Κ. Καλαβρός, Ακύρωση και ανυπαρξία Διαιτητικών Αποφάσεων, 2017

Πρόλογος

Εισαγωγή

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ (§1)

Τα ένδικα βοηθήματα για την ακύρωση και την αναγνώριση της ανυπαρξίας διαιτητικών αποφάσεων

I. Το διαδικαστικό πλαίσιο της αγωγής ακύρωσης κατά τον ΚΠολΔ.

1. Νομική φύση της αγωγής ακύρωσης.

α. Αγωγή ή ένδικο μέσο;

β. Αγωγή ή ανακοπή;

γ. Αγωγή ακύρωσης και τριτανακοπή.

αα. Νομική φύση της αγωγής ακύρωσης ως τριτανακοπής;

ββ. Το επιτρεπτό της άσκησης ανακοπής ή τριτανακοπής κατά των διαιτητικών αποφάσεων

a. Εισαγωγή.

b. Το επιτρεπτό της άσκησης ανακοπής κατά της διαιτητικής απόφασης

2. Προβολή της ακυρωσίας κατ’ ένσταση ή με παρεμπίπτουσα αγωγή.

α. Κατ’ ένσταση προβολή της ακυρωσίας διαιτητικής απόφασης.

β. Προβολή της ακυρωσίας διαιτητικής απόφασης με παρεμπίπτουσα αγωγή, με ανταγωγή ή και με ανακοπή του άρθρου 933.

3. Αρμοδιότητα, νομιμοποίηση, προθεσμία και διαδικασία της αγω­γής ακύρωσης

4. Συμβατικός και νομοθετικός αποκλεισμός της αγωγής ακύρωσης διαιτητικής απόφασης

α. Το πρόβλημα.

β. Η ορθή αντιμετώπιση του ζητήματος.

ΙΙ. Το διαδικαστικό πλαίσιο της αγωγής ακύρωσης κατά τον ν. 2735/1999

1. Νομική φύση της αγωγής ακύρωσης.

2. Κύρος παραίτησης από την αγωγή ακύρωσης διαιτητικής απόφασης - Επιτρεπτό του νομοθετικού περιορισμού ή αποκλεισμού της αγωγής ακύρωσης.

ΙΙΙ. Το διαδικαστικό πλαίσιο της αναγνώρισης της ανυπαρξίας διαι­τητικής απόφασης κατά τον ΚΠολΔ

1. Γενικά ζητήματα.

IV. Το ζήτημα της «οριστικότητας» της προσβαλλόμενης διαιτητικής απόφασης

1. Οι οριστικές διαιτητικές αποφάσεις.

2. Η διαιτητική απόφαση ως προς τη δικαιοδοσία.

α. Το επιτρεπτό άσκησης αγωγής ακύρωσης κατά της απόφασης ως προς τη δικαιοδοσία του διαιτητικού δικαστηρίου.

β. Αμοιβαία επίδραση αποφάσεων της κρατικής δικαιοδοσίας ή και των διαιτητικών δικαστηρίων ως προς τη δικαιοδοσία των τελευταίων.

αα. Δεσμευτικότητα της απόφασης του διαιτητικού δικαστηρίου ως προς τη δικαιοδοσία του

ββ. Δεσμευτικότητα της απόφασης του κρατικού δικαστηρίου ως προς τη δικαιοδοσία του διαιτητικού δικαστηρίου κατ’ άρθρο 264.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ (§ 2)

Οι λόγοι ακύρωσης και ανυπαρξίας

Ι. Οι κατηγορίες πλημμελειών της διαιτητικής απόφασης κατά τον ΚΠολΔ

1. Έλλειψη της δικαιοπρακτικής βάσης της διαιτησίας.

α. Ανεπίδεκτο υπαγωγής της διαφοράς στη διαιτησία (901 περ. β΄)

αα. Διαφορές ιδιωτικού δικαίου.

a. Υπαγωγή στη διαιτησία υποθέσεων της εκούσιας δικαιο­δοσίας

b. Υπαγωγή στη διαιτησία και διαφορών ιδιωτικού δικαίου που δεν υπάγονται στη δικαιοδοσία των τακτικών δικαστηρίων;

ββ. Εξουσία ελεύθερης διάθεσης του αντικειμένου της διαφοράς.

a. Προϊσχύσαν δίκαιο και προπαρασκευαστικές εργασίες.

b. Περιεχόμενο της εξουσίας διάθεσης του αντικειμένου της διαφοράς

c. Έλλειψη της εξουσίας διάθεσης του αντικειμενου της δια­φοράς (901 περ. β΄)

aa. Αντικειμενική έλλειψη της εξουσίας διάθεσης: Ειδικό­τερα το συναινετικό διαζύγιο

bb. Υποκειμενική έλλειψη της εξουσίας διάθεσης: Ειδι­κότερα η πτώχευση

γγ. Ανεπίδεκτο υπαγωγής μιας διαφοράς στη διαιτησία εξ άλλων λόγων ratione materiae

a. Διοικητικού δικαίου και ιδιαίτερα φορολογικές διαφορές. 113.

b. Ειδικές κατηγορίες διαφορών μη υπαγόμενες στη διαι­τησία.

aa. (Ατομικές) Εργατικές διαφορές.

bb. Διαφορές από την αναγκαστική εκτέλεση.

cc. Έκδοση διαταγής πληρωμής παρά την ύπαρξη διαι­τητικής συμφωνίας;

i. Οι συνέπειες της διαιτητικής συμφωνίας ως προς τη δικαιοδοσία των πολιτειακών δικαστηρίων.

ii. Το ειδικότερο ζήτημα της έκδοσης διαταγής πλη­ρωμής επί αξίωσης ως προς την οποία υπάρχει διαιτητική συμφωνία.

dd. Αστικές διαφορές από διαφθορά.

i. Εισαγωγή.

ii. Η παράνομη ή ανήθικη σύμβαση και η διαιτησία.

1. Το επί της διαιτητικής συμφωνίας εφαρμοστέο δίκαιο

2. Το παράνομο ή ανήθικο της κύριας ουσιαστικής σύμβασης και η δημόσια τάξη

3. Τι είναι κρίσιμο για τη δημόσια τάξη: το εμφιλοχωρήσαν ελάττωμα στη σύμβαση ή η τασσόμενη από τον νόμο έννομη συνέπεια;.

4. Η επίδραση της παρανομίας της κύριας ουσιαστικής σύμβασης επί της διαιτητικής συμφωνίας ή η αρχή της αυτοτέλειας της διαιτητικής συμφωνίας σε κρίση

α. Η αρχή της αυτοτέλειας ή του χωρισμού της διαιτητικής συμφωνίας

β. Περιπτώσεις μη ισχύος της αρχής της αυτοτέλειας

γ. Μπορεί πράγματι να επιβιώνει μία διαιτητική συμφωνία μίας παράνομης ή ανήθικης σύμβασης στην οποία περιέχεται;

iii. Τελικές παρατηρήσεις - Η ορθή άποψη

ee. Διαφορές από το δίκαιο του ανταγωνισμού, τη βιο­μηχανική και πνευματική ιδιοκτησία και άλλες κατηγορίες διαφορών.

β. Ανυπαρξία διαιτητικής συμφωνίας (901 περ. α΄)

αα. Μη ύπαρξη διαιτητικής συμφωνίας ή μη δέσμευση των δια­δίκων από διαιτητική συμφωνία

ββ. Οι κατά παραπομπή διαιτητικές συμφωνίες.

aa. Νομολογιακές αφετηρίες.

bb. Η ορθή αντιμετώπιση του ζητήματος.

i. Η ουσιαστική κατάρτιση της διαιτητικής συμφωνίας επί των κατά παραπομπή διαιτητικών συμφωνιών.

ii. Μεταξύ κατάρτισης και τύπου επί των κατά παρα­πο­μπή διαιτητικών συμφωνιών

iii. Το ζήτημα του τύπου επί των κατά παραπομπή δι­αι­τητικών συμφωνιών

α. Ο τύπος του εγγράφου.

β. Το ζήτημα των μηχανικών απεικονίσεων, και ειδι­κότερα των ηλεκτρονικών εγγράφων

γ. Η τήρηση του έγγραφου τύπου επί των κατά πα­ραπομπή διαιτητικών συμφωνιών

δ. Η θεραπεία της έλλειψης του έγγραφου τύπου.

ε. Η ανεπιφύλακτη συμμετοχή στη διαιτητική δια­δικασία θεραπεύει και άλλες ελλείψεις;

iv. Συμπερασματικές παρατηρήσεις.

γ. Διαιτησία κατ’ ανυπάρκτου προσώπου (901 περ. γ΄)

δ. Παύση της ισχύος της διαιτητικής συμφωνίας (897 αριθ. 2)

αα. Εισαγωγικές παρατηρήσεις.

ββ. Οι λόγοι παύσης της ισχύος της διαιτητικής συμφωνίας.

a. Θάνατος ή μη αποδοχή του διορισμού των διαιτητών.

b. Παρέλευση προθεσμιών.

aa. Η παύση της διαιτητικής συμφωνίας λόγω παρέλευσης προθεσμιών

i. Τα διάφορα είδη προθεσμιών – Νομική φύση.

ii. Αφετηρία της προθεσμίας έκδοσης της διαιτητικής απόφασης

iii. Υπολογισμός της προθεσμίας έκδοσης της διαι­τη­τι­κής απόφασης – Αναστολή της προθεσμίας;

bb. Παράταση της ισχύος διαιτητικής συμφωνίας.

i. Η έννοια της παράτασης της ισχύος διαιτητικής συμφωνίας

ii. Οι προϋποθέσεις της παράτασης της ισχύος διαι­τητικής συμφωνίας

α. Η παράταση της ισχύος ως τροποποίηση της διαι­­τητικής συμφωνίας

αα. Παράταση με τη μορφή παραίτησης των με­ρών

ββ. Παράταση με τη μορφή τροποποίησης της διαι­τητικής συμφωνίας

β. Η παράταση της ισχύος ως εφαρμογή της διαι­τητικής συμφωνίας

cc. Συμπερασματικές παρατηρήσεις.

c. Έγγραφη κατάργηση της διαιτητικής συμφωνίας.

d. Παύση της διαιτητικής συμφωνίας για λόγους οφειλόμενους στο ουσιαστικό δίκαιο

e. Παύση της διαιτητικής συμφωνίας κατά τον ν. 2735/1999.

ε. Ακυρότητα της διαιτητικής συμφωνίας.

αα. Περιπτώσεις ακυρότητας (και ακυρωσίας) της διαιτητικής συμ­φωνίας

a. Οι κατ’ ιδίαν περιπτώσεις.

b. Ελλείψεις περί την ικανότητα κατάρτισης.

ββ. Ειδικότερα το ζήτημα της εξουσιοδότησης των νομίμων αντι­προσώπων

a. Η διεξαχθείσα συζήτηση.

b. Προπαρασκευαστικές εργασίες και ερμηνεία του άρθρου 65 § 2

c. Η συνέχιση της θεωρητικής συζήτησης.

γγ. Ειδικότερα το ζήτημα της πληρεξουσιότητας για κατάρτιση διαιτητικής συμφωνίας

2. Ελλείψεις που αφορούν το διαιτητικό δικαστήριο.

α. Ελλείψεις ως προς τον διορισμό των διαιτητών.

αα. Ικανότητα διορισμού διαιτητών.

a. Ειδικότερα οι δικαστικοί λειτουργοί ως διαιτητές.

b. Η σχέση διαιτητών και διαδίκων.

aa. Επί ορισμού των διαιτητών κατά τον ΚΠολΔ.

bb. Επί ορισμού των διαιτητών κατά τη διαιτητική συμ­φω­νία

ββ. Ο αριθμός των διαιτητών - Το ζήτημα της πολυμερούς διαι­τησίας

a. Η αρχή της ισότιμης συμμετοχής των μερών στη συγκρότηση του διαιτητικού δικαστηρίου

b. Η πολυμερής διαιτησία.

aa. Η συμμετοχή τρίτων στη διαιτητική δίκη.

bb. Η πολυμερής διαιτησία με στενή έννοια.

i. Βασική εννοιολογική αφετηρία: Η ύπαρξη ενιαίας ή όμοιων κατά το περιεχόμενο διαιτητικών συμφωνιών.

ii. Τα ζητήματα που τίθενται επί πολυμερούς διαι­τη­σίας

γγ. Λοιπές ελλείψεις ως προς τον διορισμό των διαιτητών.

β. Ελλείψεις ενόψει ανάκλησης ή εξαίρεσης των διαιτητών.

αα. Ανάκληση διαιτητών.

ββ. Εξαίρεση διαιτητών.

a. Εισαγωγή - Καθήκον αποκάλυψης των διαιτητών.

b. Λόγοι εξαίρεσης.

3. Ελλείψεις ως προς τη διαιτητική διαδικασία.

α. Παράβαση των αρχών της ισότητας και της ακρόασης.

β. Ελαττώματα κατά τη λήψη, σύνταξη και υπογραφή της διαιτητικής απόφασης

4. Ελλείψεις ως προς την κατ’ αντικείμενο κρίση του διαιτητικού δι­κα­στηρίου

α. Υπέρβαση της εξουσίας κρίσης των διαιτητών.

αα. Η εξουσία κρίσης των διαιτητών.

ββ. Η έννοια της υπέρβασης της εξουσίας κρίσης των διαιτητών.

a. Εισαγωγικές παρατηρήσεις.

b. Η μη εξάντληση της εξουσίας κρίσης των διαιτητών.

c. Οριοθέτηση της υπέρβασης εξουσίας έναντι άλλων λόγων ακύρωσης ή ανυπαρξίας

β. Αντίθεση προς διατάξεις δημόσιας τάξης ή προς τα χρηστά ήθη.

αα. Η έννοια της δημόσιας τάξης κατά την αναγνώριση και εκτέ­λεση αλλοδαπών διαιτητικών αποφάσεων

ββ. Η έννοια της δημόσιας τάξης και των χρηστών ηθών κατά την ακύρωση διαιτητικών αποφάσεων

a. Δημόσια τάξη και χρηστά ήθη.

b. Η έννοια της δημόσιας τάξης κατ’ άρθρο 897 αριθ. 6.

γ. Διαιτητική απόφαση ακατάληπτη ή με αντιφατικές διατάξεις.

δ. Διαιτητική απόφαση για την οποία συντρέχει λόγος αναψηλάφησης κατά το άρθρο 544

ΙΙ. Έκταση της εξουσίας κρίσης του δικαστηρίου επί αγωγής ακύρωσης και αγωγής αναγνώρισης της ανυπαρξίας.

1. Εισαγωγή.

2. Η εξουσία κρίσης του εφετείου.

α. Οι αφετηρίες του προβλήματος.

β. Η στάση της νομολογίας.

γ. Η εφαρμοζόμενη διαδικασία κατά την εκδίκαση αγωγής ακύ­ρωσης ή αγωγής αναγνώρισης της ανυπαρξίας και η φύση των σχετικών αγωγών.

δ. Η ιδιαίτερη φύση των λόγων ακύρωσης της διαιτητικής από­φασης

αα. Ακυρότητα διαιτητικής συμφωνίας (897 αριθ. 1 ΚΠολΔ και 34 § 2 περ. α αα ν. 2735/1999)

ββ. Παύση της ισχύος της διαιτητικής συμφωνίας (897 αριθ. 2 ΚΠολΔ)

γγ. Διαιτητές ορισθέντες κατά παράβαση της διαιτητικής συμ­φωνίας ή του νόμου ή ύστερα από ανάκληση ή αφού είχε γίνει δεκτή αίτηση εξαίρεσης (897 αριθ. 3 ΚΠολΔ και 34 § 2 περ. α δδ ν. 2735/1999)

δδ. Υπέρβαση της εξουσίας των διαιτητών (897 αριθ. 4 ΚΠολΔ και 34 § 2 περ. α γγ ν. 2735/1999)

εε. Η παραβίαση των διατάξεων των άρθρων 886 § 2, 891 και 892 (897 αριθ. 5 ΚΠολΔ και 34 § 2 περ. α ββ, δδ ν. 2735/1999)

στστ. Αντίθεση της διαιτητικής απόφασης προς τις διατάξεις δη­μόσιας τάξης ή προς τα χρηστά ήθη (897 αριθ. 6 ΚΠολΔ και 34 § 2 περ. β ββ ν. 2735/1999)

a. Η νομολογιακή εξέλιξη.

b. Εφαρμογή του άρθρου 561 § 2 επί δικαστικού ελέγχου διαιτητικών αποφάσεων;

c. Η αντίθετη άποψη στη θεωρία (και στη νομολογία) και η τελική επίλυση του ζητήματος από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου.

d. Συμπερασματικές παρατηρήσεις.

ζζ. Διαιτητική απόφαση ακατάληπτη ή με αντιφατικές διατάξεις (897 αριθ. 7 ΚΠολΔ)

ηη. Διαιτητική απόφαση για την οποία συντρέχει λόγος ανα­ψη­λά­φησης κατά το άρθρο 544 (897 αριθ. 8 ΚΠολΔ)

ε. Οι λόγοι αναγνώρισης της ανυπαρξίας διαιτητικής απόφα­σης.

αα. Ανυπαρξία διαιτητικής συμφωνίας (901 § 1 περ. α΄ ΚΠολΔ και 34 § 2 περ. α αα ν. 2735/1999)

ββ. Αντικείμενο που δεν μπορούσε να υπαχθεί σε διαιτησία (901 § 1 περ. β΄ ΚΠολΔ και άρθρο 34 § 2 περ. β αα ν. 2735/1999)

γγ. Διαιτητική απόφαση που εκδόθηκε κατά ανύπαρκτου φυσι­κού ή νομικού προσώπου (901 § 1 περ. γ΄ ΚΠολΔ)

στ. Τελικές παρατηρήσεις.

ΙΙΙ. Αναβίωση της διαιτητικής συμφωνίας μετά την ακύρωση της διαιτητικής απόφασης

1. Η έκδοση της διαιτητικής απόφασης αποτελεί λόγο παύσης της διαιτητικής συμφωνίας;

2. Η φύση της διαιτητικής συμφωνίας (για μελλοντικές διαφορές) ως σύμβασης με αναβλητική αίρεση

3. Ενεργοποίηση ή αναβίωση της διαιτητικής συμφωνίας σε κάθε περίπτωση ακύρωσης της διαιτητικής απόφασης;

4. Τελικές παρατηρήσεις.

IV. Η αυτεπάγγελτη λήψη υπόψη κωλυμάτων αναγνώρισης ή ακυ­ρω­­­τικών λόγων

1. Στο πλαίσιο εφαρμογής της Σύμβασης της Νέας Υόρκης του 1958 και του ν. 2735/1999

2. Η αυτεπάγγελτη λήψη υπόψη κανόνων που άπτονται της κοινο­τικής δημόσιας τάξης

α. Το κοινοτικό δίκαιο του ανταγωνισμού.

β. Το κοινοτικό δίκαιο προστασίας των καταναλωτών.

γ. Τελικές επισημάνσεις.

V. Η αλληλεπίδραση διαδικασίας ακύρωσης και διαδικασίας ανα­γνώ­­ρισης και κήρυξης εκτελεστότητας διαιτητικών αποφάσεων.

1. Εισαγωγή.

2. Δεδικασμένο και αποκλεισμός των κωλυμάτων αναγνώρισης ή κήρυξης της αλλοδαπής διαιτητικής απόφασης;

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ (§ 3)

Τελικες παρατηρήσεις

Τελικές παρατηρήσεις

Βιβλιογραφικός πίνακας

Αλφαβητικό ευρετήριο