhon

2.4. Επιστημονικός σοσιαλισμός: Karl Marx

2.5. Αμερικάνικη κριτική οικονομική σκέψη και κοινωνικός προβληματισμός για την βιομηχανική κοινωνία

2.5.1. Th. Veblen

2.5.2. Οι μετακεϋνσιανοί

2.5.3. J. Schumpeter

2.6. Ο κοινωνικός προβληματισμός του νεοφιλελευθερισμού: F. von Hayek

2.7. Το δίπολο της ελευθερίας

3. Βιομηχανική κοινωνιολογία: Ενδεικτική βιβλιογραφία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Η τεχνολογία κι η προβληματική της μετάβασης από την βιομηχανική στη μεταβιομηχανική κοινωνία

1. Από την βιομηχανική στη μεταβιομηχανική κοινωνία

2. Δυσλειτουργικά αποτελέσματα από την χρήση της τεχνολογίας

3. Η ανάγκη «κριτικής» προσέγγισης των σχέσεων καταναλωτή-χρήστη και νέας τεχνολογίας 309.

3.1. Ο αναγκαίος διάλογος

3.2. Ο πολυδιάστατος χαρακτήρας του διαλόγου και τα διακυβευόμενα στο διάλογο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Ηλεκτρονική τεχνολογία, εργασία και πολιτικο­κοινωνικές τάσεις εξέλιξης στο αναπτυγμένο

κεφαλαιοκρατικό σύστημα

1. Εισαγωγικός και μεθοδολογικός προβληματισμός

2. Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της νέας τεχνολογίας κι η κριτική αποδοχή των συνεπειών 326.

3. Η ποιοτική μεταβολή του αστικού κεφαλαιοκρατικού συστήματος, κι η επιμόρφωση - κατάρτιση ως στρατηγική οργάνωσης του «ελεύθερου» χρόνου

4. Γενικευμένες τάσεις εξέλιξης, προτάσεις και συμπεράσματα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Η εισαγωγή του αυτοματισμού στους χώρους εργασίας, και οι συνέπειες της πάνω στην ανεργία και

στην απασχόληση

1. Εισαγωγή

2. Οι κυριότερες συνέπειες της υιοθέτησης της νέας τεχνολογίας στην οργάνωση της εργασίας και στην απασχόληση

2.1. Ο προσδιορισμός της κατάλληλης προοπτικής θεώρησης των συνεπειών

2.2. Οι κυριότερες συνέπειες στον τρόπο οργάνωσης της εργασιακής διαδικασίας

2.2.1. Ο μέχρι σήμερα κυρίαρχος τρόπος οργάνωσης

2.2.2. Τα χαρακτηριστικά του νέου τρόπου οργάνωσης της εργασιακής διαδικασίας 362.

2.3. Οι συνέπειες του νέου τρόπου παραγωγής στην ανεργία

2.3.1. Η θεμελιώδης προβληματική

2.3.2. Ο πολύπλοκος χαρακτήρας των συνεπειών

3. Όροι και δυνατότητες διαμόρφωσης μιας κοινωνικής πολιτικής για την εισαγωγή της τεχνολογίας του αυτοματισμού στην παραγωγή

3.1. Οι κυριότερες ερμηνείες της εισαγωγής της νέας τεχνολογίας

3.1.1. Φιλελεύθερες ερμηνείες και απόψεις

3.1.2. Η κριτική της Επιστημονικής και Τεχνικής Επανάστασης

3.1.3. Η «απορριπτική κριτική»

3.2. Γενικές προτάσεις διαμόρφωσης μιας κοινωνικής πολιτικής (καταληκτικές παρατηρήσεις) 381.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

Ανθρώπινες σχέσεις στους χώρους εργασίας

1. Οργάνωση και άτομο: μεθοδολογικές και εννοιολογικές διευκρινίσεις.

1.1. Η κοινωνικοποίηση του ατόμου

1.2. Η σχέση εξουσίας

1.3. Οργάνωση και στρατηγική

1.4. Η αλλοτρίωση

2. Η Θεωρία των ανθρώπινων σχέσεων

2.1. F.-W. Taylor (1856-1915): Η θέση εκκίνησης

2.2. Elton Mayo (1880-1949): Η κριτική αντίθεση

2.3. Η δημιουργική σύνθεση

2.3.1. Το επαγγελματικό κλίμα

2.3.2. Η ιεράρχηση των αναγκών

2.3.3. Η ύπαρξη «ηθικού»

3. Ανθρώπινες σχέσεις και επαγγελματικός προσανατολισμός

3.1. Ορισμός του επαγγελματικού προσανατολισμού και το ιστορικό της ανάπτυξης του

3.2. Ανθρώπινες σχέσεις κι η παιδαγωγική πράξη του επαγγελματικού προσανατολισμού

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ

Στοιχεία κοινωνιολογίας των επαγγελμάτων

Ή της απασχόλησης

1. Τα δύο είδη της κοινωνιολογίας του επαγγέλματος (ή των επαγγελμάτων)

2. Ιστορικό της γένεσης και εξέλιξης της κοινωνιολογίας των επαγγελμάτων

3. Σχέση επαγγελματία-κοινού και τρόποι κοινωνικής της ρύθμισης

3.1. Ο επαγγελματικός έλεγχος γενικά

3.2. Ο έλεγχος που ασκείται από τρίτους

3.3. Μορφές ενδοεπαγγελματικού ελέγχου

3.4. Μορφές ελέγχου από την πλευρά του πελάτη

3.5. Καταληκτικές κοινωνιολογικής φύσης επιφυλάξεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ

ενα παράδειγμα: Ανθρώπινες σχέσεις και

κοινωνιολογική προσέγγιση στα ιατρικά και

παραϊατρικά επαγγέλματα

1. Διευκρινίσεις εννοιών και προσδιορισμός του αντικειμένου μελέτης της κοινωνιολογίας των νοσηλευτικών ιδρυμάτων και των ιατρικών και παραϊατρικών επαγγελμάτων

2. Κοινωνικός προσδιορισμός του νοηματικού περιεχομένου των εννοιών της υγείας και της ασθένειας

3. Τα νοσηλευτικά ιδρύματα

4. Η θεραπευτική σχέση ως σύστημα

4.1. Η λειτουργία του ιατρού στην σχέση του με τον ασθενή

4.2. Η λειτουργία του νοσοκόμου στην σχέση με τον ασθενή

4.3. Η εμπλοκή της προσωπικότητας του ασθενή στην θεραπευτική σχέση

4.3.1. Ψυχολογικές συνέπειες από την είσοδο στο νοσοκο­μείο

4.3.2. Τα ψυχολογικά αποτελέσματα της ασθένειας κι οι στρατηγικές του ασθενή

5. Νέα τεχνολογία, βιο-ιατρική πρακτική και ηθικοκοινωνικοί προβληματισμοί: το παράδειγμα της εξωσωματικής γονιμοποίησης

5.1. Εισαγωγικός προβληματισμός

5.2. Η κριτικοθεωρητική προσέγγιση του φαινομένου

5.2.1. Γενικός προβληματισμός

5.2.2. Τα διακυβευόμενα συμφέροντα, οι αντιφάσεις, τα διλήμματα κι η ιατρική δεοντολογία

5.3. Προτάσεις για μια πολιτική κοινωνικής πρόνοιας ως είδος συμπεράσματος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ

Παγκοσμιοποίηση και ξενοφοβία

1. Η παγκοσμιοποίηση

1.1. Θετικές λειτουργίες και αρνητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης

1.2. H δυναμική των προκλήσεων και ο νόμος της δράσης-αντίδρασης.

1.3. Oι κύριοι άξονες της αντίδρασης-κριτικής

1.3.1. O άξονας του πολιτισμού

1.3.2. O άξονας της πολιτικής

1.3.3. O άξονας της οικονομίας και της οικολογίας

1.4. Aπόπειρες απάντησης στις προκλήσεις-κριτικές

1.4.1. H δομή του συστήματος

1.4.2. H δυναμική της αυτονομίας των υποσυστημάτων

α) H δυναμική της πολυσυστημικής δημοκρατικής κοινωνίας

β) Πολιτική, αγορά και δίκαιο του ανταγωνισμού

γ) Πολιτική και οικοσύστημα

δ) Πολιτική, οικονομία και περιθωριοποίηση

2. To πρόβλημα της ξενοφοβίας σήμερα: διαπιστώσεις και προτάσεις

2.1. Eισαγωγή

2.2. Σύντομο ιστορικό της μετακίνησης πληθυσμών προς τις δυτικο-ευρωπαϊκές χώρες

2.3. Φαινομενολογία της ξενοφοβίας στην Eυρώπη (και στην Eλλάδα) σήμερα

2.4. Kριτήρια-παράγοντες έντασης της ξενοφοβίας

2.5. H αντιμετώπιση του φαινομένου της ξενοφοβίας

2.6. Συμπέρασμα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΚΑΙ

ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗΣ

1. Η συστημική προσέγγιση

1.1. Το ιστορικό της γένεσης της συστημικής ανάλυσης

1.2. Το διαλεκτικό «πήγαινε - έλα» ανάμεσα στην συστημική θεωρία και στο υπό μελέτη κοινωνικό φαινόμενο

1.3. Οι βασικές έννοιες της συστημικής προσέγγισης στις κοινωνικές επιστήμες

1.3.1. Η έννοια του «όλου»

1.3.2. Η έννοια του «τέλους» και της ανάστροφης δράσης

1.3.3. Η οργανωτική διάσταση της πολυπλοκότητας του συστήματος

1.3.4. Κλειστά και ανοιχτά συστήματα

2. Η κυβερνητική επιστήμη γενικά

Résumé du livre

Summary of the book

INDEX:

Κατάλογος ελληνικών ονομάτων

Κατάλογος ξένων ονομάτων