Ανθρώπινα δικαιώματα στην Ευρώπη: η ΕΣΔΑ

"Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου τον 21ο αιώνα" ήταν το θέμα μιας ιδιαίτερα ενδιαφέρουσας εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 1 Νοεμβρίου 2021, με αφορμή την κυκλοφορία από τις εκδόσεις Σάκκουλα (Αθήνα-Θεσσαλονίκη) του συλλογικού έργου «ΕΣΔΑ: κατ’ άρθρο ερμηνεία» υπό την επιστημονική διεύθυνση του Προέδρου του Ελεγκτικού Συνεδρίου Ι. Σαρμά και των καθηγητών Δημοσίου Δικαίου Ξ. Κοντιάδη και Χ. Ανθόπουλου.

Η εκδήλωση άνοιξε με μαγνητοσκοπημένο μήνυμα της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, η οποία χαρακτήρισε την Ευρωπαϊκή Σύμβαση ως το σύμβολο του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού που λειτουργεί δεσμευτικά και παιδαγωγικά στην κατεύθυνση της εμπέδωσης των αξιών της δημοκρατίας, του πλουραλισμού και της ανεκτικότητας. Ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την προώθηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής Μαργαρίτης Σχοινάς τόνισε ότι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση είναι το βασικό εργαλείο για την προστασία του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής, χαρακτηριστικό γνώρισμα του οποίου είναι ο σεβασμός των ατομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων.

Ο Ομότιμος Καθηγητής του ΑΠΘ και πρώην Πρόεδρος του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βασίλης Σκουρής αναφέρθηκε στο εκκρεμές θέμα της προσχώρησης της ΕΕ στην ΕΣΔΑ, επισημαίνοντας ότι οι επιφυλάξεις που διατύπωσε το ΔΕΕ υπό την προεδρία του στη γνωμοδότηση 2-13 του 2014 για το καταρτισθέν τότε σχέδιο προσχώρησης, δεν είναι αξεπέραστες, υπάρχουν όμως ακόμη ανοιχτά νομικά ζητήματα για την πραγματοποίηση του εγχειρήματος αυτού εξαιτίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της ΕΕ και της αυτονομίας του δικαίου της ΕΕ.

Ο Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου του ΑΠΘ και πρώην Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Βενιζέλος εμφανίστηκε μάλλον σκεπτικός ως προς την προσχώρηση της ΕΕ στην ΕΣΔΑ και από πολιτική άποψη, θεωρώντας ότι η υφιστάμενη κατάσταση εγγυάται καλύτερα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο τα θεμελιώδη δικαιώματα, ενώ εστίασε την τοποθέτησή του στο πρόβλημα της μη εκτέλεσης των αποφάσεων του ΕΔΔΑ από το ΣτΕ και τον Άρειο Πάγο, ασκώντας μεταξύ άλλων κριτική και στη δέσμη κριτηρίων που υιοθετεί το ΣτΕ για την εναρμόνιση μεταξύ Συντάγματος και ΕΣΔΑ.

Ο Έλληνας Δικαστής στο ΕΔΔΑ και αναπληρωτής Καθηγητής του ΔΠΘ Ι. Κτιστάκις ανέφερε ότι η Ελλάδα ανήκει στην πρώτη δεκάδα των κρατών μελών με τις περισσότερες εκκρεμείς προσφυγές εναντίον τους και τις περισσότερες καταδικαστικές αποφάσεις εν συγκρίσει προς τις αθωωτικές, στοιχεία που προκάλεσαν ιδιαίτερη αίσθηση. Ο Καθηγητής του Παντείου Ξ. Κοντιάδης ανέδειξε τον ρόλο του ΕΔΔΑ ως παράγοντα ανθεκτικότητας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδίως κατά την περίοδο που διανύουμε που χαρακτηρίζεται από τις αλλεπάλληλες κρίσεις και τον πολλαπλασιασμό των διακινδυνεύσεων, ενώ ο Καθηγητής του ΕΑΠ Χ. Ανθόπουλος αναζήτησε την «αρχική πρόθεση» των συντακτών της ΕΣΔΑ στην αντίθεσή τους προς τον ναζισμό, τον φασισμό και τον σταλινισμό.

Ο Ι. Σαρμάς στη συμπερασματική τοποθέτησή του τόνισε ότι ο πλουραλισμός και ο ανταγωνισμός μεταξύ του Συντάγματος, της ΕΣΔΑ και του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ αποτελούν τελικά παράγοντες ενδυνάμωσης των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Την εκδήλωση συντόνισε η δημοσιογράφος Κατερίνα Παναγοπούλου η οποία εξήρε τον ρόλο του ΕΔΔΑ ως φύλακα των δικαιωμάτων του "απλού ανθρώπου".