Ν. Ιντζεσίλογλου, Κοινωνιολογία του Δικαίου, 2η έκδ., 2012

Ι. Γενική επισκόπηση της Κοινωνιολογίας του Δικαίου

Α. Η πολλαπλότητα των προσώπων, των ονομάτων και των διαστάσεων του ερευνητικού πεδίου της Κοινωνιολογίας του Δικαίου

Β. Συνθέτοντας με την Κοινωνιολογία

Γ. Συνθέτοντας με τη Νομική Επιστήμη

ΙΙ. Εισαγωγή

ΜΕΡΟΣ Α΄

Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ

ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

1. Ένας πρώτος ορισμός του αντικειμένου μελέτης της Κοινωνιολογί-ας του Δικαίου

2. Η διεπιστημονικότητα και οι δυσχέρειες επικοινωνίας και συνεργα-σίας μεταξύ Κοινωνιολογίας και Νομικής Επιστήμης

2.1. Περί της διεπιστημονικότητας

2.1.1. Το γενικό πλαίσιο του προβληματισμού για την ανάγκη της διεπιστημονικότητας

2.1.2. Από την διεπιστημονικότητα και συνεργασία προς τη συναίνεση

2.2. Περί των εμποδίων στην επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ Κοινωνιολογίας και Νομικής Επιστήμης

2.2.1. Γενικός προβληματισμός

2.2.2. Προσδιορισμός των εμποδίων και προτάσεις υπέρβασής τους.

2.2.2.1. Η έλλειψη βασικών γνώσεων ακόμη και περί της ορολογίας

2.2.2.2. Προκαταλήψεις κατά την ερμηνεία των αποτελεσμάτων εμπειρικής κοινωνιολογικής έρευνας.

2.2.2.3. Αποδομητικές κριτικές προσεγγίσεις του δικαίου

2.2.2.3.1. Γενικός προβληματισμός

2.2.2.3.2. Ειδικότερα περί της αποδόμησης στο πλαίσιο της μετανεωτερικότητας.

2.2.2.3.3. Κριτική αποτίμηση του αποδομητικού λόγου

2.2.2.3.4. Προϋποθέσεις συμβατότητας του κριτικού και του αποδομητικού λόγου με την διεπιστημονική προσέγγιση του νομικού φαινομένου

2.2.2.4. Θέματα προοπτικής ή οπτικής γωνίας και τρόπου εργασίας

2.3. Τα δύο πρόσωπα του «Ιανού»-Κοινωνιολογίας του Δικαίου

2.3.1. Του «δικαίου» ως γενική του αντικειμένου

2.3.2. Του «δικαίου» ως γενική του υποκειμένου

2.4. Η θεμελίωση του ενοποιημένου διεπιστημονικού πεδίου της Κοινωνιολογίας του Δικαίου και της Νομικής ως Κοινωνικής Ε-πιστήμης

2.4.1. Τα τρία πορίσματα-προαπαιτούμενα της ενοποίησης

2.4.1.1. Πόρισμα πρώτο: Το δίκαιο δεν περιορίζεται στις τυπικές κρατικές πηγές του. Υπάρχει νομικός πλουραλισμός.

2.4.1.1.1. Περί του νομικού θετικισμού και του νομικού κρατικοθετικισμού

2.4.1.1.1.1. Εισαγωγικά

2.4.1.1.1.2. Ο νομικός θετικισμός

2.4.1.1.1.3. Ο νομικός κρατικοθετικισμός

2.4.1.1.2. Η ανάγκη για υπέρβαση του νομικού θετικισμού και για αναζήτηση του ουσιαστικά ορθού δικαίου

2.4.1.1.3. Περί του φυσικού δικαίου

2.4.1.1.4. Περί του νομικού πλουραλισμού

2.4.1.1.5. Περί της νομιμοποίησης των κανόνων του δικαίου

2.4.1.1.5.1. Τυπική νομιμοποίηση

2.4.1.1.5.2. Ουσιαστική νομιμοποίηση

2.4.1.1.5.3. Νομιμοποίηση μέσω κοινωνικού συμβολαίου

2.4.1.1.5.3.1. Η περί κοινωνικού συμβολαίου θεωρία του Thomas Hobbes

2.4.1.1.5.3.2. Η περί κοινωνικού συμβολαίου θεωρία του John Locke

2.4.1.1.5.3.3. Η περί κοινωνικού συμβολαίου θεωρία του Jean-Jacques Rousseau

2.4.1.2. Πόρισμα δεύτερο: Το δίκαιο είναι μόνο ένας από τους τρόπους κανονιστικής ρύθμισης των ανθρώπινων σχέσεων και συμπεριφορών. Οι έννομες σχέσεις είναι υποσύνολο του συνόλου των κοινωνικών σχέσεων.

2.4.1.3. Πόρισμα τρίτο: Το δίκαιο υπερβαίνει τις ατομικές συνειδήσεις και προθέσεις.

2.4.2. Οι τρεις διαστάσεις, τα όρια και η φύση του διεπιστημονι-κού πεδίου της Κοινωνιολογίας του Δικαίου

2.4.2.1. Οι τρεις διαστάσεις του πεδίου: θεωρητική, εμπειρική, πραξεολογική

2.4.2.2. Τα όρια και η φύση του πεδίου

3. Η κοινωνιολογική θεώρηση του δικαίου ως εσωτερική αναγκαιότη-τα της Νομικής Επιστήμης

3.1. Γενική θεώρηση

3.2. Οι τρεις τύποι νομικής σκέψης: Το δίκαιο ως κανόνας, ως βούληση-απόφαση και ως συγκεκριμένη οργάνωση-τάξη

3.3. Η ενδονομική ανάδυση μιας ρεαλιστικά διευρυμένης θεώρησης του αντικειμένου μελέτης της Νομικής Επιστήμης

3.3.1. Οι τάσεις εννοιοκρατίας, τυποκρατίας και κρατικοθετικι-σμού

3.3.2. Αντιδράσεις και ρεαλιστικές προσεγγίσεις σε γερμανόφωνες δικαιοταξίες

3.3.2.1. Η Ιστορική Σχολή του Δικαίου: Karl von Savigny

3.3.2.2. Η κοινωνιολογική κριτική θεώρηση: Rudolf von Jhering

3.3.2.3. Το «ζωντανό δίκαιο» κι ο «νομικός πλουραλισμός»: Eugen Ehrlich

3.3.3. Ο νομικός ρεαλισμός στις ΗΠΑ: O. W. Holmes και R. Pound

3.3.3.1. Ο δικαστής Oliver Wendel Holmes

3.3.3.2. Ο ρεαλιστής Roscoe Pound

3.3.4. Οι κριτικές προσεγγίσεις της τυποκρατίας και της εννοιοκρατίας στην Γαλλία

3.3.4.1. Η σχολή της ελεύθερης νομικής ερμηνείας: F: Gény

3.3.4.2. Η θεωρία του θεσμού: Maurice Hauriou

3.3.4.3. Η επιρροή του Emile Durkheim πάνω στη νομική σκέψη στην Γαλλία.

3.3.4.3.1 Αιτιολόγηση της επιρροής

3.3.4.3.2. Το δίκαιο ως μέσο κοινωνικής αλληλεγγύης: Léon Duguit

3.3.4.3.3. Η δικαιοτική: Henri Lévy-Bruhl

3.4. Η λογική αναγκαιότητα της κοινωνιολογικής υπέρβασης του περιορισμένου αντικειμένου μελέτης του εννοιοκρατούμενου και τυποκρατικού νομικού κρατικοθετικισμού

3.4.1. Η επιλογή της τεχνικής ή μεθόδου ερμηνείας των νομικών κειμένων

3.4.2. Η ρυθμιστική λειτουργία της έννοιας, της αξίας και της ι-δέας της δικαιοσύνης

3.4.3. Η ανάγκη επιστημολογικής αλλαγής στη νομική επιστήμη

3.5. Παραδείγματα υπέρβασης του περιορισμένου αντικειμένου του νομικού κρατικοθετικισμού στη νομική θεωρία και δικαστική πρακτική

3.5.1. Από το πεδίο του οικονομικού και εργατικού δικαίου

3.5.1.1. Εισαγωγικές βιβλιογραφικές παρατηρήσεις

3.5.1.2. Από το δίκαιο του ανταγωνισμού

3.5.1.3. Από το εργατικό δίκαιο

3.5.2. Από το πεδίο του Δημόσιου Διοικητικού Δικαίου

3.5.3. Από το πεδίο του Ποινικού Δικαίου

3.5.4. Από το πεδίο του Οικογενειακού Δικαίου

ΜΕΡΟΣ Β΄

ΤΟ ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ

ΜΙΑΣ ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

4. Επιστημολογική θεμελίωση, ορισμός και εφαρμογές του διευρυμένου αντικειμένου μελέτης της Νομικής Επιστήμης.

4.1. Ο Προβληματισμός

4.2. Ο πολύπλοκος και διαλεκτικός χαρακτήρας του αντικειμένου της Νομικής ως Κοινωνικής Επιστήμης.

4.2.1. Η φύση του σύνθετου, οντολογικού και δεοντολογικού χα-ρακτήρα του αντικειμένου μελέτης της Νομικής Επιστήμης.

4.2.2. Η άρνηση μιας αποκλειστικά δεοντολογικής Νομικής Επιστήμης

4.2.2.1. Το «είναι» ως συμπαραγωγό του νομικού «δέοντος»

4.2.2.2. Οι κοινωνιολογικές διαστάσεις του αντικειμένου μελέ-της της Νομικής Επιστήμης στην «Καθαρή Θεωρία του Δι-καίου»

4.3. Η στρατηγική της ενσωμάτωσης της Κοινωνιολογίας του Δι-καίου στη Νομική Επιστήμη

4.3.1. Η συστημική προσέγγιση και μέθοδος στην υπηρεσία της διεπιστημονικότητας.

4.3.1.1. Γενικά περί της συστημικής προσέγγισης

4.3.1.2. Η προτεινόμενη προσέγγιση του ανοικτού συστήματος για τη μελέτη του νομικού φαινομένου.

4.3.2. Η συγκρότηση του διευρυμένου αντικειμένου μελέτης της Νομικής Επιστήμης

4.3.2.1. Ο ορισμός του δικαίου ως ανοικτού συστήματος

4.3.2.2. Η προνομιακή θέση του δικαιοδοτικού υποσυστήματος

4.3.2.2.1. Η δικαστική απόφαση ως παράγοντας ισχύος και αποτελεσματικότητας των κανόνων του δικαίου

4.3.2.2.2. Η δικανικότητα ως κριτήριο νομικότητας

4.3.2.3. Δικαιοσύνη, συναίνεση και σχέσεις εξουσίας

4.3.2.3.1. H δικαιοσύνη ως παράγοντας σταθερότητας, διάρκειας και εξέλιξης του νομικού συστήματος

4.3.2.3.2. Συναίνεση και οργανωτική δυναμική των σχέσεων εξουσίας

4.3.3. Η λογική της επιστημονικής επένδυσης του διευρυμένου αντικειμένου μελέτης της Νομικής Επιστήμης από την Κοινωνιολογία του Δικαίου.

4.4.Εφαρμογές της κυβερνητικής επιστήμης και της σημειωτικής ανάλυσης στη μελέτη του νομικού φαινομένου ως συστήματος.

4.4.1. Οι λόγοι για τους οποίους επιβάλλεται η εφαρμογή της κυ-βερνητικής επιστήμης και της σημειωτικής ανάλυσης

4.4.2. Η κυβερνητική επιστήμη και οι εφαρμογές της στο δίκαιο.

4.4.2.1. Διευκρινίζοντας τις συγγενείς ετυμολογικά έννοιες της «κυβέρνησης» και της «διακυβέρνησης».

4.4.2.1.1. Η Κυβέρνηση

4.4.2.1.2. Η διακυβέρνηση

4.4.2.2. Η κυβερνητική ως επιστήμη και μεθοδολογία διεπιστημονικότητας

4.4.2.2.1. Τα ποικίλα πεδία εφαρμογής και ο γενικός ορισμός του κυβερνητικού συστήματος

4.4.2.2.2. Ένα γενικό κυβερνητικό μοντέλο κι οι εφαρμογές του στο νομικό σύστημα

4.4.2.2.2.1 Το γενικό κυβερνητικό μοντέλο κι η κυβερνητι-κή προσομοίωση του νομικού συστήματος

4.4.2.2.2.2. Πεδία εφαρμογών της κυβερνητικής στο δίκαιο

4.4.3. Εφαρμογή της σημειωτικής ανάλυσης στη μελέτη του νομι-κού φαινομένου

4.4.3.1. Βασικές έννοιες της σημειωτικής: σημείο, σημαίνον, σημαινόμενο και αναφερόμενο.

4.4.3.2. Ο προβληματισμός γύρω από τις αφηρημένες έννοιες

4.4.3.3. Σημειωτική ανάλυση του κανόνα

4.4.3.4. Σημειωτική ανάλυση της συμπεριφοράς

4.4.3.5. H σύνθεση του συνολικού κοινωνιοσημειωτικού νομι-κού συστήματος

4.4.3.6. Παραδείγματα εφαρμογών της κοινωνιοσημειωτικής ανάλυσης στο δίκαιο

ΜΕΡΟΣ Γ΄

ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟ-ΝΤΟΣ

ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΟΠΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ

5. Τα βασικά κοινωνιολογικά προγράμματα ή παραδείγματα επιστημονικής έρευνας

5.1. Το πρόγραμμα ή παράδειγμα επιστημονικής έρευνας του δικαί-ου στο πλαίσιο του ιστορικού υλισμού

5.1.1. Ο μαρξικός πυρήνας του παραδείγματος

5.1.2. Η κοινωνιολογική προοπτική ως φορέας μιας «εξωτερικής» κριτικής θεώρησης του δικαίου.

5.2. Tο πρόγραμμα ή παράδειγμα της «κατανοούσας» κοινωνιολο-γίας του Max Weber.

5.2.1. H αρχή της «αξιολογικής ουδετερότητας»

5.2.2. Μια εφαρμογή της κατανοούσας κοινωνιολογίας και της αξιολογικής ουδετερότητας από τον Max Weber: Η ηθική του προτεσταντισμού και το πνεύμα του καπιταλισμού

5.2.3. Tο μεθοδολογικό εργαλείο του «ιδεότυπου».

5.2.4. Εφαρμογή του «ιδεότυπου» στο δίκαιο

5.3. Λειτουργικά και συστημικά προγράμματα ή παραδείγματα.

5.3.1. Περί του λειτουργισμού ως μεθόδου και των βασικών λειτουργιών του δικαίου.

5.3.1.1. Γενικά περί του λειτουργισμού ως μεθόδου.

5.3.1.2. Περί των βασικών κοινωνικών λειτουργιών του δικαί-ου.

5.3.2. Διάφορα είδη λειτουργισμού.

5.3.2.1. Περί του απόλυτου λειτουργισμού.

5.3.2.2.Το παράδειγμα του ιστορικοσυγκριτικού και γενετικού λειτουργισμού

5.3.2.2.1. Γενικά περί της ιστορικοσυγκριτικής και γενετικής μεθόδου του Ε. Durkheim

5.3.2.2.2. Μερικές περί δικαίου και ποινής λειτουργικές αντιλήψεις

5.3.2.2.3. Tα ερευνητικά ευρήματα του Marcel Mauss: η δω-ρεά.

5.3.2.3. Περί του κριτικού λειτουργισμού

5.3.3. Το νομικό σύστημα στο πλαίσιο της συστημικής θεωρίας και μεθόδου του Talcott Parsons.

6. Προσωρινά συμπεράσματα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ:

Σύντομη αναφορά στον διαχρονικό χαρακτήρα του φυσικού δικαίου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Α΄ Μέρος βιβλιογραφίας

Β΄ Μέρος βιβλιογραφίας

Περίληψη στα γαλλικά (résumé en français)