Σ. Ψυχομάνης, Εγχειρίδιο Τραπεζικού Δικαίου - Β' έκδοση, 2η έκδ., 2016

Πρόλογος Β’ έκδοσης

Πρόλογος A’ έκδοσης

Κυριότερες συντομογραφίες

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Α. Εννοιολογικοί προσδιορισμοί

Β. Πηγές του τραπεζικού δικαίου

Γ. Παράγοντες επηρεασμού του τραπεζικού δικαίου

Ι. Η δράση της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών (πλέον, «Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών»)

ΙΙ. Ο κώδικας τραπεζικής δεοντολογίας

ΙΙΙ. Ο τραπεζικός μεσολαβητής και ο συνήγορος του καταναλωτή.

IV. Το ευρωπαϊκό δίκαιο

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΔΙΚΑΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ

Α. Η οικονομική και νομισματική ένωση

Β. Βασικοί ευρωπαϊκοί τραπεζικοί θεσμοί και αρχές λειτουργίας τους. 13 Ι. Οι θεσμοί

1. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ)......................................... 13
2. O Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός (ΕΕΜ)...................................... 16
3. Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ)................... 16
4. Οι εθνικές κεντρικές τράπεζες........................................................ 18

ΙΙ. Αρχές λειτουργίας τους

ΙΙΙ. Η ενιαία ευρωπαϊκή τραπεζική αγορά και κύριες συνέπειες αυτής

Γ. Λοιποί ευρωπαϊκοί τραπεζικοί οργανισμοί και άλλες συναφείς αρχές. 25 I. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ)

X Πίνακας Περιεχομένων

ΙΙ. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυ-

ξη (ETAA)

ΙΙΙ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τραπεζών

IV. H Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών και το Ευρωπαϊκό Σύστημα Χρη- ματοοικονομικής Εποπτείας

V. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ)

1. H Επιτροπή Tραπεζικής Eποπτείας της Βασιλείας (BCSB).............. 30
2. O Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (EMΣ)......................... 32

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Α. Πιστωτικά ιδρύματα - τράπεζες

Ι. Η έννοια της τράπεζας στο ελληνικό δίκαιο

ΙΙ. Διακρίσεις τραπεζών

ΙΙΙ. Η Τράπεζα της Ελλάδος

IV. Το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων

V. Οι τραπεζικές ανώνυμες εταιρίες

1. Οι συνεταιριστικές τράπεζες............................................................ 42

Β. Τα χρηματοδοτικά ιδρύματα

Ι. Γενικά

ΙΙ. Ρυθμισμένες μορφές χρηματοδοτικών ιδρυμάτων

Γ. Οι επιχειρήσεις επενδύσεων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Η ΑΣΚΗΣΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Α. Γενικά

Β. Η κατά τη σύσταση των πιστωτικών ιδρυμάτων ασκούμενη εποπτεία Ι. Το καθεστώς της άδειας, ως βάση της εποπτείας

ΙΙ. Οι προϋποθέσεις χορηγήσεως της άδειας

Γ. Η κατά την ασκούμενη εγκατάσταση πιστωτικών ιδρυμάτων ασκού-

μενη εποπτεία

Ι. Εγκατάσταση με βάση την καταστατική ή την πραγματική έδρα ΙΙ. Εγκατάσταση με ίδρυση υποκαταστημάτων

ΙΙΙ. Εγκατάσταση με πρακτορείο

ΙV. Εγκατάσταση με ίδρυση θυγατρικής

V. Εγκατάσταση με άνοιγμα γραφείου αντιπροσωπείας

Πίνακας Περιεχομένων

Δ. Η κατά την παροχή υπηρεσιών χωρίς εγκατάσταση ασκούμενη επο-

πτεία

Ε. Η κατά τη λειτουργία των πιστωτικών ιδρυμάτων ασκούμενη εποπτεία Ι. Γενικά

ΙΙ. Προληπτική εποπτεία-Αντικείμενα

1. Η καταβολή, η αναπροσαρμογή και η διατήρηση κεφαλαίων ... 67
2. Οι τροποποιήσεις καταστατικών διατάξεων................................... 68
3. Οι συμμετοχές διαφόρων προσώπων σε πιστωτικά ιδρύματα ... 69
4. Οι εσωτερικές οργανωτικές δομές του πιστωτικού ιδρύματος .. 70
5. Κεφαλαιακή επάρκεια (φερεγγυότητα) και «προβλέψεις».............. 72
6. Η ρευστότητα................................................................................. 75
7. Η μόχλευση.................................................................................... 76
8. Οι πολιτικές αποδοχών.................................................................. 77
9. Η δημοσιοποίηση πληροφοριών..................................................... 77
10. Η νομισματική πολιτική............................................................... 78
11. Η συναλλαγματική πολιτική......................................................... 79
12. Ο έλεγχος της πίστεως.................................................................. 79
13. Η απαγόρευση της άσκησης μη τραπεζικών δραστηριοτήτων... 80
14. Οι «ειδικές συμμετοχές» πιστωτικών ιδρυμάτων σε άλλες επι- χειρήσεις 80
15. Η παροχή πιστώσεων και η συμμετοχή σε πρόσωπα με «ειδική σχέση» 81
16. Τα χρηματοδοτικά ανοίγματα....................................................... 82
17. Η απαγόρευση της παροχής πιστώσεων προς απόκτηση μετο-

χών της πιστοδότριας τράπεζας

1. Η απαγόρευση «εκτοκισμού δανείων ή λοιπών πιστώσεων» .. 85
2. Η απαγόρευση παροχής δανείων προς αποπληρωμή οφειλομέ-

νων τόκων

1. Η απαγόρευση της κεφαλαιοποίησης τόκων................................. 86
2. Η κίνηση κεφαλαίων και τα συστήματα πληρωμών....................... 87
3. Το σύστημα εγγύησης καταθέσεων και επενδυτικών υπηρεσιών .. 89
4. Η πρόληψη και η καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες 92
5. Η προάσπιση του γενικού ή δημοσίου συμφέροντος.................... 93
6. Η συγχώνευση πιστωτικών ιδρυμάτων.......................................... 94
7. Η εποπτεία επί υποκαταστημάτων και εργασιών αλλοδαπών πιστωτικών ιδρυμάτων στην Ελλάδα 95
8. Η άσκηση εποπτείας σε ατομική και ενοποιημένη βάση............... 96
9. Η συμπληρωματική εποπτεία επιχειρήσεων «Ομίλου Ετερο- γενών Χρηματοοικονομικών Δραστηριοτήτων» (Ο.Ε.Χ.Δ) ..................................................... 97

ΣΤ. Κατασταλτική εποπτεία - Κυρώσεις επί παραβάσεων

Ι. Γενικά

ΙΙ. Η ανάκληση της άδειας πιστωτικού ιδρύματος, ειδικότερα

ΙΙΙ. Ο διορισμός επιτρόπου, ειδικότερα

Ζ. Εξυγιαντική εποπτεία

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΔΙΚΑΙΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ

Α. Προσδιορισμός των τραπεζικών συμβάσεων

Β. Γενικά χαρακτηριστικά της σχέσης τράπεζας-πελάτη

Ι. Η σχέση εμπιστοσύνης

1. Γενικά........................................................................................... 114
2. Η υποχρέωση τήρησης του τραπεζικού απορρήτου, ειδικότερα.. 116 α. Έννοια - Εφαρμοστέες διατάξεις 116

β. Τραπεζικό απόρρητο και σύστημα επεξεργασίας δεδομένων οικονομικής συμπεριφοράς πελατών (ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ)

γ. Η γενικότερη, σήμερα, προσβολή του τραπεζικού απορρήτου. 117 ΙΙ. Τα συμβαλλόμενα πρόσωπα

ΙΙΙ. Οι γενικοί όροι συναλλαγών (ΓΟΣ)

ΙV. Ο τραπεζικός λογαριασμός

V. O τρέχων και ο αλληλόχρεος λογαριασμός

1. Διακρίσεις................................................................................... 122
2. Προϋποθέσεις του τρέχοντος ή αλληλόχρεου λογαριασμού.......... 124
3. Νομική φύση............................................................................... 125
4. Τύχη ασφαλειών.......................................................................... 126
5. Δυνατότητα κατάσχεσης.............................................................. 126
6. Αναγνώριση του υπολοίπου......................................................... 126
7. Ευθύνη ομορρύθμων εταίρων....................................................... 127
8. Λήξη της σχέσεως........................................................................ 128
9. Οι εισπραττόμενες από τράπεζες αμοιβές...................................... 128
10. Γενικά......................................................................................... 128
11. Οι τόκοι...................................................................................... 129
12. Οι τόκοι τόκων (ανατοκισμός)................................................... 131
13. Οι προμήθειες............................................................................ 132
14. Η εξασφάλιση των τραπεζών..................................................... 132
15. Γενικές ασφάλειες...................................................................... 132
16. Χρηματοοικονομικές ασφάλειες................................................. 133
17. Η αναγκαστική εκτέλεση από τράπεζες...................................... 134
18. Τα νόμιμα μέσα.......................................................................... 134
19. Αμφισβητούμενης νομιμότητας μέσα......................................... 136
20. Tα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και η αντιμετώπιση του προβλή- ματος........... 137

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΟΙ ΚΑΤ’ ΙΔΙΑΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

Α. Η αποδοχή καταθέσεων ή άλλων επιστρεπτέων κεφαλαίων

Ι. Οι καταθέσεις

1. Έννοια-Νομική φύση................................................................. 141
2. Διακρίσεις καταθέσεων.............................................................. 142

α. Καταθέσεις όψεως

β. Καταθέσεις σε τρεχούμενο λογαριασμό

γ. Καταθέσεις απλού ταμιευτηρίου

1. Προσδιορισμός..................................................................... 142
2. Το βιβλιάριο καταθέσεως...................................................... 143

δ. Καταθέσεις επί προθεσμία ή προθεσμιακές

ε. Προθεσμιακές καταθέσεις έναντι εκδιδομένων τίτλων-Πιστο- ποιητικά καταθέσεων

στ. Καταθέσεις υπό προειδοποίηση

ζ. Καταθέσεις υπέρ τρίτων

η. Αναπαλλοτρίωτες καταθέσεις

θ. Καταθέσεις σε κοινό λογαριασμό

ι. Καταθέσεις σε αδιαίρετο ή ενωμένο ή συμπλεκτικό λογαριασμό. 146 ια. Δεσμευμένες καταθέσεις

1. Ιδιαιτερότητες............................................................................ 148

α. Τόκοι καταθέσεων

β. Φορολόγηση τόκων

γ. Παραγραφή απαιτήσεως από κατάθεση

δ. Απαλλαγή τράπεζας από ευθύνη

ε. Αυτόματες Ταμειολογιστικές Μηχανές (ΑΤΜ) και κωδική

κάρτα αναλήψεων

στ. Ειδικό απόρρητο και κατάσχεση τραπεζικών καταθέσεων. 150 ΙΙ. Η αποδοχή άλλων επιστρεπτέων κεφαλαίων

1. Γενικά........................................................................................ 151
2. Τα ομολογιακά δάνεια των τραπεζών.......................................... 152
3. Η τιτλοποίηση απαιτήσεων......................................................... 152

Β. Η χορήγηση πιστώσεων

Ι. Γενικές παρατηρήσεις

ΙΙ. Το δάνειο

ΙΙΙ. Η σύμβαση ανοίγματος πιστώσεως

1. Έννοια και περιεχόμενο............................................................. 156
2. Λειτουργία................................................................................. 157
3. Νομική φύση-Ρύθμιση............................................................... 158
4. Η πίστωση με τρέχοντα (ή τρεχούμενο ή ανοικτό ή αλληλόχρεο) λογαριασμό 159

Γ. Η πρακτορεία επιχειρηματικών απαιτήσεων

Ι. Γενικές παρατηρήσεις

ΙΙ. Η σύμβαση factoring

1. Έννοια....................................................................................... 160
2. Οικονομική και τεχνική λειτουργία............................................ 161
3. Νομική φύση και περιεχόμενο συμβάσεως................................. 164

ΙΙΙ. Η σύμβαση forfaiting

1. Έννοια....................................................................................... 170
2. Οικονομική και τεχνική λειτουργία............................................ 171
3. Νομική φύση και περιεχόμενο συμβάσεως................................. 172

Δ. Η χρηματοδοτική μίσθωση (Leasing)

Ι. Έννοια και μορφές

ΙΙ. Οικονομική και τεχνική λειτουργία

ΙΙΙ. Νομική φύση και περιεχόμενο

Ε. Οι υπηρεσίες πληρωμών

Ι. Εννοιολογικοί προσδιορισμοί

ΙΙ. Είδη

ΙΙΙ. Τεχνική λειτουργία

ΙV. Η (γενική) σύμβαση παροχής υπηρεσιών πληρωμών-Έννοια και περιεχόμενο

1. Οι επί μέρους και οι μεμονωμένες πράξεις - υπηρεσίες πληρωμών.. 195 1. Η «μεταφορά πίστωσης» 196
2. Η «πιστωτική καταχώριση»....................................................... 197
3. Η «άμεση χρέωση».................................................................... 198
4. Τα «μέσα πληρωμών»................................................................ 199
5. Το «έμβασμα»............................................................................ 199

ΣΤ. Η έκδοση και η διαχείριση μέσων πληρωμών

Ι. Τα μέσα πληρωμών ως μέσα παροχής υπηρεσιών πληρωμών

ΙΙ. Η πιστωτική κάρτα

1. Έννοια....................................................................................... 203
2. Τεχνική λειτουργία-Ορολογία................................................... 204
3. Η νομική φύση της πιστωτικής κάρτας...................................... 206
4. Οι επί μέρους συμβατικές σχέσεις.............................................. 207

α. Η σχέση καλύψεως

β. Η σχέση αξίας

γ. Η σχέση πληρωμών

ΙΙΙ. Λοιπά μέσα πληρωμών

1. Τα χρεωστικά δελτία (χρεωστικές κάρτες).................................. 213
2. Τα δελτία (κάρτες) αναλήψεων.................................................... 213
3. Τα έξυπνα δελτία (κάρτες) ή ηλεκτρονικά πορτοφόλια ή υπόθε-

μα ηλεκτρονικού χρήματος

1. Η τραπεζική επιταγή.................................................................. 214
2. Η (απλή) επιταγή και η εγγυημένη επιταγή................................. 215
3. Η ταξιδιωτική επιταγή................................................................ 218
4. Οι εγγυήσεις και οι αναλήψεις υποχρεώσεων....................................... 219
5. Οι τραπεζικές εγγυήσεις................................................................. 219
6. Οι εγγυητικές επιστολές................................................................ 219
7. Έννοια........................................................................................ 219
8. Οικονομική και τεχνική λειτουργία............................................ 219
9. Η σχέση υπέρ ού και δέκτη της επιστολής (σχέση αξίας).............. 221
10. Σχέση πελάτη και τράπεζας (σχέση καλύψεως)............................. 222
11. Σχέση τράπεζας και δέκτη (λήπτη)............................................. 223

α. Νομική φύση

β. Διάρκεια ισχύος της εγγυητικής επιστολής

γ. Καταχρηστική κατάπτωση

ΙΙΙ. Οι πιστωτικές επιστολές ετοιμότητας (Standby letters of credit). 227 ΙV. Οι πιστώσεις έναντι εγγράφων και οι ενέγγυες πιστώσεις

1. Έννοιες...................................................................................... 228
2. Οικονομική και τεχνική λειτουργία............................................ 229
3. Κύριες μορφές εμφάνισης της πίστωσης έναντι εγγράφων............ 231

α. Ανακλητή και αμετάκλητη ή ανέκκλητη πίστωση

β. Βεβαιωμένη και αβεβαίωτη πίστωση

γ. Πίστωση έναντι εγγράφων με προκαταβολές

1. Νομική φύση και εφαρμοστέες διατάξεις.................................... 233

V. Η προκαταβολή έναντι φορτωτικής

1. Η υποσχετική επιστολή (Promissory letter).................................... 237
2. Συναλλαγές για λογαριασμό της ίδιας της τράπεζας ή της πελατείας

της

1. Σε μέσα χρηματαγοράς.................................................................... 239
2. Σε συνάλλαγμα............................................................................... 239
3. Σε προθεσμιακά συμβόλαια χρηματοπιστωτικών τίτλων ή χρη- ματοοικονομικά δικαιώματα 239
4. Σε συμβάσεις ανταλλαγής επιτοκίων και νομισμάτων (swaps) ... 240 V. Σε κινητές αξίες 241

VI. Σε χρυσό

Θ. Οι συμμετοχές σε εκδόσεις τίτλων και η παροχή συναφών υπηρεσιών. 242 Ι. Η παροχή συμβουλών και υπηρεσιών σε συγχωνεύσεις και εξαγορές

επιχειρήσεων

IA. Η μεσολάβηση στις διατραπεζικές αγορές («Πράξεις χρηματομεσίτη»). 244 IB. Η διαχείριση χαρτοφυλακίου και η παροχή συμβουλών για τη

διαχείρισή του

IΓ. Η φύλαξη και η διαχείριση κινητών αξιών

ΙΔ. Η παροχή εμπορικών πληροφοριών και υπηρεσιών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας πελατών

ΙΕ. Η εκμίσθωση θυρίδων

ΙΣΤ. Η έκδοση ηλεκτρονικού χρήματος

ΙΖ. Επενδυτικές δραστηριότητες

Ι. Γενικά

1. Οι επενδυτικές συμβάσεις................................................................... 250
2. Οι εφαρμοστέες επί των πιστωτικών ιδρυμάτων ειδικές διατάξεις... 250 ΙΗ. Τραπεζοασφάλειες (Bankassurance) 252

Βασική βιβλιογραφία

Αλφαβητικό ευρετήριο λημμάτων