Ν.-Κ. Παπαστοΐτσης, Η κληρονομική διαδοχή στο κτηματολογικό δίκαιο, 2024

Ο θεσμός της κληρονομικής διαδοχής εκφράζει την ανάγκη προστασίας της ατομικής ιδιοκτησίας (άρθρο 17 § 1 Σ). Και τούτο διότι εάν η περιουσία χανόταν με τον θάνατο του φορέα της θα δημιουργούνταν κίνδυνος για την ομαλή εξέλιξη των συναλλαγών και θα επέρχετο ανασφάλεια στην οικονομική ζωή, καθώς το τυχαίο και απρόβλεπτο αυτό γεγονός θα μπορούσε να ματαιώσει την εξέλιξη μιας συμβάσεως. Η ιδιαίτερη μάλιστα σημασία του γεγονότος τούτου επιτείνεται στο πλαίσιο ενός κεφαλαιοκρατικού οικονομικού συστήματος, βασικά θεμέλια του οποίου είναι η διάρκεια και η εμπιστοσύνη στις συμβατικές σχέσεις. Επιπροσθέτως, κίνητρο για την ανάπτυξη της ατομικής περιουσίας, αλλά και ενδείκτη των αξιών της κοινωνίας, αποτελεί και η κατά προτεραιότητα περιέλευση της κληρονομίας στους στενότερους συγγενείς. Έτσι, όμως, γίνεται φανερό ότι μέσω της κληρονομικής διαδοχής επιτυγχάνεται και η φροντίδα και εξασφάλιση της οικογένειας ως κοινωνικής ομάδος (άρθρο 21 § 1 Σ).

Θεωρία και νομολογία, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τους θεμελιώδεις σκοπούς και επιδιώξεις των δύο αυτών θεσμών, κλήθηκαν να δώσουν λύση στα ζητήματα που ανέκυψαν από την τομή τους. Αφορμή, λοιπόν, για την εκπόνηση και συνάμα στόχος της παρούσας μελέτης είναι να συστηματοποιήσει τα κυριότερα από αυτά, συμβιβάζοντας και αμβλύνοντας τις αποκλίσεις, ώστε να αναδειχθεί ότι με το σύστημα του κτηματολογίου η αγορά των κληρονομιαίων ακινήτων θα είναι πλέον ασφαλής.

Αναλυτικότερα, στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται η ανάλυση των βασικότερων ζητημάτων της κληρονομικής διαδοχής που ανακύπτουν στο στάδιο της κτηματογράφησης, αφού προηγουμένως, βέβαια, αποσαφηνίζονται οι απαραίτητες έννοιες και δημιουργείται το αναγκαίο υπόβαθρο για την κατανόησή τους. Ακολούθως, στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται προσπάθεια εξέτασης των προβλημάτων από τη σύμπλεξη των δύο αυτών θεσμών σε καθεστώς λειτουργούντος κτηματολογίου, ενώ, τέλος, στο τρίτο κεφάλαιο αντιμετωπίζονται ειδικότερα ζητήματα (η σχέση της περί κλήρου αγωγής με την αγωγή του άρθρου 6 § 2 ν. 2664/1998, καθώς και αυτή της χρησικτησίας με την κληρονομική διαδοχή στο Εθνικό Κτηματολόγιο), χωρίς να παραγνωρίζονται και οι πρόσφατες νομοθετικές εξελίξεις. Τέλος, σε παράρτημα της έκδοσης περιλαμβάνονται οι σημαντικότερες μέχρι σήμερα αποφάσεις του Αρείου Πάγου και των δικαστηρίων ουσίας επί των ανωτέρω ζητημάτων.