Π. Μαντζούφας, Οικονομική κρίση και Σύνταγμα, 2014
Στην παρούσα μονογραφία του επ.καθηγητή Π.Μαντζούφα αναλύονται οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην λειτουργία των θεσμών του ελληνικού κράτους και ειδικότερα του Συντάγματος. Στο πρώτο μέρος, μετά από μια αναλυτική εισαγωγή όπου τίθενται οι βάσεις του προβληματισμού και οι βασικές υποθέσεις εργασίας, παρουσιάζεται η ενωσιακή διάσταση της κρίσης και κυρίως οι θεσμικές υπερβάσεις που πραγματοποίησαν τα όργανα της ΕΕ προκειμένου να αντιμετωπίσουν και να περιορίσουν τις επιπτώσεις της ενώ προηγουμένως περιγράφεται συνοπτικά πως η Ελλάδα οδηγήθηκε σε ένα δημοσιονομικό αδιέξοδο και ενώπιον μιας χρεοκοπίας.
Το δεύτερο μέρος της μονογραφίας είναι αφιερωμένο στο τρόπο με τον οποίο η ελληνική δικαιοσύνη και ειδικότερα το ΣτΕ αντιμετώπισε τις αμφισβητήσεις των βασικών ρυθμίσεων που περιείχαν οι σημαντικότεροι εφαρμοστικοί νόμοι των μνημονίων στο πεδίο των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Ειδικότερα το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε στα νομοθετικά μέτρα εφαρμογής του Μνημονίου, δηλαδή στους νόμους που εκδόθηκαν από το 2010 μέχρι σήμερα και που αφορούν σε μισθολογικές και ασφαλιστικές περικοπές και αλλαγές, οι οποίες δεν θεσπίστηκαν άπαξ, αλλά κλιμακώνονται προοδευτικά και αυξάνουν τις εισοδηματικές και συνταξιοδοτικές πιέσεις. Επιπλέον, ιδιαίτερη αναφορά γίνεται σε δικαστικές αποφάσεις, οι οποίες μολονότι δεν κρίνουν πτυχές των εφαρμοστικών νόμων των μνημονίων, ωστόσο εντάσσονται στο κλίμα της οικονομικής κρίσης υπό την έννοια ότι στο σκεπτικό τους το δημόσιο συμφέρον συχνά ορίζεται με τρόπους που παραπέμπουν στις επείγουσες οικονομικές συνθήκες, οι οποίες δικαιολογούν τη λήψη μέτρων που περιορίζουν δικαιώματα. Βασικός άξονας γύρω από τον οποίο οργανώθηκαν οι επιμέρους παρατηρήσεις για τις ειδικότερες μορφές και τεχνικές του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των εφαρμοστικών νόμων αποτέλεσε η ΣτΕ Ολ. 668/2012.
Στο τρίτο μέρος της μονογραφίας η συζήτηση μεταφέρεται στο πεδίο το οποίο στην δημοσιογραφική γλώσσα έχει καθιερωθεί ως «απελευθέρωση των επαγγελμάτων». Το συγκεκριμένο πεδίο συνδέεται με τους ερευνητικούς στόχους της μελέτης, δεδομένου ότι η απελευθέρωση των επαγγελμάτων αποτελεί διαρκή και έντονη απαίτηση των δανειστών μας ως προαπαιτούμενη δράση για την εκταμίευση τμημάτων του συμφωνημένου δανείου και, κατά τούτο, συνδέεται με τις μεταρρυθμίσεις που είναι αναγκαίες για την έξοδο από την οικονομική κρίση και τα μέτρα που λαμβάνονται για την καταπολέμησή της, αγγίζοντας έτσι μια πτυχή της προστασίας των δικαιωμάτων.
Η ιδιαιτερότητα εδώ έγκειται στο ότι ελεγκτέοι δεν είναι πλέον οι περιορισμοί της επαγγελματικής ελευθερίας σε σχέση με το πεδίο προστασίας της και τα όρια άσκησής της, αλλά ακριβώς το αντίστροφο, δηλαδή η συνταγματική και ενωσιακή αξιολόγηση της άρσης των περιορισμών σε σχέση με την ικανοποίηση ορισμένων σκοπών δημοσίου συμφέροντος. Εδώ συμπορεύονται και συμπλέκονται ο έλεγχος συνταγματικότητας και ο έλεγχος συμβατότητας, έλεγχοι οι οποίοι στο μέλλον, κατά τα φαινόμενα, θα είναι δικαστικώς περιορισμένοι, δεδομένου ότι οι περιορισμοί της επαγγελματικής ελευθερίας, με βάση τους διακηρυγμένους στόχους και τις ρυθμίσεις που ήδη έχουν τεθεί σε ισχύ, θα μειωθούν σημαντικά.
Η τελική κατακλείδα της μονογραφίας έγκειται στην διαπίστωση ότι το Σύνταγμα ήταν πάντα παρόν στις σχετικές, θεσμικές και μη, συζητήσεις και γενικότερα στον δημόσιο λόγο, και η πρόταξη των ζητημάτων συνταγματικότητας υπονοούσε ότι τα μνημονιακά μέτρα βρίσκονταν εκτός του αξιακού πλαισίου του Συντάγματος, φορτίζοντας το Σύνταγμα με προσδοκίες και εναποθέτοντας σε αυτό ελπίδες, που δεν θα μπορούσε να εκπληρώσει, διότι ακόμα και αν η συνταγματική διάσταση ενός μέτρου είναι εμφανής, η επίλυση του ζητήματος αυτού δεν θα είχε σημαντική επιρροή στο κεντρικό διακύβευμα, που συνδέεται με τα μνημόνια και που είναι κυρίως οικονομικό-πολιτικό και θεσμικό, και δευτερευόντως συνταγματικό.
Edition info
Table of contents +
ΠΡΟΛΟΓΟΣ.
ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ.
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΣΥΝΤΑΓΜΑ, ΕΝΩΣΙΑΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
I. Μνημόνια, κρατική κυριαρχία και «Χρυσός» Δημοσιονομικός Κανόνας υπό το πρίσμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Συντάγματος.
1. Η επώδυνη πορεία προς τα μνημόνια και οι αποκαλυπτικές συνέπειες της οικονομικής κρίσης.
2. Η απειλούμενη εθνική κυριαρχία σε συνθήκες οικονομικής κρίσης μέσα σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον.
3. Τα μνημόνια ως εκτροπή από την ευρωπαϊκή νομιμότητα ή ως ακραία εκδοχή μιας αναμενόμενης απάντησης στον δημοσιονομικό μας εκτροχιασμό;.
4. Ο δημοσιονομικός κανόνας των ισοσκελισμένων ή πλεονασματικών προϋπολογισμών και οι επιπτώσεις του στο πολίτευμα και στην προστασία των δικαιωμάτων.
α. Η δημοσιονομική πειθαρχία ως θεμέλιο του ενιαίου νομίσματος.
β. Η Συνθήκη για τη Σταθερότητα, το Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση και η ένταση των ελέγχων επί των προϋπολογισμών των κρατών μελών.
γ. Η λειτουργία της δημοκρατίας υπό τη σκιά των δημοσιονομικών δεικτών.
δ. Ο δημοσιονομικός κανόνας ως θεμέλιο περιορισμού των δικαιωμάτων.
ε. Καταληκτικές παρατηρήσεις.
Συμπεράσματα Πρώτου Κεφαλαίου.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
II. Η ενωσιακή προστασία των δικαιωμάτων και η διαπλοκή του ελέγχου συνταγματικότητας με τον έλεγχο συμβατότητας των μνημονιακών μέτρων.
1. Ενωσιακοί στόχοι και συνταγματικά όρια στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
α. Οι ενωσιακοί σκοποί ως παράγοντες επαναξιολόγησης του δημοσίου συμφέροντος.
2. Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ως ενισχυτικός παράγοντας της προστασίας των δικαιωμάτων.
3. Ο έλεγχος συνταγματικότητας των νόμων στο ελληνικό σύστημα και η επιρροή του δικαίου της Ένωσης.
α. Διάχυτος και παρεμπίπτων έλεγχος υπό την επιρροή του ενωσιακού δικαίου.
4. Οι δεσμεύσεις του κοινού νομοθέτη ως προς την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου, στο πεδίο των μέτρων του μνημονίου Ι.
Συμπεράσματα Δεύτερου Κεφαλαίου.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ
ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ
ΚΑΙ ΤΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΠΟΥ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Ι. Δημόσιο συμφέρον, έκτακτη ανάγκη και αρχή της αναλογικότητας στη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας κατά τον έλεγχο των μέτρων του Μνημονίου.
1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις. Μνημόνια και δικαιώματα. Μια τραυματική σχέση.
2. Η λεπτή ισορροπία μεταξύ οριακού ελέγχου και αιτιολόγησης των επιλογών του νομοθέτη στην απόφαση ΣτΕ Ολ. 668/2012.
3. Οι επείγουσες δημοσιονομικές συνθήκες ως παράμετροι του δημοσίου συμφέροντος στη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας.
α. Το δημόσιο συμφέρον και η οριοθέτηση του δικαιοδοτικού ρόλου του δικαστή στον έλεγχο συνταγματικότητας των νόμων.
β. Οι επείγουσες δημοσιονομικές συνθήκες ως θεμέλια περιορισμών στο παράδειγμα της έκτακτης εισφοράς και των προνομίων του δημοσίου.
4. Η πορεία προς τα μνημόνια ως θεμελίωση του δημοσίου συμφέροντος και ο έλεγχος των περιοριστικών μέτρων από το Δικαστήριο της ΕΣΔΑ.
5. Τα «αφηρημένα» στοιχεία του ελέγχου των μνημονιακών μέτρων από το ΣτΕ και η αρχή της αναλογικότητας.
α. Η λειτουργία της αρχής της αναλογικότητας στο ευμετάβλητο πεδίο των κοινωνικών δικαιωμάτων.
β. Η διολίσθηση του δικαστικού ελέγχου από συγκεκριμένο σε αφηρημένο μέσα από τα επιμέρους στάδια της αναλογικότητας.
6. Το ελάχιστο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης ως έσχατο όριο περιορισμών.
α. Καταληκτική παρατήρηση.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
II. Επιμέρους τάσεις της συνταγματικής νομολογίας στο περιβάλλον της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων.
1. Το Έκτακτο Ειδικό Τέλος Ηλεκτροδοτούμενων Δομημένων Επιφανειών (ΕΕΤΗΔΕ) ως προσωρινό μέτρο που ικανοποιεί ένα διαρκές εθνικό συμφέρον.
2. Η επεκτατική εφαρμογή της ισότητας στις συνθήκες της δημοσιονομικής κρίσης.
3. Η πολιτική των επιδομάτων ως θυσία της ορθολογικής διοίκησης και της ισονομίας στο βωμό του πελατειακού συστήματος της μεταπολίτευσης.
4. Η απονομή της ιθαγένειας σε μετανάστες δεύτερης γενιάς με το ν. 3838/2010 στη νομολογία του ΣτΕ. Ο δικαστικός ακτιβισμός στην υπηρεσία του έθνους σε συνθήκες οικονομικής κρίσης.
α. Η ευέλικτη αντίληψη περί έθνους και τα μεταβαλλόμενα κριτήρια της ιθαγένειας στο ελληνικό δίκαιο της ιθαγένειας.
β. Η ουσιοκρατική αντίληψη περί έθνους στις ΣτΕ 350/2011 και 460/2013 Ολομέλειας και η κριτική της.
γ. Το δίκαιο της ιθαγένειας ως θύμα της οικονομικής κρίσης και η λάθος ανάγνωση της δύσκολης οικονομικής συγκυρίας.
Συμπεράσματα Δεύτερου Μέρους.
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΝΩΣΙΑΚΗΣ ΤΑΞΗΣ
ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΕΦΑΡΜΟΣΤΙΚΩΝ ΝΟΜΩΝ ΤΩΝ ΜΝΗΜΟΝΙΩΝ
Εισαγωγή.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Ι. Συνταγματικά και ενωσιακά χαρακτηριστικά της επαγγελματικής ελευθερίας.
1. Το συνταγματικό πλαίσιο.
2. Οι ελευθερίες εγκατάστασης και παροχής υπηρεσιών ως λειτουργικά στοιχεία της εσωτερικής αγοράς κατά την άσκηση της επαγγελματικής ελευθερίας.
3. Ρυθμίσεις και περιορισμοί της επαγγελματικής ελευθερίας υπό το Σύνταγμα και το ενωσιακό δίκαιο.
α. Το συνταγματικό πλαίσιο των ρυθμίσεων και των περιορισμών.
β. Το ενωσιακό πλαίσιο των ρυθμίσεων και των περιορισμών.
γ. Η αναγνώριση των επαγγελματικών τίτλων σπουδών ως παράμετρος της ελευθερίας εγκατάστασης και παροχής υπηρεσιών.
δ. Σύνοψη.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΙΙ. Οι περιορισμοί στην επαγγελματική ελευθερία όσων ασκούν επαγγέλματα σχετικά με την απονομή δικαιοσύνης.
Εισαγωγικές παρατηρήσεις.
1. Υποκειμενικοί (ηλικιακοί και χρονικοί) περιορισμοί ως προς την πρόσβαση στα επαγγέλματα που σχετίζονται με την ορθή απονομή της δικαιοσύνης.
α. Το δημόσιο συμφέρον και η αρχή της αναλογικότητας στον έλεγχο των ηλικιακών ορίων και των χρονικών περιθωρίων εισόδου, εξόδου και διορισμού στο δικηγορικό επάγγελμα.
β. Ηλικιακά όρια στους δικαστικούς επιμελητές.
γ. Σύνοψη.
2. Περιορισμοί ως προς την άσκηση των επαγγελμάτων που αφορούν στην απονομή της δικαιοσύνης.
α. Σύνοψη.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
ΙΙΙ. Οι περιορισμοί στην επαγγελματική ελευθερία όσων ασκούν επαγγέλματα συναφή με την προστασία της υγείας.
1. Ηλικιακοί περιορισμοί στα επαγγέλματα υγείας.
α. Σύνοψη.
2. Οι περιορισμοί ως προς την εταιρική μορφή άσκησης των επαγγελμάτων του γιατρού, του φαρμακοποιού και του οπτικού.
α. Ιατροί.
β. Φαρμακοποιοί.
γ. Οπτικοί.
δ. Σύνοψη.
4. Τα πληθυσμιακά κριτήρια ως εμπόδια στην πρόσβαση στο επάγγελμα του φαρμακοποιού.
α. Εισαγωγικά: Η νομοθετική διαρρύθμιση των πληθυσμιακών κριτηρίων.
β. Η δικανική (εθνική και ενωσιακή) αξιολόγηση των πληθυσμιακών κριτηρίων στη διαχρονία της.
β.i. Η κατάφαση της αντισυνταγματικότητας των πληθυσμιακών ορίων με εργαλείο την αρχή της αναλογικότητας.
β.ii. Δημόσια υγεία και ελευθερία εγκατάστασης των φαρμακοποιών στην απόφαση του ΔΕΕ.
β.iii. Η μεταστροφή της νομολογίας του ΣτΕ υπό το φως των ενωσιακών πορισμάτων και της μεταβλητότητας του δεδηλωμένου σκοπού δημοσίου συμφέροντος.
γ. Σύνοψη.
5. Ωράρια λειτουργίας: ένα διαρκές επίμαχο ζήτημα ανάμεσα στην επαγγελματική ελευθερία και στη ρύθμιση της λειτουργίας της αγοράς.
α. Σύνοψη.
Συμπεράσματα Τρίτου Μέρους.
ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.
ΛΗΜΜΑΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ.
Content type
Categories
Related editions
