Β. Τσιγαρίδας, Η Αρχή Iura Novit Curia στη Διοικητική Δίκη, 2021

Πρόλογος

Ευχαριστίες

Κυριότερες συντομογραφίες

Εισαγωγικό Μέρος

Κεφάλαιο Α

Μεθοδολογικές επισημάνσεις

1. Είναι λυσιτελής η εννοιολογική προσέγγιση του iura novit curia;

α. Από την απόρριψη της εννοιοκρατίας…

β. … στην χρησιμότητα της ιστορικής προσέγγισης

2. Η αναζήτηση των εννόμων συνεπειών του iura novit curia ως σημείο εκκίνησης της έρευνας

3. Μία πρώτη οριοθέτηση της αρχής

4. Σκιαγράφηση της πορείας της έρευνας

Κεφάλαιο Β

Η ιστορική πορεία του iura novit curia:

Η ανάδειξη και καθιέρωση της αρχής στον ευρωπαϊκό χώρο

1. Ιστορική εξέλιξη της αρχής iura novit curia

α. Η αρχή iura novit curia στον αρχαίο κόσμο

β. Η «επινόηση» της αρχής στα χρόνια του Μεσαίωνα

2. H αρχή iura novit curia στις σύγχρονες έννομες τάξεις

α. Ηπειρωτικό δίκαιο

i. Η αρχή στο ηπειρωτικό δίκαιο: Συνοπτική επισκόπηση

ii. Η αρχή στη νομολογία του ΕΔΔΑ και ΔΕΚ/ΔΕΕ

β. Η αρχή iura novit curia στο αγγλοσαξωνικό δίκαιο

i. Iura novit curia: Fusion of legal professions

ii. Προς μία υπέρβαση της απόκλισης;

a. Η σύγχρονη τάση

b. Principles and Rules of Transnational Civil Procedure

Μέρος

Η αρχή iura novit curia

ως επιβολή υποχρεώσεων στον δικαστή

Κεφάλαιο Α

Η αρχή iura novit curia ως κανόνας του δικαίου απόδειξης

1. Αποσαφήνιση κρίσιμων εννοιών

α. Ο νομικός συλλογισμός

i. Δομή του κανόνα δικαίου και δομή του νομικού συλλογισμού

ii. Η έννοια της ερμηνείας του δικαίου

iii. Η χρήση του νομικού συλλογισμού στην πράξη

β. Πραγματικά και νομικά ζητήματα

i. Το ζήτημα της διάκρισης

ii. Πραγματικό ζήτημα και πραγματικό υλικό της δίκης

iii. Το νομικό ζήτημα

a. Γενική οριοθέτηση της έννοιας

b. Κατηγορίες νομικών ζητημάτων

c. Η υπαγωγή ως μη ελεγχόμενο νομικό ζήτημα στην αναίρεση και την ακυρωτική έφεση

2. Το iura novit curia στην απόδειξη

α. Η θεμελίωση του κανόνα

i. Κομβικές διακρίσεις

a. Η διάκριση μεταξύ αποδεικτέου και μη αποδεικτέου νομικού υλικού

b. Η διάκριση της μεταχείρισης πραγματικού και νομικού υλικού της διαφοράς

ii. Οι έννομες συνέπειες του iura novit curia ως κανόνα του δικαίου απόδειξης

a. Απαγόρευση ανάδειξης του περιεχομένου του εφαρμοστέου κανόνα δικαίου διά της απόδειξης

b. Απαγόρευση εντοπισμού του εφαρμοστέου κανόνα δικαίου διά της απόδειξης

β. Ειδικότερα: Το iura novit curia ως κανόνας απόδειξης στη διοικητική δίκη

i. Το νομικό υλικό της διοικητικής δίκης

ii. Ειδικές κατηγορίες νομικού υλικού της διοικητικής δίκης

a. Το αλλοδαπό δίκαιο, τα έθιμα και τα συναλλακτικά ήθη

(1) Τα δύο συστήματα δικονομικής μεταχείρισης νομικού υλικού στον ΚΠολΔ και τον ΚΔΔ/μίας

(2) Η ιδιομορφία του δυνάμενου να υπαχθεί στην απόδειξη νομικού υλικού

(3) Η έννοια της απόδειξης κατ’ άρθρα 337 ΚΠολΔ και 144.4 ΚΔΔ/μίας

(4) Σύγκριση των δύο συστημάτων μεταχείρισης του νομικού υλικού.

b. Το soft law της διοίκησης

(1) Εφαρμογή του τυπικού κριτηρίου για την ενεργοποίση του iura novit curia;

(2) Το παράδειγμα της δικονομικής αντιμετώπισης των εγκυκλίων

(3) Καταληκτική παρατήρηση: Εφαρμογή άρθρου 337 ΚΠολΔ και 144.4 ΚΔΔ/μίας στις οριακές περιπτώσεις

3. Συμπεράσματα Κεφαλαίου: Η επικαιρότητα της λειτουργίας του iura novit curia ως κανόνα του δικαίου απόδειξης

Κεφάλαιο Β

Η υποχρέωση του δικαστή

να επιλύσει τα νομικά ζητήματα της υπόθεσης

1. Η μη δέσμευση του δικαστή κατά την ερμηνεία του δικαίου

α. Η σταδιακή θεμελίωση του κανόνα

β. Η αντικειμενική πρόσληψη της αρχής iura novit curia

2. Η ερμηνευτική ελευθερία και η λειτουργική ανεξαρτησία του δικαστή

α. Η έννοια της λειτουργικής ανεξαρτησίας

β. Ταύτιση της αρχής iura novit curia και της λειτουργικής ανεξαρτησίας του δικαστή;

i. Η ερμηνεία του δικαίου στο πλαίσιο της δικαιοδοτικής λειτουργίας

a. Η επίλυση του νομικού ζητήματος ως μέσο για την επίλυση της διαφοράς

b. Το παράδειγμα των obiter dicta

c. Ο ex lege νομικός χαρακτηρισμός

d. Παρεμβάσεις της νομοθετικής λειτουργίας στο έργο της δικαστικής και iura novit curia

ii. H ανάγκη οριοθέτησης των εννοιών iura novit curia και ερμηνευτικής ελευθερίας/λειτουργικής ανεξαρτησίας

3. Συμπεράσματα Κεφαλαίου: Τα όρια της αντικειμενικής προσέγγισης του iura novit curia για την κατανόηση της αρχής

Μέρος

Η αρχή iura novit curia

ως απαλλαγή των διαδίκων από δικονομικά βάρη

Κεφάλαιο Α

Το iura novit curia ως κανόνας κατανομής δικονομικών βαρών

μεταξύ των παραγόντων της δίκης

1. Σύγχρονη πρόσληψη και θεμελίωση του κανόνα

α. Το δικονομικό πλαίσιο

i. Οι προβλέψεις για τα υποχρεωτικά στοιχεία του εισαγωγικού δικογράφου στους ισχύοντες δικονομικούς κώδικες

a. Στην πολιτική δίκη

b. Στη διοικητική δίκη

ii. Σύνδεση με θεμελιώδεις δικονομικούς θεσμούς

a. Το αντικείμενο της δίκης

b. Το δεδικασμένο

β. Η τελολογία της αρχής iura novit curia και η ένταξή της στο σύστημα παροχής δικαστικής προστασίας

i. Η εγγυητική λειτουργία της αρχής

a. Συστηματοποίηση των κρίσιμων εννόμων συνεπειών και τυπολογία των περιορισμών του iura novit curia

b. Iura novit curia και εκπροσώπηση με δικηγόρο

(1) Σύγκρουση των δύο εγγυητικών θεσμών;

(2) Αστική ευθύνη του δικηγόρου και iura novit curia

ii. Ένταξη της αρχής στο συνταγματικό πλαίσιο

a. Iura novit curia και δικαίωμα δικαστικής προστασίας

b. Iura novit curia και δικαίωμα δικαστικής ακροάσεως

γ. Συμπεράσματα Υποκεφαλαίου

2. Το πεδίο εφαρμογής της αρχής iura novit curia ως κανόνα κατανομής δικονομικών βαρών

α. Υποκειμενικό πεδίο εφαρμογής

i. Στην πολιτική δίκη

ii. Στη διοικητική δίκη

a. Οι ενστάσεις στη διοικητική δίκη

b. Η ιδιαίτερη φύση του αμυνόμενου διαδίκου

c. Η ιδιαιτερότητα της διαδικασίας

d. Η δικονομική θέση της διοίκησης ενόψει της αρχής iura novit curia στη διαπλαστική δίκη

(1) Η «δικονομική λειτουργία» της διοικητικής πράξης

(2) Η υποκατάσταση αιτιολογίας ως έκφανση του iura novit curia

(3) Συμπερασματικά: Η επίδραση της αρχής στη δικονομική θέση της διοίκησης

e. Ο παρεμβαίνων

β. Αντικειμενικό πεδίο εφαρμογής

i. Τα νομικά ζητήματα του ουσιαστικού αντικειμένου της δίκης

a. Η έννοια του δικονομικού αντικειμένου της δίκης

b. Υπάγονται τα δικονομικά νομικά ζητήματα στην αρχή iura novit curia;.

(1) Η φορά του δικαστικού ελέγχου των προϋποθέσεων του παραδεκτού

(2) H υποχρέωση του διαδίκου προς γνώση του δικονομικού δικαίου.

ii. Νομικά ζητήματα άλλης δικαιοδοσίας στη διοικητική δίκη: Curia administrativa novit solum legem administrativem?

a. Oριοθέτηση του ερωτήματος

b. Curia administrativa non novit solum legem administrativem

(1) Το επιχείρημα της διάκρισης των δικαιοδοσιών

(2) Η επίλυση (ιδιωτικών) προδικαστικών ζητημάτων ιδιωτικού δικαίου από τον διοικητικό δικαστή

(3) H ερμηνεία και εφαρμογή κανόνων του ιδιωτικού και ποινικού δικαίου από τον διοικητικό δικαστή

(a) Ποινικό Δίκαιο

(b) Ιδιωτικό Δίκαιο

γ. Συμπεράσματα Υποκεφαλαίου

Κεφάλαιο Β

Η επίδραση της αρχής iura novit curia στο ένδικο βοήθημα

1. Iura novit curia και έλεγχος παραδεκτού του ένδικου βοηθήματος

α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

i. Η βασική λειτουργία

a. Η αρχή iura novit curia ως λογική συνέπεια του ελέγχου του ένδικου βοηθήματος σε δύο στάδια

b. Η ελευθερία της δικονομικής μεταχείρισης του νομικού υλικού εκ μέρους των διαδίκων

ii. Η ένταξη της αρχής iura novit curia στα κύρια ένδικα βοηθήματα της διοικητικής δίκης

a. Αποσαφήνιση κρίσιμων εννοιών

(1) Η βασική δομή του λόγου ακύρωσης/προσφυγής

(2) H διάκριση μεταξύ «νομικών» και «πραγματικών» λόγων

(3) H δικονομική έννοια του λόγου ακύρωσης/προσφυγής

(4) «Μορφολογικά» χαρακτηριστικά

b. Η μνεία ενός τουλάχιστον λόγου ακύρωσης/προσφυγής ως προϋπόθεση παραδεκτού του ένδικου βοηθήματος

c. Οι προϋποθέσεις παραδεκτού του λόγου ακύρωσης/προσφυγής

β. Το ορισμένο του λόγου ακύρωσης/προσφυγής ως περιορισμός του iura novit curia

i. H έννοια του ορισμένου και της αοριστίας στη δικονομική επιστήμη

a. Οι κομβικές παραδοχές της δικονομικής επιστήμης

b. Η σύνδεση της αοριστίας με την αρχή iura novit curia

ii. Η εκδήλωση της αοριστίας στη διοικητική δίκη

a. Μία πρώτη ερμηνευτική προσέγγιση των κρίσιμων διατάξεων

b. Η γενική αποτίμηση του φαινομένου στην θεωρία και νομολογία

(1) Η προσέγγιση της θεωρίας

(2) Η κατεύθυνση της νομολογίας

c. Κατ’ ιδίαν περιπτώσεις

(1) Το ορισμένο των πραγματικών λόγων ακύρωσης/προσφυγής

(a) Το βασικό σχήμα

(b) Περιπτώσεις ορολογικής σύγχυσης

(c) Πρακτικές εφαρμογές

(2) Το ορισμένο των νομικών λόγων ακύρωσης/προσφυγής

(a) Το βασικό σχήμα

(b) Τυπικοί λόγοι ακύρωσης/προσφυγής

(c) Η ανατροπή του βασικού σχήματος

(i) Οριακές περιπτώσεις

(ii) Αοριστία λόγω παράλειψης μνείας ή ερμηνείας του κρίσιμου κανόνα δικαίου

§1. Η νομολογία των διοικητικών δικαστηρίων

§2. Η σχετική νομολογία του ΑΠ και η κριτική της θεωρίας

§3. Η προβληματική της υιοθέτησης των πορισμάτων του ΑΠ στη διοικητική δίκη

d. Οι έννομες συνέπειες της αοριστίας

(1) Απαράδεκτο λόγου και ακυρότητα δικογράφου

(2) Αδυναμία συμπλήρωσης του αόριστου λόγου με το υπόμνημα

(3) Αδυναμία θεραπείας του αόριστου δικογράφου με δικόγραφο προσθέτων λόγων

(4) Ο αόριστος λόγος απορρίπτεται «σιωπή», άνευ αιτιολογίας

(5) Δυνατότητα εφαρμογής άρθρου 70.2 ΚΔΔ/μίας

(6) Δυνατότητα εφαρμογής άρθρου 139Α ΚΔΔ/μίας και άρθρου 33.3 π.δ. 18/1989

γ. Συμπεράσματα Υποκεφαλαίου

2. Iura novit curia και έλεγχος βασιμότητας του ένδικου βοηθήματος

α. Έννομες συνέπειες

β. Περιορισμοί της αρχής iura novit curia από την «παρεμβολή» τρίτου οργάνου στην ερμηνεία του δικαίου;

γ. Συμπεράσματα Υποκεφαλαίου

3. Iura novit curia και αυτεπάγγελτος έλεγχος

α. Ο αυτεπάγγελτος έλεγχος των λόγων ακύρωσης/προσφυγής

i. Διάκριση της αυτεπάγγελτης εξέτασης λόγων από το iura novit curia

ii. Οι αυτεπαγγέλτως εξεταζόμενοι λόγοι…

a. … στην ακυρωτική δίκη

(1) Περί του θεμελίου του αυτεπάγγελτου ελέγχου

(2) Περιπτωσιολογία αυτεπαγγέλτως εξεταζόμενων λόγων

(3) Ο τρόπος εξέτασης των αυτεπαγγέλτως λαμβανόμενων υπόψη λόγων

(4) Ειδικά: Η παράβαση κατ’ ουσίαν διάταξης νόμου

b. … στη δίκη ουσίας

(1) Η ρύθμιση του άρθρου 79.1 ΚΔΔ/μίας

(2) Ο έλεγχος της παράβασης ουσιώδους τύπου

(3) O έλεγχος της νόμιμης βάσης της πράξης

(4) Η ειδική μεταχείριση των φορολογικών και τελωνειακών διαφορών κατ’ άρθρο 79.5 ΚΔΔ/μίας

β. Iura novit curia και αυτεπάγγελτος έλεγχος συνταγματικότητας

i. Από το βάρος επίκλησης της «συγκεκριμένης πλημμέλειας»…

ii. …στο βάρος επίκλησης των κρίσιμων διατάξεων: Η αναίρεση του iura novit curia

iii. Constitutionem novit curia;

γ. Συμπεράσματα Υποκεφαλαίου

4. Ειδικές περιπτώσεις

α. Η δίκη της παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

β. Η δίκη της αναίρεσης και της ακυρωτικής έφεσης μετά το ν. 3900/2010

i. Οι νομολογιακές προϋποθέσεις παραδεκτού της αναίρεσης και της ακυρωτικής έφεσης

ii. Οι δικονομικές απαιτήσεις στο προϊσχύσαν καθεστώς (άρθρο 35 ν. 3772/2009)

iii. Η μετακύλιση του βάρους ανεύρεσης και ερμηνείας του δικαίου στον διάδικο

γ. Η προσωρινή δικαστική προστασία στο κύριο σώμα των διοικητικών διαφορών

i. Iura novit curia και ανεπανόρθωτη βλάβη

a. Η εφαρμογή της αρχής στη δίκη της αναστολής

b. Η επίδραση του παρεπόμενου χαρακτήρα της αίτησης αναστολής στο iura novit curia

c. H απαίτηση για ορισμένο δικόγραφο ως περιορισμός του iura novit curia στη δίκη της αναστολής

ii. Iura novit curia και πρόδηλη βασιμότητα του ένδικου βοηθήματος

δ. Συμπεράσματα Υποκεφαλαίου

Επίλογος

Κύρια συμπεράσματα σε θέσεις

Βιβλιογραφία - Αρθρογραφία

Ελληνόγλωσση

Ξενόγλωσση