Ε. Βενιζέλος, Δικαστικός Έλεγχος της Συνταγματικότητας των Νόμων και Ερμηνεία του Συντάγματος, 2022

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΤΑ ΕΙΔΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ

ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Προδιάθεση: Από την ερμηνεία των κειμένων στην ερμηνεία του νόμου και από την ερμηνεία του νόμου στην ερμηνεία του Συντάγματος

Κεφάλαιο Α: Η θεμελίωση της ιδιαιτερότητας της ερμηνείας του Συντάγματος

I. Η υπεροχή και το ρυθμιστικό αντικείμενο του Συντάγματος ως βασικοί λόγοι που καθιστούν ιδιαίτερο ζήτημα την ερμηνεία του

II. Ο ερμηνευτικός μονισμός του Συντάγματος, του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της ΕΕ

III. Η ερμηνεία του Συντάγματος ως ερμηνεία του κανόνα αναγνώρισης και του κανόνα ελέγχου τυχόν ουσιαστικής αντισυνταγματικότητας

Κεφάλαιο Β: Οι επιμέρους εκδοχές της ερμηνείας του Συντάγματος και η σχέση της με συναφείς έννοιες

I. Η διαφορά μεταξύ της αυθεντικής ερμηνείας του νόμου και της αυθεντικής ερμηνείας του Συντάγματος - Η διάκριση μεταξύ επίσημης και επιστημονικής και μεταξύ αφηρημένης και συγκεκριμένης ερμηνείας του Συντάγματος

II. Η σχέση της ερμηνείας του Συντάγματος με τη συνταγματική πρακτική και τις συνταγματικές συνθήκες

III. Η σχέση της ερμηνείας του Συντάγματος με τις άτυπες συνταγματικές μεταβολές

Κεφάλαιο Γ: Η ερμηνεία του Συντάγματος μεταξύ ερμηνείας του νόμου και συνταγματικού πλουραλισμού

Ι. Η ερμηνεία του Συντάγματος υπό συνθήκες συνταγματικού πλουραλισμού

ΙΙ. Οι ιδιομορφίες της ερμηνείας του Συντάγματος που απορρέουν από τις ιδιομορφίες του Συντάγματος σε σχέση με τον νόμο

ΙΙΙ. Οι κλασικές μέθοδοι ερμηνείας του Δικαίου και η ερμηνεία του Συντάγματος

IV. Υφίσταται πράγματι η διάκριση πολιτικής και νομικής ερμηνείας του Συντάγματος;

V. Η σχέση της ευρωπαϊκής και της αμερικανικής αντίληψης και ορολογίας ως προς την ερμηνεία του Συντάγματος

Κεφάλαιο Δ: Η δικαστική ερμηνεία του Συντάγματος - Από τον μεθοδολογικό πλουραλισμό στις δικονομικές εγγυήσεις

I. Η ερμηνεία του Συντάγματος, η έννοια του γενικού συμφέροντος και η αρχή της αναλογικότητας

II. Ερμηνεία του Συντάγματος στο πλαίσιο του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων

III. Από τις μεθόδους ερμηνείας στους κανόνες ερμηνείας που προβλέπονται στο ίδιο το Σύνταγμα ή συνάγονται από αυτό - Η διασφάλιση της ιστορικής, θεσμικής και κανονιστικής συνοχής του Συντάγματος

IV. Υπάρχει ιεραρχική διάρθρωση των μεθόδων ερμηνείας του Συντάγματος; - Η σημασία των δικονομικών εγγυήσεων - Απόφαση, αιτιολογία, ερμηνεία

Κεφάλαιο Ε: Το φάσμα της ερμηνείας του Συντάγματος

I. Η εξελικτική ερμηνεία και η εξέλιξη του συνταγματικού κειμένου - Η ερμηνεία του «επαυξημένου Συντάγματος»

II. Η σημασία της συζήτησης για την ερμηνεία του Συντάγματος: Η εικόνα της δίκης ως εικόνα της ερμηνείας – Ο ερμηνευτικός σχετικισμός και η ανθεκτικότητα του Συντάγματος

Βιβλιογραφικές αναφορές

ΠΤΥΧΕΣ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Προδιάθεση: Η αναγωγή στο Σύνταγμα και ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων

Κεφάλαιο Α: Μορφές μη δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας

I. Η διάκριση μεταξύ προληπτικού και κατασταλτικού ελέγχου - Ο πολιτικός έλεγχος της συνταγματικότητας

II. Είναι επιτρεπτός ή επιβεβλημένος ο έλεγχος της συνταγματικότητας από τη διοίκηση;

Κεφάλαιο Β: Η θεμελίωση του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας

I. Η νομολογιακή θεμελίωση του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας στην Ελλάδα

II. Οι εξελίξεις του μεσοπολέμου - Το παράδειγμα της Αυστρίας - Ο διάλογος Κέλσεν - Σμίτ

III. Το εύρος του ελέγχου - Έλεγχος της συνταγματικότητας των τυπικών και ουσιαστικών νόμων

IV. Με ποιους δικονομικούς τρόπους έρχεται ο δικαστής σε επαφή με το Σύνταγμα;

Κεφάλαιο Γ: Η βασική τυπολογία συστημάτων δικαστικού ελέγχου

της συνταγματικότητας των νόμων

I. Η διεθνής επικράτηση του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων - Τα κριτήρια ταξινόμησης των εθνικών συστημάτων

II. Το αμερικανικό μοντέλο

III. Η επικράτηση του συστήματος του Συνταγματικού Δικαστηρίου μεταξύ των επιμέρους τύπων δικαστικού ελέγχου - Η προφανής σύγκλιση των επιμέρους συστημάτων

IV. Το γαλλικό παράδειγμα

V. Το γερμανικό μοντέλο

VI. Μια ειδικότερη αναφορά στο κυπριακό παράδειγμα

VII. Η βρετανική περίπτωση

Κεφάλαιο Δ: Τα βασικά χαρακτηριστικά του ελληνικού συστήματος δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων

I. Έλεγχος διάχυτος, παρεμπίπτων, συγκεκριμένος και υποχρεωτικός που οδηγεί σε παραμερισμό της αντισυνταγματικής διάταξης

II. Έλεγχος της ουσιαστικής και όχι της (εσωτερικής) τυπικής συνταγματικότητας

III. Η θέση του ΑΕΔ (άρθρο 100 Σ) στο σύστημα δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων

IV. Η σχέση της παραβίασης με την κατάλυση του Συντάγματος (άρθρα 93 παρ.4 και 87 παρ. 2 Σ)

Κεφάλαιο Ε: Από τη φαινομενική στην πραγματική εικόνα του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας στην Ελλάδα - Η μετατροπή του ελέγχου σε συγκεντρωτικό, κύριο, ευθύ και αφηρημένο

I. Η αρχική εικόνα δεν είναι πλήρης

II. Οι έννομες συνέπειες των αποφάσεων των ανώτατων δικαστηρίων περί αντισυνταγματικότητας και το ζήτημα του χρόνου επέλευσής τους

III. Οι υφιστάμενοι δικονομικοί μηχανισμοί συγκέντρωσης του ελέγχου

Κεφάλαιο ΣΤ: Η προβολή ισχυρισμού αντισυνταγματικότητας και ο αυτεπάγγελτος έλεγχος αντισυνταγματικότητας στους επιμέρους δικαιοδοτικούς κλάδους

I. Μια σύντομη εισαγωγή

II. Η ιδιαίτερη θέση του ΣτΕ και του Ελεγκτικού Συνεδρίου

III. Ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων - Το ζήτημα του αυτεπάγγελτου ελέγχου

IV. Οι προβλέψεις του ΚΔΔ - Ο αυτεπάγγελτος έλεγχος από τα ΤΔΔ και το ΣτΕ

V. Ενώπιον των ποινικών δικαστηρίων

VI. Στην αναίρεση υπέρ του νόμου

VII. Το ζήτημα της τυπολατρικής ερμηνείας των δικονομικών διατάξεων

Κεφάλαιο Ζ: Παράλληλος δικαστικός έλεγχος συνταγματικότητας

και συμβατότητας με το Δίκαιο της ΕΕ και την ΕΣΔΑ

I. Από την ευκολία του συμφυρμού των ελέγχων στην υποχρέωση αποσαφήνισης του υπερέχοντα κανόνα αναφοράς

II. Ο έλεγχος υπό συνθήκες πολυεπίπεδου συνταγματισμού

III. Η σειρά διεξαγωγής του πολυεπίπεδου ελέγχου τυχόν αντίθεσης προς υπερέχοντες κανόνες δικαίου

IV. Η ένταση του ελέγχου συνταγματικότητας και του ελέγχου συμβατότητας προς το Δίκαιο της ΕΕ και την ΕΣΔΑ- Η σχέση μεταξύ των επιμέρους ελέγχων - Τα παραδείγματα της αρχής ne bis in idem και της αίτησης επανάληψης της διαδικασίας μετά την έκδοση της απόφασης του ΕΔΔΑ

V. Η επιρροή της ύπαρξης του ΔΕΕ και του ΕΔΔΑ στα εθνικά συστήματα δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας

Κεφάλαιο Η: Η οριοθέτηση του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων

I. Η συζήτηση περί «πολιτικού Συντάγματος» και η σημασία της για την οριοθέτηση του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας

II. Η σημασία της φύσης του συνταγματικού κειμένου

III. Η οριοθέτηση του ελέγχου ως σύνθετο πρόβλημα αιτιολογίας της δικαστικής απόφασης, ερμηνείας του Συντάγματος και θεσμικής ισορροπίας μεταξύ νομοθετικής και δικαστικής εξουσίας

IV. Δικαστικός ακτιβισμός και δικαστικός αυτοπεριορισμός - Η φορά του ελέγχου

V. Η περιορισμένη σημασία των μεθοδολογικών εξαγγελιών του δικαστή

VI. Το τεκμήριο συνταγματικότητας των νόμων και οι συναφείς αρχές

VII. Η σύμφωνη με το Σύνταγμα ερμηνεία του νόμου, η μερική ποσοτική και η μερική ποιοτική αντισυνταγματικότητα του νόμου - Η επεκτατική εφαρμογή ευνοϊκών ρυθμίσεων

Κεφάλαιο Θ: Η διακύμανση της έντασης του δικαστικού ελέγχου

της συνταγματικότητας - Ένα σύντομο «πανόραμα»

Κεφάλαιο Ι: Ο δικαστικός έλεγχος των συνταγματικών μεταβολών

I. Δικαστικός έλεγχος της συνταγματικότητας και άτυπες συνταγματικές μεταβολές

II. Δικαστικός έλεγχος της αναθεώρησης του Συντάγματος

Κεφάλαιο ΙΑ: Ειδικά θέματα δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας

I. Η «νομολογία των μνημονίων» ως εργαστήριο δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων

II. Συνέχεια: ο δικαστικός έλεγχος της νομοθετικής εφαρμογής των κοινωνικών δικαιωμάτων

III. Τα ιδιαίτερα προβλήματα του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των ποινικών νόμων

Κεφάλαιο ΙΒ: Έχει νόημα η συζήτηση περί συνταγματικού δικαστηρίου στην Ελλάδα ή πρέπει να δοθεί έμφαση στις δυνατότητες του κοινού δικονομικού νομοθέτη;

Βιβλιογραφικές αναφορές

Ευρετήριο