Κ. Σημαιοφορίδου, Ατομική δικονομική προστασία του καταναλωτή στο ελληνικό και το ευρωπαϊκό δίκαιο, 2025

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΘΕΜΕΛΙΑ

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΙ ΔΟΓΜΑΤΙΚΟ ΘΕΜΕΛΙΟ

ΤΟΥ ΕΝΩΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ

§1. Δικαιοπολιτικό Θεμέλιο και Δογματικό Υπόβαθρο

Ι. Η Ένταξη του Δικαίου Προστασίας του Καταναλωτή στο τελολογικά διαμορφωμένο σύστημα κανόνων του ενωσιακού δικαίου

ΙΙ. Η δικαστική συνεργασία ως προϋπόθεση για τη δημιουργία της ενιαίας αγοράς

ΙΙΙ. Οι επιμέρους τομείς ανάπτυξης του δικαίου προστασίας του καταναλωτή.

ΙV. Ο ρόλος του άρθρου 47 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ

§2. Ειδικότερα η Οδηγία 93/13/ΕΚ

Ι. Το σύστημα προστασίας της Οδηγίας 93/13/ΕΚ

ΙΙ. Η ενσωμάτωση της Οδηγίας στο Ελληνικό Δίκαιο

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΈΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΈΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΣΤΟ ΕΝΩΣΙΑΚΟ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

§3. Η έννοια του καταναλωτή σύμφωνα με το άρθρο 17 του Κανονισμού 1215/2012 και η διαμόρφωσή της μέσα από τη νομολογία του ΔΕΕ

Ι. Γενικά: Ο ορισμός και η εξέλιξή του μέσα από τη διαμορφωθείσα νομολογία του ΔΕΕ

ΙΙ. Ειδικότερα το πρόβλημα της έννοιας του καταναλωτή σε συμβάσεις παροχής επενδυτικών υπηρεσιών

1. Η υποστηριζόμενη θέση σύμφωνα με τη νομολογία του ΔΕΕ

2. Οι υποστηριζόμενες θέσεις στην ελληνική νομολογία και θεωρία

§4. Η σταδιακή μετάβαση από τον «παθητικό» στον «ενεργό» καταναλωτή

§5. Η έννοια του καταναλωτή στον Κανονισμό 1896/2006 και στον Κανονισμό 805/2004

Ι. Η έννοια του καταναλωτή σύμφωνα με τον Κανονισμό 1896/2006 για τη θέσπιση διαδικασίας ευρωπαϊκής διαταγής πληρωμής

ΙΙ. Η έννοια του καταναλωτή σύμφωνα με τον Κανονισμό 805/2004 για τη θέσπιση ευρωπαϊκού εκτελεστού τίτλου για µη αµφισβητούµενες αξιώσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Η ΈΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

§6. H έννοια του καταναλωτή σύμφωνα με τον νόμο 2251/1994

Ι. Η ευρεία έννοια του καταναλωτή υπό το προϊσχύσαν άρθρο 1§4 του ν. 2251/1994

ΙΙ. Η νέα στενή έννοια του καταναλωτή μετά τη νομοθετική τροποποίηση του ν. 4512/2018

ΙΙΙ. Η διάταξη του άρθρου 2§9 εδφ. α-γ του ν. 2251/1994: Η επέκταση του ελέγχου των ΓΟΣ σε μη διαπραγματεύσιμους όρους

1. Η ratio της νέας ρύθμισης ως αντιστάθμισμα στην υιοθέτηση της στενής έννοιας του καταναλωτή

2. Η έννοια της «πολύ μικρής επιχείρησης»

3. Κριτική αποτίμηση των νομοθετικών τροποποιήσεων του ν. 4512/2018.

§7. H προτεινόμενη de lege ferenda άποψη: Υιοθέτηση μίας ενιαίας και ομοιόμορφης έννοιας του καταναλωτή

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ, ΠΑΡΕΚΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΚΚΡΕΜΟΔΙΚΙΑ

ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

§8. Πεδίο εφαρμογής του Τμήματος 4 του Κανονισμού 1215/2012 για τις συμβάσεις καταναλωτών (άρθρα 17-19)

I. Προαπαιτούμενα εφαρμογής των άρθρ. 17-19 του Κανονισμού

II. Συμβάσεις που υπόκεινται στο πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού

1. Συμβάσεις πώλησης αγαθών με τμηματική καταβολή του τιμήματος

2. Συμβάσεις δανείου με σταδιακή εξόφληση ή παροχή άλλης μορφής πίστωσης για τη χρηματοδότηση της αγοράς

3. Όλες οι άλλες περιπτώσεις, όταν η σύμβαση συνάπτεται με τον αντισυμβαλλόμενο του καταναλωτή που ασκεί εμπορικές ή επαγγελματικές δραστηριότητες στο κράτος μέλος της κατοικίας του καταναλωτή ή κατευθύνει εκεί τις δραστηριότητές του

ΙΙΙ. Η ratio του περιορισμού του πεδίου εφαρμογής σε τρεις συγκεκριμένες υποκατηγορίες καταναλωτικών συμβάσεων

§9. Οι επιμέρους ρυθμίσεις (άρθρο 18 του Κανονισμού 1215/2012)

Ι. Διεθνής Δικαιοδοσία επί αγωγών που ασκεί ο καταναλωτής– Εξαίρεση από την απαγόρευση του forum actoris

ΙΙ. Διεθνής Δικαιοδοσία επί αγωγών στις οποίες ενάγεται ο καταναλωτής

ΙΙΙ. Η περίπτωση της ανταγωγής

ΙV. Η περίπτωση της ένστασης συμψηφισμού

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

ΠΑΡΕΚΤΑΣΗ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ

§10. Προϋποθέσεις σύναψης έγκυρης συμφωνίας παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας στις συμβάσεις καταναλωτών σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 19 του Κανονισμού 1215/2012

Ι. Τυπικό και Ουσιαστικό Κύρος

ΙΙ. Συμφωνία παρέκτασης μεταγενέστερη της γένεσης της διαφοράς

ΙΙΙ. Συμφωνία που «επιτρέπει στον καταναλωτή να προσφύγει και σε άλλα δικαστήρια»

ΙV. Συμφωνία παρέκτασης υπέρ των δικαστηρίων της γενικής κατοικίας ή της συνήθους διαμονής των μερών

V. Το κύρος των συμφωνιών παρέκτασης σε δικαστήρια κράτους που δεν συνδέονται με την ένδικη διαφορά υπό το πρίσμα του άρθρου 6 ΕΣΔΑ

§11. Η προβληματική των περιπτώσεων που δεν υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του ά. 17 του Κανονισμού

Ι. Έλεγχος μόνο με βάση το άρθρο 25 του Κανονισμού 1215/2012

ΙΙ. Παράλληλος έλεγχος με βάση το άρθρο 25 του Κανονισμού και την Οδηγία 93/13

ΙΙΙ. Προτεινόμενη λύση - Δυνατότητα παράλληλου ελέγχου υπό το πρίσμα της Οδηγίας 93/13 και του ν. 2251/1994

§12. Σιωπηρή παρέκταση διεθνούς δικαιοδοσίας

Ι. Γενικά

ΙΙ. Το καθήκον ενημέρωσης του διαδίκου σύμφωνα με το άρθρο 26 §2 του Κανονισμού 1215/2012

ΙΙΙ. Η υλοποίηση του καθήκοντος ενημέρωσης στο πλαίσιο του αυτόνομου εσωτερικού δικαίου

1. Η δυνατότητα εφαρμογής της διάταξης του άρθρου 237 §5 (ήδη καταργηθέν 232§1 περ. α’ ΚΠολΔ) και 245 ΚΠολΔ

2. Η δυνατότητα εφαρμογής της διάταξης του άρθρου 236 ΚΠολΔ

3. Η δυνατότητα εφαρμογής της διάταξης του άρθρου 237§8 ΚΠολΔ

4. Προτεινόμενη λύση

IV. Έννομες Συνέπειες σε περίπτωση παραβίασης του καθήκοντος ενημέρωσης.

1. Επί απόφασης εθνικού Δικαστηρίου: Δυνατότητα άσκησης των τακτικών και έκτακτων ενδίκων μέσων

2. Επί απόφασης άλλου κράτους – μέλους: Δυνατότητα ενεργοποίησης του κωλύματος του άρθρου 45§1 σημείο ε’ περ. i του Κανονισμού 1215/2012 μέσω τελολογικής ερμηνείας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

ΟΙ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΠΕΡΙ ΕΚΚΡΕΜΟΔΙΚΙΑΣ

§13. Όροι κατάφασης εκκρεμοδικίας κατά τη γενική διάταξη του άρθρου 29 του Κανονισμού 1215/2012

1. Ο κανόνας της χρονικής προτεραιότητας του πρώτου επιληφθέντος δικαστηρίου και η εξαίρεση αυτού

2. Ειδικά το ζήτημα της εκκρεμοδικίας στην περίπτωση των καταναλωτικών διαφορών ως εξαίρεση της εξαίρεσης και επιστροφή στον γενικό κανόνα περί χρονικής προτεραιότητας

§14. Έννομες συνέπειες σε περίπτωση παραβίασης του κανόνα του άρθρου 31§4 του Κανονισμού

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

ΕΠΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗ

§15. Εισαγωγικές παρατηρήσεις για την αναγνώριση και εκτέλεση απόφασης κατά τον Κανονισμό 1215/2012

Ι. Γενικά - Περί της κατάργησης του exequatur

ΙΙ. Συνοπτική επισκόπηση των λόγων άρνησης αναγνώρισης και εκτέλεσης μίας απόφασης (άρθρο 45§1 α’ - δ’ του Κανονισμού)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ

ΑΡΝΗΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

ΑΛΛΟΔΑΠΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ

ΕΠΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ

§16. Το κώλυμα του άρθρου 45§1 σημείο ε’ - Παραβίαση των διατάξεων της διεθνούς δικαιοδοσίας στις υποθέσεις καταναλωτών

Ι. Η σημασία του κωλύματος ως εξαίρεσης στον κανόνα της απαγόρευσης του ελέγχου της διεθνούς δικαιοδοσίας

ΙΙ. Η δέσμευση από τις πραγματικές διαπιστώσεις του δικαστηρίου του κράτους -μέλους προέλευσης και η έκταση της δέσμευσης αυτής

§17. Άρνηση Αναγνώρισης και Εκτέλεσης

Ι. Γενικά - Η έναρξη της εκτελεστικής διαδικασίας

ΙΙ. Νομιμοποίηση

ΙΙΙ. Προθεσμία άσκησης αίτησης άρνησης εκτέλεσης

ΙV. Αρμόδιο δικαστήριο και προσήκουσα διαδικασία εκδίκασης της αίτησης.

V. Ενοποίηση της διαδικασίας αίτησης άρνησης με την ανακοπή του άρθρου 933 ΚΠολΔ

ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ

ΛΟΙΠΕΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΡΗΤΡΕΣ ΣΕ ΒΑΡΟΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ

ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΕΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΡΗΤΡΕΣ

ΚΑΙ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΥΤΕΠΑΓΓΕΛΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΥΤΩΝ

§18. Επιμέρους Κατηγορίες Απαγορευμένων Ρητρών

Ι. Αποδεικτικές Ρήτρες

1. Ρήτρες αντιστροφής βάρους απόδειξης

2. Ρήτρες περιορισμού των αποδεικτικών μέσων

ΙΙ. Ρήτρες ομολογίας

ΙΙΙ. Ρήτρες προθεσμίας προς άσκηση αξιώσεων

ΙV. Ρήτρες αποκλειστικής διαιτησίας

§19. Το ζήτημα του αυτεπάγγελτου ελέγχου των καταχρηστικών ρητρών σε βάρος του καταναλωτή

Ι. Η διαρκώς εξελισσόμενη νομολογία του ΔΕΕ σχετικά με την αρχή του αυτεπάγγελτου ελέγχου

ΙΙ. Η εξέταση της αρχής υπό το πρίσμα της αρχής της ισοδυναμίας και της αποτελεσματικότητας του ενωσιακού δικαίου- Ένας δριμύς πλην δικαιολογημένος περιορισμός της αρχής της αυτονομίας των κρατών μελών στο πεδίο του δικονομικού δικαίου

ΙΙI. Η συμβατότητα του αυτεπάγγελτου ελέγχου με το σύστημα του Κανονισμού για την Ευρωπαϊκή Διαταγή Πληρωμής

IV. Η σύμπλευση της αρχής του αυτεπάγγελτου ελέγχου με την αρχή της συζητήσεως, της διαθέσεως και της συγκεντρώσεως του εθνικού μας δικαίου

V. Έννομες συνέπειες σε περίπτωση παραβίασης της υποχρέωσης περί αυτεπάγγελτου ελέγχου

§20. Έννομες συνέπειες σε περίπτωση διάγνωσης της καταχρηστικότητας από το εθνικό δικαστήριο

Ι. Σε περίπτωση ερημοδικίας του εναγομένου καταναλωτή: αυτεπάγγελτη λήψη υπόψη της ακυρότητας

ΙΙ. Σε περίπτωση που ο εναγόμενος καταναλωτής συμμετέχει κανονικά στη διεξαγωγή της δίκης: δέσμευση του εθνικού δικαστή από τη δικονομική συμπεριφορά του διαδίκου

§21. Νομική φύση της ακυρότητας της καταχρηστικής ρήτρας σε βάρος του καταναλωτή

Ι. Κρατούσα θέση: Απόλυτη ακυρότητα

ΙΙ. Η ευρέως υποστηριζόμενη αποκλίνουσα θέση: Σχετική ακυρότητα

ΙΙΙ. Προτεινόμενη θέση: Sui generis ακυρότητα

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ- ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Α. ΕΛΛΗΝΙΚΗ

Β. ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ