Ξ. Γιαταγάνας, Η ενσωμάτωση του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαικής Ένωσης στις Συνθήκες, 2003

Η εργασία αυτή ερευνά συστηματικά τα προβλήματα που τίθενται από τη δεδομένη πλέον, πλην ατυχήματος της τελευταίας στιγμής στη διακυβερνητική συνδιάσκεψη, ενσωμάτωση του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη συνταγματική Συνθήκη.

H διερεύνηση γίνεται σε εννέα διακριτές ενότητες, που αντιπροσωπεύουν ισάριθμα ερωτήματα που θα τεθούν αναπόφευκτα, μόλις ο Χάρτης αναγορευθεί σε καταστατικό κείμενο της Ένωσης.Έτσι, αντιμετωπίζονται, διαδοχικά, η συμβολή του Χάρτη στην εξειδίκευση των γενικών αρχών του κοινοτικού δικαίου, όπου συμπεριλαμβάνονταν μέχρι τώρα τα ανθρώπινα δικαιώματα, η εφαρμογή του Χάρτη από τα κράτη μέλη, την Επιτροπή και τα άλλα κοινοτικά όργανα, οι επιπτώσεις της εφαρμογής αυτής για τους πολίτες, η αρμοδιότητα του ΔΕΚ, το πεδίο εφαρμογής του και οι ενδεχόμενες συνέπειες ως προς το επίπεδο δικαστικής προστασίας, η πιθανή επιρροή του Χάρτη στο εύρος των κοινοτικών αρμοδιοτήτων, ιδίως μετά και την εικαζόμενη προσχώρηση της Ένωσης στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τέλος οι τεχνικές της ενσωμάτωσης, πρόβλημα που φαίνεται να λύθηκε ήδη με την πρόσληψη του ίδιου του κειμένου του Χάρτη στο δεύτερο μέρος της συνταγματικής συνθήκης.

Αντίθετα με μία περιρρέουσα πανηγυρική ατμόσφαιρα, που θεωρεί την ενσωμάτωση του Χάρτη στις συνθήκες μείζον γεγονός στην πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η εργασία αυτή, όπως δείχνει και ο υπότιτλος, χωρίς να υποτιμά καθόλου τα θετικά σημεία, το συμβολικό χαρακτήρα της και τη δυναμική που μπορεί να αναπτυχθεί, στέκεται κριτικά απέναντι στο εγχείρημα και επιμένει στους πιθανούς κινδύνους που υποκρύπτονται. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον κίνδυνο μείωσης του επιπέδου δικαστικής προστασίας, στην ανύπαρκτη, αν όχι απαγορευμένη κοινοτική πολιτική για τα ανθρώπινα δικαιώματα και στα προβλήματα ενότητας στην εφαρμογή τους, από την εμπλοκή τριών τουλάχιστον εννόμων τάξεων και ισάριθμων τουλάχιστον αρμόδιων δικαστηρίων.

Η εργασία συμπληρώνεται με δύο χρήσιμα παραρτήματα, ένα που επιτρέπει την παράλληλη ανάγνωση του ΧΘΔΕΕ και της ΕΣΔΑ και ένα που περιέχει συνοπτική αποτύπωση του σημερινού συστήματος προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα κράτη μέλη της Ένωσης.

Όπως παρατηρεί στον πρόλογό του ο Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων καθηγητής Χ. Ροζάκης, «Η μονογραφία του Ξενοφώντα Γιαταγάνα για το Χάρτη παρουσιάζει καίρια και ευσύνοπτα τα βασικά θέματα που προκύπτουν από την εμφάνισή του στην ευρωπαϊκή έννομη τάξη. Αν και ο κύριος κορμός του κειμένου έχει συνταχθεί σε χρόνο προγενέστερο της ενσωμάτωσης του Χάρτη στο νέο ευρωπαϊκό Σύνταγμα, και δεν προβλέπει, εξ ορισμού, τις εξελίξεις που μπορεί να επιφέρει στο σώμα του η διακυβερνητική του 2004, ωστόσο η επικαιρότητά του παραμένει αμετάβλητη. Οι υποθέσεις εργασίας τις οποίες επεξεργάζεται, σε συνδυασμό με την πεποίθηση, που οι περισσότεροι αναλυτές διατηρούν, για το βασικά αμετάβλητο των διατάξεων του συντάγματος και μετά από τον έλεγχο της επικείμενης διακυβερνητικής συνδιάσκεψης, χαρίζουν στη μελέτη την απαραίτητη διαχρονικότητα για τη συνεχιζόμενη χρήση της ως εργαλείου δουλειάς και μετά τις εξελίξεις αυτές. Η νηφάλια ανάλυσή του εξάλλου, και η προσέγγιση όλων των επί μέρους διαστάσεων του Χάρτη αποτελούν δύο καίρια χαρακτηριστικά της μελέτης που πρέπει να μνημονευθούν, και τα οποία με οδήγησαν στην απόφαση να διασταυρώσω, με τις λίγες παραπάνω γραμμές, τις απόψεις μου με αυτές του συγγραφέα».