Σ. Κυβέλος, Η ενδικοφανής προσφυγή, 2η έκδ., 2016

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Α΄ ΕΚΔΟΣΗΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Β΄ ΕΚΔΟΣΗΣ

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

I. Ελληνικές

ΙΙ. Ξενόγλωσσες

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. Προλεγόμενα

2. Ένταξη της ενδικοφανούς προσφυγής στην ελληνική έννομη τάξη και οριοθέτηση της έννοιάς της

3. Καθορισμός του αντικειμένου της μελέτης και διάρθρωση της ύλης

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

Η ΕΝΔΙΚΟΦΑΝΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΣΤΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Εισαγωγή

1η ΕΝΟΤΗΤΑ

ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΝΔΙΚΟΦΑΝΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ

ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Προλεγόμενα

Α΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Ο αυτοέλεγχος της Δημόσιας Διοίκησης

Εισαγωγή

ΤΜΗΜΑ 1: Το πεδίο του διοικητικού αυτοελέγχου και η συσχέτισή του με τις λοιπές μορφές ελέγχου της διοικητικής δράσης

1.1. Έννοια και εκδηλώσεις της διοικητικής δράσης

1.2. Η τήρηση της αρχής της νομιμότητας ως θεμελιώδης προϋπόθεση νομιμοποίησης της διοικητικής δράσης

1.3. Μορφές ελέγχου της Δημόσιας Διοίκησης

Ι. Κοινοβουλευτικός έλεγχος

ΙΙ. Διοικητικός αυτοέλεγχος

IΙΙ. Έλεγχος από Ανεξάρτητες Αρχές

ΙV. Δικαστικός έλεγχος

ΤΜΗΜΑ 2: Αφετηρία και μέσα του διοικητικού αυτοελέγχου που εκκινεί με πρωτοβουλία του διοικουμένου

2.1. Η διοικητική αμφισβήτηση ως αιτία και αντικείμενο του διοικητικού αυτοελέγχου

2.2. Ατομικά μέσα ενεργοποίησης του διοικητικού αυτοελέγχου

I. Το δικαίωμα αναφοράς

II. Διοικητικές προσφυγές

α). Ιστορική καθιέρωση

β). Άτυπες διοικητικές προσφυγές

γ). Τυπικές διοικητικές προσφυγές

Συμπεράσματα Kεφαλαίου

Β΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Η ενδικοφανής προσφυγή ως μορφή διοικητικού αυτοελέγχου

Εισαγωγή

ΤΜΗΜΑ 1: Εμφάνιση της ενδικοφανούς προσφυγής και διακριτικά γνωρίσματά της

1.1. Ιστορική καθιέρωση και εξέλιξη

1.2. Θεμελιώδη χαρακτηριστικά γνωρίσματα

Ι. Νομοθετική πρόβλεψη

ΙΙ. Αποκλειστική προθεσμία άσκησης

ΙΙΙ. Καθορισμός οργάνου για την εξέτασή της

IV. Εξουσία πλήρους επανεξέτασης

ΤΜΗΜΑ 2: Πεδίο εφαρμογής της ενδικοφανούς προσφυγής

2.1. Κοινωνικοασφαλιστική νομοθεσία

Ι. Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης

α) ΙΚΑ

β) ΟΑΕΕ

γ) Ταμείο Νομικών

δ) ΝΑΤ

ε) ΟΓΑ

στ) Ασφαλιστικοί Οργανισμοί που έχουν υπαχθεί στο άρθρο 1 Ν. 861/1979

ΙΙ. Οργανισμός εργατικής κατοικίας (ΟΕΚ)

IΙI. Προστασία ειδικών κοινωνικών ομάδων

ΙV. Πολύτεκνοι

2.2. Διοικητικές συμβάσεις

Ι. Δημόσια Έργα

ΙΙ. Προμήθειες και υπηρεσίες

ΙΙΙ. Μελέτες

IV. Συμβάσεις που εμπίπτουν στις οδηγίες 2004/18/ΕΚ και 2004/17/ΕΚ

2.3. Φορολογική νομοθεσία

α). Φορολογικές πράξεις που εκδόθηκαν από 1.3.2012 έως 31.7.2013.

β). Φορολογικές πράξεις που εκδόθηκαν από 1.8.2013 έως 31.12.2013

γ). Μία πρώτη αποτίμηση της ενδικοφανούς προσφυγής που ίσχυσε για φορολογικές πράξεις που εκδόθηκαν από 1.3.2012-31.12.2013

δ) Ισχύον σύστημα άσκησης ενδικοφανούς προσφυγής για όλες τις φορολογικές πράξεις που εκδίδονται μετά την 1.1.2014

ε) Συνολική αποτίμηση της νομοθετικής καθιέρωσης ενδικοφανούς προσφυγής στις φορολογικές υποθέσεις

2.4. Επιβολή διοικητικών κυρώσεων

Ι. Τουριστική νομοθεσία

ΙΙ. Αλιευτική νομοθεσία

ΙΙΙ. Νομοθεσία θαλασσίων μεταφορών

ΙV. Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ)

V. Ενεργειακοί Επιθεωρητές

VI. Φαρμακοποιοί

VII. Λαϊκές αγορές

VIII. Παράνομη άσκηση οικονομικής δραστηριότητας

2.5. Πειθαρχικές ποινές

I. Δημόσιοι Υπάλληλοι

II. Δικηγόροι

III. Ιατροί

IV. Οδοντίατροι

V. Αστυνομικοί

VI. Πυροσβέστες

VII. Μηχανικοί ΤΕΕ

VIII. Φαρμακοποιοί

IX. Κληρικοί, μοναχοί

2.6. Περιβαλλοντική νομοθεσία

Ι. Δάση

α). Χαρακτηρισμός έκτασης ως δασικής

β). Κύρωση δασικών χαρτών

ΙΙ. Χαρακτηρισμός κτίσματος ως αυθαιρέτου

ΙΙΙ. Αποφάσεις Επιτροπής Πολεοδομικού Αρχιτεκτονικού Ελέγχου (ΕΠΑΕ)

IV. Αδειοδότηση μεταποιητικών επιχειρήσεων

V. Λατομεία

2.7. Υγειονομική νομοθεσία

Ι. Προστασία καταναλωτών

ΙΙ. Αγορανομική νομοθεσία

ΙΙΙ. Κλινικές ζώων

ΙV. Πτηνοτροφικές εγκαταστάσεις

2.8. Αλλοδαποί - Ομογενείς

I. Απέλαση

II. Παροχή ασύλου

III. Ανανέωση ΕΔΤΟ - ΑΔΕΤ

2.9. Αποκαταστατική νομοθεσία

Ι. Νομοθεσία ανταλλαξίμων

ΙΙ. Εποικιστική νομοθεσία

α) Το προγενέστερο καθεστώς του Αγροτικού Κώδικα (ΒΔ της 29.10/6.12.1949)

β) Το ισχύον καθεστώς του Ν. 4061/2012

2.10. Ένοπλες Δυνάμεις

I. Μετατάξεις

II. Πειθαρχικές ποινές

III. Εξέλιξη στρατιωτικού προσωπικού

IV. Αξιολόγηση υπηρεσιακής ικανότητας

V. Στρατολογία

2.11. Επαγγελματική νομοθεσία

I. Ασφαλιστικοί πράκτορες

ΙΙ. Ίδρυση φαρμακείου ή φαρμακαποθήκης

ΙΙΙ. Εταιρείες παροχής υπηρεσιών ασφαλείας

ΙV. Συνδικαλιστικά δικαιώματα

2.12. Λοιπές νομοθεσίες

Ι. Αναγνώριση σήματος

ΙΙ. Αναγνώριση διπλωμάτων εξωτερικού από τον ΔΟΑΤΑΠ

ΙΙΙ. Οπλοκατοχή

IV. Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας

V. Χορήγηση διαβατηρίου

VI. Τροποποίηση φορολογικής εγγραφής

VII. Αποφάσεις του ΔΣ της εταιρίας «Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης ΑΕ»

VIII. Διαδικασίες χρηματοδότησης ερευνητικών προγραμμάτων

ΙΧ. Κατάλογος συνταγογραφούμενων φαρμάκων

ΤΜΗΜΑ 3: Οι λειτουργίες της ενδικοφανούς προσφυγής

3.1. Εσωτερικός έλεγχος της Διοίκησης

3.2. Πληρέστερη έννομη προστασία του διοικουμένου

3.3. Διευκόλυνση δικαστικού έργου μέσω της εκκαθάρισης της υπόθεσης

Συμπεράσματα Κεφαλαίου

2η ΕΝΟΤΗΤΑ

ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΗΣ ΕΝΔΙΚΟΦΑΝΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ

Προλεγόμενα

Α΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Άσκηση και συνέπειες άσκησης της ενδικοφανούς προσφυγής

Εισαγωγή

ΤΜΗΜΑ 1: Προϋποθέσεις (παραδεκτής) άσκησης της ενδικοφανούς προσφυγής.

1.1. Υποκειμενικές προϋποθέσεις

Ι. Ικανότητα δικαίου

ΙΙ. Ικανότητα δικαιοπραξίας

ΙΙΙ. Έννομο συμφέρον

1.2. Αντικειμενικές προϋποθέσεις

Ι. Φύση προσβαλλομένης πράξης

α). Προσβολή ρητής ατομικής διοικητικής πράξης

β). Προσβολή παράλειψης οφειλόμενης ενέργειας

1. Το ζήτημα

2. Οι θέσεις της θεωρίας

3. Οι θέσεις της νομολογίας

γ). Προσβολή κανονιστικής πράξης

δ). Προσβολή ανυπόστατης πράξης

ε). Προσβολή πράξης ιδιωτικού δικαίου

στ) Προσβολή περισσότερων συναφών πράξεων

ΙΙ. Υποβολή της προσφυγής στο αρμόδιο όργανο

ΙΙΙ. Μορφή προσφυγής και διαδικαστικοί τύποι άσκησής της

α). Τύπος προσφυγής

β). Κατάθεση

γ). Τήρηση προθεσμίας υποβολής

δ). Άλλοι διαδικαστικοί τύποι

ΙV. Μη προηγούμενη άσκηση άλλης ενδικοφανούς προσφυγής

ΤΜΗΜΑ 2: Συνέπειες άσκησης της ενδικοφανούς προσφυγής

2.1. Μεταβιβαστικό αποτέλεσμα

Ι. Έννοια μεταβιβαστικού αποτελέσματος

ΙΙ. Προϋποθέσεις, χρόνος μεταβίβασης της αρμοδιότητας στο δευτεροβάθμιο όργανο και χρονικά όρια επανόδου του πρωτοβάθμιου οργάνου

ΙΙΙ. Δυνατότητα επανελέγχου της απόφασης του πρωτοβαθμίου ή του δευτεροβαθμίου οργάνου

IV. Το εύρος της αρμοδιότητας του δευτεροβάθμιου οργάνου

α) Η αρχή «Τantum Devolutum Quantum Appellatum»

β) Αδυναμία εξέτασης ζητημάτων που δεν είχαν εξεταστεί από το πρωτοβάθμιο όργανο

2.2. Ανασταλτικό αποτέλεσμα

2.3. Ανεπίτρεπτο απευθείας άσκησης ενδίκου βοηθήματος

2.4. Ανεπίτρεπτο άσκησης άλλης διοικητικής προσφυγής για την πράξη κατά της οποίας ασκήθηκε ενδικοφανής προσφυγή

Συμπεράσματα Κεφαλαίου

Β΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Διαδικασία και εξέταση της ενδικοφανούς προσφυγής

Εισαγωγή

ΤΜΗΜΑ 1: Διαδικασία λήψης απόφασης επί της ενδικοφανούς προσφυγής

1.1. Τηρητέοι τύποι και διαδικασία

1.2. Δικαιώματα και υποχρεώσεις προσφεύγοντος

Ι. Δικαίωμα «ακρόασης» και τρόπος άσκησής του

ΙΙ. Αποδεικτικά μέσα

III. Κατ’ ελάχιστον αιτιολόγηση των λόγων που στηρίζουν το αίτημα της ενδικοφανούς προσφυγής

IV. Πρόσβαση στα διοικητικά στοιχεία

1.3. Υποχρεώσεις της δευτεροβάθμιας διοικητικής Αρχής

Ι. Συγκεκριμένη προθεσμία απόφανσης

ΙΙ. Υποχρέωση απόφανσης και αιτιολόγησης

ΙΙΙ. Υποχρέωση «γνωστοποίησης» της απόφασης που εκδίδεται επί της ενδικοφανούς προσφυγής

ΙV. Νομικό καθεστώς που διέπει την απόφαση επί της ενδικοφανούς προσφυγής

V. Τύπος της απόφασης

ΤΜΗΜΑ 2: Εξουσία της δευτεροβάθμιας διοικητικής Αρχής κατά την εξέταση της ενδικοφανούς προσφυγής

2.1. Αναβολή έκδοσης οριστικής απόφασης και αναπομπή στο πρωτοβάθμιο όργανο για περαιτέρω έρευνα επί της ουσίας της υπόθεσης

2.2. Απόρριψη της ενδικοφανούς προσφυγής

2.3. Αποδοχή της ενδικοφανούς προσφυγής

Ι. Ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης και αναπομπή της στο πρωτοβάθμιο όργανο

ΙΙ. Μεταρρύθμιση της προσβαλλόμενης πράξης

ΙΙΙ. Αξίωση αποζημίωσης σε περίπτωση αποδοχής της ενδικοφανούς προσφυγής

2.4. Μη χειροτέρευση της θέσης του προσφεύγοντος

Συμπεράσματα Κεφαλαίου

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

Η ΕΝΔΙΚΟΦΑΝΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΚΑΙ Η ΔΙΑΠΛΟΚΗ ΤΗΣ

ΜΕ ΤΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΙΚΗ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Εισαγωγή

1η ΕΝΟΤΗΤΑ

Η ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΝΔΙΚΟΦΑΝΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ

Προλεγόμενα

Α΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Η ενδικοφανής προσφυγή στο μεταίχμιο των συστημάτων

επίλυσης διοικητικών αμφισβητήσεων

Εισαγωγή

1.1. Ο κανόνας της αυτοτέλειας των συστημάτων επίλυσης διοικητικών αμφισβητήσεων

1.2. Η ενδικοφανής προσφυγή ως εξαίρεση του κανόνα της αυτοτέλειας.

Ι. Νομοθετική και νομολογιακή εξέλιξη

ΙΙ. Η περίπτωση της αγωγής

1.3. Μορφές διαπλοκής των συστημάτων επίλυσης διοικητικών αμφισβητήσεων.

I. Διακοπή της προθεσμίας του ενδίκου βοηθήματος

II. Κατάργηση δίκης λόγω μερικής ή ολικής αποδοχής ασκηθείσας διοικητικής προσφυγής

III. Υποχρέωση σεβασμού από τη Διοίκηση του διοικητικού δεδικασμένου.

Συμπεράσματα Κεφαλαίου

Β΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Η λειτουργία της ενδικοφανούς προσφυγής ως προϋπόθεσης του παραδεκτού του ενδίκου βοηθήματος

Εισαγωγή

1.1. Ο κανόνας του απαραδέκτου του ενδίκου βοηθήματος

1.2. Εξαίρεση στον κανόνα του απαραδέκτου του ενδίκου βοηθήματος λόγω παράλειψης ενημέρωσης

Ι. Θεμελίωση της υποχρέωσης ενημέρωσης

ΙΙ. Οριοθέτηση της υποχρέωσης ενημέρωσης

ΙΙΙ. Περιεχόμενο της υποχρέωσης ενημέρωσης και τρόπος διενέργειάς της

IV. Συνέπειες της παράλειψης ενημέρωσης

1.3. Προσωπικό πεδίο εφαρμογής του κανόνα της υποχρεωτικής άσκησης ενδικοφανούς προσφυγής 315.

1.4. Το ένδικο βοήθημα κατά της εκδοθείσας επί της ενδικοφανούς προσφυγής απόφασης

I. Προσβαλλόμενη πράξη

ΙΙ. Έννομο συμφέρον

ΙΙΙ. Προθεσμία

α). Έναρξη

β). Διακοπή

IV. Παθητική νομιμοποίηση

V. Πλημμέλειες που μπορούν να προβληθούν με το ένδικο βοήθημα που ασκείται κατά της απόφασης επί της ενδικοφανούς προσφυγής

α). Αδυναμία προβολής πλημμελειών που αφορούν την αρχική απόφαση λόγω πλήρους υποκατάστασής της από την τελική απόφαση

β). Δυνατότητα προβολής ουσιωδών διαδικαστικών σφαλμάτων της αρχικής απόφασης λόγω μη πλήρους υποκατάστασής της από την τελική απόφαση

γ). Εξέταση της πλημμελούς αιτιολογίας της αρχικής απόφασης λόγω του ότι η ενδικοφανής προσφυγή απορρίφθηκε σιωπηρά ή με ανύπαρκτη κατ’ ουσίαν αιτιολογία

δ). Πλημμέλειες που αφορούν αποκλειστικά την τελική απόφαση

δα). Τυπικές πλημμέλειες

δβ). Ουσιαστικές πλημμέλειες

1.5. Συσχέτιση ενδικοφανούς προσφυγής και ένδικου βοηθήματος από άποψη περιεχομένου

Συμπεράσματα Κεφαλαίου

2η ΕΝΟΤΗΤΑ

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΝΔΙΚΟΦΑΝΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ

ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΠΟΝΟΜΗΣ ΕΝΝΟΜΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Προλεγόμενα

Α΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Η υποχρεωτικότητα της ενδικοφανούς προσφυγής

σε τριβή με θεμελιώδη συνταγματικά δικαιώματα

Εισαγωγή

1.1. Περιορισμός της γενικής ακυρωτικής αρμοδιότητας του ΣτΕ εξαιτίας της υποχρεωτικότητας της ενδικοφανούς προσφυγής και προϋποθέσεις άρσης του περιορισμού

Ι. Εύλογη προθεσμία άσκησης

ΙΙ. Ευχέρεια άσκησης από τον διοικούμενο

ΙΙΙ. Σύντομη προθεσμία απόφανσης

1.2. Κίνδυνοι που δημιουργούνται ως προς το δικαίωμα δικαστικής προστασίας εξαιτίας της πρόβλεψης ενδικοφανούς προσφυγής

Ι. Αποτροπή διοικουμένου από το να ασκήσει ενδικοφανή προσφυγή

ΙI. Υποχρέωση προετοιμασίας της άμυνας εντός σύντομου χρόνου

IΙI. Κίνδυνος απώλειας της προθεσμίας άσκησης ενδίκου βοηθήματος σε περίπτωση εσφαλμένου χαρακτηρισμού της προβλεπόμενης προσφυγής

ΙV. Αδυναμία επιδίωξης προσωρινής δικαστικής προστασίας σε επείγουσες καταστάσεις

1.3. Περιορισμός δικαιωμάτων που απορρέουν από το ενωσιακό δίκαιο λόγω της υποχρεωτικής υποβολής τους σε ενδικοφανή διαδικασία

Συμπεράσματα Κεφαλαίου

Β΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Αξιολόγηση του υφιστάμενου μοντέλου ενδικοφανούς

προσφυγής και προοπτικές βελτίωσής του

Εισαγωγή

ΤΜΗΜΑ 1: Το ισχύον καθεστώς και η τάση γενίκευσης του θεσμού της ενδικοφανούς προσφυγής

1.1. Το ζήτημα της γενίκευσης

1.2. Αξιολόγηση των επιπτώσεων της γενίκευσης στο επίπεδο της έννομης προστασίας του διοικουμένου

Ι. Πλεονεκτήματα

α). Ασφάλεια δικαίου

β). Επαύξηση έννομης προστασίας στις ακυρωτικές διαφορές

γ). Εκκαθάριση και ταχεία επίλυση των διοικητικών διαφορών

ΙΙ. Μειονεκτήματα

α). «Κρυσταλλοποίηση» διαφοράς

β). Θεραπεία ελαττωμάτων αρχικής απόφασης

γ). Γενικός περιορισμός του δικαιώματος δικαστικής προστασίας

δ). Παράβλεψη ιδιαιτεροτήτων κάθε υπόθεσης

ΤΜΗΜΑ 2: Εγγυητικές ρυθμίσεις ως αντιστάθμισμα στην προσωρινή «αναβολή» του δικαιώματος απευθείας άσκησης ενδίκου βοηθήματος

2.1. Ανάθεση της εξέτασης της ενδικοφανούς προσφυγής σε αμερόληπτα και επαρκώς εξειδικευμένα διοικητικά όργανα

2.2. Καθιέρωση υποχρέωσης για ρητή απάντηση της Διοίκησης επί της ενδικοφανούς προσφυγής

2.3. Επαρκής ενημέρωση της Διοίκησης και μεταφορά σ’ αυτήν των αναγκαίων πόρων

2.4. Καθιέρωση ανασταλτικού αποτελέσματος για την άσκηση εμπρόθεσμης ενδικοφανούς προσφυγής

2.5. Ενίσχυση της υποχρέωσης ενημέρωσης του διοικουμένου

2.6. Αποφυγή «δικαστικοποίησης» της ενδικοφανούς προσφυγής

2.7. Αποσαφήνιση του προσωπικού πεδίου εφαρμογής της ενδικοφανούς προσφυγής και καθιέρωση καταχρηστικής προθεσμίας άσκησής της

2.8. Θετικοποίηση και ελαστική εφαρμογή του κανόνα της ταυτότητας του αντικειμένου ενδικοφανούς προσφυγής και ενδίκου βοηθήματος

2.9. Καθιέρωση εύλογης αποζημίωσης σε περίπτωση μη απόφανσης επί της ενδικοφανούς προσφυγής

Συμπεράσματα Κεφαλαίου

ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Βιβλιογραφία

1. Ελληνική

2. Ξενόγλωσση

Παράρτημα Νομοθεσίας

Λημματικό Ευρετήριο