Ε. Ρεθυμιωτάκη, Πηγές του δικαίου και νομικός πλουραλισμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση, 2012

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΜΕΡΟΣ

Η ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΤΑΕΘΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ: ΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΠΕΡΙ

ΠΑΡΑΚΜΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ

ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑ-ΝΕΩΤΕΡΙΚΗ

ΕΠΟΧΗ

1. U. Beck: Η μετατόπιση της πολιτικής, η υποπολιτική και η διεθνοποίηση του κράτους

2. A. Giddens: Η ριζοστικοποίηση της νεωτερικότητας, η υποχώρηση της τομής δεξιά- α-ριστερά και η βιοπολιτική

3. S. Lash: Η συμβολοποίηση της παραγωγής και της κατανάλωσης και η αδυναμία της Πολιτικής να νοηματοδοτήσει την κοινωνική δράση παρά την όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ

Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΣΕ ΜΕΤΑΕΘΝΙΚΟ;

1. Ν. Luhmann: Η υπερφόρτωση του κράτους και η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να διαχειριστεί την κοινωνική πολυπλοκότητα

2. J. Ηabermas: Η ανάδυση του μεταεθνικού κράτους και η αναζήτηση δημοκρατικής νο-μιμοποίησης

3. Μ. Castels: Η διαμοίραση της πολιτικής ισχύος, η αναθεώρηση της έννοιας της κρατικής κυριαρχίας και το δικτυακό κράτος

4. B. Jessop: Ο ιδεοτυπικός μετασχηματισμός του κράτους σε ανταγωνιστικό, μεταεθνικό θεσμό διακυβέρνησης που προάγει την εργασία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Η ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ

Ο ΚΟΜΒΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

ΣΕ ΕΝΑ ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

1. Η κριτική της μεταπολιτικής: νεοφιλελεύθερη ιδεολογία ή αλλαγή αναπαράστασης λόγω της μείωσης του βαθμού αυτονομίας της πολιτικής;

2. Τα όρια του ιδεοτυπικού μοντέλου του κράτους και οι συμβολικές διαστάσεις της αμ-φισβήτησης του

3. Ο κομβικός ρόλος του κράτους σε ένα πολυκεντρικό μοντέλο πολιτικής ισχύος

ΜΕΡΟΣ

Η ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΙΚΗΣ

ΣΧΕΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ,

Η ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ

ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΙ

ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΔΙΚΑΙΟ

1. Παγκοσμιοποίηση: ένας ασαφής όρος που χαρακτηρίζει μια εποχή

2. Η εξωτερική οπτική της κοινωνιολογίας του δικαίου: οικονομική παγκοσμιοποίηση και οικουμενικό δίκαιο

2.1. Lex mercatoria, το νεο-αυθόρμητο δίκαιο της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας πο-λιτών

2.2. Η διεθνοποίηση του οικονομικού δικαίου ως προϊόν νομικού εκσυγχρονισμού των αναπτυσσόμενων οικονομιών

3. Η εσωτερική οπτική της νομικής θεωρίας: η πύκνωση της αλληλεπίδρασης αφενός του διεθνούς δικαίου με τα εθνικά δίκτυα και αφετέρου του ιδιωτικού με το δημόσιο

4. Συμπέρασμα: η οικονομική παγκοσμιοποίηση και η μίξη των πηγών του δικαίου λόγω του επανακαθορισμού των ορίων μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΚΑΙ

Ο ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ

ΤΟΥ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΜΕ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ

1. Ο όρος «διακυβέρνηση», μια ορολογική καινοτομία μεταξύ κυβέρνησης και ρύθμισης πέραν του κράτους αλλά και της αγοράς

2. Η μετατόπιση του αντικειμένου της πολιτικής επιστήμης: από την κρατική πολιτική στην συλλογική δράση ως σύνθετο σύστημα όπου εμπλέκονται δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς

3. Η διακυβέρνηση ως πολιτική αντίληψη: η πολυαρχική δημοκρατία και η κριτική της

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

ΟΙ ΤΑΣΕΙΣ ΔΟΜΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

1. Η «μετάλλαξη» του νεωτερικού δικαίου ή η πυροδότηση μιας ίδιας εξελικτικής δυναμικής ομόλογης με την πολιτική;

2. Τα χαρακτηριστικά της δομικής αναδιάρθρωσης των πηγών και της μορφής του δικαίου.

2.1. Πολυκεντρισμός ή τεχνοκρατία;

2.2. Συμβατικοποίηση ή υβριδοποίηση των πηγών του δικαίου;

2.3. Αναστοχαστικός εξορθολισμός ή ρευστοποίηση του δικαίου;

3. Προς το δικτυακό δίκαιο: το μεταμοντέρνο δίκαιο ή ένα νέο θεωρητικό παράδειγμα για το δίκαιο;

ΜΕΡΟΣ

Η Ε.Ε. ΩΣ ΜΕΤΑΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΙΣΜΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ «ΦΥΣΗ» ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ Ε.Ε.: ΕΝΑ ΥΠΕΡΕΘΝΙΚΟ, ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΟ Η ΔΙΕΘΝΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ

ΑΣΚΗΣΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ;

1. Η πολιτική φύση και δυναμική της Ε.Ε.: από τη θεωρία των διεθνών σχέσεων, στη συγ-κριτική πολιτική και την θεωρία για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση

2. Η Ε.Ε. προϊόν μετεξέλιξης, ενίσχυσης ή δικτύωσης της κρατικής κυριαρχίας

2.1. Η νεολειτουργική προσέγγιση: η Ε.Ε. εξελίσσεται προς ένα υπερεθνικό μόρφωμα μέσω της δράσης ηγετικών ομάδων και της διάχυσης του ενοποιητικού αποτελέσ-ματος

2.2. Η νεορεαλιστική προσέγγιση: η ευρωπαϊκή ενοποίηση παραμένει μια κρατοκεντρική διαδικασία που ενισχύει ή αποδυναμώνει τα κράτη-μέλη της

2.3. Οι νεοθεσμικές προσεγγίσεις: οι πρωταγωνιστικοί θεσμοί της ενοποίησης την δια-μορφώνουν καθοριστικά

3. Η Ε.Ε. ως πολυκεντρικό πολιτικό σύστημα υπό διαμόρφωση και οι κριτικές προσεγγί-σεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ

Η Ε.Ε. ΩΣ ΜΕΤΑΕΘΝΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ

ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ

ΠΟΛΥΕΠΙΠΕΔΗΣ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗΣ

ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

1. Η Ε.Ε. ως συναινετικός συνασπισμός των κρατών μελών μέσω του οποίου συνδιαχει-ρίζονται την κυριαρχία τους

2. Ο επιμερισμός της πολιτικής εξουσίας μεταξύ Ε.Ε., κρατών–μελών και ιδιωτικών φορέ-ων δράσης: πολυεπίπεδη και δικτυακή διακυβέρνηση

2.1. Η έννοια και τα χαρακτηριστικά της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης

2.2. Η Λευκή βίβλος για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ

ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΑΘΕΤΗΣ ΚΑΙ

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑΣ ΔΙΑΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

1. Η ασυμμετρία της ισχύος των μελών της Ε.Ε.: ο ετεροκαθορισμός των λιγότερο ισχυρών και ο «μεταμοντέρνος» νομικός εκπολιτισμός

2. Η περιφεριοποίηση της παραγωγής πολιτικής εμποδίζει την πολιτική έκφραση των κο-ινωνικών συγκρούσεων οπότε εξασθενεί ο διαμεσολαβητικός ρόλος του δικαίου

3. Η ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας και η διάβρωση της λαϊκής κυριαρχίας στη βάση του δημοκρατικού ελλείμματος της Ε.Ε.

3.1. Η ασάφεια της διάκρισης των εξουσιών και της κατανομής αρμοδιοτήτων μεταξύ των επιπέδων διακυβέρνησης και των ευρωπαϊκών οργάνων

3.2. Η οριζόντια αποκέντρωση της πολιτικής εξουσίας και το πρόβλημα της λογοδοσίας των δικτύων

3.3. Επιτροπολογία, μεγα-γραφειοκρατία ή διαχειριστική τεχνοκρατία μεσαίου επιπέδου;

3.4. Το δημοκρατικό έλλειμμα έχει ως συνέπεια τη μη δημοκρατική διαμόρφωση των δεσμευτικών αποφάσεων και των κανόνων της Ε.Ε.

4. Η μετα-θεωρητική συζήτηση για τις προκλήσεις που θέτει η πολιτική οργάνωση και λει-τουργία της Ε.Ε.

ΜΕΡΟΣ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ:

ΤΟ ΝΟΜΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΘΕΜΕΛΙΟ

ΚΑΙ Η ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ

ΜΕ ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ ΚΑΙ

Η ΕΠΑΝΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΥΟ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ

ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ: Η ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ

ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΕ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ Ο ΝΟΜΙΚΟΣ ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ

1. Η πρόκληση της ερμηνείας της ευρωπαϊκής έννομης τάξης

2. Η ευρωπαϊκή έννομη τάξη υπό την θεωρητική οπτική της κοινωνιολογίας του δικαίου: τα δύο κρίσιμα ερωτήματα

2.1. Το ευρωπαϊκό Σύνταγμα ως ένδειξη και όριο του μετασχηματισμού των σχέσεων του δικαίου με την πολιτική λόγω της ευρωπαϊκής ενοποίησης

2.2. Η ενοποιητική διαδικασία και η συγκρουσιακή δυναμική: η εγγενής ένταση μεταξύ τάσης συγκέντρωσης και αποκέντρωσης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟ

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ: Η ΔΥΣΧΕΡΗΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΝΟΣ ΝΟΜΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΟΥ

ΘΕΜΕΛΙΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΙΣΜΟΥ

1. Μια αναδρομικά κοινότυπη διαπίστωση: το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα δεν μπορούσε να είναι ένα πολιτικό Σύνταγμα

2. Ένα κοινό συμπέρασμα: η Ε.Ε. διαθέτει νομικό σύνταγμα ή μια διαδικασία συνταγμα-τοποίησης που τείνει να θεμελιώσει την κανονιστική αυτονομία της

3. Η υπέρβαση της σχέσης δικαίου/πολιτικής που συμπυκνώνει το εθνικό κράτος ή μια νέα σχέση του δικαίου με την οικονομία που ανταγωνίζεται την πολιτική;

4. Μεταεθνικός συνταγματισμός και εκδημοκρατισμός της ευρωπαϊκής πολιτικής

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΩΔΕΚΑΤΟ

Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΕΝΩΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΜΕ ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΑ ΩΣ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΝΟΜΙΚΟΥ ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΜΟΥ

1. Νομικός πλουραλισμός, μια κοινωνιολογική έννοια ή μια κανονιστική αρχή της ενοποί-ησης των ευρωπαϊκών δικαιοταξιών;

2. H συμβολή της νομικής θεωρίας: από την υπεροχή μιας έννομης τάξης στην αυτονομία και των δύο

3. Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στην διαμόρφωση των σχέσεων της ενωσιακής τάξης με τις εθνικές και η θεωρία για την υπεροχή της

4. Η σχέση του Συντάγματος με το ενωσιακό δίκαιο και η οριοθέτηση της ενωσιακής τάξης από τα ανώτατα εθνικά δικαστήρια

4.1. Οι αντικρουόμενες θεωρητικές προσεγγίσεις για τις σχέσεις συντάγματος και ενω-σιακού δικαίου: σύγκρουση ή αλληλοπροσαρμογή;

4.2. Μια ανοιχτή αντιπαράθεση: Το δόγμα «ενόσω» του Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου της Γερμανίας και η διεκδίκηση της αρμοδιότητας της αρμοδιότητας

4.3. Μια λανθάνουσα αντιπαράθεση: το ΣτΕ και η σύγκρουση της συνταγματικής διάτα-ξης για το βασικό μέτοχο με την ευρωπαϊκή οδηγία για τη σύναψη συμβάσεων δη-μοσίων έργων

4.4. Ερμηνείες του ανταγωνισμού μεταξύ ανώτατων εθνικών δικαστηρίων και Ευρωπα-ϊκού Δικαστηρίου

5. Οι προϋποθέσεις και οι συνέπειες της αυτόνομης συνύπαρξης της ενωσιακής δικαιοτα-ξίας με τις εθνικές

6. Κανονιστικοί δίαυλοι επικοινωνίας και αρχές επίλυσης των συγκρούσεων μεταξύ ενω-σιακής και εθνικών δικαιοταξιών: πλουραλισμός και πολυπλοκότητα

6.1. Δικαιοδοτικός πλουραλισμός ή οι δικαστές, κόμβοι επικοινωνίας ενός ευρωπαϊκού δικτύου δικαιοταξιών;

6.2. Οι αρχές επίλυσης των συγκρούσεων μεταξύ ενωσιακής και εθνικών δικαιοταξιών και η αποδοχή της αβεβαιότητας της έκβασης τους

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ