Ξ. Παπαρρηγόπουλος, Η δεύτερη οδός. Πολιτική και νομική σκέψη του Roberto M. Unger, 2008

ΜΕΡΟΣ

ΑΦΕΤΗΡΙΕΣ, ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΔΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ R.M. UNGER

1. Βιογραφικά και βιβλιογραφικά δεδομένα

2. Γενική περιοδολόγηση του έργου

3. Χαρακτήρας και θεωρητικό στίγμα του νεώτερου έργου του Unger

4. Η θεμελιώδης ιδέα: Η κοινωνία ως τέχνημα (artifact) και το πρόσωπο

5. Οι βιωματικές αφετηρίες

6. Οι πρακτικές αφετηρίες

7. Οι θεωρητικές αφετηρίες

8. Το αντίπαλο δέος: φυσιοκρατία και αγνωστικισμός

ΜΕΡΟΣ

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

Α. Η ΚΡΙΤΙΚΗ: Κριτικές αιχμές της νεώτερης πολιτικής θεωρίας του R.M. Unger

1. Η κριτική της θεωρίας της γνώσης

2. Η κριτική της κοινωνικής θεωρίας

Η κριτική των κοινωνικών θεωριών «βαθειάς δομής» και του εξελικτικισμού (evolutionism)

Η κριτική της οικονομικής

Η κριτική της θετικιστικής κοινωνικής επιστήμης και της «αφελούς» ιστοριογραφίας

Β. Η ΘΕΩΡΙΑ

1. Η ερμηνευτική θεωρία

Ι. Έννοιες

α) Η έννοια των μορφοποιητικών πλαισίων (formative contexts)

β) Τα στοιχεία των μορφοποιητικών πλαισίων

γ) Η έννοια των μορφοποιημένων κανονικοτήτων (formed routines)

δ) Ο τρόπος του υπάρχειν των μορφοποιητικών πλαισίων: περιχαράκωση (entrenchement) και αποπεριχαράκωση (disentrenchement)

ε) Η έννοια της αποφατικής ισχύος (negative capability)

ΙΙ. Υποθέσεις

ΙΙΙ. Οι νόμοι μιας κοινωνικής μεταβολής χωρίς αναγκαιότητα

α) Ο μηχανισμός της εγγενούς αστάθειας των κοινωνικών μορφωμάτων

β) Ο μηχανισμός της μεγιστοποίησης της αποφατικής ισχύος

• Ο μηχανισμός της μεγιστοποίησης της αποφατικής ισχύος και ο κίνδυνος της επανολίσθησης στην αναγκαιοκρατία

i. Οι ανάγκες της άντλησης πλεονάσματος

ii. Ο παράγοντας της ασύμπτωτης αποπεριχαράκωσης

iii. Ο ρόλος του κράτους και ο αναστρέψιμος χαρακτήρας της προόδου

iv. Η επιρροή των παρακολουθηματικών συνεπειών

γ) Ο μηχανισμός των παρακολουθηματικών συνεπειών

δ) Παράγοντες διατάραξης: η προσωποκεντρική συνθήκη

ΙV. Κριτικές παρατηρήσεις: η αληθής φύση των «νόμων» της κοινωνικής μεταβολής

2. Η κανονιστική θεωρία: το πρόγραμμα

α) Οι σκοποί και το πνεύμα του προγράμματος: Το ριζοσπαστικό πρόταγμα

β) Γενική κατάστρωση και διάρθρωση του προγράμματος

Ι. Η πρακτική

ΙΙ. Οι θεσμοί

1. Η οργάνωση της πολιτείας

• Πολλαπλασιασμός και αλληλεπικάλυψη των κρατικών λειτουργιών και εξουσιών

• Νέοι τρόποι κατάστρωσης των σχέσεων μεταξύ των πλειόνων κρατικών εξουσιών και νέοι τρόποι επίλυσης των μεταξύ τους συγκρούσεων

• Εναλλακτική οργάνωση της εκτελεστικής εξουσίας: το κέντρο λήψεως των πολιτικών αποφάσεων

• Η δυνατότητα θεσπίσεως «μικρών συνταγμάτων» (mini constitutions)

• Νέα σύλληψη της οργάνωσης και λειτουργίας του θεσμού της αποκέντρωσης

• Η οργάνωση της «αντι-κυβέρνησης» (antigovernment). Η δομή της οικειοθελούς συσσωμάτωσης

2. Η οργάνωση της οικονομίας

2.1. Η κριτική της σύγχρονης οικονομικής θεωρίας και πραγματικότητας

• Ο θεσμικά απροσδιόριστος χαρακτήρας της αγοράς

• Δημοκρατικό έλλειμμα και οικονομικές αστοχίες των υφισταμένων θεσμικών αποτυπώσεων της αγοράς

• Οι οικονομικές αστοχίες της αγοράς (market failure)

• Οι αγκυλώσεις των υπαρκτών οικονομικοπολιτικών συστημάτων και τα αίτιά τους

2.2. Η πρόταση για την οργάνωση της οικονομίας

• Το κεντρικό ταμείο κεφαλαίου (Central Capital Fund)

• Η λειτουργία των Επενδυτικών Ταμείων

• Γενικότερες παρατηρήσεις επί της προτεινόμενης δομής του οικονομικού συστήματος

• Προκαταρκτική κριτική αποτίμηση του οικονομικού προγράμματος

3. Το σύστημα των δικαιωμάτων

• Τα δικαιώματα της αγοράς

• Τα δικαιώματα ασυλίας (immunity rights)

• Τα δικαιώματα αποσταθεροποίησης (destabilization rights)

• Η θεμελιώδης ιδέα και η θεμελιώδης ένταση των δικαιωμάτων αποσταθεροποίησης

• Τα δικαιώματα αλληλεγγύης

ΙΙΙ. Η πολιτισμική agenda

ΜΕΡΟΣ

Η ΝΟΜΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

Α. Η ΚΡΙΤΙΚΗ: Οι κριτικές αιχμές της νεώτερης νομικής σκέψης του R.M. Unger

1. Το παράδειγμα της εκλογικευτικής νομικής ανάλυσης

2. Whαt Should Legαl Anαlysis Become: Διάρθρωση και αντικείμενο της κριτικής του R.M. Unger

• Η θέση του Unger στο Whαt Should Legαl Anαlysis Become

3. Η εξωτερική κριτική της εκλογικευτικής νομικής ανάλυσης: Interest-group pluralism

4. Η εσωτερική κριτική της εκλογικευτικής νομικής ανάλυσης

• Η προκατάληψη εις βάρος της αναλογίας στο δίκαιο

• Η πρακτική αποτυχία της εκλογικευτικής νομικής ανάλυσης

• Ευρωπαϊκά αδιέξοδα

• Η αποκαθήλωση της δικαστικής λειτουργίας

5. Ανασκευή άλλων θεωρητικών προσεγγίσεων

• Κριτική ακραίου σκεπτικισμού και σχετικισμού

• Οι καθαρές θεωρίες δικαίου

• Η λειτουργική προσέγγιση

• Η ιστορική-πολιτισμική προσέγγιση του δικαίου

Β. ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ

1. Μια pro tempore θεωρία ερμηνείας του δικαίου

2. Προς έναν αναμορφωμένο τρόπο νομικής ανάλυσης: από την «αποκλίνουσα δογματική» στη «θεσμική φαντασία»

Το ελάχιστο περιεχόμενο της δογματικής

Έχει ανάγκη η ριζοσπαστική προοπτική της δογματικής;

Προς έναν ορισμό μιας διευρυμένης δογματικής πρακτικής

Εργαλεία και μέθοδοι της διευρυμένης δογματικής πρακτικής

Σχέση της εκτεταμένης δογματικής προς άλλες μορφές κανονιστικού λόγου - Λογικότητα της αποκλίνουσας δογματικής

3. Από την «αποκλίνουσα δογματική» στη «νομική ανάλυση»

Χαρτογράφηση και κριτική

Ανάγκη ενός ευρύτερου θεωρητικού θεμελίου: Σημεία εκκίνησης

Ένα παράδειγμα αποκλίνουσας δογματικής: ή equal protection doctrine

Η κριτική της equal protection doctrine στο Whαt Should Legαl Anαlysis Become

4. Από την κριτική του δόγματος στον τρόπο του δικαίου καθ’ όλου

α) Η πρόβλεψη για το δίκαιο στο Lαw in Modern Society

β) Το δίκαιο στην εκτεταμένη κοινωνική δημοκρατία

γ) Το πρότυπο της ριζοσπαστική ς πολυαρχίας

δ) Το δίκαιο στο πλαίσιο της ενισχυμένης (empowered) - κινητοποιούσας δημοκρατίας

ΜΕΡΟΣ

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΤΟΥ R.M. UNGER

Α. ΟΙ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΕΣ ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΑΙΧΜΕΣ

1. Μια ρητορεία χωρίς επιχείρημα;

2. Μία διαδικασία χωρίς περιεχόμενο;

3. Ένας υφέρπων ατομοκεντρισμός;

4. Ένας άχρηστος κι επικίνδυνος υπερφιλελευθερισμός;

Β. Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

1. Ελευθερία και αναγκαιότητα

2. Απορίες της έννοιας του μορφοποιητικού πλαισίου

3. Αστοχία της αντιαναγκαιοκρατικής κατανόησης του κοινωνικού φαινομένου;

4. Κριτική της ιστορικής κατανόησης: θερμά και ψυχρά επεισόδια στο ιστορικό γίγνεσθαι

5. Πράξη και ποίηση: είναι η σύλληψη της κοινωνίας ως τεχνήματος μια εργαλειακή αντίληψη;

Γ. Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

1. Η κριτική της συνταγματικής θεωρίας

2. Η κριτική της θεωρίας των δικαιωμάτων

3. Η κριτική της ερμηνείας του δικαίου

ΜΕΡΟΣ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΤΙΜΗΣΕΙΣ

Ο τρόπος της ερμηνείας: σκέψεις για την εμπειρική αξιοποίηση της ερμηνευτικής κοινωνικής θεωρίας του R.M. Unger

Ο τρόπος της κανονιστικότητας: σκέψεις για τη συνεισφορά του R. Μ. Unger στην αναβίωση της κανονιστικής σκέψης

Ο τρόπος της αναστοχαστικής ανισορροπίας

Ο τρόπος του βίου

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΚΥΡΙΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΘΕΜΑΤΩΝ