Π. Στάγκος, Η δικαστική προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην κοινοτική έννομη τάξη, 2004

ΠΡΟΛΟΓΟΣ – Χρήστος Λ. Ροζάκης

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων από τον κοινοτικό δικαστή: το νομικό οικοδόμημα των γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Η μεθοδολογία της διαμόρφωσης, από τον κοινοτικό δικαστή, του κανονιστικού περιεχομένου των γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου

1. Οι γενικές αρχές του κοινοτικού δικαίου: η αφορμή για τη συγκρότησή τους και η βασική μεθοδολογική προσέγγιση του κοινοτικού δικαστή

2. H θέση των κοινών συνταγματικών παραδόσεων των κρατών μελών, μέσα στον κοινοτικό δικανικό συλλογισμό των γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου

2.1. Η χρήση του συγκριτικού δικαίου, από τον κοινοτικό δικαστή, για τη συναγωγή «κοινότητας» συνταγματικών παραδόσεων στο πεδίο της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

2.2. Όψεις της εμπειρίας της συναγωγής γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου βάσει των κοινών συνταγματικών παραδόσεων των κρατών μελών

3. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών: πηγή «καθοδήγησης» του κοινοτικού δικαστή για τη συναγωγή γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου (μια πρώτη προσέγγιση)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η πολύμορφη αξιοποίηση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των δικαιωμάτων του ανθρώπου, στο πλαίσιο των γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου

1. Οι δυο εκδοχές της ανασύνθεσης της Ευρωπαϊκής Σύμβασης στο πλαίσιο των γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου: η εργαλεικαή αντιμετώπιση και η ιδιοποίηση της Σύμβασης

1.1. Η εργαλειακή αντιμετώπιση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης από τον κοινοτικό δικαστή

1.2. Η ιδιοποίηση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης από τον κοινοτικό δικαστή

1.2.1. Η αστάθεια της νομολογίας της ιδιοποίησης της Ευρωπαϊκής Σύμβασης

1.2.2. Η επιβεβαίωση της ασταθούς νομολογίας της ιδιοποίησης της Ευρωπαϊκής Σύμβασης: η νομολογία για το δικαίωμα των κοινοτικών υπαλλήλων στην ελευθερία της έκφρασης

2. Η χρήση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης από τον κοινοτικό δικαστή, στο πλαίσιο του δικαστικού ελέγχου του κράτους μέλους υπό όρους προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων

2.1. Η αδόκιμη αντίληψη του κοινοτικού δικαστή για τον έλεγχο του κράτους μέλους υπό όρους προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων

2.2. Η συνεπής προς το θεσμικό κοινοτικό δίκαιο άσκηση, από τον κοινοτικό δικαστή, του ελέγχου του κράτους μέλους: η νομολογία ΕΡΤ

2.3. Η επιβεβαίωση και η εδραίωση της νομολογίας του ελέγχου του κράτους μέλους υπό όρους προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων (και μια επανεπίσκεψη στην κοινοτική νομολογία για το σεβασμό του θεμελιώδους δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης)

2.4. Ο δικαστικός έλεγχος του κράτους μέλους, στο πλαίσιο της εργαλειακής αντιμετώπισης της Ευρωπαϊκής Σύμβασης από τον κοινοτικό δικαστή

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ιδιοπροσωπεία της κοινοτικής δικαστικής προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων: Μελέτη περιπτώσεων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Το δικαίωμα της ιδιοκτησίας

1.Η ουσιαστική οριοθέτηση της ιδιοκτησίας κατά την κοινοτική νομολογία

2. Η οριοθέτηση του πεδίου των δημόσιων παρεμβάσεων κατά την εφαρμογή του δικαιώματος της ιδιοκτησίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Το δικαίωμα στην ισότητα (ή στη μη διάκριση)

1. Το δικαίωμα στην ισότητα (ή στη μη διάκριση) και η πολιτική της οικονομικής ολοκλήρωσης

2. Τα ατομικά δικαιώματα στη μη διάκριση λόγω ιθαγένειας και λόγω φύλου

2.1. Το δικαίωμα στη μη διάκριση λόγω ιθαγένειας, στο πλαίσιο του κοινοτικού καθεστώτος της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων

2.1.1. Η προστασία του δικαιώματος στη μη διάκριση λόγω ιθαγένειας από τον κοινοτικό δικαστή, μέσα στις συμπληγάδες των οικονομικών σκοπιμοτήτων της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων

2.1.2. Η συμβολή του Δικαστηρίου στην κατοχύρωση, ως θεμελιώδους δικαιώματος, του δικαιώματος των υποκειμένων της ελεύθερης κυκλοφορίας στη μη διάκριση λόγω ιθαγένειας

i. H επικλησιμότητα των διατάξεων της Συνθήκης

ii. Η αντιμετώπιση των εθνικών μέτρων προστασίας της δημόσιας τάξης

iii. Η αυτονομία του δικαιώματος στη μη διάκριση λόγω ιθαγένειας

iv. Η ίση μεταχείριση των εργαζομένων πολιτών τρίτων χωρών

2.2. Το δικαίωμα στη μη διάκριση λόγω φύλου, ως θεμελιώδες δικαίωμα

2.2.1. Η άμεση και η ευθεία εφαρμογή των κοινοτικών διατάξεων της ίσης μεταχείρισης των δυο φύλων

i.Tο άμεσο αποτέλεσμα των κοινοτικών διατάξεων (και μια πρώτη διερεύνηση της διαφοροποίησης μεταξύ άμεσων και έμμεσων διακρίσεων)

ii. Η ευθεία εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών εργαζομένων

2.2.2. Η υποχρέωση των κρατών μελών για ανασύνταξη των εθνικών δικονομικών κανόνων: παράγοντας αποτελεσματικής εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης στις έμφυλες εργασιακές σχέσεις

3. Η γενική αρχή της ισότητας και το κανονιστικό της περιεχόμενο

3.1. Οι προϋποθέσεις υπαγωγής των έμμεσων διακρίσεων στην απαγορευτική διάσταση της αρχής της ισότητας (η νομολογιακή εμπειρία στην περιοχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων)

3.2. Η υπαγωγή της απαγόρευσης της διάκρισης υπό ουσιαστική έννοια στο κανονιστικό περιεχόμενο της γενικής αρχής της ισότητας: η δοκιμασία και η υπέρβαση της απαγόρευσης

3.2.1. Η δοκιμασία της απαγόρευσης της ουσιαστικής διάκρισης (η νομολογιακή εμπειρία στην περιοχή της κοινής αγροτικής πολιτικής)

3.2.2. Από την απαγόρευση της ουσιαστικής διάκρισης στην αναζήτηση της ουσιαστικής ισότητας στο πεδίο των έμφυλων εργασιακών σχέσεων

3.2.3. Η νομιμοποίηση, από τον κοινοτικό δικαστή, των θετικών δράσεων υπέρ των γυναικών εργαζομένων στο όνομα της ουσιαστικής ισότητας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη

1. Το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη κατά το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης και η προσαρμογή του στην ιδιαιτερότητα της κοινοτικής έννομης τάξης

2. Το δικαίωμα των προσώπων σε αποτελεσματική πρόσβαση στην προστασία, από τον εθνικό δικαστή, των δικαιωμάτων που αντλούνται από το κοινοτικό δίκαιο

3. Το δικαίωμα πρόσβασης των προσώπων σε αποτελεσματική προστασία από τον κοινοτικό δικαστή

3.1. Η αλληλεξάρτηση μεταξύ των κοινοτικών ενδίκων βοηθημάτων: ένα πρώτο πεδίο συρρίκνωσης του δικαιώματος αποτελεσματικής προστασίας από τον κοινοτικό δικαστή

3.2. Η αιρεσιμότητα της πρόσβασης των προσώπων στο πραιτόριο των κοινοτικών δικαστηρίων μέσω προσφυγής ακυρώσεως κοινοτικής κανονιστικής πράξης

3.3. Προς μια υπέρβαση των περιορισμών στην πρόσβαση των προσώπων στο κοινοτικό πραιτόριο μέσω της προσφυγής ακυρώσεως

3.3.1. Η θέση του Δικαστηρίου για την υποκατάσταση της πρόσβασης στην προσφυγή ακυρώσεως από την πρόσβαση σε άλλα ένδικα βοηθήματα

3.3.2. Οι διακυμάνσεις της πρόσφατης νομολογίας σχετικά με την αιρεσιμότητα της πρόσβασης των προσώπων στην προσφυγή ακυρώσεως

4. Η αποτελεσματική δικαστική προστασία των προσώπων από τον εθνικό και τον κοινοτικό δικαστή, κατ’ εφαρμογή του δικαίου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης

4.1. Η διπλή εκδοχή της αξιοποίησης της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την κατοχύρωση, από τον κοινοτικό δικαστή, του δικαιώματος αποτελεσματικής πρόσβασης στον εθνικό δικαστή

4.2. Το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη κατά το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης: παράγοντας βελτίωσης του ελλείμματος του κοινοτικού συστήματος έννομης προστασίας

4.2.1. Η απόφαση Baustahlgewebe του 1998: το αντιπροσωπευτικότερο δείγμα της ιδιοποίησης της Ευρωπαϊκής Σύμβασης από τον κοινοτικό δικαστή

4.2.2. Η διάταξη Emesa Sugar του 2000: αντιπροσωπευτικό δείγμα της αστάθειας της νομολογίας της ιδιοποίησης της Ευρωπαϊκής Σύμβασης από τον κοινοτικό δικαστή

5. Το δικαίωμα σε δίκαιη διοικητική διαδικασία στους κόλπους του κοινοτικού διοικητικού συστήματος

5.1. Η αναγκαιότητα περιβολής των κοινοτικών διοικητικών διαδικασιών που συνεπάγονται καταναγκασμό επί των προσώπων, με τις εγγυήσεις της δίκαιης δίκης.

5.2. Η οικοδόμηση της δίκαιης διοικητικής διαδικασίας, μέσα από την κατοχύρωση δικονομικών δικαιωμάτων των προσώπων και την αξιοποίηση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης

5.2.1. Η προστασία των δικονομικών δικαιωμάτων των νομικών προσώπων στο πεδίο ελέγχου του ανταγωνισμού: ένα πεδίο δοκιμασίας για την αξιοποίηση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης από τον κοινοτικό δικαστή στο πλαίσιο των γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου

5.2.2. Η οριοθέτηση της δίκαιης διοικητικής διαδικασίας από τον κοινοτικό δικαστή, σύμφωνα με τις ανάγκες της κοινοτικής έννομης τάξης

i. Οι επιπτώσεις της οριοθέτησης, στη θέση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης μέσα στον κοινοτικό δικανικό συλλογισμό

ii. Οι απηχήσεις της δικαστικής οριοθέτησης της δίκαιης διοικητικής διαδικασίας στην εύλογη διάρκεια των κοινοτικών διοικητικών διαδικασιών (στους τομείς του ανταγωνισμού και της υπηρεσιακής κατάστασης των υπαλλήλων)

iii. Η κατοχύρωση των δικαιωμάτων άμυνας των νομικών προσώπων στο πλαίσιο των διαδικασιών ελέγχου του ανταγωνισμού και των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών (ντάμπινγκ)

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

Μια αποτίμηση του έργου του κοινοτικού δικαστή στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

Οι γενικές αρχές του κοινοτικού δικαίου: Η νομιμοποίησή τους στο πλαίσιο του κοινοτικού νομικού συστήματος – Τα ελλείμματα και η συνύπαρξή τους με κατευθυντήριες αρχές της κοινοτικής έννομης τάξης

1. Η λειτουργία των γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου, σε αντιστοιχία με την εθνική εμπειρία της διαμόρφωσης των γενικών αρχών του δικαίου

1.1. Η εθνική εμπειρία της διαμόρφωσης των γενικών αρχών του δικαίου

1.2. Οι γενικές αρχές του κοινοτικού δικαίου: παράγοντας κάλυψης του κενού της ιδρυτικής Συνθήκης στο πεδίο της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων

1.3. Οι γενικές αρχές του κοινοτικού δικαίου: παράγοντας συνοχής του κοινοτικού νομικού συστήματος

1.3.1. Θετικές και αρνητικές όψεις της συμβολής των γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου στη συνοχή του κοινοτικού νομικού συστήματος

1.3.2. Η ελλειμματικότητα στη λειτουργία των γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου ως παράγοντα συνοχής του κοινοτικού νομικού συστήματος

2. Οι γενικές αρχές του κοινοτικού δικαίου και οι κατευθυντήριες αρχές της κοινοτικής έννομης τάξης

2.1. Η εθνική εμπειρία της μεταλλαγής του ρόλου των γενικών αρχών του δικαίου σε ρόλο κατευθυντήριων αρχών

2.2.Η αδικαιολόγητη τάση της νομικής θεωρίας για μια προσέγγιση των γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου ως κατευθυντήριων αρχών

2.3. Η ισχύς των κατευθυντήριων αρχών στην κοινοτική έννομη τάξη: οι περιπτώσεις της αρχής της πρόσβασης του κοινού στα έγγραφα και της αρχής της προφύλαξης

i. Η αρχή της πρόσβασης του κοινού στα κοινοτικά έγγραφα

ii. Η αρχή της προφύλαξης στο πλαίσιο της πολιτικής υγείας της Ευρωπαϊκής Κοινότητας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ

Η ποιότητα της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων από τον κοινοτικό δικαστή

1. Κριτήρια αποτίμησης της ποιότητας της προστασίας, από τον κοινοτικό δικαστή, των θεμελιωδών δικαιωμάτων

2. Η δικονομική διάσταση της ποιότητας της κοινοτικής προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων: το δικαίωμα στο δικαστή

2.1. Το δικαίωμα στο δικαστή: λεκτικό εύρημα ή δικαίωμα στα θεμελιώδη δικαιώματα;

2.2. Σε αναζήτηση του κανονιστικού περιεχομένου του δικαιώματος

στο δικαστή

3. Η ουσιαστική διάσταση της ποιότητας της κοινοτικής δικαστικής προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων

3.1. Η κοινοτική δικαστική προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και οι κρατούσες κοινωνικο-πολιτικές αντιλήψεις

3.1.1. Ένα κριτήριο αποτίμησης της ποιότητας της κοινοτικής δικαστικής προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων: ο κοινωνικός χαρακτήρας των ατομικών δικαιωμάτων

3.1.2. Η δυσκολία του κοινοτικού δικαστή στην αναγνώριση του κοινωνικού χαρακτήρα των ατομικών δικαιωμάτων: η περίπτωση της αντιμετώπισης των έμμεσων διακρίσεων σε βάρος των γυναικών

3.2. Προς μια αποτίμηση της ποιότητας της κοινοτικής δικαστικής προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων συγκριτικά, σε σχέση με την προστασία των δικαιωμάτων στο εθνικό δίκαιο

3.2.1. Η αλυσιτελής διένεξη της γερμανικής με την κοινοτική έννομη τάξη, σχετικά με το επίπεδο προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Κοινότητα

3.2.2. Η αδιέξοδη απόπειρα επιβολής του γερμανικού προτύπου προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην κοινοτική προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων

i. Η νομικά αβέβαιη αναγωγή της κοινοτικής δικαστικής προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο επίπεδο της προστασίας τους στη Γερμανία, σύμφωνα με τη νομολογία του ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου

ii. Η εκλογίκευση της αναγωγής της κοινοτικής δικαστικής προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο επίπεδο της προστασίας τους στη Γερμανία, σύμφωνα με την απόφαση του ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της 7ης Ιουνίου

3.3. Η αντιμετώπιση, από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου, της ένδικης κοινοτικής προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων: η υπαγωγή της κοινοτικής έννομης τάξης στις προδιαγραφές της ευρωπαϊκής δημόσιας τάξης

3.3.1. Το σύστημα της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των δικαιωμάτων του ανθρώπου: η σπουδαιότητα της ατομικής προσφυγής και η συγκρότηση της ευρωπαϊκής δημόσιας τάξης

3.3.2. Ο έλεγχος από τα όργανα της Ευρωπαϊκής Σύμβασης του επιπέδου της ένδικης κοινοτικής προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου: εκδήλωση της ισχύος της ευρωπαϊκής δημόσιας τάξης

i. Η μεσολάβηση του ελέγχου της νομιμότητας του κοινοτικού δικαίου έναντι της Ευρωπαϊκής Σύμβασης, από τον έλεγχο συμβατότητας εθνικών πράξεων εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου

ii. Προς την εγκαθίδρυση της συμβατικής ευθύνης του κράτους μέλους, κατά τη θέσπιση του κοινοτικού δικαίου, για παραβιάσεις από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα της Ευρωπαϊκής Σύμβασης

4. Οι συγκρούσεις ερμηνείας και εφαρμογής της ΕΣΔΑ μεταξύ του κοινοτικού δικαστή και του ΕΔΔΑ: η ανάγκη διεξόδου από τις συγκρούσεις, προς όφελος ενός υψηλού επιπέδου προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ευρώπη

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ

Από τη δικαστική προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, στο Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πέραν αυτού

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ

Η πολιτικοποίηση της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής οικοδόμησης και η «τύχη» των γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου

1. Προς μια ιδεολογικό πολιτική χρήση, από τη συλλογικότητα των κρατών μελών, της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στους κόλπους του υπερεθνικού οικοδομήματος: λόγος και αντίλογος

2. Τα θεμελιώδη δικαιώματα και η δικαστική προστασία τους: συστατικά στοιχεία εκδημοκρατισμού του υπερεθνικού συστήματος και της συνταγματικής μετεξέλιξης των πολιτικών θεσμών του

2.1. Η σημερινή νομική πραγματικότητα των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της δικαστικής προστασίας τους: θετική απάντηση στο αίτημα εκδημοκρατισμού του κοινοτικού συστήματος

2.2. Η εισδοχή του συνταγματισμού, με το Σχέδιο Συνθήκης για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης (2003), στην πολιτική και θεσμική εξέλιξη της Κοινότητας και της Ένωσης: η θέση που καταλαμβάνουν τα θεμελιώδη δικαιώματα και η δικαστική προστασία τους

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ

Το θετικό κοινοτικό δίκαιο της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων και οι γενικές αρχές του κοινοτικού δικαίου

1. Οι παράγραφοι 1 και 2 του άρθρου 6 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση

2. Η διαδικασία του άρθρου 7 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, σχετικά με τον πολιτικό έλεγχο του κράτους μέλους υπό όρους σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων

3. Η διάταξη του άρθρου 46, εδάφιο δ΄ της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, σχετικά με την παρεμπόδιση του κοινοτικού δικαστικού ελέγχου επί του κράτους μέλους υπό όρους προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων

4. Οι κανόνες του πρωτογενούς και του παράγωγου κοινοτικού δικαίου για την ευρωπαϊκή ιθαγένεια

5. Ο κοινοτικός νομοθέτης, μπροστά στα ελλείμματα της δικαστικής προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων

5.1. Ελλείμματα της κοινοτικής δικαστικής προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων: μια καταγραφή

5.2. Το έλλειμμα της προστασίας των κοινωνικών δικαιωμάτων από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα: έλλειμμα της ένδικης προστασίας τους ή συνέπεια των προσανατολισμών της κοινοτικής οικονομικής πολιτικής;

5.2.1. Διαστάσεις της χειραγώγησης της κοινωνικής από την οικονομική πολιτική της Κοινότητας

5.2.2. Προς μια αναβάθμιση της ποιότητας της κοινοτικής κοινωνικής πολιτικής: η κοινοτική –νομοθετική και οργανωτική- παρέμβαση στην καταπολέμηση των διακρίσεων και οι προεκτάσεις της στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων

5.3. Το έλλειμμα της αποτελεσματικής πρόσβασης των προσώπων στην κοινοτική δικαιοσύνη: από το –φαινομενικό- αδιέξοδο της κάλυψής του, στην προσπάθεια αντιμετώπισής του με τη Συνθήκη της Νίκαιας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ

Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης

1. Η νομιμοποιητική λειτουργία του Χάρτη: ένας εύθραυστος συμβιβασμός και πολλαπλά νομικά προβλήματα

2. Η Συνέλευση του Χάρτη και η συμβολή της στην ανάδυση, στο θεσμικό προσκήνιο της λήψης ευρωπαϊκών αποφάσεων, μιας νέας συλλογικότητας πρωταγωνιστών

2.1. Η ετερογένεια της σύνθεσης της Συνέλευσης και η άρση της μέσα από τις μεθόδους εργασίας του Σώματος

2.2. Το «άνοιγμα» της Συνέλευσης στο διάλογο με την κοινωνία των πολιτών

2.3. Η Συνέλευση του Χάρτη και το ανεκπλήρωτο αίτημα του εκδημοκρατισμού του κοινοτικού συστήματος

3. Μια προβολή του Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην κοινοτική πραγματικότητα: πολιτική ρητορεία και δομικά νομικά προβλήματα

3.1. Η πολιτική ρητορεία: ο Χάρτης ως αντικείμενο της ευρωπαϊκής συνταγματικής συζήτησης

3.2. Οι αντανακλάσεις της νομιμοποιητικής λειτουργίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στις γενικές διατάξεις του Χάρτη

3.2.1. Το άρθρο 51 των γενικών διατάξεων του Χάρτη για το πεδίο εφαρμογής του

3.2.2. Το άρθρο 53 του Χάρτη και το ζήτημα του επιπέδου της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Κοινότητα: οι σχέσεις του κοινοτικού με το εθνικό συνταγματικό δίκαιο σε νέες περιπέτειες ;

4. Οι ουσιαστικές διατάξεις του Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων

4.1. Το προοίμιο και η αβεβαιότητα για τη θεμελίωση του Χάρτη στην οικουμενικότητα των δικαιωμάτων του ανθρώπου

4.2. Η δομή και το περιεχόμενο των ουσιαστικών διατάξεων του Χάρτη

4.2.1. Η δομή του κειμένου του Χάρτη

4.2.2. Οι ουσιαστικές διατάξεις του Χάρτη: μια συνολική και κριτική επισκόπηση

5. Προς μια εφαρμογή του Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων, εν απουσία νομικής ισχύος του

5.1. Η εφαρμογή του Χάρτη, ως πολιτικού κειμένου, από τα κοινοτικά θεσμικά όργανα

5.2. Η πρόκληση του Χάρτη για μια ανασύνθεση των γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου και η απάντηση του κοινοτικού δικαστή: διαχρονική προσήλωση στο δικαιοπλαστικό έργο του κατά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων

6. Η συμβολή του Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην αποδραματοποίηση της ανάγκης προσχώρησης της Κοινότητας/Ένωσης στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου

6.1. Διαστάσεις της δραματοποίησης της ανάγκης προσχώρησης της Κοινότητας/Ένωσης στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση

6.2. Ο Χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων και η προστιθέμενη αξία της προσχώρησης της Κοινότητας/Ένωσης στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση: η αποτελεσματική δικαστική προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των προσώπων

7. Η προσχώρηση στην ΕΣΔΑ και η ανάγκη διαφύλαξης της αυτονομίας της κοινοτικής έννομης τάξης στο πεδίο της κατανομής αρμοδιότητας μεταξύ Κοινότητας/Ένωσης και κράτους μέλους

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Η δικαστική προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και οι γενικές αρχές του κοινοτικού δικαίου, υπό το φως των επιλογών των συντακτών του Συντάγματος της Ευρώπης σχετικά με την κατοχύρωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟΥ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΥΛΗΣ