Μ. Γαλανού, Male captus bene judicatus. Οι απαγωγές υπόπτων τρομοκρατίας, 2017

Πρόλογος

Βραχυγραφίες

Εισαγωγή

Μία περίπτωση του ‘παραδόξου της Αγίας Πετρούπολης’

1. Προλεγόμενα: μία αφορμή για έρευνα

1.1. Συνοπτικά: απαγωγή - μεταφορά - κράτηση υπόπτων τρομοκρατίας

1.2. Αναλυτικά: η σύνδεση με την αρχή ‘male captus bene judicatus’

2. Το γνωστικό αντικείμενο

2.1. Διεθνές ποινικό δίκαιο & ανθρώπινα δικαιώματα

2.2. Η διεθνής εγκληματικότητα

2.3. Η ‘νέα τρομοκρατία’

3. Η υπόθεση εργασίας

3.1. H αποτυχία της πολιτικής κατά της τρομοκρατίας

3.2. Η ‘προσδοκώμενη ωφελιμότητα’

3.2.1. Ο Daniel Bernoulli: η ‘αποστροφή προς τον κίνδυνο’

3.2.2. Το ‘παράδοξο της Αγίας Πετρούπολης’

3.2.3. Η παράφραση του ‘παραδόξου’

Κεφάλαιο Πρώτο

Ο ‘Μαύρος Κύκνος’ της 11ησ Σεπτεμβρίου -

Ζητήματα ασφάλειας σε μια εποχή κινδύνων

1. Προεισαγωγικά

1.1.Ένα παράδειγμα: η ιστορία επαναλαμβάνεται

1.2. Ένα γεγονός-ορόσημο: η 11η Σεπτεμβρίου 2001

1.3. Ο ‘Μαύρος Κύκνος’ της 11ης Σεπτεμβρίου 2001

1.3.1. Η θεωρία του ‘Μαύρου Κύκνου’

1.3.2. Στοιχεία συμμετρίας

1.3.2.(α). Η επέλευση του απίθανου: Ο ‘Μαύρος Κύκνος’ της Ευγενίας

1.3.2.(β). Η μη-επέλευση του πιθανού: Οι Λευκοί Κύκνοι της Ευγενίας

1.3.3. Το σπάνιο γεγονός ισούται με την αβεβαιότητα

2. Οι ‘κίνδυνοι’ και η ‘ασφάλεια’

2.1. Η εποχή των ‘κρυμμένων κινδύνων’

2.1.1. Η εποχή: η μετατόπιση προς την παγκόσμια κοινωνία

2.1.1.(α). Γενικά

2.1.1.(β). Οι διεθνείς σχέσεις: μια πορεία προς το ‘καθ’ όλου σύστημα’

2.2. Οι κίνδυνοι

2.2.1. Η ‘κοινωνία της διακινδύνευσης’

2.2.1.(α). Η ‘συλλογική αγωνία’

2.2.1.(β). Ο κίνδυνος: ‘συγκρουσιακή πολλαπλότητα αναφορών’

2.2.2. ‘Προκατάληψη διαθεσιμότητας’

2.2.2.(α). Η υποκειμενικότητα του κινδύνου

2.2.2.(β). Ο ‘καταρράκτης διαθεσιμότητας’ στην τρομοκρατία

2.2.2.(γ). Η ‘παρατεταμένη προφύλαξη’

2.2.3. Οι κίνδυνοι και το status positivus libertatis

2.2.3.(α). Κρατικοί και μη-κρατικοί κίνδυνοι

2.2.3.(β). Κλιμακούμενες κατηγορίες κινδύνων

2.3. Η θεώρηση της δημόσιας ασφάλειας ως ‘κοινού αγαθού’

3. Το εννοιολογικό πεδίο της ‘τρομοκρατίας’

3.1. Οι πρώτες αναφορές

3.2. Ο χαρακτήρας και το περιεχόμενο του όρου

3.3. Η φύση του εγκλήματος της διεθνούς τρομοκρατίας

Κεφάλαιο Δεύτερο

Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας -

Ο παραλογισμός της μη ανακτήσιμης δαπάνης

1. Εισαγωγή: Ο παραλογισμός της μη ανακτήσιμης δαπάνης

1.1. Οι επιδράσεις της διαθεσιμότητας

1.1.1. Η μελέτη του κινδύνου και της ασφάλισης

1.1.2. Οι επιθέσεις στο Παρίσι (2015) και στη Νίκαια (2016)

1.1.3. Η «οδήγηση στη χιονοθύελλα»

1.2. Το ισοζύγιο ‘security-liberty trade-off’

1.3. Η αρχή της αναρχίας

2. Τα Ηνωμένα Έθνη

2.1. Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ

2.2. Η δράση του ΣυμβΑσφΟΗΕ

2.2.1. Λειτουργικές αρμοδιότητες: κατεξοχήν πολιτικό όργανο

2.2.2. Οι ‘έξυπνες ή στοχευμένες κυρώσεις’

2.2.2.(α). Προεισαγωγικά

2.2.2.(β). Οι περιορισμοί διασυνοριακής μετακίνησης

2.2.2.(γ). Απαγόρευση μετακίνησης και αποστέρηση εσόδων

2.2.2.(δ). Τα Ψηφίσματα 2249 (2015), 2253 (2015) και 2255 (2015)

3. Το πεδίο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

3.1. Η ανάκληση των αναμνήσεων μιας ειρήνης

3.2. Το πρωτάτο των θεμελιωδών δικαιωμάτων

3.3. Ποινικές υποθέσεις και θεμελιώδη δικαιώματα

3.3.1. Στρατηγικές ασφάλειας

3.3.2. Η νομοθεσία της ΕΕ

3.3.2.(α). Η απόφαση-πλαίσιο 2008/919/ΔΕΥ

3.3.2.(β). Οι Οδηγίες 91/308/ΕΟΚ, 2001/97/ΕΚ και 2005/60/ΕΚ

3.3.2.(γ). Ο Κανονισμός (ΕΚ)881/2002

3.3.2.(γ1). Τα περιοριστικά μέτρα κατά των Ταλιμπάν

3.3.2.(γ2). Δέσμευση κεφαλαίων

3.3.2.(γ2α). Άμεσες πρόσοδοι: Οι υποθέσεις Kadi Ι & ΙΙ

3.3.2.(γ2β). Έμμεση διάθεση κεφαλαίων

3.3.2.(γ2γ). Ο Κανονισμός 2580/2001: τρομοκρατική ομάδα

4. Οι πολιτικές των κρατών: το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ

4.1. Η αντιτρομοκρατική νομοθεσία στο Ηνωμένο Βασίλειο

4.1.1. Η αποσχιστική τρομοκρατία στη Βόρεια Ιρλανδία

4.1.1.(α) Ιστορικά προλεγόμενα

4.1.1.(α1). Οι διεκδικήσεις των πολιτικών δικαιωμάτων

4.1.1.(α2). Εγκλεισμός χωρίς δίκη

4.1.1.(β). Το ‘Diplock process’

4.1.1.(β1). Ένα αποψιλωμένο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης

4.1.1.(β2). Ο επικεφαλής της ποινικής δίωξης

4.1.1.(β3). Η ρήτρα έκτακτης ανάγκης

4.1.1.(β4). Οι πληροφοριοδότες

4.1.2. Συνοπτικά: Το τρίπτυχο «δίωξη-απέλαση-κράτηση»

4.1.3. Ειδικές αναφορές

4.1.3.(α). Ο Αντιτρομοκρατικός νόμος του 2001

4.1.3.(α1). Η ‘δοκιμασία των τριών σταδίων’

4.1.3.(α2). Η υπόθεση ‘Belmarsh detainees case’

4.1.3.(β). Ο Νόμος για την Πρόληψη της Τρομοκρατίας του 2005: Οι ‘control orders’

4.1.3.(γ). Ο Terrorism Act 2006 μετά την 7η-7ου-2005

4.1.3.(δ). Η πρόσφατη νομοθεσία

4.2. Οι ΗΠΑ

4.2.1. Η κήρυξη του πολέμου

4.2.1.(α). Το μοντέλο της στρατιωτικής δράσης

4.2.1.(β). Ένα δίλημμα: ο δρόμος της αρετής και ο δρόμος της κακίας.

4.2.1.(γ). Η ‘Αμερικανική εξαιρετικότητα’

4.2.2. Η νόμιμη βάση του πολέμου

4.2.2.(α). Η επέμβαση στο Αφγανιστάν

4.2.2.(α1). Γενικό πλαίσιο

4.2.2.(α2). Το άρθρο 42 ΚατΧΟΗΕ: η διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας

4.2.2.(α3). Το άρθρο 51 ΚατΧΟΗΕ: το δικαίωμα στην αυτοάμυνα

4.2.2.(β). Η στρατιωτική επέμβαση στο Ιράκ

4.2.2.(β1). Τα όπλα μαζικής καταστροφής

4.2.2.(β1α). Το ‘δόγμα του 1%’

4.2.2.(β1β). Οι ενδεχόμενοι σύμμαχοι

4.2.2.(β1γ). Η ‘προληπτική αυτοάμυνα’

4.2.2.(β1δ). Η ‘ανάσταση’ παρελθόντων ψηφισμάτων

4.2.2.(β2). Το επιχείρημα περί προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

4.2.2.(β2α). Το ‘επιχείρημα MacDonald’

4.2.2.(β2β). Ζητήματα αμοιβαιότητας

4.2.2.(β2γ). Το επιχείρημα της ανθρωπιστικής επέμβασης

Κεφάλαιο Τρίτο

Η έννοια του ‘υπόπτου τρομοκρατίας’ ως κατασκευή

ενός ‘εχθρού’ - Η ‘πλάνη του Μωυσή’

1. Προλεγόμενα: Η ‘πλάνη του Μωυσή’

1.1.Ενδείξεις ‘προθεσιακής αιτιότητας’

1.2. Εκδηλώσεις της αρνητικότητας: η ‘αποστροφή ζημίας’

1.3. Η απόφαση Norwood κατά Ηνωμένου Βασιλείου της 16ης-11ου-2004

2. Τα χαρακτηριστικά των τρομοκρατών

2.1. Μία πρώτη προσέγγιση

2.2. Η ‘θέση των δέκα σημείων’

3. Ο θρησκευτικός χαρακτήρας της τρομοκρατίας

3.1. Η Φάτουα του Χομεϊνί της 14ης-2ου-1989

3.2. Οι δυτικές κοινωνίες κατά την έκδοση της Φάτουα

3.2.1. Εκκοσμικευμένες κοινωνίες στη φάση της ‘απομάγευσης’

3.2.2. Η περίπτωση της Γαλλίας: η ‘υπόθεση της μαντίλας’

3.2.3. Ένα παράδοξο της γαλλικής κοινωνίας

3.2.4. Η ‘επαναμάγευση’ ή αλλιώς ο ‘επανεξιλαμισμός’

3.2.4.(α). Επεξηγήσεις

3.2.4.(β). Ερμηνευτικές θεωρίες

4. Η κατασκευή του ‘εχθρού’

4.1. Η ‘εχθρική φαντασίωση’

4.2. Ένα παράδειγμα ‘επιλεκτικής εχθρότητας’

4.3. Το ‘ποινικό δίκαιο του εχθρού’

Κεφάλαιο Τέταρτο

Το αξίωμα ‘male captus bene judicatus’ -

Η περίπτωση των απαγωγών

1. Εισαγωγικά: εννοιολογικές διακρίσεις

1.1. Οι εξαφανίσεις προσώπων

1.1.1. Ένα γενικό πλαίσιο

1.1.2. Το ‘δικαίωμα στην αλήθεια’

1.1.3. Το πρόγραμμα ‘Nacht und Nebel’

1.1.4. Η απαγωγή του στρατηγού Χάινριχ φον Κράιπε

1.2. Στοιχειοθετήσεις από τη νομολογία του ΕΔΔΑ

1.2.1. Οι εστίες κινδύνου - γενικές παρατηρήσεις

1.2.2. Η περίπτωση της Τσετσενίας

1.2.3. Οι αγνοούμενοι της Κύπρου

1.2.3.(α). Μια ‘στοχευμένη πολιτική’ μαζικών εξαφανίσεων

1.2.3.(β). Η διαρκής φύση του εγκλήματος της εξαφάνισης

1.2.4. Ζητήματα locus standi

1.2.5. Το βάρος απόδειξης

1.2.6. Δικονομικά προβλήματα υπό το άρθρο 5 ΕΣΔΑ

2. Οι απαγωγές

2.1.Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2.2. Οι λόγοι των απαγωγών

2.3. Ο σκοπός της δίωξης των εγκλημάτων

2.3.1. Η ‘τεκμαιρώμενη σειρά προτεραιότητας’

2.3.2. Η δίκη του Eichmann

2.3.3. Το δόγμα ‘Ker-Frisbie Doctrine’

2.4. Οι ανεξιχνίαστες απαγωγές

3. Το αξίωμα ‘male captus, bene judicatus’

3.1. Πράξεις κρατικής εξουσίας σε ξένη επικράτεια

3.1.1. Γενικοί κανόνες

3.1.2. Εξαιρέσεις

3.1.2.(α). Αντίσταση υπαλλήλων εκδικάζοντος κράτους

3.1.2.(β). Ζητήματα δικαιοδοσίας

3.2. Κράτηση και διεξαγωγή δίκης απαχθέντος προσώπου

3.2.1. Ex injuria jus non oritur

3.2.2. Τα άρθρα 5 και 6 ΕΣΔΑ

Κεφάλαιο Πέμπτο

Οι απαγωγές υπόπτων τρομοκρατίας ως male captus -

Διλήμματα πολέμου: Οι Αφγανοί γιδοβοσκοί

1. Εισαγωγικά ζητήματα: διλήμματα πολέμου

1.1. Οι Αφγανοί γιδοβοσκοί: η αβεβαιότητα

1.2. Ο ‘απελπισμένος οδηγός τρένου’: η βεβαιότητα

1.3. Δύο οιονεί απαγωγές

1.3.1. Η απαγωγή του Αμπντουλάχ Οτσαλάν

1.3.2. Η υπόθεση Boudella κατά Βοσνίας της 11ης-10ου-2002

2. Το ‘ρυθμιστικό μοντέλο’

2.1. Το πρόγραμμα των ‘έκτακτων παραδόσεων’

2.2. Το πρόγραμμα ‘High Value Detainee Program’

2.3. Οι αποφάσεις κατά Πολωνίας Al-Nashiri και Husayn Abu Zubaydah

2.3.1. Τα γεγονότα

2.3.2. Η δικανική κρίση

2.3.2.(α). Τα βασανιστήρια

2.3.2.(β). Η παράδοση εμπεριέχει εξωσυστημική κράτηση

2.4. Η απόφαση El Masri κατά FYROM: ‘τρομοκράτης κατά λάθος’

2.4.1. Συνοπτική παρουσίαση

2.4.2. Τα πραγματικά ζητήματα

2.4.3. Η διαδικασία ενώπιον της αμερικανικής δικαιοσύνης

2.4.4. Η διεκδίκηση του δικαιώματος στην αλήθεια

2.4.5. Παράδοση ισοδύναμη αποστέωσης δικαιωμάτων

2.4.5.(α). Η αρχή της μη-επαναπροώθησης

2.4.5.(β). Η χορήγηση διπλωματικών εγγυήσεων

2.4.5.(γ). Ο κίνδυνος επιβολής θανατικής ποινής

3. Το καθεστώς των αιχμαλώτων και των απαχθέντων

3.1. Ένα ‘υβριδικό μοντέλο’

3.2. Το δίκαιο του πολέμου

3.3. Το νομικό status των υπόπτων τρομοκρατίας

3.3.1. Οι ‘εχθροί-μαχητές’

3.3.2. Η υπόθεση Boumediene

3.3.3. Εξαιρέσεις από τη Συνθήκη της Γενεύης

Κεφάλαιο eκτο

male detentus: Το δίλημμα του φυλακισμένου -

Η οικονομική ανάλυση του δικαίου ad hoc

Προοίμιο

1. Το δίλημμα του φυλακισμένου

1.1. Το περιεχόμενο

1.2. Το παράδοξο του παιγνίου

1.2.1.Η ορθολογικότητα ως ιδιοτέλεια

1.2.2.Η πρόκριση της αρχής της συλλογικότητας

1.3. Θεωρητική γενεαλογία

2. Το παίγνιο ως μοντέλο πολεμικής σύγκρουσης

2.1.Η περίπτωση του Ψυχρού Πολέμου

2.2. Ο Πόλεμος ενάντια στην Τρομοκρατία

2.2.1.’Κρατούμενοι υψίστης σημασίας’

2.2.2. Το δίλημμα του φυλακισμένου Abou Omar

2.2.2.(α). Το ερώτημα

2.2.2.(β). Ο απαχθείς ως ύποπτος τρομοκρατίας

2.2.2.(γ). Ο σχεδιασμός, η οργάνωση και η υλοποίηση της απαγωγής

2.2.2.(δ). Η μεταχείριση του αιτούντα κατά την κράτηση

2.2.2.(ε). Οι απαγωγείς

2.2.2.(στ). Η δικονομική αξιολόγηση της μεταφοράς

3. Η φαινομενική αποτυχία του παιγνίου

3.1. Η ισορροπία δυνάμεων των παικτών

3.2. Μία περίπτωση ‘περιορισμένης ορθολογικότητας’

3.3. Ένα ακόμη επιχείρημα: Guantánamo και Abu Ghraib

3.3.1. Το στρατόπεδο του Gitmo στην Κούβα

3.3.2. Η κράτηση στο Abu Ghraib

3.3.3. ‘Εάν αυτό είναι άνθρωπος’

Κεφάλαιο Εβδομο

Male judicatus - Η ιστορία της σωσίβιας λέμβου

1. Εισαγωγή: Η αναστροφή των προτιμήσεων

1.1.‘Four Queens Casino in Las Vegas’

1.2. Η ‘ιστορία της σωσίβιας λέμβου’

2. Συλλογή και αξιοποίηση αποδεικτικού υλικού

2.1. Εισαγωγικά: Η υπόθεση El Motassadeq

2.2. Παρανόμως κτηθείσες αποδείξεις

2.3.Ο τρόπος συλλογής αποδείξεων

2.3.1.Τα βασανιστήρια

2.3.1.(α).Το ‘σενάριο της ωρολογιακής βόμβας’

2.3.1.(β).’Σωστικά βασανιστήρια’

2.3.1.(γ). Μια παραλλαγή του σεναρίου: Gäfgen κατά Γερμανίας

2.3.1.(δ). Ειδικώς το άρθρο 3 ΕΣΔΑ

2.3.2. Οι πληροφορίες από ‘απαχθέντες’ (: ‘rendition victims’)

2.3.2.(α). Συνδυαστικές μέθοδοι

2.3.2.(β). ‘Εμμάρτυρο υλικό’ (: ‘material witnesses’)

2.3.3. Άλλοι τρόποι κτήσης της ‘πληροφορίας’

2.3.3.(α). Ανταλλαγή πληροφοριακών δεδομένων

2.3.3.(β).Παγίδευση παγκόσμιας ηλεκτρονικής επικοινωνίας

2.3.3.(γ). Γεωγραφικός εντοπισμός: Uzun κατά Γερμανίας

3. Προβλήματα δικαστικών διεκδικήσεων

3.3.1. Γενικά

3.3.2. Οι στρατιωτικές επιτροπές: Hamdi v. Rumsfeld

3.3.3. Εξωεδαφική λειτουργία των δικαιωμάτων: Rasul v. Bush

3.3.4. Η μετά την Rasul εποχή: Hamdan v. Rumsfeld

3.3.4.(α). Το αμυντικό τρίπτυχο

3.3.4.(β).Οι Boumediene v. Bush και Al Odah v. United States

3.3.4.(γ). Η δεύτερη ιστορική στροφή του Supreme Court

Αντί επιλόγου

Η περίπτωση του ‘ικανοποιημένου σκλάβου’

1. Το φαινόμενο των ‘ευπροσάρμοστων προτιμήσεων’

2. Η υπόθεση Bámaca Velásquez v. Guatemala (2000-2002)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ