Σ. Μηναΐδης, Η κήρυξη της χώρας σε κατάσταση πολιορκίας, τόμ. 1, 2015
1. H σημασία και η δυναμική του συνταγματικού θεσμού της "κατάστασης πολιορκίας" καθίστανται πρόδηλες, δεδομένου ότι οι διατάξεις ενός τυπικού οργανωτικού νόμου (του εκάστοτε ισχύοντα "περί καταστάσεως πολιορκίας") αντικαθιστούν διατάξεις του Συντάγματος (= αυξημένης τυπικής ισχύος) αναγόμενες στην κατοχύρωση θεμελιωδών δικαιωμάτων, στη δικαιοπαραγωγική διαδικασία και στη λειτουργία της δικαιοσύνης.
Συνεπώς, τα σχετικά μέτρα εντάσσονται σ' ένα καθεστώς οριακής νομιμότητας, διότι αναστέλλουν θεσμούς του Συντάγματος αδιαπραγμάτευτους υπό συνθήκες πολιτικής κανονικότητας. Μέσω αυτών επιδιώκεται η πρόσκαιρη "προσαρμογή" του Συντάγματος σε ακραία κοινωνικοπολιτικά δεδομένα, προκειμένου να αποφευχθεί η καταστρατήγησή του.
2. Το παρόν πόνημα -του Σ. Μηναΐδη, Καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου της Νομικής Σχολής Δ.Π.Θ.- επιχειρεί μια κριτική επανάγνωση του δικαίου έκτακτης ανάγκης στην πρωτοεμφανισθείσα εξωσυνταγματική διάστασή του.
Ειδικότερα, η διακύβευση των κεκτημένων της εθνικής παλιγγενεσίας από εξωτερικούς κινδύνους γενικευμένες εμφύλιες συρράξεις, καθώς και σοβαρές διαταραχές ή έκδηλες απειλές κατά της δημόσιας τάξης και ασφάλειας -που συνέθεταν τον εννοιολογικό πυρήνα των "εκτάκτων αναγκών" (κατά την περίοδο 1821 - 1843)- λειτούργησαν ως αιτιολογικό έρεισμα για την έκδοση εκ μέρους της εκτελεστικής εξουσίας αντισυνταγματικών πράξεων, καθώς και την ακολουθία πραξικοπηματικών ενεργειών, που υπονόμευαν τόσο τις θεμελιώδεις συνταγματικές ελευθερίες όσο και την άσκηση ανεξάρτητης δικαστικής λειτουργίας. Συνέπεια αυτών υπήρξε:
α) η αποδόμηση της προέχουσας ιδιότητας του λαού ως φορέα συντακτικής εξουσίας,
β) η επ' αόριστον μετάθεση της δημοκρατικής διακυβέρνησης της χώρας, και
γ) η έλλειψη ασφάλειας δικαίου.
3. Το έργο συντίθεται από τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος επιχειρείται ο συσχετισμός των Ψηφισμάτων έκτακτης ανάγκης της επαναστατικής περιόδου με το ιστορικό πρόδρομο της αρχής Salus populi suprema lex esto και ο νομικοπολιτικός απολογισμός της σχετικής τεκμηρίωσης.
Στο δεύτερο μέρος εξετάζονται οι σημαντικότερες συνιστώσες του εξωσυνταγματικού δικαίου έκτακτης ανάγκης, μέσω των οποίων οι κατέχοντες τον έλεγχο των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους εξασφάλιζαν τη βιωσιμότητα της κυριαρχίας τους.
Στο καταληκτικό μέρος αναπτύσσεται η συνταγματική απαγόρευση της σύστασης δικαστικών επιτροπών και έκτακτων δικαστηρίων, που επεδίωκε να αποτρέψει την υποκατάσταση της δικαστικής από την πολιτική εξουσία κατά παράβαση της θεμελιώδους διαρθρωτικής αρχής της "διάκρισης των κρατικών εξουσιών".
4. Στον πρόλογο του καθηγητή Ξ. Κοντιάδη επισημαίνεται η σημασία της παρούσας μονογραφίας ως "προβολέα" ανάλυσης και σε βάθος εξήγησης των αντιφατικών και δυσεξήγητων πολιτικών και νομικών διαδρομών που ακολούθησε το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, καθώς και των κρίσιμων επιπτώσεων από την απουσία του θεσμού της κατάστασης πολιορκίας στα προ του 1911 συνταγματικά δεδομένα.
Edition info
Table of contents +
ΠΡΟΛΟΓΟΣ........................................................................................... ..... 13
ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ..................................................... ..... 19
I. Eλληνόγλωσσες.
ΙΙ. Ξενόγλωσσες.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ........................................................................................... ..... 21
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΟΙ ΕΞΩΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΖΗΤΗΜΑΤΩΝ
«ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ», ΩΣ ΠΡΩΤΟΛΕΙΕΣ ΜΟΡΦΕΣ
ΤΗΣ «ΚΑΤΑΣΤΑΣHΣ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ», ΘΕΜΕΛΙΩΜΕΝΕΣ
ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ «SALUS POPULI SUPREMA LEX ESTO»
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄: Η ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ S.P.S.L.E. ΣΕ ΨΗΦΙΣΜΑΤΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΩΝ ΄Η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ THΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ
1. Στο Ψήφισμα ΝΗ΄/18.1.1828 της Βουλής.
2. Στο Ψήφισμα 258/27.9.1831 της Γερουσίας.
3. Στο Ψήφισμα Β΄/8.12.1831 της «Ε΄ Εθνικής των Ελλήνων Συνελεύσεως»
4. Ο απολογισμός της τεκμηρίωσης των Ψηφισμάτων «έκτακτης ανάγκης» στο ιστορικό πρόδρομο της αρχής s.p.s.l.e.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄: Η ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ S.P.S.L.E. ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΟΘΩΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ.
1. Στα επαναστατικά έγγραφα του Συμβουλίου της Επικρατείας της 3ης Σεπτεμβρίου 1843
2. Στο «Ψήφισμα του ΄Εθνους» της 10ης Οκτωβρίου 1862.
3. H σημασία της αρχής s.p.s.l.e. στις νομικοπολιτικές εξελίξεις τις Οθωνικής περιόδου
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Ο ΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ
ΚΑΙ Η ΣΥΣΤΑΣΗ ΕΚΤΑΚΤΩΝ (ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ) ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ
ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ
ΤΟΥ ΕΞΩΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ «ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣΣΗΣ»
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄: Ο ΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΣΤΑ «ΤΜΗΜΑΤΑ»
1. Οι ιδιάζουσες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, ιδίως η επιβίωση κατάλοιπων της «κοινοτικής αυτοδιοίκησης», που συνέτειναν στη θεσμοποίηση των έκτακτων επιτρόπων
2. Η συμβολή των έκτακτων επιτρόπων στη μετάβαση από την «κοινοτική αυτοδιοίκηση» στην αποκεντρωμένη κρατική διοίκηση
3. Η «αντινομία» της καποδιστριακής πολιτικής ασκούμενη στα πλαίσια μιας ενιαίας και ισχυρής συγκεντρωτικής εξουσίας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄: Η ΣΥΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΚΤΑΚΤΩΝ (ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ) ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ.
1. Ο Νόμος της 5/17.9.1833 «Περί εκτάκτου στρατιωτικής δίκης»
2. Η εφαρμογή του.
3. Οι διατάξεις των άρθρ. 511-541 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας 1834
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ
ΤΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ
ΚΑΙ ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΄Η ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ
ΜΕ ΟΠΟΙΟΔΗΠΟΤΕ ΟΝΟΜΑ ΩΣ ΑΠΟΡΡΟΙΑ
ΤΩΝ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
ΤΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄: Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ ΚΑΙ Η ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΣΥΜΒΟΛΗΣ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΚΑΙ ΕΞΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ
1. Στο Σύνταγμα της Τροιζήνας του 1827.
Α. Η συνταγματικη διάταξη του άρθρ. 138.
Β. Η άρση της απαγόρευσης στην Καποδιστριακή περίοδο.
2. Στο «Ηγεμονικό» Σύνταγμα του 1832.
Α. Η συνταγματική διάταξη του άρθρ. 285.
Β. Η άρση της απαγόρευσης στη Μετακαποδιστριακή περίοδο.
3. Στο Σύνταγμα του 1844.
A. H συνταγματική διάταξη του άρθρ. 89.
Β. Η άρση της απαγόρευσης στo πολίτευμα της συνταγματικής μοναρχίας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄: Η ΣΥΣΤΑΣΗ ΕΚΤΑΚΤΩΝ (ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ) ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΛΗΨΗΣ «ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ» –ΠΟΥ ΥΠΟΒΛΗΘΗΚΑΝ ΣΤΗ «Β΄ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΕΘΝΙΚΗN ΣΥΝΕΛΕΥΣΙN»– ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1862.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄: Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ
Στο Σύνταγμα του 1864 (άρθρ. 91).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄: Η ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥ: ΣΥ-
ΝΤΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ «ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ».
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ.
ΤΕΚΜΗΡΙΑ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (Ελληνόγλωσση, Ξενόγλωσση)
Ι. Πηγές.
ΙΙ. Βιβλία
ΙΙΙ. ΄Αρθρα.
ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ
Ι. Αριθμητικό.
Συνταγματικών διατάξεων (Ελληνικών Συνταγμάτων)
ΙΙ. Θεματικό.
Content type
Categories
Other volumes
Related editions
