Ζ. Χατζηγιαννάκος, Η Δικαστική Πραγματογνωμοσύνη κατά τον ΚΠολΔ, 2020

Πρόλογος

Πρόλογος Συγγραφέα

Πίνακας Κυριότερων Συντομογραφιών

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

§ 1. Συστηματική ένταξη της πραγματογνωμοσύνης στον ΚΠολΔ

Ι. Έννοια και αποστολή της πραγματογνωμοσύνης

ΙΙ. Νομική φύση

III. Διάκριση της πραγματογνωμοσύνης από παρεμφερείς θεσμούς

1. Μάρτυρες

2. Μάρτυρες - Πραγματογνώμονες

3. Αυτοψία

4. Αυτοψία με τη βοήθεια πραγματογνωμόνων - Συνδυασμένη αυτοψία και πραγματογνωμοσύνη

5. Έγγραφα

6. Ιδιωτικές γνωμοδοτήσεις

7. Τεχνικοί σύμβουλοι

8. Διαιτητική πραγματογνωμοσύνη

§ 2. Συγκριτική επισκόπηση του δικαίου της πραγματογνωμοσύνης

Ι. Συμβολή της Ε.Ε. στο δίκαιο της πραγματογνωμοσύνης

ΙΙ. Συγκριτική θεώρηση του δικαίου της πραγματογνωμοσύνης

1. Διπλή ιδιότητα του πραγματογνώμονα κατά το γερμανικό δίκαιο

2. Μορφές παροχής τεχνικών γνώσεων στο δικαστήριο κατά το γαλλικό δίκαιο

3. Πραγματογνώμονας ως βοηθός του δικαστή κατά το ιταλικό δίκαιο

4. Νέες τάσεις του ισπανικού δικαίου πραγματογνωμοσύνης

5. Πραγματογνώμονες-μάρτυρες του αγγλικού δικαίου

Πρώτο Κεφάλαιο

Αντικείμενο και προϋποθέσεις διενέργειας πραγματογνωμοσύνης

§ 3. Αντικείμενο πραγματογνωμοσύνης

Ι. Αντικείμενο πραγματογνωμοσύνης και αντικείμενο απόδειξης

ΙΙ. Οριοθέτηση του αντικειμένου της πραγματογνωμοσύνης

§ 4. Προϋποθέσεις διενέργειας πραγματογνωμοσύνης

Ι. Ειδικές και ιδιάζουσες γνώσεις

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2. Διδάγματα κοινής πείρας και ειδικές γνώσεις

Α. Έννοια και λειτουργία των διδαγμάτων κοινής πείρας

Β. Κριτήρια διάκρισης διδαγμάτων κοινής πείρας και ειδικών γνώσεων

ΙΙ. Οριοθέτηση ειδικών και ιδιάζουσων γνώσεων

1. Αντικειμενικά κριτήρια

2. Περιεχόμενο ειδικής και ιδιάζουσας γνώσης

3. Πρακτικές εφαρμογές των προϋποθέσεων της πραγματογνωμοσύνης

Α. Νομολογιακά παραδείγματα

Β. Αποτίμηση των νομολογιακών εφαρμογών

Γ. Υποκειμενικοποίηση της εισφερόμενης γνώσης και δικαστηριακή υποβάθμιση της πραγματογνωμοσύνης

Δεύτερο Κεφάλαιο

Διάταξη πραγματογνωμοσύνης

§ 5. Τρόποι διάταξης πραγματογνωμοσύνης

Ι. Διακρίσεις του νόμου

1. Δυνητική και υποχρεωτική διάταξη

2. Τρόποι διάταξης της πραγματογνωμοσύνης

ΙΙ. Διαδικασία διάταξης πραγματογνωμοσύνης

1. Διάταξη πραγματογνωμοσύνης από τα πρωτοβάθμια δικαστήρια

Α. Τακτική διαδικασία

Β. Ειδικές διαδικασίες - Εκούσια δικαιοδοσία

Γ. Αριθμός διοριζόμενων πραγματογνωμόνων

2. Διάταξη πραγματογνωμοσύνης από τα δευτεροβάθμια δικαστήρια

§ 6. Επιλογή του πραγματογνώμονα

Ι. Κατάλογος πραγματογνωμόνων

1. Σύνταξη καταλόγου και προϋποθέσεις εγγραφής

2. Οριστικοποίηση του καταλόγου

ΙΙ. Επιλογή πραγματογνωμόνων

1. Ευχέρεια επιλογής

2. Κριτήρια επιλογής

3. Επιλογή κατόπιν συμφωνίας των διαδίκων

ΙΙΙ. Αποκλεισμός εγγραφής στον κατάλογο

1. Λόγοι αποκλεισμού

2. Έννομες συνέπειες αποκλεισμού του πραγματογνώμονα

Τρίτο Κεφάλαιο

Υποχρεώσεις πραγματογνώμονα

§ 7. Εκτέλεση πραγματογνωμοσύνης

Ι. Υποχρεωτική και δυνητική εκτέλεση της πραγματογνωμοσύνης

1. Νομοθετικό πλαίσιο και νομολογιακή αντιμετώπιση

2. Κριτική θεώρηση της ρύθμισης με βάση το παράδειγμα του γερμΚΠολΔ

ΙΙ. Ίδρυση υποχρέωσης εκτέλεσης της πραγματογνωμοσύνης

1. Κοινοποίηση της απόφασης με επιμέλεια του δικαστηρίου

2. Αποδοχή του διορισμού και εκτέλεση της πραγματογνωμοσύνης

ΙΙΙ. Άρνηση ή αποχή του πραγματογνώμονα από την εκτέλεση των καθηκόντων του

1. Προβλεπόμενες κυρώσεις και αδικαιολόγητος χαρακτήρας της άρνησης ως προϋπόθεση επιβολής τους

2. Περιεχόμενο των κατ’ ιδίαν κυρώσεων

Α. Υποχρέωση αποζημίωσης εκ μέρους του πραγματογνώμονα

Β. Καταδίκη στα δικαστικά έξοδα

Γ. Καταδίκη σε χρηματική ποινή

3. Αποτίμηση των επιβαλλόμενων κυρώσεων

Α. Νομολογιακή αντιμετώπιση της άρνησης διενέργειας πραγματογνωμοσύνης

Β. Αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των κυρώσεων σε βάρος του πραγματογνώμονα στο πλαίσιο του γερμΚΠολΔ

§ 8. Κατάθεση της γνωμοδότησης και παροχή διευκρινίσεων

Ι. Περιεχόμενο και τύπος της γνωμοδότησης

1. Έγγραφη γνωμοδότηση

2. Προθεσμία κατάθεσης

3. Σύνταξη της γνωμοδότησης

4. Υπογραφή της γνωμοδότησης

5. Αιτιολόγηση της γνωμοδότησης

6. Κατάθεση της γνωμοδότησης

ΙΙ. Ελλιπής ή ανακριβής γνωμοδότηση

1. Έννοια και επιβαλλόμενες κυρώσεις

2. Νομολογιακή αντιμετώπιση της ελλιπούς/ανακριβούς γνωμοδότησης

3. Αντιμετώπιση της πλημμελούς γνωμοδότησης στον γερμΚΠολΔ

ΙΙΙ. Παροχή διευκρινίσεων από τον πραγματογνώμονα

1. Διευκρινίσεις με διαταγή του δικαστηρίου

2. Νομική φύση της υποχρέωσης παροχής διευκρινίσεων

3. Άρνηση παροχής διευκρινίσεων

§ 9. Ορκοδοσία πραγματογνώμονα

Ι. Υποχρέωση όρκισης

ΙΙ. Διαδικασία όρκισης

ΙΙΙ. Ψευδορκία πραγματογνώμονα

1. Ποινικές κυρώσεις

2. Ψευδής γνωμοδότηση ως λόγος αναψηλάφησης

Τέταρτο Κεφάλαιο

Εξουσίες και δικαιώματα πραγματογνώμονα

§ 10. Κατ’ ιδίαν εξουσίες του πραγματογνώμονα

Ι. Οδηγίες για τη διεξαγωγή της πραγματογνωμοσύνης

1. Εποπτεία και έλεγχος εκ μέρους του δικαστηρίου

2. Ενίσχυση του εποπτικού ρόλου του δικαστή κατά το γερμανικό δίκαιο

ΙΙ. Γνώση των στοιχείων της δικογραφίας

III. Λοιπές εξουσίες

IV. Άδεια του δικαστηρίου

§ 11. Αμοιβή πραγματογνώμονα

Ι. Δικαίωμα αμοιβής και υπόχρεος καταβολής

1. Προϊσχύσαν δίκαιο

2. Νομολογιακός και θεωρητικός διάλογος υπό την ισχύ του ΚΠολΔ

3. Αξιολόγηση των υποστηριζόμενων απόψεων

4. Προσδιορισμός του υπόχρεου σε καταβολή της αμοιβής βάσει του αντικειμενικού βάρους απόδειξης

5. Υπόχρεος πληρωμής της αμοιβής ειδικά στις δίκες αναγκαστικής απαλλοτρίωσης

ΙΙ. Ύψος της αποζημίωσης

1. Εύλογη αμοιβή

2. Τρόπος υπολογισμού της αμοιβής των πραγματογνωμόνων κατά τον γερμΚΠολΔ

ΙΙΙ. Δικαστική άσκηση της αξίωσης

Πέμπτο Κεφάλαιο

Απαλλαγή πραγματογνώμονα από την άσκηση των καθηκόντων του

§ 12. Εξαίρεση πραγματογνωμόνων

Ι. Νομοθετική ρύθμιση

1. Σκοπός των λόγων εξαίρεσης

2. Διάκριση των λόγων εξαίρεσης του πραγματογνώμονα από τους λόγους εξαίρεσης των δικαστών

3. Νομική φύση των λόγων εξαίρεσης

ΙΙ. Λόγοι εξαίρεσης των δικαστών

1. Πραγματογνώμονας - διάδικος στη δίκη

2. Πραγματογνώμονας - συνδικαιούχος ή συνυπόχρεος

3. Συμφέρον του πραγματογνώμονα από την έκβαση της δίκης

4. Συγγενική-συζυγική σχέση μεταξύ διαδίκου και πραγματογνώμονα

5. Συγγενική-οικονομική σχέση πραγματογνώμονα με πρόσωπο που έχει άμεσο ή έμμεσο συμφέρον στην έκβαση της δίκης

6. Υπόνοια μεροληψίας πραγματογνώμονα

7. Μη εφαρμοστέοι λόγοι εξαίρεσης

ΙΙΙ. Ειδικοί λόγοι εξαίρεσης

1. Δημοσιοϋπαλληλική ιδιότητα του πραγματογνώμονα

Α. Εννοιολογικός προσδιορισμός

Β. Αποτίμηση της νομοθετικής ρύθμισης

2. Σπουδαίος λόγος

Α. Έννοια σπουδαίου λόγου

Β. Σπουδαίος λόγος και αρχή οικονομίας της δίκης

ΙV. Διαδικασία εξαίρεσης

1. Υποβολή αίτησης εξαίρεσης εκ μέρους διαδίκου

2. Αίτηση αυτοεξαίρεσης εκ μέρους του πραγματογνώμονα

V. Πρακτική διάσταση των λόγων εξαίρεσης

§ 13. Αντικατάσταση πραγματογνώμων

Ι. Νομοθετική ρύθμιση

1. Σκοπός καθιέρωσης του θεσμού της αντικατάστασης

2. Προϋποθέσεις αντικατάστασης

Α. Εύλογη αιτία

Β. Έννομες συνέπειες της ύπαρξης εύλογης αιτίας

ΙΙ. Δικαστική άσκηση της αίτησης αντικατάστασης

1. Αρμοδιότητα

2. Διαδικασία

3. Αίτηση για αντικατάσταση του πραγματογνώμονα

4. Απόφαση για την αντικατάσταση

§ 14. Διάταξη νέας πραγματογνωμοσύνης - Συμπλήρωση Ή επανάληψη της αρχικής

Ι. Δικονομικές δυνατότητες του δικαστηρίου

ΙΙ. Κριτήρια και έννομες συνέπειες της διάκρισης

ΙΙΙ. Διαδικαστικό πλαίσιο

IV. Περιπτωσιολογία

V. Αξιολόγηση της δικαστηριακής πρακτικής

1. Νέα πραγματογνωμοσύνη αντί συμπλήρωσης ή επανάληψης της αρχικής

2. Νέα πραγματογνωμοσύνη με σκοπό την ορθή εκτίμηση της αρχικής γνωμοδότησης

Έκτο Κεφάλαιο

Δικαστική εκτίμηση της πραγματογνωμοσύνης

§ 15. Ελεύθερη εκτίμηση πραγματογνωμοσύνης

Ι. Αρχή της ελεύθερης εκτίμησης των αποδείξεων

1. Έννοια και λειτουργία

2. Αιτιολογία του αποδεικτικού συλλογισμού

ΙΙ. Ελεύθερη εκτίμηση της πραγματογνωμοσύνης

1. Δεσμευτική αποδεικτική δύναμη της γνωμοδότησης υπό το προϊσχύσαν δίκαιο

2. Καθιέρωση της ελεύθερης εκτίμησης της γνωμοδότησης από τον ΚΠολΔ

3. Έκταση και αντικείμενο της δικαστικής εκτίμησης της γνωμοδότησης

Α. Νομική φύση της γνωμοδότησης

Β. Επίδραση της νομικής φύσης της γνωμοδότησης στην αποδεικτική της δύναμη

4. Εκτίμηση των αξιολογικών κρίσεων του πραγματογνώμονα από το δικαστήριο

Α. Απόρριψη του πραγματογνωμικού πορίσματος

Β. Σιωπηρή δέσμευση του δικαστηρίου από το πόρισμα της γνωμοδότησης

§ 16. Όρια του αναιρετικού ελέγχου στο πλαίσιο της πραγματογνωμοσύνης

Ι. Αναιρετικός έλεγχος της κρίσης του δικαστηρίου επί του αιτήματος διενέργειας πραγματογνωμοσύνης

1. Απόρριψη του αιτήματος διενέργειας πραγματογνωμοσύνης

Α. Χαρακτηρισμός της εισφερόμενης γνώσης ως ειδικής ή ιδιάζουσας

Β. Αναιτιολόγητη απόρριψη του αιτήματος διενέργειας πραγματογνωμοσύνης

2. Μη λήψη υπόψη ισχυρισμού διαδίκου για διενέργεια πραγματογνωμοσύνης

3. Αδίκαστη αίτηση διενέργειας πραγματογνωμοσύνης

4. Αποδοχή πραγμάτων ως αληθών χωρίς διάταξη πραγματογνωμοσύνης

Α. Παράλειψη διάταξης πραγματογνωμοσύνης

IΙ. Αναιρετικός έλεγχος της παράβασης των διατάξεων για την εκτίμηση της πραγματογνωμοσύνης

1. Παραβάσεις ως προς τη δύναμη των αποδεικτικών μέσων

Α. Εκτίμηση της αποδεικτικής δύναμης της πραγματογνωμοσύνης

2. Παραμόρφωση του περιεχομένου εγγράφου

Α. Παραμόρφωση του περιεχομένου της γνωμοδότησης των πραγματογνωμόνων

3. Μη λήψη υπόψη αποδεικτικού μέσου

Α. Μη λήψη υπόψη νομίμως προσαχθείσας πραγματογνωμοσύνης

4. Απόρριψη του πραγματογνωμικού πορίσματος

Α. Γενικό περίγραμμα της αναίρεσης για έλλειψη νόμιμης βάσης

Β. Αναιρετικός έλεγχος της εκτίμησης του περιεχομένου της γνωμοδότησης

Γ. Αναγκαιότητα αναιρετικού ελέγχου επί απόρριψης του γνωμοδοτικού πορίσματος

Δ. Αναιρετικός έλεγχος του πραγματογνωμικού πορίσματος βάσει του άρθρ. 559 αρ. 11 εδ. γ

Έβδομο Κεφάλαιο

Γνωμοδοτήσεις ειδημόνων κατόπιν εντολής των διαδίκων

§ 17. Ιδιωτικές γνωμοδοτήσεις

Ι. Νομική φύση

1. Θεωρητικές και νομολογιακές απόψεις

2. Κριτική θεώρηση των θέσεων θεωρίας και νομολογίας

3. Αναιρετικός έλεγχος των ιδιωτικών γνωμοδοτήσεων

ΙΙ. Προϋποθέσεις σύνταξης

ΙΙΙ. Νομολογιακές εφαρμογές

IV. Αποδεικτική δύναμη της ιδιωτικής γνωμοδότησης

§ 18. Τεχνικοί σύμβουλοι

Ι. Έννοια και αποστολή

ΙΙ. Προϋποθέσεις διορισμού

1. Διορισμός πραγματογνώμονα

2. Ικανότητα διορισμού του τεχνικού συμβούλου ως πραγματογνώμονα

ΙΙΙ. Τρόπος διορισμού

1. Δήλωση διορισμού

2. Κοινοποίηση του διορισμού

IV. Εξουσίες του τεχνικού συμβούλου

V. Έκθεση των τεχνικών συμβούλων

1. Σύνταξη, κατάθεση και εκτίμηση της έκθεσης

2. Νομική φύση της έκθεσης των τεχνικών συμβούλων

3. Περιεχόμενο της έκθεσης του τεχνικού συμβούλου

Α. Σύνταξη ευνοϊκής έκθεσης

Β. Πρακτική αξία της έκθεσης του τεχνικού συμβούλου

Όγδοο Κεφάλαιο

Ειδικές μορφές πραγματογνωμοσύνης

§ 19. Πραγματογνωμοσύνη στις δίκες για την αναγνώριση της πατρότητας/μητρότητας

Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

ΙΙ. Κατάταξη των ιατρικών εξετάσεων στα μέσα απόδειξης

1. Νομική φύση

2. Νομολογιακή και θεωρητική αντιμετώπιση του αποδεικτικού μέσου των ιατρικών εξετάσεων

ΙΙΙ. Ισχύουσα ρύθμιση

1. Πεδίο εφαρμογής

2. Προϋποθέσεις εφαρμογής

Α. Αναγκαιότητα διάταξης των ιατρικών εξετάσεων

Β. Προσφορότητα των ιατρικών εξετάσεων

Γ. Ειδικοί λόγοι υγείας και αξιοπρέπειας

Δ. Νομότυπη κλήτευση

ΙV. Συνέπειες της άρνησης υποβολής σε ιατρικές εξετάσεις

1. Άρνηση εκ μέρους του εναγομένου διαδίκου

Α. Εύρος του κατ’ άρθρ. 615 τεκμηρίου

Β. Εύρος του κατ’ άρθρ. 607 § 1 τεκμηρίου

2. Άρνηση του τρίτου να υποβληθεί σε ιατρικές εξετάσεις

§ 20. Πραγματογνωμοσύνη στις δίκες δικαστικής συμπαράστασης

Ι. Διάταξη πραγματογνωμοσύνης

1. Ευχέρεια διάταξης και βεβαίωση δημόσιας αρχής

2. Διάταξη πραγματογνωμοσύνης και υποχρέωση προστασίας του πάσχοντος

3. Η προσωπική επικοινωνία του δικαστηρίου με τον πάσχοντα ως προϋπόθεση για τη διάταξη πραγματογνωμοσύνης

4. Διάταξη και αντικείμενο πραγματογνωμοσύνης

ΙΙ. Διοριστέος πραγματογνώμονας

1. Ειδικότητα

2. Καθήκοντα-Δικαιώματα

ΙΙΙ. Πραγματογνωμική συνδρομή

1. Περιεχόμενο της πραγματογνωμοσύνης

Α. Ελάχιστο περιεχόμενο

Β. Εύρος της έκθεσης πραγματογνωμοσύνης

Γ. Η κρίση για την αδυναμία επιμέλειας ιδίων υποθέσεων ως αναγκαίο περιεχόμενο της γνωμοδότησης

2. Εντολή προς τον πραγματογνώμονα

IV. Ιδιωτική γνωμάτευση ψυχιάτρου

V. Έμμεση υπόδειξη για διενέργεια πραγματογνωμοσύνης κατ’ άρθρ. 804 §

1. Θεωρητική θεμελίωση

2. Υιοθέτηση του περιεχομένου της γνωμοδότησης από το δικαστήριο

3. Νομολογιακή αντιμετώπιση

§ 21. Επίμετρο

Βιβλιογραφικός Πίνακας

Λημματικό Ευρετήριο