Ν. Σαββίδης, Η υπέρβαση εξουσίας ως λόγος αναίρεσης κατά αποφάσεων στην ποινική δίκη, 2018

Προλογικό σημείωμα

Συντομογραφίες

Πρώτη ενότητα

Η δογματική θεμελίωση του αναιρετικού

λόγου της υπέρβασης εξουσίας

1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

1. Εισαγωγικές επισημάνσεις

2. Το ένδικο μέσο της αναίρεσης

2.1 Η νομική φύση του αναιρετικού ελέγχου. Τα όρια και η αντιδιαστολή του με τον ουσιαστικό έλεγχο

2.2 Η αρχή της ελεύθερης εκτίμησης των αποδείξεων και ο αναιρετικός έλεγχος

2.3 Ο σκοπός του ένδικου μέσου της αναίρεσης

3. Οι δικονομικοί τύποι και η σημασία τους για τη δικανική μορφή της ποινικής διαδικασίας

3.1 Η παραβίαση των δικονομικών τύπων και ο τρόπος αντιμετώπισής της

3.2 Η διάκριση των αναιρετικών λόγων σε ουσιαστικούς και δικονομικούς

3.2.1 Η διάκριση των κανόνων δικαίου σε ουσιαστικούς και δικονομικούς

3.2.2 Η αναγκαιότητα της διάκρισης των αναιρετικών λόγων σε ουσιαστικούς και δικονομικούς

4. Η αναίρεση υπέρ του νόμου

5. Μια πρώτη προσέγγιση της υπέρβασης εξουσίας και των επιμέρους εκφάνσεών της

5.1 Η έννοια της υπέρβασης εξουσίας γενικά

5.2 Η υπέρβαση εξουσίας ως λόγος αναίρεσης κατά ποινικών αποφάσεων και οι επιμέρους διακρίσεις της

5.3 Η ένταξη της υπέρβασης εξουσίας στους δικονομικούς λόγους αναίρεσης

6. Δικονομικές στοχεύσεις και σταθμίσεις και υπέρβαση εξουσίας, υπό το πρίσμα του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη

7. Ενδιάμεσα συμπεράσματα

2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

1. Ο σκοπός της ποινικής δίκης και οι αναιρετικοί λόγοι

1.1 Ο σκοπός της ποινικής δίκης

1.2 Η συμβολή των αναιρετικών λόγων στην επίτευξη του σκοπού της ποινικής δίκης.

2. Η συμβολή του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη στην επίτευξη του σκοπού της ποινικής δίκης

2.1 Η γενική ρήτρα της δίκαιης δίκης

2.2 Το τεκμήριο αθωότητας

2.3 Τα επιμέρους δικαιώματα του κατηγορουμένου

2.4 Η λειτουργία του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη στο πλαίσιο της ελληνικής ποινικής δίκης

2.5 Το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και υπέρβαση εξουσίας

Δεύτερη ενότητα

Η οριοθέτηση της υπέρβασης εξουσίας

από συγγενείς έννοιες

1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

1. Εισαγωγικές επισημάνσεις

2. Οι διακρίσεις των εννοιών εξουσία, δικαιοδοσία και αρμοδιότητα

2.1 Η εξουσία

2.1.1 Η ιστορική προέλευση της αρχής της διάκρισης των εξουσιών

2.1.2 Οι επιμέρους διακρίσεις των εξουσιών

2.2 Η δικαιοδοσία

2.3 Η αρμοδιότητα

3. Η οριοθέτηση της υπέρβασης εξουσίας από την υπέρβαση δικαιοδοσίας και την υπέρβαση αρμοδιότητας, με οδηγό την αρχή της διάκρισης των εξουσιών

4. Η διάκριση της υπέρβασης εξουσίας από την απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας, υπό το πρίσμα των επιταγών των θεμελιωδών αρχών της ποινικής δίκης

4.1 Οι θεμελιώδεις αρχές του ποινικού δικονομικού δικαίου

4.2 Οι βασικές διακρίσεις και η λειτουργία των θεμελιωδών αρχών της ποινικής δίκης.

4.3 Η οριοθέτηση της υπέρβασης εξουσίας από την απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας, σε συνάρτηση με τη λειτουργία των θεμελιωδών αρχών της ποινικής δίκης

5. Η διαμόρφωση του πεδίου εφαρμογής της υπέρβασης εξουσίας, με οδηγό την ενδεικτική απαρίθμηση των παραβάσεων που την προκαλούν

2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

1. Η ιστορική προέλευση της υπέρβασης εξουσίας. Το προϊσχύον κανονιστικό πλαίσιο και ορισμένες νομολογιακές παραδοχές

2. Η υπέρβαση εξουσίας και οι αντίστοιχοι λόγοι αναίρεσης ποινικών δικονομικών δικαίων σε αλλοδαπές έννομες τάξεις

2.1 Η υπέρβαση εξουσίας στο γαλλικό ποινικό δικονομικό δίκαιο

2.2 Η υπέρβαση εξουσίας στο ισπανικό ποινικό δικονομικό δίκαιο

2.3 Η υπέρβαση εξουσίας στο ιταλικό ποινικό δικονομικό δίκαιο

2.4 Η υπέρβαση εξουσίας στο γερμανικό ποινικό δικονομικό δίκαιο

2.5 Η υπέρβαση εξουσίας στο αυστριακό ποινικό δικονομικό δίκαιο

2.6 Οι βασικές ομοιότητες και διαφορές της υπέρβασης εξουσίας του ελληνικού ΚΠΔ με τους αντίστοιχους λόγους αναίρεσης του αλλοδαπού ποινικού δικονομικού δικαίου

3. Η διαφοροποίηση της υπέρβασης εξουσίας από τους αντίστοιχους αναιρετικούς λόγους άλλων κλάδων του ελληνικού δικονομικού δικαίου

3.1 Η υπέρβαση εξουσίας στο αστικό δικονομικό δίκαιο

3.2 Η υπέρβαση εξουσίας στο διοικητικό δικονομικό δίκαιο

3.3 Η υπέρβαση εξουσίας στο στρατιωτικό ποινικό δίκαιο

3.4 Οι βασικές ομοιότητες και διαφορές της υπέρβασης εξουσίας του ΚΠΔ με τους αντίστοιχους λόγους αναίρεσης του ελληνικού δικονομικού δικαίου

Τρίτη ενότητα

Η υπέρβαση εξουσίας

ως λόγος αναίρεσης αποφάσεων

1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

1. Εισαγωγικές επισημάνσεις

2. Οι ρητά μνημονευόμενες περιπτώσεις υπέρβασης εξουσίας

2.1 Η απόφαση του δικαστηρίου για υπόθεση που δεν υπάγεται στη δικαιοδοσία του

2.2 Η διάκριση της καθ’ ύλη αναρμοδιότητας του δικαστηρίου που δίκασε από την υπέρβαση εξουσίας, λόγω άσκησης δικαιοδοσίας μη παρεχόμενης από τον νόμο

2.3 Η επίλυση προκαταρκτικού ζητήματος που υπάγεται στην αποκλειστική δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων

2.3.1 Η ακούσια και η εκούσια απαγωγή

2.3.1.1 Η ακούσια απαγωγή

2.3.1.2 Η εκούσια απαγωγή

2.3.1.3 Οι δικονομικές συνέπειες της τέλεσης του γάμου, στον οποίο απέβλεπε η ακούσια ή η εκούσια απαγωγή και η υπέρβαση εξουσίας

2.3.2 Η αποπλάνηση παιδιών

2.3.3 Η απάτη σχετικά με τον γάμο

2.3.4 Η συρροή της απόλυτης ακυρότητας της διαδικασίας κατ’ άρθρο 171 παρ. 1 εδ. γ΄ ΚΠΔ και της υπέρβασης εξουσίας κατ’ άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Η΄ περ. β΄ ΚΠΔ

2.3.5 Η προτεινόμενη λύση σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 171 παρ. 1 στοιχ. γ΄ ΚΠΔ ή του άρθρου 510 παρ. 1 στοιχ. Η΄ περ. β΄ ΚΠΔ, όταν διαπιστώνεται παραβίαση του άρθρου 60 παρ. 2 ΚΠΔ

2.4 Η κρίση για την πολιτική αγωγή κατά παράβαση των άρθρων 65 παρ. 1 και 66 παρ. 1 ΚΠΔ

2.4.1 Η παραβίαση του άρθρου 65 παρ. 1 ΚΠΔ

2.4.2 Η παραβίαση του άρθρου 66 παρ. 1 ΚΠΔ

2.4.3 Η διάκριση της απόλυτης ακυρότητας της διαδικασίας κατ’ άρθρο 171 παρ. 2 ΚΠΔ από την υπέρβαση εξουσίας κατ’ άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Η΄ περ. γ΄ ΚΠΔ

2.4.4 Ενδιάμεσα συμπεράσματα

2.5 Η καταδίκη για έγκλημα, για το οποίο δεν υποβλήθηκε η απαιτούμενη αίτηση ή έγκληση ή δεν δόθηκε άδεια δίωξης ή δεν έχει επιτραπεί η έκδοση

2.5.1 Η καταδίκη για έγκλημα, για το οποίο δεν έχει υποβληθεί η απαιτούμενη αίτηση (άρθρο 41)

2.5.2 Η καταδίκη για έγκλημα, για το οποίο δεν έχει υποβληθεί η απαιτούμενη έγκληση (άρθρο 46)

2.5.3 Η καταδίκη για έγκλημα, για το οποίο δε δόθηκε άδεια δίωξης (άρθρο 54)

2.5.4 Η καταδίκη για έγκλημα, για το οποίο δεν έχει επιτραπεί ρητά η έκδοση (άρθρο 438)

2.5.5 Η δικονομική αντιμετώπιση της απόφασης με την οποία, παρά την έλλειψη αίτησης ή έγκλησης ή άδειας ή έκδοσης, δεν κηρύσσεται η ποινική δίωξη απαράδεκτη ούτε καταδικάζεται ο κατηγορούμενος

2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

1. Οι ερμηνευτικά συναγόμενες περιπτώσεις υπέρβασης εξουσίας

2. Η παραβίαση των διατάξεων που ρυθμίζουν την τοπική αρμοδιότητα και υπέρβαση εξουσίας

2.1 Ο προσδιορισμός της τοπικής αρμοδιότητας

2.2 Η ένσταση της τοπικής αναρμοδιότητας

2.3 Τοπική αναρμοδιότητα και υπέρβαση εξουσίας

2.3.1 Η υπέρβαση εξουσίας στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο

2.3.2 Η υπέρβαση εξουσίας στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο

2.4 Η διάκριση της υπέρβασης εξουσίας λόγω παραβίασης των διατάξεων της τοπικής αρμοδιότητας, από την καθ’ ύλη αναρμοδιότητα του δικαστηρίου που δίκασε

3. Η έναρξη της διαδικασίας στο ακροατήριο χωρίς να έχει καταστεί αμετάκλητο το παραπεμπτικό βούλευμα και υπέρβαση εξουσίας

4. Η παράβαση της κατανομής αρμοδιοτήτων μεταξύ τακτικών δικαστών και μικτού ορκωτού δικαστηρίου και υπέρβαση εξουσίας

5. Η παραβίαση των διατάξεων που προκαλούν την οριστική παύση της ποινικής δίωξης και υπέρβαση εξουσίας

5.1 Η παραίτηση από το δικαίωμα της έγκλησης ή η ανάκλησή της

5.2 Η αμνηστία της αξιόποινης πράξης

5.3 Η παραγραφή του εγκλήματος

5.4 Η διαφοροποίηση της αμνηστίας από την παραγραφή, υπό το πρίσμα της υπέρβασης εξουσίας

6. Η παραβίαση των διατάξεων που ορίζουν το παραδεκτό της άσκησης των ένδικων μέσων και υπέρβαση εξουσίας

6.1 Η άσκηση του ένδικου μέσου από πρόσωπο που ο νόμος του παρέχει το σχετικό δικαίωμα

6.2 Η συνδρομή έννομου συμφέροντος στο πρόσωπο που ασκεί το ένδικο μέσο

6.3 Η προσβαλλόμενη απόφαση πρέπει να υπόκειται στην άσκηση του συγκεκριμένου ένδικου μέσου

6.4 Η εμπρόθεσμη άσκηση του ένδικου μέσου

6.5 Η νομότυπη άσκηση του ένδικου μέσου

6.6 Η έλλειψη νόμιμης παραίτησης του δικαιούμενου από την άσκηση του ένδικου μέσου

6.7 Η παραβίαση διατάξεων που καθορίζουν τις προϋποθέσεις παραδεκτής άσκησης των ένδικων μέσων και υπέρβαση εξουσίας

7. Η εσφαλμένη απόρριψη της έφεσης ως ανυποστήρικτης και υπέρβαση εξουσίας

7.1 Η δικονομική απουσία του εκκαλούντα από το ακροατήριο

7.2 Η απόρριψη της έφεσης ως ανυποστήρικτης και υπέρβαση εξουσίας

7.3 Η εσφαλμένη απόρριψη της έφεσης ως ανυποστήρικτης στη μετ’ αναίρεση δίκη και υπέρβαση εξουσίας

8. Η παραβίαση του μεταβιβαστικού αποτελέσματος των ένδικων μέσων και υπέρβαση εξουσίας

8.1 Η παραβίαση των διατάξεων που ορίζουν το δικαιοδοτικό όργανο, στο οποίο οδηγείται η υπόθεση με το ένδικο μέσο

8.2 Η παραβίαση των διατάξεων που ρυθμίζουν την έκταση του μεταβιβαστικού αποτελέσματος

8.2.1 Η παραβίαση του μεταβιβαστικού αποτελέσματος, σε συνάρτηση με την προβολή ειδικού λόγου έφεσης

8.2.1.1 Η ακυρότητα του κλητηρίου θεσπίσματος

8.2.1.2 Ο αυτοτελής ισχυρισμός που απορρίφθηκε από το πρωτοβάθμιο δικαστήριο

8.2.1.3 Η παράνομη παράσταση πολιτικής αγωγής

8.2.1.4. Η τοπική αναρμοδιότητα του δικαστηρίου που δίκασε

8.2.1.5 Ενδιάμεσα συμπεράσματα για την αναγκαιότητα προβολής με ειδικό λόγο έφεσης της τοπικής αναρμοδιότητας του δικαστηρίου που δίκασε

8.2.2 Ο καθορισμός της έκτασης του μεταβιβαστικού αποτελέσματος, ανάλογα με την ιδιότητα του προσώπου που άσκησε το ένδικο μέσο

8.2.3 Ο καθορισμός της έκτασης του μεταβιβαστικού αποτελέσματος απευθείας από τον νόμο

9. Η παραβίαση του επεκτατικού αποτελέσματος των ένδικων μέσων και υπέρβαση εξουσίας

9.1 Ο δικαιολογητικός σκοπός του επεκτατικού αποτελέσματος

9.2 Η επέκταση μόνο της ωφέλειας στον συγκατηγορούμενο που δεν άσκησε το ένδικο μέσο

9.3 Προϋποθέσεις, έκταση εφαρμογής επεκτατικού αποτελέσματος και δικονομική κύρωση σε περίπτωση παραβίασής του

9.3.1 Οι προϋποθέσεις επέλευσης του επεκτατικού αποτελέσματος

9.3.2 Το πεδίο εφαρμογής του επεκτατικού αποτελέσματος

9.3.3 Η δικονομική κύρωση που επέρχεται όταν παραβιάζεται το επεκτατικό αποτέλεσμα

9.4 Η διάκριση της ωφέλειας των λόγων του ένδικου μέσου από εκείνη του ένδικου μέσου καθεαυτού

9.5 Η μη αναγκαιότητα κλήτευσης των ωφελουμένων συγκατηγορουμένων

10. Η παραβίαση της αρχής απαγόρευσης χειροτέρευσης της θέσης του κατηγορουμένου και υπέρβαση εξουσίας

10.1 Εισαγωγικές παρατηρήσεις

10.2 Οι επιμέρους διακρίσεις της χειροτέρευσης της θέσης του κατηγορουμένου και υπέρβαση εξουσίας

10.2.1 Άμεση-πραγματική χειροτέρευση της θέσης του κατηγορουμένου

10.2.2 Έμμεση-νομική χειροτέρευση της θέσης του κατηγορουμένου

10.3 Η ανάκληση ευεργετημάτων που χορηγήθηκαν με την προσβαλλόμενη απόφαση και υπέρβαση εξουσίας

10.4 Η αντικειμενική και η υποκειμενική έκταση της αρχής

10.4.1 Η αντικειμενική έκταση

10.4.2 Η υποκειμενική έκταση

10.5 Η δικονομική κύρωση που επέρχεται όταν παραβιάζεται η αρχή απαγόρευσης χειροτέρευσης της θέσης του κατηγορουμένου

10.6 Η δικονομική αντιμετώπιση της ταυτόχρονης επέλευσης χειροτέρευσης της θέσης του κατηγορουμένου και άλλου ερμηνευτικά συναγόμενου λόγου υπέρβασης εξουσίας

11. Η παραβίαση του ανασταλτικού αποτελέσματος και υπέρβαση εξουσίας

11.1 Η νομική θεμελίωση και τα βασικά χαρακτηριστικά του ανασταλτικού αποτελέσματος των ένδικων μέσων κατά αποφάσεων

11.2 Η ανασταλτική δύναμη της έφεσης κατά αποφάσεων

11.3 Η ανασταλτική δύναμη της αναίρεσης κατά αποφάσεων

11.4 Ο κανόνας της απαγόρευσης άσκησης ένδικου μέσου κατά απόφασης που απορρίπτει το αίτημα χορήγησης ανασταλτικού αποτελέσματος

11.5 Η εξαίρεση που εισάγεται με το άρθρο 505 παρ. 2 ΚΠΔ στον κανόνα της μη δυνατότητας άσκησης ένδικου μέσου κατά απόφασης που εκδίδεται για την ανασταλτική δύναμη του ένδικου μέσου και υπέρβαση εξουσίας

12. Το ένδικο μέσο της έφεσης κατά αθωωτικής απόφασης και υπέρβαση εξουσίας

12.1 Ο προσδιορισμός των αθωωτικών αποφάσεων

12.2 Το δικαίωμα άσκησης έφεσης κατά αθωωτικής απόφασης από τον εισαγγελέα

12.3 Το δικαίωμα άσκησης έφεσης κατά αθωωτικής απόφασης από τον πολιτικώς ενάγοντα

12.4 Η ανάγκη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολόγησης της έφεσης του εισαγγελέα κατά αθωωτικής απόφασης

12.5 Ενδιάμεσα συμπεράσματα

12.6 Η παραβίαση του άρθρου 486 παρ. 3 ΚΠΔ και υπέρβαση εξουσίας

13. Η εκτέλεση ποινικών αποφάσεων, η λήξη ποινής, οι αντιρρήσεις ή αμφιβολίες σχετικά με το είδος ή τη διάρκεια της ποινής και υπέρβαση εξουσίας

13.1 Εισαγωγικές επισημάνσεις και οριοθέτηση του κρίσιμου κανονιστικού πλαισίου.

13.2 Ο εννοιολογικός προσδιορισμός της ποινής που εκτελείται στην ποινική διαδικασία

13.3 Ο καθορισμός της λήξης της εκτιτέας ποινής από αναρμόδιο δικαιοδοτικό όργανο και υπέρβαση εξουσίας

13.4 Η παραβίαση των προϋποθέσεων του παραδεκτού της υποβολής αμφιβολιών ή αντιρρήσεων και υπέρβαση εξουσίας

13.5 Η παραβίαση των ορίων του διεξαγόμενου δικαστικού ελέγχου επί αμφιβολιών ή αντιρρήσεων του άρθρου 565 ΚΠΔ και υπέρβαση εξουσίας

14. Η θεμελιώδης αρχή της αναλογικότητας και υπέρβαση εξουσίας

14.1 Η δογματική θεμελίωση της αρχής της αναλογικότητας

14.2 Η παραβίαση επιμέρους εκφάνσεων της αρχής της αναλογικότητας και υπέρβαση εξουσίας

Τέταρτη ενότητα

Επίμετρο

Η συμβολή της υπέρβασης εξουσίας στη διασφάλιση της λειτουργικότητας του συστήματος απονομής της ποινικής δικαιοσύνης. Ορισμένες προτάσεις de lege ferenda

Βιβλιογραφία

Ι. Ελληνική

ΙΙ. Ξενόγλωσση

Συνοπτικό αλφαβητικό ευρετήριο λημμάτων