ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Κεφάλαιο πρώτο

ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

§ 1. Το ενοχικό δίκαιο – Θεμέλια – Αρχές – Τάσεις

Ι. Έννοια – Αντικείμενο

ΙΙ. Πηγές και πεδίο εφαρμογής του ενοχικού δικαίου – Γενικό και ειδικό ενοχικό δίκαιο

IΙΙ. Οι κοινωνικοοικονομικές βάσεις του ενοχικού δικαίου

1. Ενοχικό δίκαιο και οικονομικό σύστημα

α) Γενικά

β) Στην ελληνική έννομη τάξη

2. Η ουδετερότητα του ενοχικού δικαίου

α) Γενικά

β) Ο αφηρημένος χαρακτήρας των διατάξεων

γ) Το πνεύμα του 19ου αιώνα

3. Διατάξεις με κοινωνικό χαρακτήρα

α) Στον ΑΚ

β). Αναδρομή στο Σύνταγμα – Τριτενέργεια συνταγματικών διατάξεων

4. Η οικονομική (αλλά και ευρύτερη κοινωνική) ανάλυση του δικαίου – Η προσαρμοστικότητα του ενοχικού δικαίου και το σημερινό πνεύμα

ΙV. Λοιπά βασικά γνωρίσματα και αρχές του ενοχικού δικαίου του ΑΚ

1. Επιδράσεις στον Έλληνα νομοθέτη – Καινοτομίες – Εθνικός και διεθνής χαρακτήρας

α) Προϊσχύσαν δίκαιο και ξένα πρότυπα

β) Περιορισμένες βασικές καινοτομίες

γ) Έθιμα και μεταϊουστινιάνεια νομοθεσία ως εθνικές πηγές

2. Θεμελιώδεις αρχές

α). Αρχή της ιδιωτικής αυτονομίας – Ενδοτικό δίκαιο

β). Αρχή της ατομικής ευθύνης – Αρχή της υπαιτιότητας

γ). Αρχή της καλής πίστης – Επιείκεια – Αναλογική ισότητα – Αρχή της αναλογικότητας

δ). Αρχή της προστασίας της εμπιστοσύνης

ε). Αρχή της προστασίας του καταναλωτή και γενικότερα του ασθενεστέρου – Αναγκαστικό δίκαιο

V. Σύγχρονες τάσεις – Ενοχικό δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

1. Εξελικτικότητα του ενοχικού δικαίου

2. Εναρμόνιση ή ενοποίηση σε διεθνές επίπεδο

α) Γενικά

β) Εναρμόνιση στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

γ) Ενοποίηση ιδίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο

3. Νέες μορφές συμβάσεων – Η lex mercatoria

4. Επιπτώσεις της σύγχρονης τεχνολογίας – «Ηλεκτρονικό δίκαιο»

5. Μεταρρυθμίσεις – Προοπτική – Από την περιπτωσιολογία στη γενί­κευση

§ 2. Η ενοχική σχέση και η ευθύνη – Πηγές ενοχών

Ι. Έννοια ενοχής – Σχέση προς αξίωση

1. Ενοχή και αξίωση

2. Τα εννοιολογικά στοιχεία της ενοχής

ΙΙ. Πηγές και επισκόπηση των ενοχών

1. Η σύμβαση και ο νόμος

α) Η διάκριση ως πρόβλημα

β) Η απάντηση στο πρόβλημα

2. Ενοχές από σύμβαση – Τυπολογία

α) Σκοπός η μεταβίβαση δικαιώματος

β) Σκοπός η παραχώρηση χρήσης

γ) Σκοπός η παροχή υπηρεσιών

δ) Επιδίωξη κοινού σκοπού

ε) Σκοπός η εξασφάλιση ενοχής

3. Ενοχές απευθείας από τον νόμο

ΙΙΙ. Η ενοχή ως σχέση ιδιωτικού δικαίου

1. Γενικά

2. Διάκριση από σχέσεις φιλοφροσύνης

ΙV. Ενοχικές σχέσεις υπό ευρύτερη έννοια

1. Βασική ενοχική σχέση και επιμέρους ενοχή

2. Ενοχή υπό ευρεία έννοια

V. Υποχρέωση και ευθύνη

1. Το στοιχείο του εξαναγκασμού στην ενοχική υποχρέωση

2. Η ενοχική ευθύνη και οι μορφές εκδήλωσής της

VI. Έλλειψη ή περιορισμός ευθύνης – Ατελείς ενοχές – Βάρη

1. Γενικά

2. Ατελείς ενοχές

α) Έννοια

β) Περιπτώσεις ατελών ενοχών

γ). Ειδικότερα οι συνέπειες των ατελών ενοχών (αα: Κοινές συνέ­πειες· ββ: Διαφοροποιήσεις· γγ: Συμπέρασμα)

3. Βάρη

4. Περιορισμός ενοχικής ευθύνης

VII. Ευθύνη τρίτων χωρίς ή με προσωπική οφειλή

§ 3. Αντικείμενο της ενοχής – Η υποχρέωση προς παροχή

I. Έννοια παροχής – Γενικά

1. Ευρύτητα έννοιας

2. Εξειδίκευση

II. Παροχή ως συμπεριφορά και ως αποτέλεσμα συμπεριφοράς

1. Η διάκριση

2. Το κρίσιμο κριτήριο

III. Η προσωρινότητα και ο δυναμικός χαρακτήρας της ενοχής

IV. Περιουσιακή ή μη αξία της παροχής

V. Αοριστία και αδυναμία της παροχής – Θεμιτή παροχή

VI. Άλλες διακρίσεις των παροχών – Διαρκείς συμβάσεις

VII. Παροχή συνιστάμενη σε παράλειψη

1. Γενικά

2. Ειδικότερα η αξίωση προς παράλειψη

VΙΙΙ. Πρωτογενείς και δευτερογενείς υποχρεώσεις παροχής

IΧ. Κύριες και παρεπόμενες υποχρεώσεις παροχής

1. Κύριες υποχρεώσεις

2. Παρεπόμενες υποχρεώσεις

α) Πρόβλεψη από τη σύμβαση ή τον νόμο

β) Απόρροια από την καλή πίστη

γ) Το πρόβλημα του εξαναγκαστού

δ) Επίμετρο

Χ. Σχέσεις χωρίς κύρια παροχή – Ενοχές υπό ευρεία έννοια – Γενική υποχρέωση σεβασμού ξένων δικαιωμάτων

§ 4. Η ενοχή ως προσωπικός δεσμός – Αρχή της σχετικότητας – Τάσεις υπέρβασής της

Ι. Η σχετικότητα των ενοχών

1. Η έννοια της σχετικότητας

2. Ορισμένα ή οριστά πρόσωπα

3. Διμερείς σχέσεις (ιδίως αξιώσεις) από απόλυτα δικαιώματα

ΙΙ. Η ενέργεια της ενοχής ειδικότερα – Σύγκριση με εμπράγματα δικαιώ­ματα

1. Άμεση και έμμεση εξουσία

2. Η αρχή του «διαχωρισμού» στη μετακίνηση των αγαθών

3. Διάκριση του συστήματος της παράδοσης από το σύστημα της συναίνεσης για τη μεταβίβαση δικαιώματος

4. Συνέπειες της σχετικότητας του ενοχικού και της απολυτότητας του εμπράγματου δικαιώματος

α). Εξουσία δίωξης και παρακολούθησης

β). Εξουσία προτίμησης ή αποχωρισμού

γ). Σύγκρουση δικαιωμάτων – Αρχή της χρονικής προτεραιότητας – Αρχή της πρόληψης

δ). Περιορισμένος και απεριόριστος αριθμός των δικαιωμάτων

ΙΙΙ. Κριτική της σχετικότητας των ενοχών

1. Η δικαιολογία της σχετικότητας

2. Η ενδεχόμενη ανάγκη υπέρβασης της σχετικότητας

ΙV. Οι εξαιρέσεις της σχετικότητας

1. Τριμερείς συμβατικές σχέσεις

α). Σύμβαση και υποσύμβαση

β). Εκποίηση μισθίου – Ειδική διαδοχή

γ). Γνήσια σύμβαση υπέρ τρίτου

δ). Περιπτώσεις εξουσιοδότησης

ε). Εξαιρέσεις υπέρ του καταναλωτή ή του εργαζομένου

2. Δόλια ή κακόπιστη συμπεριφορά του τρίτου

α). Τριτενέργεια με βάση τα χρηστά ήθη

β). Τριτενέργεια με βάση την καλή πίστη

γ). Καταδολίευση δανειστών

3. Δευτερογενείς υποχρεώσεις (προς αποζημίωση) υπέρ τρίτων

α). Ζημία τρίτου από παράβαση κύριας υποχρέωσης παροχής

β). Παρεπόμενες υποχρεώσεις υπέρ τρίτων (αα: Συμβάσεις με προστατευτική ενέργεια υπέρ τρίτων· ββ: Ευθύνη παραγωγού)

4. Η απόλυτη ενέργεια του σχετικού ενοχικού δικαιώματος

5. Πραγματοπαγείς ενοχές

6. Πλαγιαστική άσκηση δικαιωμάτων

7. Ενοχικό δικαίωμα με εξουσία κατοχής πράγματος

8. Η καταβολή της παροχής από τρίτο πρόσωπο

9. Κανονιστικές συμβάσεις

V. Εμπραγμάτωση ενοχικών σχέσεων

1. Στη χρηματοδοτική μίσθωση

2. Στη χρονομεριστική μίσθωση

§ 5. H αρχή της καλής πίστης

I. Η διάταξη ΑΚ 288 – Τα κριτήρια – Οι συνέπειες

1. Η σημασία της γενικής ρήτρας – Συγκριτική επισκόπηση

α). Κοινωνικός προσανατολισμός

β). Αντίθεση συμφερόντων και συνεργασία των υποκειμένων της ενοχής

γ). Επιπτώσεις έξω από τη σχέση των μερών

δ). Εύρος εφαρμογής

ε). Συγκριτική επισκόπηση

2. Τα κριτήρια της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών

α). Έννοια καλής πίστης

β). Αντικειμενική και υποκειμενική καλή πίστη

γ). Έννοια συναλλακτικών ηθών

δ). Σχέση των δύο κριτηρίων

3. Ανάγκη συγκεκριμενοποίησης της γενικής ρήτρας – Τυπολογία

4. Η εφαρμογή της ΑΚ 288 και οι συνέπειές της

α). Επιβολή ή απαγόρευση πράξεων στον οφειλέτη ή στον δανειστή

β). Συμπληρωτική ή διορθωτική λειτουργία της διάταξης – Ασφά­λεια δικαίου και δίκαιη κρίση της ατομικής περίπτωσης – Δικαιοπλαστική εξουσία του δικαστή

γ). ΑΚ 288 και «αυστηρό» δίκαιο

δ). Κατάταξη των περιπτώσεων εφαρμογής της ΑΚ 288 – Οι τέσ­σερις κατηγορίες

ε). Τρόπος επέλευσης των αποτελεσμάτων που επιβάλλει η καλή πίστη (αυτοδίκαιος ή μη)

στ) Συνέπειες μη συμμόρφωσης προς την καλή πίστη

5. ΑΚ 288 και ιδιωτική βούληση – Ανάληψη κινδύνου – Χαρακτήρας πρόσθετων υποχρεώσεων

6. Πεδίο εφαρμογής της ΑΚ

7. Σχέση προς άλλες γενικές ρήτρες, προς ειδικές διατάξεις και συγγενείς έννοιες

II. Περιπτωσιολογία

1. Δημιουργία ή αλλοίωση παρεπόμενων υποχρεώσεων

2. Μεταβολή κύριας παροχής – Ιδιαίτερη σημασία σε περιόδους οικονομικής κρίσης

3. Κατάργηση της ενοχής

4. Δημιουργία ή συνέχιση ενοχικής σχέσης – Προσυμβατικές, μετασυμ­βα­τικές υποχρεώσεις – Γενική αξίωση παροχής πληροφο­ριών

5. Διορθωτική ερμηνεία νόμου

III. Δικονομικά ζητήματα

1. Αυτεπάγγελτη εξέταση

2. Χρόνος επίκλησης της ΑΚ

3. Απόδειξη

4. Έλεγχος ΑΠ

5. ΑΚ 288 και δεδικασμένο

§ 6. Προϋποθέσεις ευθύνης – Ιδίως η υπαιτιότητα

Ι. Αντικειμενικές και υποκειμενικές προϋποθέσεις

1. Εισαγωγικά

2. Έννοια υπαιτιότητας (ή πταίσματος) – Το ευρύ πεδίο εφαρμογής της ΑΚ 330.

3. Οι αντικειμενικοί όροι

4. Ικανότητα προς καταλογισμό

α). Ανηλικότητα

β). Έλλειψη συνείδησης των πράξεων – Διανοητική ή ψυχική δια­τα­ραχή – Κωφαλαλία

5. Οι λεγόμενοι λόγοι συγγνώμης του δράστη

6. Ανακεφαλαίωση

ΙΙ. Ο δόλος

1. Οριοθέτηση της έννοιας

2. Τα εννοιολογικά στοιχεία ειδικότερα

3. Η συνείδηση του άδικου χαρακτήρα της πράξης

4. Ορισμός – Ορολογικά

5. Πρακτική σημασία

ΙΙΙ. Η αμέλεια

1. Γενικά

2. Αντικειμενικοποίηση της αμέλειας

α). Ως προς το μέτρο της επιμέλειας (ή αμέλειας)

β). Ως προς τη δυνατότητα πρόβλεψης

3. Σχέση της αμέλειας προς το παράνομο

α). Το πρόβλημα

β). Η λύση: Η διπλή λειτουργία της αμέλειας

γ). Η αναγκαιότητα και αυτοτέλεια της υπαιτιότητας απέναντι στο παράνομο

δ). Η μη επάρκεια της υπαιτιότητας

4. Διακρίσεις της αμέλειας

α). Ενσυνείδητη – Χωρίς συνείδηση αμέλεια

β). Βαριά – Ελαφρά αμέλεια

γ). Ελαφρά αφηρημένη – Ελαφρά συγκεκριμένη αμέλεια (αα: Εν­νοιολογικά· ββ: Ο κανόνας και οι εξαιρέσεις· γγ: Περιπτώσεις· δδ: Ελαφρά συγκεκριμένη και βαριά αμέλεια)

ΙV. Τυχηρά – Ανωτέρα βία

1. Γενικά – Διακρίσεις

2. Οι θεωρίες για την ανωτέρα βία

α). Αντικειμενική θεωρία

β). Υποκειμενική θεωρία

γ). Εφαρμογή στη νομολογία

δ). Παραλλαγές και ενωσιακό δίκαιο

ε). Ανωτέρα βία και ζημία – Απρόβλεπτη και αναπότρεπτη ζημία

3. Ευθύνη για τα τυχηρά

α). Γενικά

β). Ευθύνη από σύμβαση

γ). Ευθύνη από τον νόμο

4. Οριοθέτηση της ανωτέρας βίας ως λόγου απαλλαγής από την ευθύνη

α). Βάσει συμβατικής ρήτρας

β). Βάσει διάταξης νόμου

5. Η ανωτέρα βία ως λόγος παραγωγής άλλων συνεπειών – Αναστολή παραγραφής

V. Αρχή της υπαιτιότητας – Απαλλακτικές ρήτρες

1. Η αρχή και οι αποκλίσεις

α). Γενικά – Η ΑΚ

β). Αποκλίσεις, ιδίως δυνάμει διάταξης νόμου – Επιρρεπείς σε ζη­μία εργασίες

2. Οι απαλλακτικές ρήτρες – Ιδίως η ΑΚ

α). Ο κανόνας και οι βασικές εξαιρέσεις – ΑΚ 332 §

β). Οι απαγορεύσεις απαλλαγής για την ελαφρά αμέλεια – κυρίως ΑΚ 332 § 2 (αα: Δανειστής στην υπηρεσία του οφειλέτη· ββ: Άσκηση επιχείρησης κατά παραχώρηση της αρχής· γγ: Ακυρότη­τα ρητρών διατυπωμένων χωρίς ατομική διαπραγμάτευση και γενικότερα ρητρών σε βάρος του καταναλωτή· δδ: Ακυρότητα επί προσβολής της προσωπικότητας· εε: Ακυρότητα δυνάμει ειδικών διατάξεων· στστ: Αναλογική εφαρμογή – Γενικές ρήτρες – Δικαιοπολιτικές σκέψεις)

γ). Η απαλλακτική συμφωνία

δ). Μη δικαιοπρακτική ανάληψη κινδύνου

ε). Έκταση εφαρμογής της απαλλακτικής ρήτρας – Απαλλαγή από αδικοπρακτική ευθύνη

στ) Ειδικές διατάξεις

VI. Ανακεφαλαίωση περιπτώσεων εφαρμογής των οριοθετήσεων μεταξύ των βαθμίδων πταίσματος και τυχηρών

VII. Δικονομικά

§ 7. Ευθύνη από αλλότριες πράξεις

I. Το νομοθετικό πρόβλημα – Δικαιολογία της ευθύνης από αλλότριες πράξεις

1. Φορέας ωφελειών

2. Υπόχρεος εποπτείας

II. Περιπτώσεις ευθύνης από αλλότριες πράξεις στον ΑΚ

1. Ευθύνη του κυρίου της υπόθεσης

α). Από πράξεις προσώπων, που χρησιμοποιούνται με τη θέληση του κυρίου της υπόθεσης

β). Από πράξεις προσώπων, που ενεργούν για λογαριασμό, αλλά χωρίς τη θέληση του κυρίου της υπόθεσης (ιδίως πράξεις του νόμιμου αντιπροσώπου)

γ). Άλλες περιπτώσεις ευθύνης για αλλότριες πράξεις

δ). Η ευθύνη των νομικών προσώπων

2. Ευθύνη του υποχρέου εποπτείας

III. Τα άρθρα 334 και 922 ΑΚ – Πρόστηση

1. Γενικά – Σκοπός – Ορολογία

2. Προϋποθέσεις των ΑΚ 334, 922 – Επισκόπηση

3. Οι προϋποθέσεις αναλυτικότερα

α). Ανάμιξη του ενδιάμεσου προσώπου με τη βούληση του κυρίου της υπόθεσης (αα: ΑΚ 334· ββ: ΑK 922)

β). Νόμιμος λόγος ευθύνης (ιδίως πταίσμα) του ενδιάμεσου προ­σώπου (αα: ΑΚ 334· ββ: ΑK 922)

γ). Η ένταξη της ενέργειας του προστηθέντος στο πεδίο δράσης του προστήσαντος (αα: Γενικά – Η κρατούσα γνώμη· ββ: Ειδικότερα το πρόβλημα της εξάρτησης για τον βοηθό εκπλήρωσης κατά την ΑΚ 334 – Η ένταξη της δραστηριότητας του βοηθού στο πεδίο δράσης του οφειλέτη· γγ: Ενέργεια του βοηθού στο πλαίσιο της εκπλήρωσης της παροχής (ΑΚ 334) – Αιτιώδης σχέση, τυπικοί κίνδυνοι, ευκαιριακή συμπεριφορά και κατάχρηση εξουσίας του προστηθέντος· δδ: Το πρόβλημα της εξάρτησης του προστηθέντος κατά την ΑΚ 922 – Κρίσιμο το κριτήριο της ένταξης· εε: Δρα­στηριότητα του προστηθέντος «κατά την υπηρεσία» (ΑΚ 922) – Αιτιώδης σχέση, τυπικοί κίνδυνοι, ευκαιριακή συμπεριφορά και κατάχρηση εξουσίας του προστηθέντος)

4. Συνέπειες

α). Σχέσεις κυρίου της υπόθεσης και ζημιωθέντος

β). Σχέσεις ενδιάμεσου προσώπου και ζημιωθέντος

γ). Σχέσεις κυρίου της υπόθεσης και ενδιάμεσου προσώπου

5. Απαλλακτικές ρήτρες

α). Η αρχική ρύθμιση του ΑΚ

β). Η μεταρρύθμιση

γ). Έκταση εφαρμογής

6. Δικονομικά

Κεφάλαιο δεύτερο

ΕΙΔΗ ΕΝΟΧΩΝ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

§ 8. Η ενοχή προς αποζημίωση – Προϋποθέσεις

Ι. Η ρύθμιση σε γενικές γραμμές – Σκοπός

1. Γενικά

2. Επισκόπηση των προϋποθέσεων

3. Σκοπός της ευθύνης προς αποζημίωση – Αποκαταστατική λει­τουργία – Κυρωτικά στοιχεία

4. Το γενικό δίκαιο της αποζημίωσης

ΙΙ. Νόμιμος λόγος ευθύνης

1. Συνοπτική έκθεση των νόμιμων λόγων ευθύνης

α). Δευτερογενής ευθύνη προς αποζημίωση

β). Πρωτογενής ευθύνη προς αποζημίωση απευθείας από τον νόμο (αα: Η αδικοπρακτική ευθύνη (ευθύνη από αδικοπραξία)· ββ: Η προσυμβατική ευθύνη (ευθύνη από διαπραγματεύσεις)· γγ: Η ευθύνη λόγω διάψευσης της πίστης ότι καταρτίσθηκε έγκυρη δικαιοπραξία· δδ: Ευθύνη βάσει ειδικών διατάξεων – Ευθύνη από νόμιμες πράξεις· εε: Η ευθύνη από διακινδύνευση)

γ). Δικαιοπρακτική πρωτογενής ευθύνη προς αποζημίωση

2. Αρνητικό και θετικό διαφέρον

α). Εννοιολογικά – Σχέση με το διαφέρον ακεραιότητας

β). Διάκριση του νόμιμου λόγου ευθύνης και όχι της ζημίας

γ). Έκταση του αρνητικού διαφέροντος

δ). Χρησιμότητα της διάκρισης

3. Κοινά γνωρίσματα των νόμιμων λόγων ευθύνης – Υποκειμενική και αντικειμενική ευθύνη

ΙΙΙ. Ζημία – Έννοια και διακρίσεις

1. Η έννοια της ζημίας

α). Θεωρία της διαφοράς – Επιμέρους ζημία

β). Εξωνομική έννοια – Κανονιστικά στοιχεία – Παράνομο ή ανήθικο διαφυγόν κέρδος

γ). Προϋπόθεση και αντικείμενο ευθύνης

2. Διακρίσεις της ζημίας

α). Περιουσιακή ζημία και ηθική βλάβη – Αποκαταστατική λειτουρ­γία και λειτουργία παροχής ικανοποίησης στον ζημιωθέντα – Ψυχική οδύνη (αα: Εννοιολογικά· ββ: Το πρόβλημα από άποψη νομοθετικής πολιτικής – Η λειτουργία παροχής ικανο­ποίησης της ηθικής βλάβης· γγ: Περιπτώσεις ικανοποίησης της ηθικής βλάβης· δδ: Ψυχική οδύνη· εε: Ειδικά ζητήματα)

β). Αυτούσια και λογιστική ζημία – Αυτούσια και χρηματική απο­ζημίωση (αα: Η διάκριση· ββ: Η νομοθετική λύση)

γ). Θετική ζημία και διαφυγόν κέρδος (αα: Η διάκριση· ββ: Ειδικά το διαφυγόν κέρδος· γγ: Διαφοροποίηση από τη διάκριση σε θετικό και αρνητικό διαφέρον· δδ: Διαφυγόν κέρδος και επιεί­κεια· εε: Η σημασία της διάκρισης)

δ). Συγκεκριμένη και αφηρημένη ζημία – Κατ’ αποκοπήν απο­ζημίωση – Από διαθέσεως αξία (αα: Η διάκριση· ββ: Η νο­μοθετική λύση· γγ: Εξαιρέσεις δυνάμει διάταξης νόμου· δδ: Εξαιρέσεις δυνάμει συμφωνίας – Κατ’ αποκοπήν αποζημίωση – Σύγκριση με ποινική ρήτρα· εε: Από διαθέσεως αξία)

ε). Έμμεση και άμεση ζημία

στ) Μέλλουσα ζημία

ζ). Ανώφελες ή μάταιες δαπάνες

ΙV. Αιτιώδης σύνδεσμος – Έμμεση ζημία

1. Η αναγκαιότητα του αιτιώδους συνδέσμου

2. Έμμεση και καθαρώς οικονομική ζημία – Θεμελίωση και έκταση της ευθύνης.

α). Η διάκριση σε άμεση και έμμεση ζημία

β). Αιτιότητα για τη θεμελίωση και αιτιότητα για την έκταση της ευθύνης

γ). Καθαρώς οικονομική ζημία –ζημία στην περιουσία ως σύνολο–, ιδίως σε βάρος τρίτων

3. Θεωρία της condicio sine qua non (του ισοδυνάμου των όρων) – Η μη επάρκειά της

4. Θεωρία της πρόσφορης αιτίας (causa adaequata)

5. Θεωρία του σκοπού του κανόνα δικαίου

6. Οι θεωρίες και το ισχύον δίκαιο – Συμπεράσματα

α). Οι θεωρίες για τον αιτιώδη σύνδεσμο και οι λοιποί όροι ευθύνης

β). Η αυτοτελής σημασία της αιτιότητας με την έννοια του ανα­γκαίου όρου – «condicio sine qua non» – Περιπτώσεις εναλ­λακτικής αιτιότητας και διακοπής του αιτιώδους συνδέσμου

γ). Η σημασία της προσφορότητας και του σκοπού του κανόνα δικαίου – Σχέση με το παράνομο και την υπαιτιότητα – Προ­διάθεση του παθόντος (αα: Ο σκοπός του κανόνα δικαίου και η προϋπόθεση του παρανόμου· ββ: Η πρόσφορη αιτία (Σχέση με την υπαιτιότητα – Περιπτώσεις προδιάθεσης του παθόντος και θεωρία του σκοπού)· γγ: Αντικειμενική ευθύνη και ο σκοπός του κανόνα δικαίου· δδ: Η πρόσφορη αιτία ειδικά για την εξεύρεση διαφυγόντος κέρδους και μελλοντικής ζημίας· εε: Πόρισμα)

7. Δικονομικά

§ 9. Η ενοχή προς αποζημίωση – Συνέπειες – Ειδικά θέματα

I. Αντικείμενο και υποκείμενα της σχέσης – Κρίσιμος χρόνος

1. Γενικά

2. Πλήρης και περιορισμένη αποζημίωση

α). Η αρχή «όλα ή τίποτε»

β). Εξαιρέσεις

γ). Ειδικά η εύλογη αποζημίωση

δ). Άλλοι περιορισμοί

ε). Ποινική αποζημίωση – (punitive damages)

3. Πλειονότητα υποκειμένων

α). Γενικά

β). Ποιοι οι δικαιούχοι ή υπόχρεοι επί πλειονότητας υποκειμένων

γ). Κατανομή μεταξύ περισσότερων υποχρέων ή δικαιούχων (αα: Περισσότεροι ζημιώσαντες· ββ: Περισσότεροι ζημιωθέντες)

4. Τρόπος και χρόνος αποζημίωσης – Μέλλουσα ζημία

5. Χρόνος υπολογισμού της ζημίας – Υποθετική αιτιότητα

α). Το πρόβλημα

β). Κρίσιμος ο χρόνος της (πραγματικής ή υποθετικής) επέλευσης της ζημίας (αα: Τα βασικά κριτήρια· ββ: Περιπτωσιολογική εφαρμογή· γγ: Σύνοψη· δδ: Κριτική)

ΙΙ. Ειδικές περιπτώσεις δυσχερούς αποτίμησης της ζημίας

1. Βλάβη καινούργιων ή μεταχειρισμένων αντικειμένων

2. Απώλεια χρήσης

3. Προσβολή προϊόντων διάνοιας ή άλλων αγαθών που απορρέουν από την προσωπικότητα

ΙΙΙ. Συνυπολογισμός ζημίας και κέρδους

1. Το πρόβλημα

2. Αφετηρία: Ο συνυπολογισμός

3. Η απόκλιση: Μη συνυπολογισμός

α). Το κριτήριο της πρόσφορης αιτιότητας και του εσωτερικού συν­δέσμου

β). Το κρίσιμο κριτήριο: Οι σκοποί της αποζημίωσης και της τυχόν παροχής που απέφερε το κέρδος

4. Περιπτώσεις κατάφασης (κατά βάση) του συνυπολογισμού – Κέρδη χωρίς αυτοτελή σκοπό

α). Υπολείμματα αγαθού που καταστράφηκε – Αξιοποίησή τους

β). Εξοικονόμηση δαπανών ή αποφυγή άλλων υποχρεώσεων

γ). Άλλες περιπτώσεις

5. Περιπτώσεις άρνησης (κατά βάση) του συνυπολογισμού – Κέρδη με αυτοτελή σκοπό

α). Κέρδη από αυτόνομες ενέργειες του ζημιωθέντος

β). Εκούσιες παροχές τρίτων προς τον ζημιωθέντα

γ). Ειδικά οι υποχρεωτικές παροχές τρίτων προς τον ζημιωθέντα (αα: Μη συνυπολογισμός· ββ: Σωρευτική ή μη είσπραξη των δύο παροχών)

δ). Άλλες ωφέλειες βάσει διατάξεων νόμου

6. Μετριασμός λύσεων – Το κριτήριο της επιείκειας

7. Σύνοψη πορισμάτων

IV. Συντρέχον πταίσμα

1. Γενικά

2. Προϋποθέσεις

α). Η ύπαρξη υποχρέωσης προς αποζημίωση

β). Συμβολή του ζημιωθέντος στη ζημία ή την έκτασή της

3. Επιμέρους θέματα – Εφαρμογή

α). Περιπτώσεις εφαρμογής (αα: Περιπτώσεις πταισματικής ευθύ­νης του ζημιώσαντος και επίσης πταισματικής συνευθύνης του ζημιωθέντος· ββ: Περιπτώσεις αντικειμενικής ευθύνης του ζη­μιώσαντος και πταισματικής του ζημιωθέντος· γγ: Περιπτώ­σεις αντικειμενικής ευθύνης του ζημιώσαντος και επίσης αντικειμε­νικής του ζημιωθέντος· δδ: Περιπτώσεις υποκειμενικής ευθύνης του ζημιώσαντος και αντικειμενικής του ζημιωθέντος)

β). Ικανότητα ζημιωθέντος προς καταλογισμό

γ). Συντέλεση στην πρόκληση ή στην έκταση της ζημίας

δ). Δράση ιδίω κινδύνω

ε). Παραδείγματα κυρίως από τη νομολογία

4. Συνέπειες (και έναντι τρίτων)

5. Η ΑΚ 300 §

6. Δικονομικά

V. Ζημία τρίτου

§ 10. Ενοχή με αοριστία παροχής – Ενοχές γένους και διαζευκτικές

I. Ορισμένη, οριστή, αόριστη παροχή – Αοριστία αντιπαροχής

1. Οι διακρίσεις

2. Αοριστία αντιπαροχής

II. Ανάθεση προσδιορισμού της παροχής σε συμβαλλόμενο ή τρίτο (ΑΚ 371 επ.)

1. Προϋποθέσεις

2. Διακρίσεις συνεπειών κατά το πρόσωπο του κρίνοντος

3. Η δίκαιη και η απόλυτη κρίση

4. Ειδικά θέματα

5. Εύρος εφαρμογής

ΙΙΙ. Ενοχή γένους και ενοχή είδους

1. Έννοιες

α). Γενικά

β). Κριτήριο διάκρισης – Αντικαταστατά και μη πράγματα

γ). Καταχρηστικό γένος

2. Πρακτική σημασία της διάκρισης γένους και είδους – Επιλογή – Συγκέντρωση

α). Επιλογή στην ενοχή γένους

β). Συγκέντρωση της ενοχής – Συνέπειες – Το πρόβλημα του κιν­δύνου

γ). Τρόποι συγκέντρωσης

δ). Άρση συγκέντρωσης

ΙV. Διαζευκτική ενοχή – Διαζευκτική ευχέρεια

1. Έννοια διαζευκτικής ενοχής – Γενεσιουργός λόγος

2. Διάκριση από ενοχή γένους και από συρροή δικαιωμάτων

3. Επιλογή και απλοποίηση – Συνέπειες

4. Διαζευκτική ευχέρεια

α). Έννοια

β). Διαφορά από διαζευκτική ενοχή – Συνέπειες

γ). Πηγή της διαζευκτικής ευχέρειας

δ). Διαζευκτική ευχέρεια του δανειστή

5. Ειδικά θέματα

§ 11. Χρηματική ενοχή

I. Το χρήμα από νομική άποψη

1. Έννοια και λειτουργίες του χρήματος

α). Το χρήμα ως μέσο πληρωμών (φορέας αξίας)

β). Το χρήμα ως μέτρο αξίας

γ). Λοιπές λειτουργίες του χρήματος

δ). Ορισμός

2. Η εξέλιξη του χρήματος ως μέσου πληρωμής – Λογιστικό, πλαστι­κό, ηλεκτρονικό χρήμα

3. Χρήμα σε νόμιμη κυκλοφορία και χρήμα υπό ευρεία έννοια

4. Νομιναλιστική αρχή (αρχή της ονομαστικής αξίας του χρήματος) – Αρχή της πραγματικής αξίας του χρήματος

II. Ελληνικό νομισματικό σύστημα

1. Οι παλαιότεροι νομισματικοί περιορισμοί

2. Οι εξελίξεις – Η εισαγωγή του ευρώ

III. Ασφαλιστικές ρήτρες – Απαγόρευση και κατάργησή της

1. Γενικά – Οι γνωστότερες ασφαλιστικές ρήτρες

2. Λόγος και αντίλογος

3. Η παλαιότερη απαγόρευση και οι εξαιρέσεις

4. Η σημερινή απελευθέρωση

IV. Νομοθετική προστασία από υποτίμηση ή ανατίμηση του νομίσματος – Οφειλή αξίας

1. Το πρόβλημα

2. Οι δυνατές λύσεις για αναπροσαρμογή

3. Αναπροσαρμογή και «οφειλή αξίας»

V. Νομική φύση χρηματικής ενοχής – Κανόνες που τη διέπουν

1. Η νομική φύση

2. Η ιδιαίτερη νομική μεταχείριση – Οφειλή σε ξένο νόμισμα (ΑΚ 291-292)

3. Οφειλή χρήματος ως πράγματος

§ 12. Τόκος – Λοιπά είδη ενοχών

Ι. Τόκος

1. Γενικές έννοιες και ρυθμίσεις – Παρεπόμενος χαρακτήρας – Δια­κρίσεις

α). Έννοιες – Πεδίο εφαρμογής

β). Ο τόκος ως πολιτικός καρπός κεφαλαίου

γ). Ο παρεπόμενος χαρακτήρας του τόκου

δ). Δικαιοπρακτικός και νόμιμος τόκος – Άλλες διακρίσεις – Η ΑΚ

2. Ανώτατο ύψος τόκου

α). Λόγος επιβολής περιορισμών

β). Καθορισμός ανώτατου ορίου – Τραπεζικά και εξωτραπεζικά επιτόκια (αα: Γενικά· ββ: Τραπεζικά επιτόκια· γγ: Εξωτραπεζικά επιτόκια· δδ: Οφειλές του Δημοσίου και ν.π.δ.δ.)

γ). Αποφυγή καταστρατήγησης

δ). Συνέπειες υπέρβασης

3. Ανατοκισμός

α). Οι κίνδυνοι

β). Οι νομοθετικοί περιορισμοί (αα: Γενικό δίκαιο – Ο κανόνας· ββ: Εξαιρέσεις· γγ: Ειδικά οι οφειλές προς πιστωτικά ιδρύματα)

4. Ειδικά θέματα

α). Παραγραφή τόκου

β). Πώληση με πίστωση του τιμήματος και τόκος

γ). Τόκος επί οφειλής σε ξένο νόμισμα

δ). Τόκος υπερημερίας ή επιδικίας και διαφυγόν κέρδος

ε). Τόκος επί οφειλής λόγω δαπανών (ΑΚ 301)

ΙΙ. Λοιπά είδη ενοχών

1. Η υποχρέωση επαναφοράς πράγματος στην πρότερη κατάσταση (ΑΚ 302)

2. Υποχρέωση λογοδοσίας (ΑΚ 303)

α). Γενικά

β). Οι προϋποθέσεις

γ). Οι έννομες συνέπειες – Τα υποκείμενα της ενοχικής σχέσης

δ). Ειδικά θέματα

3. Υποχρέωση εγχείρισης καταλόγου με στοιχεία ομάδας (ΑΚ 304)

Κεφάλαιο τρίτο

ΕΙΔΗ ΕΝΟΧΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΓΕΝΕΣΙΟΥΡΓΟ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟ

Α΄ Τμήμα: Ενοχές από δικαιοπραξία

§ 13. Η ιδιωτική αυτονομία ως πηγή ενοχών

I. H αρχή της ελευθερίας των συμβάσεων

1. Η αναγκαιότητα της σύμβασης – Μονομερείς δικαιοπραξίες

α). Ο κανόνας

β). Εξαιρέσεις

γ). Ειδικά στην αλλοίωση και απόσβεση της ενοχής

2. Η επάρκεια της σύμβασης για τη δημιουργία ενοχής – Θεμελίωση της συμβατικής ελευθερίας

α). Επιβεβαίωση και περιεχόμενο της συμβατικής ελευθερίας – Δε­σμευτικότητα της σύμβασης

β). Συνταγματική και ηθική θεμελίωση

γ). Ο απλός consensus ως λόγος δέσμευσης – Ιστορική και συγκρι­τική επισκόπηση (αα: Η περίοδος της περιπτωσιολογίας· ββ: Η περίοδος της έλλογης συμβατικής αυτοδέσμευσης· γγ: Η φιλε­λεύθερη αντίληψη της σύμβασης· δδ: Στροφή προς μια δυσχέ­ρανση της σύναψης)

3. Κριτική – Ανάγκη περιορισμού της ελευθερίας των συμβάσεων

α). Η ανισοδυναμία των συμβαλλομένων

β). Τα όρια της ιδιωτικής αυτονομίας και των περιορισμών της

γ). Η προσφυγή στις γενικές ρήτρες και η σημερινή τάση

δ). Οικονομική διάσταση

ΙΙ. Περιορισμοί της ελευθερίας των συμβάσεων ειδικότερα – Η προστα­σία του καταναλωτή

1. Ως προς τη σύναψη σύμβασης – Η υποχρέωση προς σύναψη (ανα­γκαστική σύμβαση)

α). Υποχρέωση σύναψης της σύμβασης βάσει ειδικών νόμων με ή χωρίς ελευθερία επιλογής του αντισυμβαλλομένου (αα: Χωρίς ελευθερία επιλογής του αντισυμβαλλομένου· ββ: Με ελευθερία επιλογής του αντισυμβαλλομένου)

β). Υποχρέωση σύναψης της σύμβασης βάσει γενικών ρητρών – Περιορισμοί στην επιλογή αντισυμβαλλομένου

γ). Απαγόρευση σύναψης – Άδεια αρχής

δ). Συνέπειες παράβασης της υποχρέωσης σύναψης

2. Ως προς το περιεχόμενο της σύμβασης – Συμβάσεις προσχώρησης – Γενικοί όροι των συναλλαγών

α). Περιορισμοί από ειδικές διατάξεις – Αναδρομική επέμβαση σε σύμβαση (αα: Γενικά· ββ: Οι ΑΚ 366-370 (Συμβάσεις για όλη την περιουσία ή για εμπράγματα δικαιώματα σε ακίνητα – Εντολή προς αγορά ακινήτου)· γγ: Ειδικοί νόμοι· δδ: Αναδρομι­κή ενέργεια καταλαμβάνουσα ισχύουσες συμβάσεις· εε: Οι αντίστροφες τάσεις)

β). Περιορισμοί από γενικές ρήτρες (αα: Γενικά· ββ: Συμβάσεις προσχώρησης – Εξατομικευμένοι και γενικοί όροι συναλλαγών – Ειδικά η προστασία του καταναλωτή· γγ: Ειδικά η ισοτιμία των παροχών)

γ). Περιορισμοί από κανονιστική σύμβαση

3. Δικαιοπολιτικές παρατηρήσεις για την προστασία του καταναλωτή

§ 14. Είδη συμβάσεων – Πραγματικές συμβατικές σχέσεις

I. Ενοχικές συμβάσεις, υποσχετικές και εκποιητικές

1. Εννοιολογικά

2. Διασταυρώσεις – Πρακτική σημασία

3. Υπόσχεση και διάθεση από μη δικαιούχο

II. Βασικές διακρίσεις υποσχετικών συμβάσεων

1. Επώνυμες και μη συμβάσεις – Άτυπες και νέες μορφές συμβάσεων

α). Γενικά

β). Πρακτική σημασία των επώνυμων συμβάσεων

2. Μικτές συμβάσεις – Συγγενείς μορφές

α). Μικτές συμβάσεις (αα: Έννοια και περιπτώσεις· ββ: Εφαρμο­στέοι κανόνες – Οι θεωρίες· γγ: Εφαρμοστέοι κανόνες – Η λύση)

β). Ένωση συμβάσεων – Σώρευση συμβάσεων – Συνδεδεμένες συμ­βάσεις (αα: Γενικά· ββ: Εφαρμοστέο δίκαιο)

3. Συναινετικές και παραδοτικές συμβάσεις

α). Έννοια – Περιπτώσεις

β). Σχέση προς υποσχετικές και εκποιητικές συμβάσεις και προς συμβάσεις άμεσης εκτέλεσης

4. Επαχθείς και χαριστικές συμβάσεις – Τυχηρές συμβάσεις

α). Εννοιολογικά

β). Πρακτική σημασία

γ). Τυχηρές συμβάσεις

5. Αμφοτεροβαρείς και ετεροβαρείς συμβάσεις – Ατελώς αμφοτερο­βαρείς

α). Γενικά

β). Τα εννοιολογικά στοιχεία της αμφοτεροβαρούς σύμβασης (αα: Ανταλλαγή δύο παροχών· ββ: Αντιστάθμισμα η μία της άλλης – Ατελώς αμφοτεροβαρής σύμβαση· γγ: Αλληλεξάρτηση· δδ: Ανάληψη υποχρέωσης – Άλλοι τρόποι σύνδεσης των ανταλλασσόμενων παροχών)

γ). Ειδικές περιπτώσεις (αα: Δάνειο· ββ: Εταιρία· γγ: Δωρεά υπό τρόπο· δδ: Σύμβαση με ασφαλιστικό ταμείο)

6. Αιτιώδεις και αναιτιώδεις συμβάσεις

α). Η αιτία της υποσχετικής σύμβασης

β). Το πρόβλημα του κύρους και η διαμόρφωση της αφηρημένης υπόσχεσης

γ). Οι κίνδυνοι από την εγκυρότητα της αφηρημένης υπόσχεσης και η προστασία του οφειλέτη

δ). Συγκριτική επισκόπηση

ε). Παραλλαγές – Υπόσχεση ή αναγνώριση – Επιβεβαίωση – Αι­τιώδης αναγνώριση (ή υπόσχεση)

7. Διαρκείς και παροδικές (ή στιγμιαίες) συμβάσεις

8. Κανονιστικές συμβάσεις

III. Πραγματικές (de facto) συμβατικές σχέσεις

1. Η σχετική διδασκαλία

2. Οι λύσεις de lege lata

α). Επί δημοσίως προσφερόμενης παροχής

β). Επί ελαττωματικών διαρκών συμβάσεων

3. Τελική εκτίμηση

Β΄ Τμήμα: Ενοχές από τον νόμο

§ 15. Αδικοπρακτική ευθύνη – Ευθύνη από διακινδύνευση: Γενικό μέρος

I. Γενικά – Αστικό αδίκημα

1. Οι δύο κύριοι λόγοι (πρωτογενούς) ευθύνης προς αποζημίωση – Η εξεταζόμενη ύλη

2. Αστικό και ποινικό αδίκημα

α). Στόχοι και συνέπειες

β). Η έκταση εφαρμογής

3. Σχέση προς πειθαρχικό αδίκημα

ΙΙ. Αδικοπρακτική ευθύνη και ευθύνη από αθέτηση ενοχικής υποχρέω­σης

1. Σύγκριση των δύο λόγων ευθύνης

2. Συρροή των δύο λόγων ευθύνης

ΙΙΙ. Οι προϋποθέσεις της αδικοπρακτικής ευθύνης

1. Γενική ρήτρα ή περιπτωσιολογικό σύστημα – Ιστορική και συγκριτική εξέταση

2. Οι επιμέρους προϋποθέσεις της γενικής ρήτρας – Ορολογικά

α). Επισκόπηση των προϋποθέσεων

β). Αδικοπραξία και αδίκημα

γ). Η ανθρώπινη πράξη

IV. Ειδικά η προϋπόθεση του παρανόμου

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2. Η αναγκαιότητα της προϋπόθεσης του παρανόμου – Υποκειμενική και αντικειμενική θεωρία

3. Έννοια του παρανόμου

α). Το κρίσιμο εύρος της έννοιας (αα: Ο περιορισμός: Συμπεριφορά προσβάλλουσα αγαθά που προστατεύει ο νόμος· ββ: Η διεύρυν­ση – Παράβαση υποχρέωσης επιμέλειας – Παράλειψη ως παρανομία)

β). Παράνομη συμπεριφορά ή παράνομο αποτέλεσμα;

γ). Προσβολή της περιουσίας – Έμμεσα ζημιωθέντες τρίτοι

δ). Συμπέρασμα

4. Λόγοι που αίρουν το κατ’ αρχήν παράνομο

α). Γενικά

β). Λόγοι που απορρέουν από την αρχή του επικρατέστερου συμ­φέροντος

γ). Λόγοι που απορρέουν από την αρχή της έλλειψης συμφέροντος

δ). Κοινωνικά πρόσφορη πράξη, επιτρεπόμενη επικίνδυνη δραστη­ριό­τητα και παράνομο

V. Δόλια συμπεριφορά – Ιδίως η ΑΚ

1. Γενικά η αδικοπραξία με δόλο

2. Η ΑΚ

α). Οι προϋποθέσεις της διάταξης

β). Οι αμφισβητήσεις ως προς τον δόλο – Η αξία της διάταξης

3. Περιπτώσεις εφαρμογής της ΑΚ

4. Ειδικά θέματα

VI. Αντικειμενική ευθύνη (γνήσια και νόθος) – Η ευθύνη από διακινδύ­νευση

1. Γενικά

α). Περιπτώσεις αντικειμενικής ευθύνης

β). Λόγοι αντικειμενικής ευθύνης

γ). Μη γνήσια –νόθος– αντικειμενική ευθύνη

2. Ειδικά η ευθύνη από διακινδύνευση

α). ΄Εννοιολογικά – Δικαιολογία

β). Περιπτώσεις

VΙΙ. Αποτελέσματα – Ειδικά θέματα

1. Γενικά – Έκταση αποζημίωσης

2. Εύλογη αποζημίωση σε περίπτωση μη καταλογισμού

3. Ηθική βλάβη (ΑΚ 932)

4. Περισσότεροι δικαιούχοι ή υπόχρεοι – Οι ΑΚ

α). Γενικά

β). Ευθύνη πολλών έναντι του ζημιωθέντος – Προϋποθέσεις

γ). Ευθύνη πολλών έναντι του ζημιωθέντος – Συνέπειες

δ). Αναγωγικό δικαίωμα

5. Αξίωση προς παράλειψη

6. Άμεσα ή έμμεσα ζημιωθείς

7. Λοιπά θέματα

§ 16. Αδικαιολόγητος πλουτισμός

Ι. Σημασία του θεσμού

1. Γενικά

α). Λόγος γένεσης – Σκοπός

β). Ενδεικτικές περιπτώσεις

γ). Αδικαιολόγητος πλουτισμός και αναιτιώδης σύμβαση

δ). Εύρος εφαρμογής – Διατάξεις που παραπέμπουν στις ΑΚ 904 επ.

2. Αυτοτέλεια του θεσμού

α). Έναντι των συμβατικών σχέσεων

β). Έναντι της αδικοπρακτικής ευθύνης

3. Κοινωνική διάσταση

ΙΙ. Βασικά χαρακτηριστικά της αξίωσης

1. Φύση της αξίωσης

2. Το ενιαίο της αξίωσης αδικαιολόγητου πλουτισμού – Ιστορική επι­σκόπηση

α). Η γενική ρήτρα

β). Η περιπτωσιολογική απαρίθμηση – Ιστορική παράδοση

3. Άλλες έννομες τάξεις

4. Ειδικά η διάκριση μεταξύ πλουτισμού με παροχή και πλουτισμού χωρίς παροχή – Σημασία της παροχής

α). Η υπέρ της διάκρισης διδασκαλία

β). Κριτική

γ). Η χρησιμότητα ειδικών τύπων της απαίτησης

5. Το πρόβλημα της επικουρικότητας της αξίωσης

α). Η κρατούσα στη νομολογία γνώμη

β). Διάκριση από δικονομική επικουρικότητα

γ). Κριτική

δ). Αποκλεισμός των ΑΚ 904 επ. από άλλο λόγο

ΙΙΙ. Οι προϋποθέσεις της αξίωσης

1. Πλουτισμός του υποχρέου

α). Γενικά

β). Ακαθάριστος πλουτισμός

γ). Πραγματικός και συγκεκριμένος πλουτισμός

δ). Επιβαλλόμενος πλουτισμός

ε). Αναγνώριση ύπαρξης ή μη ύπαρξης χρέους – ΑΚ 904 §

2. Ζημία του δικαιούχου

α). Τα δύο κριτήρια του νόμου

β). Η υπεροχή του κριτηρίου της ζημίας

γ). Η διεύρυνση του κριτηρίου της ζημίας

δ). Η ζημία ως ανώτατο όριο του επιστρεπτέου πλουτισμού – Σύγκριση πλουτισμού και ζημίας

3. Σχέση πλουτισμού και ζημίας – Αιτιώδης συνάφεια και αμεσότητα

α). Αιτιώδης συνάφεια ανάμεσα στον πλουτισμό και τη ζημία

β). Αμεσότητα ή μη της περιουσιακής μετακίνησης (αα: Η υπέρ της αμεσότητας διδασκαλία· ββ: Η προκύπτουσα από τον νόμο λύση)

4. Έλλειψη νόμιμης αιτίας – Περιπτωσιολογία

α). Οι τρεις αιτίες πλουτισμού – Γενικά

β). Πρώτη αιτία: Η βούληση του ζημιωθέντος

γ). Δεύτερη αιτία: Ο νόμος

δ). Τρίτη αιτία: Το αντάλλαγμα

ε). Παράλληλη ισχύς νόμιμων αιτιών, ιδίως βούλησης και ανταλλάγματος

στ) Συμπέρασμα

ζ). Περιπτωσιολογία – Αχρεώστητο κλπ (αα: Αχρεώστητο· ββ: Αιτία που δεν επακο­λούθησε ή έληξε· γγ: Παράνομη ή ανήθικη αιτία· δδ: Ειδικά η ΑΚ 907· εε: Πλουτισμός από επέμβαση σε ξένη έννομη σφαίρα· στστ: Δαπάνες προς όφελος άλλου· ζζ: Προσφορά υπηρεσιών· ηη: Νομή ή κατοχή ως πλουτισμός)

IV. Η εφαρμογή του θεσμού σε τριμερείς σχέσεις και αμφοτεροβαρείς συμβάσεις

1. Τριμερείς σχέσεις

α). Η προσήκουσα λύση

β). Αντίθετες διδασκαλίες

2. Χαριστικές παροχές (ΑΚ 913)

3. Αλυσίδα πλουτισμών

4. Αμφοτεροβαρείς συμβάσεις – Αναστροφικοί σκοποί

V. Συνέπειες

1. Υποχρέωση απόδοσης

α). Απόδοση αυτούσια ή σε χρήμα

β). Αντάλλαγμα στη θέση του αρχικού πλουτισμού

γ). Καρποί και άλλα ωφελήματα

δ). Τρόπος απόδοσης

2. Απώλεια ή μείωση του πλουτισμού

α). Ο κανόνας της ΑΚ

β). Οι εξαιρέσεις των ΑΚ

VI. Διάφορα

1. Παραγραφή

2. Βάρος απόδειξης

3. Λοιπά θέματα

Κεφάλαιο τέταρτο

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΝΟΧΗΣ

§ 17. Εκπλήρωση της παροχής ως την απόσβεση – Αλλοίωση της ενοχής

I. Τόπος παροχής

1. Σημασία – Έννομες συνέπειες συνδεόμενες με τον τόπο παροχής

2. Έννοια

3. Άρσιμα, κομίσιμα, πέμψιμα χρέη

4. Καθορισμός του τόπου παροχής

α) Από τη σύμβαση ή τις περιστάσεις

β) Από τον νόμο (αα: Οι βασικοί κανόνες· ββ: Μεταβολή τόπου κατοικίας)

5. Ειδικά θέματα

α) Επί πολλών παροχών

β) Διακρίσεις τόπων

γ) Παραιτήσεις

II. Χρόνος παροχής

1. Σημασία

2. Εννοιολογικά – Ορολογικά

α) Ο χρόνος της παροχής και το ληξιπρόθεσμο

β) Το εκπληρώσιμο

γ) Το απαιτητό

3. Καθορισμός του χρόνου παροχής

α) Από τη σύμβαση ή τις περιστάσεις

β) Από τον νόμο

4. Εκπλήρωση πριν από το ληξιπρόθεσμο – Μεταβολές ως προς το απαιτητό

α). Ο κανόνας για πρόωρη εκπλήρωση – Συμφωνίες περί μη απαι­τητού – Η περίπτωση της εξώδικης πραγματογνωμοσύνης

β) Αποκλεισμός της πρόωρης εκπλήρωσης

γ) Προεξοφλητικός τόκος

III. Μερική εκπλήρωση

1. O κανόνας

2. Εξαιρέσεις

3. Επιμέρους θέματα

IV. Εκπλήρωση της παροχής από τρίτον

1. O κανόνας

2. Συνέπειες στις σχέσεις δανειστή - οφειλέτη

3. Αναγωγή του τρίτου

4. Οι εξαιρέσεις

5. Δικαίωμα προσφοράς και υποκατάστασης (AK 319)

α) Γενικά

β) Προϋποθέσεις – Περιπτώσεις εφαρμογής

γ) Συνέπειες

V. Δικαίωμα επίσχεσης

1. Γενικά

α) Έννοια – Σκοπός

β) Σύγκριση με συγγενείς θεσμούς

γ) Ενδοτικό δίκαιο

2. Προϋποθέσεις

3. Αποκλεισμός επίσχεσης

4. Συνέπειες

VI. Ένσταση μη εκπλήρωσης της σύμβασης

1. Γενικά

2. Προϋποθέσεις

α) Έγκυρη αμφοτεροβαρής σύμβαση – Διαρκείς συμβάσεις

β) Προηγούμενη άσκηση δικαιώματος του ενάγοντος

γ) Μη εκπλήρωση (ή μη προσήκουσα εκπλήρωση) και μη προσφο­ρά παροχής ενάγοντος

δ) Έλλειψη υποχρέωσης προκαταβολής από τον εναγόμενο

3. Παροχή «προς περισσότερους» (ΑΚ 374 § 2)

4. Συνέπειες πρότασης της ένστασης (κυρίως ΑΚ 378)

5. Μη απόκρουση της ένστασης με παροχή ασφάλειας (ΑΚ 375)

6. Εξαιρέσεις (ΑΚ 376, 377)

α) Απαγόρευση της ένστασης (ΑΚ 376)

β) Ένσταση ανασφάλειας (ΑΚ 377)

7. Αξιολόγηση de lege ferenda

8. Δικονομικά

VII. Αλλοίωση της ενοχής

1. Γενικά

2. Περιπτώσεις

§ 18. Φυσιολογική απόσβεση της ενοχής

I. H απόσβεση της ενοχής γενικά

1. Εννοιολογικά

2. Διακρίσεις των αποσβεστικών λόγων

3. Περιπτωσιολογία αποσβεστικών λόγων

α). Οι ΑΚ

β). Λοιποί λόγοι

4. Ειδικά η αντίθετη συμφωνία (actus contrarius)

II. Kαταβολή

1. Έννοια

2. Nομική φύση

α). Το πρόβλημα

β). Η κρατούσα γνώμη

γ). Ανάγκη σύνδεσης καταβολής και χρέους

3. Το νομικό καθεστώς της καταβολής ειδικότερα

α). Προϋποθέσεις – Προσήκουσα καταβολή

β). Απόδειξη – ΑΚ

γ). Παρεμβολή τρίτου

δ). Συνέπεια

ε). Καταβολή με λογιστικό χρήμα (αα: Επιλογή λογιστικού χρή­ματος από τον οφειλέτη· ββ: Υπερημερία του δανειστή ή του οφειλέτη· γγ: Απόσβεση της ενοχής και σχετικοί κίνδυνοι· δδ: Επιλογή λογιστικού χρήματος από τον δανειστή· εε: Συμπέ­ρασμα – Λύση σε περίπτωση αμφιβολίας)

4. Kαταβολή προς τρίτον

α). O κανόνας και οι εξαιρέσεις – ΑΚ 417, 426 (αα: Εξουσιοδότηση από τον δανειστή, το δικαστήριο ή τον νόμο (AK 417 § 1)· ββ: Ωφέλεια του δανειστή· γγ: Κατοχή εξοφλητικής απόδειξης του δανειστή (AK 426) – Προστασία της εμπιστοσύνης)

β). Kαταβολή σε μη νομιμοποιούμενο τρίτον

5. Eιδικά θέματα

α). Kαταβολή με επιφύλαξη

β). Aποδοχή με επιφύλαξη

γ). Kαταλογισμός σε περίπτωση περισσότερων χρεών – AK 422-423 (αα: Γενική ρύθμιση· ββ: Kεφάλαιο, τόκοι, έξοδα)

δ). Δικαίωμα του οφειλέτη για εξοφλητική απόδειξη – AK

ε). Η καταβολή και η απόσβεση του χρέους στην αναγκαστική

εκτέ­λεση

III. Δόση αντί καταβολής – Yπόσχεση αντί ή χάριν καταβολής – Aνα­νέωση

1. Δόση αντί καταβολής

α). Γενικά

β). Eυθύνη οφειλέτη

2. Yπόσχεση αντί ή χάριν καταβολής

α). Yπόσχεση αντί καταβολής

β). Yπόσχεση χάριν καταβολής – Εφαρμογή και στη δόση

γ). Σχέση μεταξύ των δύο

3. Ανανέωση

α). Γενικά – H προβληματική ρύθμιση (αα: Έννοια – Μορφές ανανέωσης· ββ: Το πρόβλημα στο πεδίο εφαρμογής – Άλλα χαρακτηριστικά της σύμβασης)

β). H ρύθμιση των AK 437-439 (αα: Γενικά· ββ: Aπόσβεση ή μη της παλαιάς ενοχής· γγ: Tύχη ασφαλειών· δδ: Eνστάσεις)

IV. Άφεση χρέους

1. Συμφωνία

2. Αποτελέσματα

3. Tο αναιτιώδες της άφεσης χρέους

4. Tύπος

5. Aρνητική αναγνωριστική σύμβαση

Κεφάλαιο πέμπτο

ΑΝΩΜΑΛΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΑΠΟΣΒΕΣΗ ΤΗΣ ΕΝΟΧΗΣ –

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΔΑΝΕΙΣΤΗ

§ 19. Αθέτηση υποχρεώσεων του οφειλέτη στις ενοχές εν γένει

I. Γενικά – Ενιαίο ή περιπτωσιολογικό σύστημα – Έννομα βοηθήματα

1. H ελλειπτική ρύθμιση του AK

2. Τα τρία είδη ανωμαλίας από την πλευρά του οφειλέτη

3. Οριοθέτηση ανάμεσα στα είδη των ανωμαλιών

α). Γενικά

β). Οριακές περιπτώσεις

4. Τρόποι προστασίας του δανειστή – Αξίωση εκπλήρωσης και δευτε­ρογενή δικαιώματα

5. Πεδίο εφαρμογής – Η κατάργηση της προϊσχύσασας «εγγυητικής ευθύνης»

II. Αδυναμία παροχής

1. Γενικά

2. O πρώτος βασικός κανόνας: Ευθύνη μόνο επί υπαιτιότητας

α). H κρίσιμη διάκριση

β). Συνέπειες υπαίτιας αδυναμίας παροχής

γ). Συνέπειες ανυπαίτιας αδυναμίας παροχής (αα: Απαλλαγή του οφειλέτη· ββ: Υποχρέωση ειδοποίησης· γγ: Υποχρέωση για το περιελθόν)

3. O δεύτερος βασικός κανόνας: Tο τεκμήριο της υπαιτιότητας

4. Έννοια και εύρος αδυναμίας – Πεδίο εφαρμογής

α). Eνοχές γένους – χρηματικές

β). Βέβαιες περιπτώσεις αδυναμίας (αα: Φυσική αδυναμία και εξο­μοιού­μενες περιπτώσεις· ββ: Νομική αδυναμία – Απαγορευμένη παροχή (ΑΚ 365))

γ). Αβέβαιες περιπτώσεις αδυναμίας (αα: Οικονομική αδυναμία· ββ: Ηθική αδυναμία)

5. Διακρίσεις αδυναμίας – Μερική αδυναμία

6. Προσωρινή «αδυναμία» – Άρση της αδυναμίας

7. Η λεγόμενη «πλασματική» αδυναμία κατά την ΑΚ 339

α). Γενικά

β). Προϋποθέσεις – ΑΚ 339 εδ.

γ). Συνέπειες – ΑΚ 339 εδ.

δ). Έκταση εφαρμογής

III. Yπερημερία του οφειλέτη – Aνυπαίτια καθυστέρηση

1. Γενικά – Μερική υπερημερία

2. Προϋποθέσεις

α). Έγκυρη ενοχική σχέση

β). Δυνατή παροχή

γ). Ληξιπρόθεσμη και απαιτητή παροχή και καθυστέρηση εκπλή­ρωσής της

δ). Όχληση ή δήλη ημέρα (αα: Γενικά· ββ: Όχληση· γγ: Δήλη ημέρα)

ε). Yπαιτιότητα του οφειλέτη

3. Συνέπειες

α). Υποχρέωση προς αποζημίωση (αα: Γενικά – Δικαίωμα από­κρουσης της παροχής (AK 343)· ββ: Eιδικά στις χρηματικές ενοχές (AK 345)· γγ: Μετατροπή μη χρηματικής σε χρηματική ενοχή – Η ΑΚ 347)

β). Eπίταση ευθύνης – AK

4. Άρση της υπερημερίας οφειλέτη

5. Ειδικά επί εμπορικών συναλλαγών

6. Aνυπαίτια καθυστέρηση – Συνέπειες επιδικίας

α). Eπί χρηματικών χρεών – AK 346 (αα: Γενικά – Προϋποθέσεις· ββ: Συνέπειες)

β). Eπί οφειλής ορισμένου πράγματος – AK 348 (αα: Γενικά – Προϋποθέσεις· ββ: Συνέπειες – Εφαρμοστέες διατάξεις)

γ). Aποδέσμευση από τη σύμβαση – Συμβάσεις ακριβόχρονης εκπλήρωσης

IV. Λοιπές περιπτώσεις αθέτησης – Πλημμελής εκπλήρωση

1. Tο κενό του νόμου και η πλήρωσή του

α). Γενικά – Ορολογικά

β). Νομοθετικό θεμέλιο της ευθύνης

γ). Κενό δικαίου – Αναλογία

2. Περιπτώσεις

α). Παράβαση παρεπόμενης υποχρέωσης

β). Mη προσήκουσα εκπλήρωση της κύριας παροχής

γ). Mη εκπλήρωση μιας ή μερικών από τις κύριες υποχρεώσεις – Σχέση προς μερική εκπλήρωση

δ). Παραβάσεις υποχρέωσης προς παράλειψη

ε). Προκαταβολική άρνηση εκπλήρωσης

3. Oι ειδικότερες συνέπειες

§ 20. Υπερημερία δανειστή στις ενοχές εν γένει

I. Γενικά

1. Έννοια

2. Σύγκριση των δύο υπερημεριών

α). Tο στοιχείο της καθυστέρησης

β). Υποχρέωση – Βάρος

γ). Το στοιχείο του πταίσματος

3. Mείωση ευθύνης οφειλέτη

4. Πεδίο εφαρμογής – Eνδοτικό δίκαιο

II. Προϋποθέσεις (AK 349-354)

1. Προσφορά της παροχής ή πρόσκληση από τον οφειλέτη (AK 349 § 1, 351)

α). O κανόνας

β). H εξαίρεση

2. Πραγματική προσφορά (AK 349 § 2, 350)

α). O κανόνας

β). Εξαιρέσεις

3. Προσήκουσα προσφορά (AK 349 § 2)

α). O κανόνας

β). Eξαιρέσεις

4. Δυνατή παροχή (AK 349, 352)

5. Mη αποδοχή της παροχής ή μη σύμπραξη (AK 349 § 1, 351, 353, 354)

α). O κανόνας

β). Eξαιρέσεις

III. Συνέπειες (AK 355 επ.)

1. Το ζήτημα της αποζημίωσης – H υποχρέωση του δανειστή για τις δαπάνες (AK 358)

2. H μείωση της ευθύνης του οφειλέτη (AK 355-357)

3. Συγκέντρωση της ενοχής γένους (AK 290 § 1)

4. Mη απαλλαγή του οφειλέτη – Δυνατότητες απαλλαγής

IV. Άρση της υπερημερίας δανειστή

V. Oριακές περιπτώσεις μεταξύ υπερημερίας δανειστή και αδυναμίας παροχής

1. Tο πρόβλημα

2. Oι θεωρίες

α). H θεωρία των σφαιρών

β). H θεωρία του επιχειρηματικού κινδύνου

3. H αναγκαία για τη λύση διαφοροποίηση

α). Γενικά

β). Oι διακρίσεις (αα: Απαλλαγή ή μη του οφειλέτη· ββ: Ευθύνη για τις δαπάνες· γγ: Ευθύνη για την αντιπαροχή)

§ 21. Ανώμαλη εξέλιξη επί αμφοτεροβαρών συμβάσεων – Τύχη αντιπα­ροχής – Υπαναχώρηση και διάκριση από καταγγελία

I. Αδυναμία παροχής (AK 380-382, 387)

1. Γενικά

2. Ανυπαίτια αδυναμία παροχής

α). Το πρόβλημα του κινδύνου και η λύση της κοινής απαλλαγής

β). Oι εξαιρέσεις (αα: Περιελθόν· ββ: Πταίσμα του δανειστή· γγ: Yπερημερία του δανειστή· δδ: Εξαιρέσεις προβλέπονται και με ειδικές διατάξεις)

γ). Μερική αδυναμία

3. Yπαίτια αδυναμία παροχής

α). Tα τρία δικαιώματα του δανειστή – Το διαζευκτικό σύστημα (αα: Δικαίωμα επίκλησης της ρύθμισης του άρθρου 380· ββ: Δικαίωμα αποζημίωσης· γγ: Δικαίωμα υπαναχώρησης και εύλογη αποζημίωση (ΑΚ 387) – Η διάζευξη)

β). Σχέση μεταξύ των τριών δικαιωμάτων (αα: Eπιλογή – Διαπλα­στική ή μη φύση των δικαιωμάτων· ββ: Σύγκριση των τριών δικαιωμάτων)

γ). Μερική αδυναμία

4. Δικονομικά

II. Yπερημερία οφειλέτη (AK 383-385, 387) – Aνυπαίτια καθυστέρηση

1. Γενικά

2. Αποζημίωση (πλήρης) ή υπαναχώρηση (και εύλογη αποζημίωση) επί υπερημερίας οφειλέτη

α). Η διάζευξη

β). Ειδικά η αποζημίωση (αα: Υπολογισμός· ββ: Σύμβαση κάλυψης)

γ). Όρος να ταχθεί προθεσμία

δ). Εξαιρέσεις

3. Μερική υπερημερία

4. Aνυπαίτια καθυστέρηση και δικαίωμα υπαναχώρησης

α). Tο πρόβλημα

β). Δυνατές λύσεις

γ). Η ανάγκη εγκατάλειψης του κριτηρίου της υπαιτιότητας – Συγκριτικές παρατηρήσεις

III. Πλημμελής εκπλήρωση

1. Tο κενό και η πλήρωσή του

α). Tα δύο νέα δικαιώματα σε περίπτωση υπαιτιότητας

β). Ειδικές προϋποθέσεις

γ). Ανυπαίτια πλημμελής εκπλήρωση

2. Ειδικά οι συμβάσεις για διαδοχικές τμηματικές παροχές (AK 386)

α). Έννοια

β). H ρύθμιση (αα: Γενικά· ββ: Eπίπτωση στις υπολειπόμενες παρο­χές· γγ: Eπίπτωση στις ήδη εκπληρωθείσες παροχές· δδ: Πλημ­μελής εκπλήρωση τμηματικής παροχής· εε: Διαρκείς συμβάσεις)

IV. Yπερημερία του δανειστή (AK 381 § 2)

1. Γενικά

2. Αμφισβητούμενα θέματα

α). Σχέση της AK 381 § 2 προς την AK

β). Yπερημερία δανειστή λόγω ανωτέρας βίας

V. Yπαναχώρηση – Διάκριση από καταγγελία

1. Έννοια – Άλλοι τρόποι μονομερούς ανατροπής υποσχετικής σύμ­βασης

α). H υπαναχώρηση ως μονομερής ανατροπή σύμβασης

β). H ποικιλία των τρόπων μονομερούς ανατροπής

γ). Tαξινόμηση των περιπτώσεων ανατροπής

2. Λόγοι υπαναχώρησης

α). Νόμιμη και συμβατική υπαναχώρηση

β). Eιδικά η νόμιμη υπαναχώρηση (ιδίως ΑΚ 382 επ., 401) (αα: Επί υπαίτιας αθέτησης· ββ: Επί ανυπαίτιας αθέτησης (ιδίως ΑΚ 401)· γγ: Ελεύθερη υπαναχώρηση· δδ: Υπαναχώρηση για σπου­δαίο λόγο;)

3. Άσκηση υπαναχώρησης – Απόσβεση του δικαιώματος

4. Συνέπειες υπαναχώρησης

α). Oι βασικοί κανόνες

β). Η ενέργεια της υπαναχώρησης – Αναδρομικότητα (αα: H διχο­γνωμία· ββ: Πού δεν υπάρχει αναδρομή· γγ: Πού υπάρχει ανα­δρομή)

5. Aποκλεισμός υπαναχώρησης

α). Tο πρόβλημα – Tο κριτήριο της υπαιτιότητας

β). Oι λύσεις του AK

6. Ειδικές ρήτρες υπαναχώρησης (ΑΚ 397-400)

α). Υπαναχώρηση για την περίπτωση μη εκτέλεσης της σύμβασης (ΑΚ 397)

β). Υπαναχώρηση και ποινική ρήτρα (ΑΚ 398, 400)

γ). Ρήτρα έκπτωσης (ΑΚ 399)

7. Ειδικά η διάκριση από την καταγγελία

α). Επενέργεια για το μέλλον

β). Λόγοι καταγγελίας – Διακρίσεις της καταγγελίας

γ). Επέλευση των αποτελεσμάτων της καταγγελίας

δ). Ειδικά θέματα

§ 22. Απρόοπτη μεταβολή συνθηκών – Έλλειψη δικαιοπρακτικού θε­μελίου

I. Γενικά

1. Το πρόβλημα

2. Η σημασία της AK 388 – Γενική αρχή του δικαίου – Σχέση με την ΑΚ

3. Oι παλαιές θεωρίες

α). H διεύρυνση της έννοιας της αδυναμίας παροχής

β). H θεωρία της clausula rebus sic stantibus

γ). H θεωρία της προϋπόθεσης (Voraussetzung)

δ). H θεωρία του δικαιοπρακτικού θεμελίου (Geschäftsgrundlage)

ε). H θεωρία του απροβλέπτου (théorie de l’imprévision)

4. Σχέση προς άλλες διατάξεις

5. Αρχική έλλειψη δικαιοπρακτικού θεμελίου

II. Προϋποθέσεις της AK

1. Γενικά

2. Οι ρητά προβλεπόμενες προϋποθέσεις

α). Αμφοτεροβαρής σύμβαση

β). Μεταβολή συνθηκών (δικαιοπρακτικού θεμελίου)

γ). Ύστερη μεταβολή συνθηκών – Αρχική κοινή πλάνη

δ). Έκτακτοι και απρόβλεπτοι λόγοι

ε). Yπέρμετρα επαχθής παροχή

3. H μη ύπαρξη άλλων προϋποθέσεων

α). Αντίθετη συμφωνία

β). Υπερημερία οφειλέτη

γ). Εκτέλεση της σύμβασης

III. Συνέπειες

1. Πριν από τη διάπλαση

α). Γέννηση διαπλαστικού δικαιώματος

β). Άσκηση διαπλαστικού δικαιώματος

γ). Υποχρέωση αναδιαπραγμάτευσης

2. H διάπλαση

α). H έκταση της εξουσίας του δικαστή

β). Χρόνος έναρξης της διάπλασης

3. Μετά τη διάπλαση

α). Η λύση της σύμβασης και οι συνέπειές της

β). H αναπροσαρμογή της σύμβασης

IV. Αποκλεισμός εφαρμογής της ΑΚ

1. H διαφωνία ως προς τον συμβατικό αποκλεισμό

2. H λύση – Σχέση με την ιδιωτική βούληση

3. Αποκλεισμός με ειδική διάταξη νόμου

V. Περιπτωσιολογία

VI. Δικονομικά

§ 23. Ποινική ρήτρα και αρραβώνας

I. Γενικά

1. Θεσμοί ενίσχυσης της θέσης του δανειστή

2. Έννοια αρραβώνα και ποινικής ρήτρας

3. Σκοπός – Είδη – Ενδοτικό δίκαιο

4. Kοινά χαρακτηριστικά ποινικής ρήτρας και αρραβώνα

α). Yποσχετική σύμβαση

β). Παρεπόμενη ενοχή –AK 408– Τύπος – Mη γνήσια ποινική ρήτρα

γ). Aθέτηση υποχρέωσης από την κύρια ενοχή ως όρος για την κατάπτωση της ποινής ή του αρραβώνα (αα: H κατάπτωση· ββ: Λόγος κατάπτωσης)

δ). Aποδέσμευση ποινής ή αρραβώνα από την ύπαρξη ζημίας

5. Διαφορές αρραβώνα και ποινικής ρήτρας

α). Δόση αρραβώνα – Υπόσχεση ποινής

β). Aμφιμερής ή μονομερής ενέργεια

II. Ειδικά η ποινική ρήτρα

1. Έννοια – Kατάπτωση

2. Σχέση αξίωσης στην ποινή με άλλα δικαιώματα

α). Mε την αξίωση εκπλήρωσης

β). Mε την αξίωση αποζημίωσης

γ). Mε το δικαίωμα υπαναχώρησης

3. Aποκλίσεις από τη συμφωνία – Yπέρμετρη ποινή

α). Eπιτρεπτό αποκλίσεων

β) H AK 409 (αα: Γενικά – Σκοπός – Πεδίο εφαρμογής· ββ: Προϋ­πο­θέσεις· γγ: Συνέπειες· δδ: Σχέση προς δημόσια τάξη)

III. Eιδικά ο αρραβώνας

1. Έννοια – Σχέση με άλλους θεσμούς (προκαταβολή μέρους της παροχής)

2. H δόση του αρραβώνα

3. H κατάπτωση του αρραβώνα

α). Έννοια κατάπτωσης

β). Συνέπειες της κατάπτωσης

γ). Mαταίωση της κατάπτωσης

4. Λοιπή ρύθμιση

5. Αρραβώνας μεταμέλειας για σύμβαση που δεν καταρτίσθηκε ακόμη

§ 24. Μη φυσιολογική απόσβεση της ενοχής

I. Δημόσια κατάθεση και υποκατάστατά της

1. Λόγοι γέννησης του δικαιώματος απόσβεσης

2. Tρόποι απόσβεσης

α). Δημόσια κατάθεση

β). Πλειστηριασμός

γ). Μεσεγγύηση

δ). Άλλες περιπτώσεις

3. Eιδικά η δημόσια κατάθεση

α). H πράξη της δημόσιας κατάθεσης

β). Συνέπειες

II. Συμψηφισμός

1. Γενικά

α). Έννοια – Δικαιολογία – Συγγενείς θεσμοί

β). Συμβατικός και μονομερής συμψηφισμός

2. O μονομερής συμψηφισμός

α). Γενικά – Προϋποθέσεις

β). H αμοιβαιότητα των απαιτήσεων (αα: O κανόνας· ββ: Eξαιρέ­σεις (ιδίως ΑΚ 447-449))

γ). H εγκυρότητα των απαιτήσεων – Παραγεγραμμένες απαιτήσεις

δ). Tο ληξιπρόθεσμο των απαιτήσεων – Χαριστική προθεσμία

ε). Tο ομοειδές των απαιτήσεων

στ) Tο παραδεκτό του συμψηφισμού (ΑΚ 450-451)

ζ). Άσκηση του συμψηφισμού – Κατάσταση συμψηφισμού

η). Συνέπειες (αα: Αναδρομική απόσβεση· ββ: Άλλες συνέπειες (ΑΚ 446, 452))

ΙΙΙ. Σύγχυση

IV. Mαταίωση ή επίτευξη με άλλον τρόπο του σκοπού της ενοχής

Κεφάλαιο έκτο

ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ Ή ΔΙΑΔΟΧΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ
ΤΡΙΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΣΤΗΝ ΕΝΟΧΗ

§ 25. Συμβάσεις υπέρ και σε βάρος τρίτου

I. Σύμβαση υπέρ τρίτου (σ.υ.τ.)

1. Γνήσια και μη γνήσια

α). Εννοιολογικά – Ορολογικά

β). Ερμηνευτικός κανόνας υπέρ της μη γνήσιας σ.υ.τ. (αα: Ο κανόνας· ββ: Κριτήρια για την αποδοχή γνήσιας σ.υ.τ.)

γ). Διάκριση, ιδίως από άμεση αντιπροσώπευση

2. Η γνήσια σ.υ.τ. ειδικότερα

α). Καθιέρωση του θεσμού – Χρησιμότητα

β). Εύρος εφαρμογής – Η εκποιητική σύμβαση υπέρ τρίτου

γ). Η έννομη θέση του τρίτου (αα: Ικανότητα δικαίου – Χρόνος γέννησης του δικαιώματος· ββ: Αυτοτέλεια έναντι του δέκτη της υπόσχεσης· γγ: Δικαίωμα αποποίησης – ΑΚ 413· δδ: Ανάκληση του δικαιώματος του τρίτου από τους συμβαλλομένους – ΑΚ 412)

δ). Οι σχέσεις μεταξύ των τριών μερών (αα: Μεταξύ υποσχεθέντος και δέκτη της υπόσχεσης· ββ: Μεταξύ δέκτη της υπόσχεσης και τρίτου· γγ: Μεταξύ υποσχεθέντος και τρίτου – ΑΚ 414· δδ: Κα­ταβολή στον τρίτο χωρίς νόμιμη αιτία)

ε). Ανώμαλη εξέλιξη της σ.υ.τ.

II. Σύμβαση σε βάρος τρίτου

1. Γενικά

2. Ειδικότερα η ανάληψη ευθύνης προς αποζημίωση

§ 26. Πολυπρόσωπες ενοχές

Ι. Πολυπρόσωπες ενοχές – Γενικά

II. Είδη πολυπρόσωπων ενοχών – Έννοια, συνέπειες

1. Διηρημένη ενοχή – Διαιρετή και αδιαίρετη παροχή

α). Έννοια

β). Σχέση προς διαιρετή και αδιαίρετη παροχή

2. Εις ολόκληρον ενοχή – ΑΚ 481, 482, 489,

α). Έννοια παθητικής και ενεργητικής εις ολόκληρον ενοχής

β). Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της παθητικής ενοχής (οφειλής) εις ολόκληρον – Ισοτιμία οφειλετών – Νόθος οφειλή εις ολόκληρον – Δικαίωμα του δανειστή

γ). Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ενεργητικής ενοχής (απαίτησης) εις ολόκληρον – Δικαίωμα των δανειστών – Δικαίωμα προτίμη­σης του οφειλέτη

δ). Η λεγόμενη ενότητα της ενοχής εις ολόκληρον

ε). Γενεσιουργοί λόγοι – Χρησιμότητα – Κοινός τραπεζικός λογαριασμός

στ) Σχέση προς διαιρετή και αδιαίρετη παροχή

ζ). Διάκριση εξωτερικών και εσωτερικών σχέσεων

3. Αδιαίρετη ενοχή

α). Αδιαίρετη απαίτηση

β). Αδιαίρετη οφειλή

4. Κοινή ενοχή

α). Γενικά

β). Κοινή απαίτηση

γ). Κοινή οφειλή

5. Άλλες παραλλαγές

III. Ερμηνευτικοί κανόνες (ΑΚ 480, 494, 495)

1. Γενικά

2. Επί διαιρετών παροχών

3. Επί αδιαίρετων παροχών

α). Πολλοί δανειστές

β). Πολλοί οφειλέτες

ΙV. Η ενοχή εις ολόκληρον ειδικότερα

1. Γενικά

2. Γεγονότα που ενεργούν υποκειμενικά ή αντικειμενικά

α). Γενικά

β). Επί παθητικής εις ολόκληρον ενοχής (ΑΚ 483-486)

γ). Επί ενεργητικής εις ολόκληρον ενοχής (ΑΚ 491-492)

3. Αναγωγή – Υποκατάσταση

α). Παθητική εις ολόκληρον ενοχή (ΑΚ 487-488) (αα: Δικαίωμα αναγωγής· ββ: Υποκατάσταση)

β). Ενεργητική εις ολόκληρον ενοχή (ΑΚ 493)

§ 27. Εκχώρηση απαίτησης και συγγενείς μορφές – Καταπιστευτική αιτία

Ι. Γενικά – Η απαίτηση ως μεταβιβάσιμο και εμπορεύσιμο αγαθό

1. Καθιέρωση της μεταβιβασιμότητας της απαίτησης

2. Εκχώρηση με σύμβαση ή από τον νόμο – Ορολογικά

ΙΙ. Προϋποθέσεις της εκχώρησης

1. Σύμβαση μεταξύ εκχωρητή και εκδοχέα (ΑΚ 455)

α). Υποκείμενα της σύμβασης (αα: Διμερής σύμβαση – Μη συμ­μετοχή του οφειλέτη· ββ: Εκχώρηση από μη δικαιούχο)

β). Αντικείμενο της εκχώρησης – Η εκχωρούμενη απαίτηση – Μελ­λοντικές απαιτήσεις (αα: Επιμέρους απαίτηση ή σύνολο απαι­τήσεων· ββ: Μελλοντικές απαιτήσεις)

γ). Εκποιητική και αναιτιώδης σύμβαση

δ). Τύπος

2. Αναγγελία στον οφειλέτη – Άλλοι τρόποι δημοσιότητας (ν. 2844/ 2000)

α). Η ρύθμιση

β). Οι αμφισβητήσεις για τον χρόνο πριν από την αναγγελία

γ). Δημοσιότητα της εκχώρησης κατά τον ν. 2844/2000

3. Εκχωρητό της απαίτησης – Απαιτήσεις ανεκχώρητες

ΙΙΙ. Συνέπειες της εκχώρησης

1. Μεταβίβαση της απαίτησης – Παρεπόμενα και άλλα δικαιώματα

2. Σχέσεις μεταξύ των τριών μερών

α). Σχέση εκχωρητή - οφειλέτη

β). Σχέση εκδοχέα - οφειλέτη. Ενστάσεις (αα: Γενικά· ββ: Ενστά­σεις από τη σχέση οφειλέτη - εκχωρητή· γγ: Ενστάσεις από τη σχέση εκδοχέα - οφειλέτη· δδ: Ενστάσεις από τη σχέση εκχω­ρητή – εκδοχέα)

γ). Σχέση εκχωρητή - εκδοχέα (αα: Παρεπόμενες υποχρεώσεις (ΑΚ 456-457)· ββ: Η ρύθμιση των ΑΚ 467-469· γγ: Ειδικά η ευθύνη του εκχωρητή)

ΙV. Ειδικές μορφές – Η απαίτηση ως αντικείμενο ασφάλειας

1. Γενικά

2. Ενεχύραση της απαίτησης κατά τον ΑΚ και κατά το ν.δ. της 17.7./13.8.1923.

3. Καταπιστευτική εκχώρηση – Η καταπιστευτική αιτία γενικότερα

α). Εννοιολογικά

β). Λόγοι διάδοσης – Διαφορές με ενεχύραση

γ). Διαμόρφωση – Καταπιστευτική συμφωνία – Κυμαινόμενη

ασφά­λεια

δ). Το κύρος της καταπιστευτικής αιτίας

4. Εξουσιοδότηση προς είσπραξη

α). Εννοιολογικά

β). Χρησιμότητα – Πρακτική εφαρμογή

γ). Το επιτρεπτό της εξουσιοδότησης προς είσπραξη

δ). Διαμόρφωση

ε). Εξουσιοδότηση για τη δικαστική άσκηση της απαίτησης

5. Το πρόβλημα της προτεραιότητας επί πολλαπλών εκχωρήσεων

V. Μεταβίβαση συμβατικής σχέσης ή άλλων δικαιωμάτων

1. Μεταβίβαση συμβατικής σχέσης

α). Το πρόβλημα

β). Η θεμελίωση του επιτρεπτού της μεταβίβασης – Οι συνέπειες

γ). Ειδικά θέματα

2. Μεταβίβαση άλλων δικαιωμάτων

§ 28. Αναδοχή χρέους και συγγενείς μορφές

Ι. Μορφές μεταβολής στο πρόσωπο του οφειλέτη

1. Γενικά

2. Διάκριση μεταξύ στερητικής, σωρευτικής αναδοχής χρέους και

υπό­σχεσης ελευθέρωσης – Γενικά χαρακτηριστικά

3. Τα υποκείμενα της σύμβασης

α). Ο κανόνας

β). Εξαιρέσεις – Σύγχρονη τάση

ΙΙ. Η στερητική αναδοχή

1. Η σύμβαση

2. Η τριμερής σχέση – Αιτία – Ενστάσεις – Συνέπειες

α). Γενικά

β). Σχέση παλαιού και νέου οφειλέτη – Η αιτία της αναδοχής

γ). Σχέση παλαιού οφειλέτη και δανειστή – Πρώτη συνέπεια

δ). Σχέση αναδοχέα και δανειστή – Δεύτερη συνέπεια

3. Παρεπόμενα και άλλα δικαιώματα

ΙΙΙ. Η σωρευτική αναδοχή

1. Γενικά – Συγκρίσεις

2. Εις ολόκληρον οφειλή

3. Λοιπά θέματα

IV. Η υπόσχεση ελευθέρωσης

1. Γενικά

2. Σύμβαση υπέρ τρίτου

3. Χαρακτηριστικά της σύμβασης – Ενστάσεις

V. Ειδικές περιπτώσεις

1. Εκποίηση ενυποθήκου (ΑΚ 476)

α). Η ρύθμιση εν γένει – Ratio της ΑΚ

β). Διατυπώσεις

2. Μεταβίβαση ομάδας περιουσίας (ΑΚ 479)

α). Γενικά (αα: Η ρύθμιση και ο σκοπός της· ββ: Κριτική· γγ: Ανα­γκαστικό δίκαιο)

β). Προϋποθέσεις (αα: Μεταβίβαση· ββ: Αντικείμενο μεταβίβασης: περιουσία ή επιχείρηση· γγ: Ύπαρξη χρεών· δδ: Γνώση για μεταβίβαση περιουσιακού συνόλου)

γ). Συνέπειες

δ). Ειδικά θέματα

3. Εξουσιοδότηση προς ανάληψη υποχρέωσης

Ευρετήριο ΝΟΜΩΝ

ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ