Β. Χρήστου, Το δικαίωμα στην προστασία από την επεξεργασία δεδομένων, 2017

Πρόλογος του Νίκου Κ. Αλιβιζάτου

Σημείωμα της συγγραφέως

Εισαγωγή

ΜΕΡΟΣ

Θεμελίωση - Ιστορία - Παγκοσμιοποίηση

Α. Θεμελίωση

1. Δικαιολογείται κάποια εξουσία του ατόμου επί της πληροφορίας, εάν

δεν αφορά στην ιδιωτική του ζωή και δεν είναι ψευδής;

2. Τα θεμέλια του δικαιώματος του ατόμου στην προστασία από την

επεξεργασία των δεδομένων του

α. Η ιδιωτικότητα ως ελευθερία από την παρακολούθηση και την κατα-

γραφή

β. Το δικαίωμα παρουσίασης του εαυτού

γ. Η ανθρώπινη υπόσταση και η απαγόρευση εργαλειοποίησης

δ. Το δικαίωμα συμμετοχής στη δημόσια σφαίρα

ε. Σώρευση δικαιολογητικών βάσεων στην περίπτωση των ευαίσθητων

δεδομένων

3. Συγκρούσεις και οριοθετήσεις

α. Προστασία από την διαρθρωμένη, αυτοματοποιημένη αξιοποίηση

της πληροφορίας, όχι από τη διάδοση

β. Ένας νέος χώρος πληροφοριακής αυτοδιάθεσης ανάμεσα στο

απόρρητο της επικοινωνίας και στην ελευθερία της ενημέρωσης

i) To οιονεί απόλυτο απόρρητο των επικοινωνιών στο ελληνικό

Σύνταγμα

a) Προστασία της εξ αποστάσεως και της δια ζώσης επικοινωνίας,

από τρίτους και από τον συνομιλητή

b) Προστασία του μηνύματος κατά τη μεταφορά του, αλλά και

του αποτυπώματος της επικοινωνίας στο διηνεκές

c) Τα εξωτερικά στοιχεία της επικοινωνίας

ii) Οι εξαιρέσεις από το απόρρητο και η υπαγωγή τους στο άρθρο

9Α Συντ

a) H επικοινωνία ως σύμβαση

b) Η επικοινωνία με απεριόριστο αριθμό προσώπων: τα blogs

iii) Το απόρρητο της επικοινωνίας και η ιδιωτική ζωή

a) Η θεμελίωση της αυστηρής προστασίας του απορρήτου των

επικοινωνιών

b) Οι επικοινωνίες προσώπων που ενδιαφέρουν τη δημοσιότητα

Β. Ιστορική και συγκριτική επισκόπηση

Γ. Παγκοσμιοποίηση. Η αναπόφευκτη σύγκρουση πολιτισμών

1. Από τον Safe Harbor στην Privacy Shield

2. Μπροστά μας έχουμε το Whistleblowing

ΜΕΡΟΣ

Ερμηνεία του ισχύοντος πλαισίου

Α. Το εύρος της προστασίας

1. H ratio της Οδηγίας 95/46/ΕΚ

2. Το βασικό διακύβευμα του ν. 2472/1997

3. Η ευρύτητα του πεδίου προστασίας

α. Η ευρύτητα της έννοιας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και

το ζήτημα των αξιολογικών κρίσεων

β. Τα ανώνυμα δεδομένα, οι κίνδυνοι της στατιστικής και το ειδικότερο

ζήτημα των βιομετρικών δεδομένων

γ. Τα δημοσιευμένα δεδομένα

δ. Τα ευαίσθητα δεδομένα

4. Η οριοθέτηση της προστασίας

α. Η τήρηση αρχείου

β. Η προστασία μόνο των φυσικών προσώπων

γ. Οι εξαιρέσεις από το πεδίο εφαρμογής

i) Οι εξαιρέσεις της εθνικής ασφάλειας και της οικιακής δραστηριό-

τητας

ii) Η εξαίρεση της ποινικής διαδικασίας και της κάμερας στις

δημόσιες συναθροίσεις

δ. Τα γεωγραφικά όρια της προστασίας

i) Τα όρια προς τα έξω

ii) Τα όρια εντός

B. Ο τρόπος της προστασίας: διαδικαστικές και ουσιαστικές προϋποθέ-

σεις της επεξεργασίας

1. Ουσιαστικές προϋποθέσεις

α. Η αρχή της συγκατάθεσης

i) Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της συγκατάθεσης

ii) Πότε δεν απαιτείται ρητή συγκατάθεση

a) Τεκμαιρόμενη και εικαζόμενη συγκατάθεση

b) Ύπαρξη υπέρτερου συμφέροντος

β. Πέραν της συγκατάθεσης: τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της επεξεργα-

σίας

i) Η αρχή της ειδικότητας του σκοπού

ii) Η αρχή της αναλογικότητας στη χρήση των δεδομένων

γ. Γιατί δεν αρκεί η συγκατάθεση του υποκειμένου των δεδομένων;

Πατερναλισμός ή διασφάλιση της αυτονομίας;

i) Άνιση σχέση

ii) Το υποκείμενο δεν μπορεί να ρυθμίσει μόνο του ένα ολοκληρω-

μένο, πολύπλευρο σύστημα επεξεργασίας

iii) Διάκριση συγκατάθεσης από την αξίωση διαμόρφωσης του

αρχείου τρίτου

iv) Πατερναλισμός: όταν η αυτοέκθεση συνιστά τρόπο έκφρασης

και επικοινωνίας

δ. Η άλλη όψη της αρχής της συγκατάθεσης: τα δικαιώματα του υποκει-

μένου της επεξεργασίας

i) Tο δικαίωμα ενημέρωσης

ii) Το δικαίωμα πρόσβασης

iii) Το δικαίωμα αντίρρησης ή αντίταξης

2. Οι θεσμικές προϋποθέσεις της επεξεργασίας: το μοντέλο του προλη-

πτικού ελέγχου και της γενικευμένης υποχρέωσης γνωστοποίησης

α. Κατά κανόνα γνωστοποίηση, όχι άδεια

β. Πότε απαιτείται άδεια για την επεξεργασία;

i) Ευαίσθητα δεδομένα

a) Η κατηγορική προσέγγιση

b) Η περίπτωση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος. Επιστροφή

στη στάθμιση

ii) Διαβίβαση απλών ή ευαίσθητων δεδομένων σε τρίτες χώρες

γ. Περιπτώσεις απαλλαγής από την υποχρέωση γνωστοποίησης και την

υποχρέωση λήψης άδειας

δ. Το μοντέλο της γνωστοποίησης ως μοντέλο διαβούλευσης με την Αρχή

σε περίπτωση έλλειψης συγκατάθεσης του υποκειμένου των δεδο-

μένων

ΜΕΡΟΣ

Ειδικά θέματα

Α. Δεδομένα τηλεπικοινωνίας

1. Περιορισμοί στη διατήρηση και επεξεργασία των δεδομένων τηλεπικοι-

νωνίας

α. Η Οδηγία 2002/58/ΕΚ και οι βασικές διαφορές της από την Οδηγία

95/46/ΕΚ

β. Πεδίο εφαρμογής: η επικοινωνία, όχι η ενημέρωση

γ. Βασικοί κανόνες για την επεξεργασία των δεδομένων τηλεπικοι-

νωνίας

δ. Οριοθέτηση του ρόλου της ΑΔΑΕ και της Αρχής

2. Η αντίστροφη πορεία: υποχρέωση διατήρησης των δεδομένων τηλε-

πικοινωνίας

α. H Οδηγία 2006/24 (Data Retention Directive) και η αρμοδιότητα της

Ένωσης

β. Η ουσιαστική αντίθεση της Οδηγίας 2006/24 προς το δικαίωμα στην

ιδιωτική ζωή

γ. Η ελληνική νομοθεσία ενσωμάτωσης της Οδηγίας 2006/24:

ο ν. 3917/2011

Β. Κάμερες και παρακολούθηση του δημοσίου χώρου

1. Το ιστορικό μιας αντιπαράθεσης

α. 1997-2007: τα κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης υπό το πεδίο εφα-

ρμογής του ν. 2472/1997

β. 2007-2011: τα κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης εκτός του πεδίου εφα-

ρμογής του ν. 2472/1997 και εν πολλοίς αρρύθμιστα

i. Ο σκοπός της πρόληψης και διακρίβωσης εγκλημάτων

ii. Ο σκοπός της διαχείρισης κυκλοφορίας

2. Τα κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης υπό ειδικό νομοθετικό καθεστώς.

Συμβιβασμός ή υποχώρηση;

α. Κάμερες στον δημόσιο χώρο

β. Κάμερες σε μη δημόσιους χώρους

3. Συμπέρασμα: Κάμερες παντού

Γ. Η πρόσβαση στην πληροφορία

1. Το δικαίωμα στην πληροφορία

2. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση ως θεσμική υποδομή για την άσκηση του

δικαιώματος

α. Ο ν. 3861/2010

β. Ο ν. 3979/2011

3. Δημοσιότητα και εργαλειοποίηση. Η περίπτωση του διαδικτύου

4. Το δικαίωμα πρόσβασης στα διοικητικά έγγραφα

α) Το άρθρο 5 παρ. 1 και 3 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας

β) Άλλες διατάξεις

5. Η περίπτωση του κοινοβουλευτικού ελέγχου

6. Η πληροφορία ως οικονομικό αγαθό

ΜΕΡΟΣ

Οι νέες προκλήσεις

A. Ο Γενικός Κανονισμός για την προστασία δεδομένων (Κανονισμός

2016/679)

1. Εξουσιοδοτική βάση το άρθρο 16 ΣΛΕΕ

2. Γιατί χρειαζόταν ο Γενικός Κανονισμός;

3. Τι παραμένει ουσιωδώς ίδιο;

4. Οι καινοτομίες του Γενικού Κανονισμού

α. Η διεύρυνση του γεωγραφικού πεδίου εφαρμογής των κανόνων

προστασίας εκτός της Ένωσης

β. Το εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο εντός της Ένωσης και οι αρμοδιότητες

των εποπτικών αρχών

γ. Προληπτική εκτίμηση κινδύνων επεξεργασίας και διαβούλευση με

την εποπτική αρχή

δ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προστασίας δεδομένων και ο μηχανισμός

συνεκτικότητας

ε. Εμπλουτισμός των δικαιωμάτων του υποκειμένου των δεδομένων

Β. Η Οδηγία 2016/680/ΕΕ για την προστασία από την επεξεργασία δεδο-

μένων για σκοπούς πρόληψης και διακρίβωσης εγκλημάτων

1. Προ της Συνθήκης της Λισαβόνας

α. Η υπόθεση PNR

β. H απόφαση πλαίσιο 2008/977/ΔΕΥ του Συμβουλίου

2. Η Οδηγία 2016/680/ΕΕ για την προστασία των φυσικών προσώπων ένα-

ντι της επεξεργασίας δεδομένων για τους σκοπούς της πρόληψης, της

διερεύνησης, ανίχνευσης ή δίωξης ποινικών αδικημάτων ή της εκτέλεση

ποινικών κυρώσεων και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων

αυτών

Συμπεράσματα

Βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση

Ξενόγλωσση

Δικαστικές αποφάσεις

Α. Ελληνικά Δικαστήρια

Β. Αλλοδαπά Δικαστήρια

Γ. Υπερεθνικά Δικαστήρια

Δ. Πράξεις της Αρχής Προστασίας Δεδομένων

Ε. Διάφορα