Ν. Αποστολίδης, Η παραγραφή των εγκλημάτων ως λόγος εξάλειψης του αξιοποίνου και ως ανυπέρβλητο διωκτικό κώλυμα, 2022

Περιεχόμενα

Πρόλογος

Πίνακας κυριότερων συντομογραφιών

Ι. Ελληνικές

ΙΙ. Ξένες

Διάγραμμα ύλης

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

Έννοια - Δικαιολογητικός λόγος - Νομική φύση της παραγραφής

1ο Κεφάλαιο. Αφετηριακές εννοιολογικές προσεγγίσεις

Ι. Έννοια και λειτουργία της παραγραφής των εγκλημάτων

ΙΙ. Διάκριση από την παραγραφή των ποινών

2ο Κεφάλαιο. Δικαιοπολιτική σκοπιμότητα του θεσμού της παραγραφής

Ι. Προσέγγιση υπό το πρίσμα των σκοπών της ποινής

1. Εισαγωγικές σκέψεις

2. Διασύνδεση με την αποκλιμάκωση της «ανταποδοτικής» λειτουργίας της ποινής

3. Διασύνδεση με την εξασθένηση της ειδικής πρόληψης

4. Διασύνδεση με την αποδυνάμωση της γενικής πρόληψης

Α. Αναγκαίες οριοθετήσεις

Β. Η ψευδαίσθηση από το νομοθετικό αποκλεισμό της ατιμωρησίας λόγω παραγραφής

ΙΙ. Προσέγγιση υπό το πρίσμα κρίσιμων μεγεθών της ποινικής δίκης

1. Εισαγωγικές σκέψεις

2. Διασύνδεση με το σκοπό της ποινικής δίκης

Α. Η δικαιική ειρήνη ως κεντρική δικονομική στόχευση και οι διαβαθμίσεις της

Β. Η παραγραφή ως φυσικό όριο στην αναζήτηση της δικαιικής ειρήνης μέσω της ποινικής δίκης

3. Διασύνδεση με θεμελιώδεις δικονομικές αρχές

Α. Εναρμόνιση με την αναζήτηση της ουσιαστικής αλήθειας

α. Οριοθέτηση του προβληματισμού

β. Η σχετικοποίηση της ουσιαστικής αλήθειας ως αξονική παραδοχή

γ. Η παραγραφή ως θεμιτό ερευνητικό ανάχωμα ενόψει της σταδιακής εξασθένησης των αποδείξεων

δ. Ο αντίλογος και η αξιολόγηση των συναφών επιχειρημάτων

Β. Η διακριτή λειτουργία και τα σημεία συνάντησης με την εύλογη διάρκεια της δίκης

α. Οριοθέτηση του προβληματισμού

β. Οι εναργείς διαφορές

αα. Νομική φύση

ββ. Τρόπος και κριτήρια υπολογισμού

γγ. Έννομες συνέπειες από τη διαδρομή του χρόνου

γ. Οι παράλληλες πορείες, η συνάντηση και η αλληλεπίδραση

3ο Κεφάλαιο. Η μικτή νομική φύση της παραγραφής

Ι. Η ουσιαστική διάσταση

ΙΙ. Η δικονομική διάσταση

ΙΙΙ. Έννομες συνέπειες

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

Επιλεγμένα νομικά ζητήματα παραγραφής

1η Θεματική ενότητα. Ζητήματα παραγραφής με επίκεντρο το Ουσιαστικό Ποινικό Δίκαιο

4ο Κεφάλαιο. Ζητήματα διαχρονικού δικαίου της παραγραφής μέσα από τις διατάξεις για την προστασία της δημόσιας περιουσίας

Ι. Τα κριτήρια καθορισμού της προθεσμίας παραγραφής και η συνάρθρωσή τους με το διαχρονικό δίκαιο

ΙΙ.

Η προστασία της δημόσιας περιουσίας μετά την κατάργηση του ν. 1608/50 και τα εγειρόμενα ζητήματα στο διαχρονικό δίκαιο της παραγραφής

ΙΙΙ. Η προσέγγιση των κατ’ ιδίαν ζητημάτων

1. Τα ζητήματα διαχρονικού δικαίου παραγραφής από τις νομοθετικές αλλαγές στην κυρωτική αντιμετώπιση

2. Τα ζητήματα διαχρονικού δικαίου από τη νυν καθιέρωση εικοσαετούς παραγραφής

Α. Οριοθέτηση του προβληματισμού

Β. Η καθοριστική σημασία της μετάβασης στη διάταξη νόμου ως μεγέθους υπό σύγκρισιν

α. Η επί τα βελτίω αναδρομικότητα υπό τα νέα νομοθετικά δεδομένα

β. Η νομοθετική πρόβλεψη για την παραγραφή ως αυτοτελής διάταξη νόμου

Γ. Η εξακολούθηση της εικοσαετούς παραγραφής για όσα κακουργήματα ενέπιπταν ήδη σε αυτήν υπό το καθεστώς του ν. 1608/50

α. Η εικοσαετής παραγραφή ως προκρινόμενη λύση από την εφαρμογή του άρ. 2 § 1 ΠΚ

β. Η συμβατότητα της εικοσαετούς παραγραφής με διατάξεις αυξημένης τυπικής ισχύος

αα. Εισαγωγικές σκέψεις

ββ. Έλεγχος υπό το πρίσμα των υπερεθνικών κανόνων για τη lex mitior

γγ. Έλεγχος υπό το πρίσμα της αρχής της αναλογικότητας

5ο Κεφάλαιο. Ζητήματα περί την έναρξη και τη διάρκεια της προθεσμίας παραγραφής μέσα από τις διατάξεις για τη συμμετοχή

Ι. Συμμετοχή και έναρξη του χρόνου παραγραφής

1. Οριοθέτηση του προβληματισμού στις προηγούμενες της φυσικής αυτουργίας συμμετοχικές πράξεις

2. Η πορεία προς την υφιστάμενη νομοθετική ρύθμιση

3. Αξιολόγηση της νομοθετικής επιλογής για την κοινή έναρξη της προθεσμίας παραγραφής

Α. Παρατηρήσεις υπό το πρίσμα του συστήματος περιορισμένης εξάρτησης της συμμετοχικής ευθύνης

Β. Παρατηρήσεις υπό το πρίσμα της λειτουργίας της παραγραφής ως λόγου εξάλειψης του αξιοποίνου

Γ. Παρατηρήσεις υπό το πρίσμα του χρόνου εκδήλωσης των κρίσιμων συμμετοχικών συμπεριφορών

Δ. Συμπεράσματα

ΙΙ. Συμμετοχή και διάρκεια της προθεσμίας παραγραφής

1. Οριοθέτηση του προβληματισμού

Α. Συμμετοχική ευθύνη εκ του νόμου και υποχρεωτικά υπαγόμενη σε μειωμένο πλαίσιο ποινής

Β. Κακουργήματα τιμωρούμενα (και) με ισόβια κάθειρξη

2. Η αντανάκλαση του μειωμένου πλαισίου ποινής στο πεδίο της παραγραφής

Α. Εισαγωγικές σκέψεις

Β. Η αμφισβήτηση με βάση το άρ. 19 ΠΚ και ο αντίλογος

Γ. Η αμφισβήτηση υπό την επίκληση της τιμώρησης της συμμετοχής ως ειδικής μορφής εμφάνισης του εγκλήματος και ο αντίλογος

Δ. Κάποιες σκέψεις για την καταργηθείσα δυνητική κυρωτική εξίσωση με την αυτουργική συμπεριφορά

2η Θεματική ενότητα. Ζητήματα παραγραφής με επίκεντρο το Δικονομικό Ποινικό Δίκαιο

6ο Κεφάλαιο. Η παραγραφή κατά την εισαγγελική παραγγελία κυρίας ανάκρισης

Ι. Οριοθέτηση του προβληματισμού

ΙΙ. Η ανακριτική διαφωνία επί της εισαγγελικής παραγγελίας

1. Δικονομικές συνθήκες ανάθεσης των ανακριτικών καθηκόντων

2. Προϋποθέσεις επίκλησης της παραγραφής ως λόγου διαφωνίας

3. Ο προβληματισμός για τη μεταβολή του νομικού χαρακτηρισμού της εισαγγελικής παραγγελίας ως όρου διαπίστωσης της παραγραφής

Α. Αποσύνδεση από την αποτύπωση των νομοθετικών τροποποιήσεων

Β. Μεταβολές συστατικού χαρακτήρα - Αποκλεισμός και θεμελίωση

4. Η διαδικασία μετά τη διατύπωση της ανακριτικής διαφωνίας

Α. Η υποχρεωτική έκδοση βουλεύματος

Β. Οι δυνατότητες του δικαστικού συμβουλίου

7ο Κεφάλαιο. Η επελθούσα παραγραφή ενώπιον του δευτεροβαθμίου δικαστηρίου

με απόντα τον εκκαλούντα κατηγορούμενο

Ι. Εισαγωγικές σκέψεις

ΙΙ. Η συνήθης πορεία προς την απόρριψη της έφεσης ως ανυποστήρικτης

1. Το γενικό πλαίσιο

2. Οι κατ’ ιδίαν κρίσιμες προϋποθετικές παράμετροι

Α. Με σημείο αναφοράς την απουσία του εκκαλούντος

Β. Με σημείο αναφοράς τον επιβεβλημένο δικαστικό έλεγχο

ΙΙΙ. Η διασωστική λειτουργία της επελθούσας παραγραφής

1. Τα φυσιογνωμικά γνωρίσματα της εξαιρετικής ρύθμισης του άρ. 501 § 3 ΚΠΔ.

2. Η πλήρης ανταπόκριση της παραγραφής στις προδιαγραφές της ρύθμισης

IV. Προϋποθέσεις και διαδικασία νόμιμης διερεύνησης της παραγραφής

1. Γενικές κατευθύνσεις

2. Ο νομικός έλεγχος

3. Το επιτρεπόμενο εύρος του ελέγχου της ουσίας της υπόθεσης

V. Ο υπολογισμός της προθεσμίας της παραγραφής

1. Η άθροιση της νομοθετικά προκαθορισμένης αναστολής επιδικίας (άρ. 113 § 1 ΙΙ ~ § 2 εδ. α΄ ΠΚ)

Α. Ο κανόνας της οριστικής επιμήκυνσης

Β. Η εξαίρεση της ex post σύντμησης

2. Η άθροιση μακροπρόθεσμων προοπτικά αδρανών διαστημάτων με διαμορφούμενο in concreto χρονικό εύρος (άρ. 113 § 2 εδ. β΄ & § 4 ΠΚ)

Α. Οι ετερογενείς προϋποθέσεις και η κοινή έννομη συνέπεια

Β. Κοινές κατευθυντήριες ερμηνευτικές παρατηρήσεις

VI. Ειδικά ζητήματα παραγραφής

1. Οι ιδιαιτερότητες περί την παραγραφή στην κατ’ έφεσιν δίκη των ανηλίκων

Α. Η υπαγωγή στη βραχεία προθεσμία της πλημμεληματικής παραγραφής

Β. Το πεδίο εφαρμογής της αναστολής της παραγραφής

2. Η δικονομική μεταχείριση της παραγραφής επί συρροής

Α. Αληθής συρροή

α. Η εφετειακή απόφαση επί εν μέρει παραγραφής των πραγματικά ή κατ’ ιδέαν συρρεόντων εγκλημάτων

β. Η εφετειακή απόφαση επί παραγραφής μερικότερων πράξεων στο κατ’ εξακολούθησιν έγκλημα

Β. Φαινομενική συρροή

α. Η ουσιώδης διαφοροποίηση του προβληματισμού

β. Φαινομενική κατ’ ιδέαν συρροή

γ. Φαινομενική πραγματική συρροή

αα. Το ορατό ενδεχόμενο της αναβίωσης της απωθηθείσας διάταξης

ββ. Οι κατευθυντήριοι άξονες για την προσέγγιση του ζητήματος

VΙΙ. Η προϋπόθεση της παραδεκτής άσκησης της έφεσης

1. Αφετηριακές ερμηνευτικές επισημάνσεις

2. Η τύχη της έφεσης επί αποφατικής κρίσεως για την παραδεκτή άσκησή της

VIII. Αναιρετικός έλεγχος της δευτεροβάθμιας απόφασης

1. Αναιρετικοί λόγοι

2. Τύπος και προθεσμία

8ο Κεφάλαιο. Η εν επιδικία παραγραφή κατά την αναιρετική δίκη

Ι. Το απώτατο χρονικό όριο για το δικαστικό έλεγχο της παραγραφής ως προϋποθετική συνθήκη

II. Λειτουργική διάστιξη της εν επιδικία παραγραφής από παραπλήσιες εκδοχές της

ΙΙΙ. Προϋποθέσεις για την αυτεπάγγελτη λήψη υπόψιν της εν επιδικία παραγραφής από τον Άρειο Πάγο

1. Η εμφάνιση του αναιρεσείοντος

2. Η παραδεκτή άσκηση της αναίρεσης

3. Ο ένας τουλάχιστον βάσιμος λόγος αναίρεσης

Α. Η ιστορική διάσταση

α. Η καθιέρωση με το ν. 3160/03 και η πλήρης μεταστροφή από τη νομολογιακή προσέγγιση για την (κατ’ αρχήν) επάρκεια της παραδεκτής αναίρεσης

β. Ο εξοβελισμός του βάσιμου λόγου κατά την εισαγωγή του νέου ΚΠΔ

γ. Η άμεση επιστροφή στην «κανονικότητα» με το ν. 4637/19

Β. Αξιολογικές παρατηρήσεις με γνώμονα το νυν δικονομικό status

α. Η νομοθετική και νομοτεχνική προχειρότητα

β. Η εκτροπή από την κατά προορισμόν δικονομική λειτουργία της παραγραφής

γ. Η κεκαλυμμένη επί τα χείρω μεταβολή σε επίπεδο ουσιαστικού ποινικού δικαίου

δ. Το αδιέξοδο του διλήμματος «παραδεκτή και μόνο άσκηση ή ένας τουλάχιστον βάσιμος λόγος»

ε. De lege ferenda: Η βραχεία ειδική αναστολή της παραγραφής κατά την αναιρετική διαδικασία και οι ειδικότερες αυστηρές προϋποθέσεις της

4. Η προέλευση του ενός βάσιμου λόγου αναίρεσης

Α. Οριοθέτηση του προβληματισμού

Β. Η εξαλειπτική λειτουργία της παραγραφής ως ασφαλής οδοδείκτης του περί ενοχής (και μόνον) κεφαλαίου της προσβαλλόμενης απόφασης

Γ. Η εναρμόνιση με το απώτατο χρονικό όριο δικαστικού ελέγχου της παραγραφής

Βιβλιογραφία

Ι. Ελληνική

ΙΙ. Ξένη

1. Ξενόγλωσση

2. Μεταφρασμένη στα ελληνικά

Συνοπτικό αλφαβητικό ευρετήριο λημμάτων