Ν. Μπάρμπας/Κ. Φινοκαλιώτης, Δημόσια Οικονομικά, 3η έκδ., 2011

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Πρόλογος Γ΄ έκδοσης

Πρόλογος Β΄ έκδοσης

Συντομογραφίες

Κ. ΦΙΝΟΚΑΛΙΩΤΗΣ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

1. Η Έννοια του φόρου

1.1. Ορισμός και εννοιολογικά γνωρίσματα του φόρου

1.1.1. Εισαγωγή

1.1.2. Ο φόρος ως άμεση χρηματική παροχή

1.1.3. Ο φόρος ως υποχρεωτική παροχή

1.1.4. Φορείς της φορολογικής εξουσίας και αποδέκτες των φόρων

1.1.5. Ο φόρος ως οριστική παροχή

1.1.6. Η μονομέρεια της παροχής και η διάκριση του φόρου από το ανταποδοτικό τέλος

1.1.7. Λειτουργίες του φόρου

1.1.7.1. Οι οικονομικές λειτουργίες του φόρου

1.1.7.2. Οι κοινωνικές λειτουργίες του φόρου

1.2. Ουσιώδη στοιχεία του φόρου

1.2.1. Το υποκείμενο του φόρου

1.2.2. Το αντικείμενο του φόρου

1.2.3. Οι φορολογικοί συντελεστές

1.2.4. Απαλλαγές και εξαιρέσεις από το φόρο

1.3. Αντιδράσεις των φορολογουμένων στην επιβολή φόρων

1.3.1. Η φοροδιαφυγή

1.3.2. Φοροαποφυγή

1.3.3. Η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής

1.3.4. Μετακύλιση των φόρων

1.4. Η διπλή φορολογία

1.4.1. Έννοια

1.4.2. Αίτια του φαινομένου της διπλής φορολογίας

1.4.3. Τρόποι αντιμετώπισης της διπλής φορολο-γίας

2. Τα είδη των φόρων

2.1. Εισαγωγή

2.2. Διακρίσεις των φόρων

2.2.1. Η διάκριση των φόρων σε σχέση με τη φορολογική βάση

2.2.1.1. Πραγματικοί και προσωπικοί φό-ροι

2.2.1.2. Άμεσοι και έμμεσοι φόροι

2.2.2. Διακρίσεις των φόρων με βάση τη μέθοδο υπολογισμού

τους (Πραγματικοί – τεκμαρτοί φόροι)

2.2.2.1. Φόροι επί της αξίας και ειδικευμένοι φόροι

2.2.2.2. Διάκριση των φόρων με βάση τους προβλεπόμενους συντελεστές

2.3. Θεμελιώδεις αρχές της φορολογίας

2.3.1. Εισαγωγή

2.4. Η αρχή της νομιμότητας του φόρου

2.4.1. Γενικά

2.4.2. Το περιεχόμενο της αρχής

2.5. Η αρχή της βεβαιότητας του φόρου

2.6. Η αρχή της μη αναδρομικής ισχύος των φορολογικών ρυθμίσεων

2.6.1. Εισαγωγικά

2.6.1.1. Η αρχή της καθολικότητας του φόρου

2.6.1.2. Η αρχή της φορολογικής ισότητας

2.6.2. Παράγοντες καθορισμού της φοροδοτικής ικανότητας

2.6.3. Προοδευτική ή αναλογική φορολογία

2.7. Το φορολογικό σύστημα

2.8. Φορολογικοί παράδεισοι

3. Φόροι επί του Εισοδήματος, της Περιουσίας και της Δαπάνης

3.1. Ο φόρος εισοδήματος

3.1.1. Εισαγωγικά

3.1.2. Η διαμόρφωση της έννοιας του εισοδήματος

3.1.3. Ο φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων

3.1.3.1. Υποκείμενα του φόρου

3.1.3.2. Αντικείμενο του φόρου

3.1.3.3. Συντελεστές του φόρου

3.1.4. Ο φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων

3.1.4.1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

3.1.4.2. Υποκείμενα του φόρου

3.1.4.3. Αντικείμενο και προσδιορισμός του φόρου των

νομικών προσώπων κερδοσκοπι-κού χαρακτήρα

3.1.4.4. Συντελεστής του φόρου

3.1.4.5. Φορολογία των μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα

νομικών προσώπων

3.2. Οι φόροι περιουσίας

3.2.1. Έννοια και διακρίσεις των φόρων επί της περιουσίας

3.2.2. Οι φόροι κατοχής περιουσίας

3.2.3. Οι φόροι μεταβίβασης της περιουσίας

3.2.3.1. Οι φόροι μεταβίβασης περιουσίας εκ χαριστικής αιτίας

3.2.3.1.1. Ο φόρος κληρονομιών

3.2.3.1.2. Ο φόρος δωρεών

3.2.3.2. Ο φόρος μεταβίβασης περιουσίας εξ επαχθούς αιτίας (Φόρος Μετα-βίβασης Ακινήτων – ΦΜΑ)

3.2.3.2.1. Εισαγωγικά

3.2.3.2.2. Υποκείμενο του Φ.Μ.Α.

3.2.3.2.3. Αντικείμενο του φόρου

3.2.3.2.4. Προσδιορισμός της φο-ρολογητέας αξίας των ακινήτων που μεταβιβάζονται από επαχθή αιτία

3.2.3.2.5. Συντελεστής του Φ.Μ.Α

3.3. Οι φόροι κατανάλωσης

3.3.1. Γενικά

3.3.2. Διακρίσεις των φόρων κατανάλωσης

3.3.2.1. Ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας

3.3.2.1.1. Σύγκριση του φόρου επί της προστιθέμενης αξίας με τις λοιπές μορφές του Φόρου Κύκλου Εργασιών

3.3.2.1.2. Υποκείμενοι του φόρου

3.3.2.1.3. Αντικείμενο του ΦΠΑ

3.3.2.1.4. Μέθοδος υπολογισμού του ΦΠΑ

3.3.2.1.5. Συντελεστές του ΦΠΑ

3.3.2.1.6. Απαλλαγές από το ΦΠΑ

3.3.2.1.7. Έκπτωση και επιστροφή του φόρου

προστιθέμενης αξίας

3.3.2.1.8. Ειδικά καθεστώτα του ΦΠΑ

3.3.2.2. Οι ειδικοί φόροι κατανάλωσης

3.4. Δασμοί

3.5. Οι φόροι επί των συναλλαγών

3.5.1. Τέλη Χαρτοσήμου

3.5.2. Φόρος Συγκέντρωσης Κεφαλαίων (ΦΣΚ)

3.6. Οι φόροι υπέρ των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ)

3.6.1. Εισαγωγικά

3.6.2. Χρηματοδότηση των ΟΤΑ

4. Η φορολογία στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης

4.1. Εισαγωγικά

4.2. Η φορολογία σε σχέση με την εγκαθίδρυση της κοινής και της ενιαίας εσωτερικής αγοράς

4.3. Οι ρυθμίσεις της Συνθήκης της ΕΚ για την εναρ-μόνιση των φορολογικών νομοθεσιών

4.3.1. Η εναρμόνιση των νομοθεσιών στον τομέα του φόρου κύκλου εργασιών

4.3.2. Η εναρμόνιση των ειδικών φόρων κατανάλωσης

4.3.3. Η εναρμόνιση των νομοθεσιών στον τομέα των άμεσων φόρων

4.3.3.1. Βασικές επισημάνσεις

4.3.3.2. Ο ανταγωνισμός των φορολογικών συστημάτων και η αναγκαιότητα εναρμόνισης της άμεσης φορολογίας

4.3.3.3. Η δράση της ΕΕ στο πεδίο της ά-μεσης φορολογίας

Ν. ΜΠΑΡΜΠΑΣ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΑΝΕΙΑ

Εισαγωγικές παρατηρήσεις. Γενική παρουσίαση του φαινομένου των δημοσίων δανείων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Έννοια του δημοσίου δανείου από δημοσιονομικής απόψεως

και οι σπουδαιότερες διακρίσεις των δημοσίων δανείων

ΤΜΗΜΑ 1ο

Έννοια του δημοσίου δανείου από δημοσιονομικής απόψεως

Α. Συγκριτική ανάλυση των δημοσιονομικών εννοιών του εκούσιου δημοσίου δανείου και του φόρου

1. Η κλασσική αντίληψη της πλήρους αντιθέσεως μεταξύ δημοσίου δανείου και φόρου

2. Η σύγχρονη αντίληψη της εξομοιώσεως του δημοσίου δανείου με το φόρο

3. Η ρεαλιστική αντίληψη του πρωτότυπου και πολύπλοκου χαρακτήρα του δημοσίου δανείου

Β. Το αναγκαστικό δημόσιο δάνειο

1. Διάκριση του αναγκαστικού δημοσίου δανείου από άλλες συγγενείς έννοιες

α. Διάκριση του αναγκαστικού από το εκούσιο δη-μόσιο δάνειο

β. Διάκριση του αναγκαστικού δημοσίου δανείου από το φόρο

γ. Διάκριση του αναγκαστικού δημοσίου δανείου από την επίταξη

2. Μορφές αναγκαστικού δημοσίου δανείου

ΤΜΗΜΑ 2ο

Οι σπουδαιότερες διακρίσεις των δημοσίων δανείων

Α. Διάκριση των δημοσίων δανείων σε εσωτερικά και εξωτερικά

Β. Διάκριση των δημοσίων δανείων σε παραγωγικά και σε καταναλωτικά

Γ. Διάκριση των δημοσίων δανείων σε διαρκή ή αορίστου χρόνου και σε χρεωλυτικά ή ορισμένου χρόνου

1. Δάνεια διαρκή ή αορίστου χρόνου

2. Δάνεια χρεωλυτικά ή ορισμένου χρόνου

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Οι ρήτρες προσελκύσεως των δανειστών

ΤΜΗΜΑ 1ο

Ρήτρες σχετικές με την οικονομική απόδοση των τίτλων

Α. Το αφορολόγητο των δημοσίων δανείων

Β. Άλλες ρήτρες σχετικές με την οικονομική απόδοση των τίτλων

1. Ο Τόκος

2. Οικονομικά πλεονεκτήματα κεφαλαιουχικού χαρακτήρα

α. Η υπεραξία των τίτλων

β. Τα λαχεία

γ. Τα βραβεία

ΤΜΗΜΑ 2ο

Ρήτρες σχετικές με την εξασφάλιση των κομιστών των τίτλων

Α. Ρήτρες κατά του κινδύνου υποτιμήσεως του νομίσματος της εκδότριας το δάνειο χώρας

1. Η ρήτρα χρυσού

2. Η ρήτρα συναλλάγματος (clause de change)

3. Η τιμαριθμική ρήτρα (clause de l’indice)

Β. Ρήτρες κατά του κινδύνου αφερεγγυότητας του Κράτους

1. Πραγματικές εγγυήσεις

2. Οι Προσωπικές εγγυήσεις

Γ. Ο ουτοπιστικός χαρακτήρας των εγγυήσεων των δημοσίων δανείων

1. Στα εξωτερικά δημόσια δάνεια

2. Στα εσωτερικά δημόσια δάνεια

3. Η έννοια της δημόσιας πίστης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Οι μέθοδοι εκδόσεως και οι πράξεις διαχειρίσεως

των δημοσίων δανείων (Γενικά)

ΤΜΗΜΑ 1ο

Οι μέθοδοι εκδόσεως

Α. Η μέθοδος της πωλήσεως των τίτλων σε δημόσια εγ-γραφή

Β. Η μέθοδος της πωλήσεως των τίτλων στις Τράπεζες

1. Έπειτα από διαπραγματεύσεις

2. Έπειτα από δημοπρασία

Γ. Η μέθοδος της πωλήσεως των τίτλων στο Χρηματιστή-ριο

ΤΜΗΜΑ 2ο

Οι πράξεις διαχειρίσεως

Α. Νόμιμες πράξεις διαχειρίσεως δημοσίων δανείων

1. Η εξόφληση των δημοσίων δανείων

α. Απόψεις των εκπροσώπων της δημοσιονομικής θεωρίας όσον αφορά την αναγκαιότητα εξοφλήσεως των δημοσίων δανείων

(1) Απόψεις των κλασσικών δημοσιονομολόγων

(2) Απόψεις των εκπροσώπων του κρατικού πα-ρεμβατισμού

β. Μέθοδοι εξοφλήσεως των δημοσίων δανείων

(1) Η μέθοδος εξοφλήσεως σε ενιαία ημερομηνία

(2) Η μέθοδος εξοφλήσεως σε πολλαπλές ημε-ρομηνίες (απόσβεση δημοσίων δανείων)

(α) Με την καταβολή των ετησίων τοκοχρεωλυτικών δόσεων

(β) Με την εξαγορά των τίτλων στο Χρηματιστήριο Αξιών

(γ) Με την κλήρωση των τίτλων

2. Άλλες δευτερεύουσας σημασίας νόμιμες πράξεις μειώσεως του δημοσίου χρέους

α. Η μετατροπή των δημοσίων δανείων

(1) Η “μετατροπή με πρόταση εξοφλήσεως”

(α) Η μετατροπή με πρόταση εξοφλήσεως από νομικής απόψεως

(β) Οι οικονομικές προϋποθέσεις της μετατροπής

(2) Άλλες δευτερεύουσας σημασίας μορφές με-τατροπής

(α) Η “εκούσια μετατροπή”

(β) Η αναγκαστική μετατροπή

(γ) Η αντίστροφη μετατροπή

β. Παγιοποίηση των δημοσίων δανείων (consolidation)

(1) Έννοια της παγιοποιήσεως

(2) Λόγοι υπαγορεύοντες την παγιοποίηση

Β. Παράνομες πράξεις διαχειρίσεως δημοσίων δανείων

1. Η αφερεγγυότητα του Κράτους, ως λόγος περιελεύσεως αυτού σε κατάσταση πτωχεύσεως ή χρεωκοπίας

2. Περιπτώσεις νόμιμης αναστολής των δανειακών υ-ποχρεώσεων του Κράτους

α. Οι αρχές της θεμιτής παρανομίας και του εφικτού και ανέφικτου της δράσεως της δημόσιας Διοίκησης

β. Η αρχή της δημοσιονομικής αδυναμίας

(1) Έννοια της αρχής της δημοσιονομικής αδυ-ναμίας

(2) Διάκριση της έννοιας της αρχής της δημοσιονομικής αδυναμίας από τη συγγενή έννοια της διαδοχής Κρατών

(α) Θέσεις της επιστήμης του διεθνούς δι-καίου και διεθνείς ρυθμίσεις, όσον αφορά την υποχρέωση του αναδόχου Κράτους για την εκπλήρωση των δανειακών υποχρεώσεων της προκατόχου Διοικήσεως

(β) Διάκριση της έννοιας της διαδοχής κρατών από την έννοια της αλλαγής πολιτικού καθεστώτος

(γ) Νομιμοποίηση των ελληνικών αξιώσεων έναντι της Ενωμένης Γερμανίας από το κατοχικό δάνειο

ΤΜΗΜΑ 3ο

Σύγχρονες μορφές των δανείων του ελληνικού Δημοσίου

Α. Γενικές παρατηρήσεις

Β. Φυσικοί και άυλοι τίτλοι

Γ. Βραχυπρόθεσμοι τίτλοι του Ελληνικού Δημοσίου

1. Έντοκα γραμμάτια

2. Βραχυπρόθεσμα ομόλογα

Δ. Μακροπρόθεσμοι τίτλοι του ελληνικού Δημοσίου

Ε. Ειδικές κατηγορίες ομολογιακών δανείων

1. Αποταμιευτικά ομόλογα

2. Ομόλογα τελικής απόδοσης ή ομόλογα χωρίς τοκομερίδιο (ZERO-COUPON)

3. Ομόλογα σταθερού επιτοκίου

4. Ομόλογα κυμαινόμενου επιτοκίου

ΤΜΗΜΑ 4ο

Προσαρμογή των δημοσίων οικονομικών της Ελλάδας

προς το κοινοτικό δίκαιο εξαιτίας της ένταξής της

στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση

Α. Κατάσταση των δημόσιων οικονομικών της Ελλάδας πριν από την έναρξη της διαδικασίας για την ένταξη αυτής στην ΟΝΕ

Β. Περίοδος του δευτέρου σταδίου της διαδικασίας ένταξης στην Ο.Ν.Ε.

Γ. Περίοδος του τρίτου σταδίου (μετά την ένταξη στην ΟΝΕ)

α. Κοινοτικές διατάξεις για τον έλεγχο των δημοσιονομικών ελλειμμάτων

β. Περίοδος 2000-2007

γ. Τελευταία υπαγωγή της Ελλάδας σε κατάσταση υ-περβολικού ελλείμματος

δ. Ενίσχυση των μέτρων εποπτείας των κοινοτικών οργάνων στα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας

Δ. Περίοδος 2008-2011 (έκτακτα μέτρα για την δημοσιονομική στήριξη της Ελλάδος)

α. Δημιουργία του Μηχανισμού Δημοσιονομικής Σταθερότητας (Μνημόνιο)

1. Ιστορικό δημιουργίας του μηχανισμού

2. Νομική φύση και όροι του μηχανισμού στήριξης

3. Ο εφαρμοστικός νόμος 3845/2010 του ΜΔΣ

4. Σύναψη των συμβάσεων δανειακής διευκόλυνσης

β. Συνέχιση της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος (με βάση τα άρθρα 126 (πρώην 104) παρ. 9 ΣΛΕΕ και 136 ΣΛΕΕ. (Σύσταση της Επιτροπής και απόφαση του Συμβουλίου)

γ. Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής στρατηγικής 2012-2015

δ. Σύνοδος κορυφής των ηγετών της Ευρωζώνης της 21ης Ιουλίου 2011

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ

Εισαγωγικά

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Έννοια και διακρίσεις των δημοσίων αγαθών

ΤΜΗΜΑ 1ο

Γενικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα των δημοσίων αγαθών

ΤΜΗΜΑ 2ο

Διακρίσεις των δημοσίων δαπανών

Ι. Αμιγώς δημόσια αγαθά

ΙΙ. Μη αμιγώς δημόσια αγαθά

Α. Αγαθά μη ανταγωνιστικά στην κατανάλωση αλλά επιδεικτικά αποκλεισμού

Β. Αγαθά ανταγωνιστικά στην κατανάλωση αλλά μη επιδεκτικά αποκλεισμού

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Ταξινόμηση των δημοσίων δαπανών

ΤΜΗΜΑ 1ο

Με βάση το οικονομικό κριτήριο

Α. Δημόσιες δαπάνες για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών

Β. Δημόσιες δαπάνες για μεταβιβαστικές πληρωμές

ΤΜΗΜΑ 2ο

Με βάση το λειτουργικό κριτήριο

ΤΜΗΜΑ 3ο

Με βάση το διοικητικό κριτήριο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Το φαινόμενο της τάσης για αύξηση των δημοσίων δαπα-νών

και μηχανισμός της πολιτικής διαδικασίας

για την λήψη απόφασης διενέργειας αυτών

ΤΜΗΜΑ 1ο

Το φαινόμενο της τάσης για αύξηση των δημοσίων δαπανών

Α. Θεωρία της συνεχούς αύξησης των δημοσίων δαπανών

(Νόμος του Α. Wagner)

Β. Η θεωρία της κλιμακωτής αύξησης των δημοσίων δαπανών

ΤΜΗΜΑ 2ο

Ο μηχανισμός της πολιτικής διαδικασίας για την λήψη αποφάσεων

σχετικών με τη διενέργεια δημοσίων δαπανών

Α. Φύση του μηχανισμού πολιτικής διαδικασίας

Β. Ατέλειες του μηχανισμού πολιτικής διαδικασίας

Γ. Σύστημα προϋπολογισμού λειτουργίας ή προγραμμάτων

α. Γενικότητες

β. Εισαγωγή του συστήματος προϋπολογισμού προγ-ραμμάτων στην Ελλάδα

αα. Λόγοι υιοθέτησης και γενικά χαρακτηριστικά του συστήματος

αβ. Το Εθνικό Σχέδιο Προγραμμάτων 2008

Βιβλιογραφία