Ε. Οικονομίδου, Η καταχρηστική άσκηση εμπράγματου δικαιώματος υπό το πρίσμα της αντιφατικής συμπεριφοράς εκ μέρους του ελληνικού δημοσίου, 2024
Η παρούσα μελέτη επιχειρεί να προσεγγίσει τη λειτουργία της ανακόλουθης συμπεριφοράς του ελληνικού Δημοσίου εντός της εμπράγματης δίκης, εστιάζοντας σε ειδικές εκφάνσεις αντιφατικότητας, επιχειρώντας αφενός να εξακριβώσει τις προϋποθέσεις μιας καταλογιστέας συμπεριφοράς της Διοίκησης, και αφετέρου να τυποποιήσει τα κριτήρια της ανακολουθίας εξ αφορμής της πρόσφατης απόφασης του Ανωτάτου Ακυρωτικού μας Δικαστηρίου υπ’ αριθ. 747/2022. Στο πεδίο αυτής της ανάλυσης, δεν θα μπορούσε να μην δοκιμασθεί η ανθεκτικότητα του θεσμού εντός και εκτός του πραγματικού εμπιστοσύνης (ένσταση γενικού δόλου).
Η δημιουργία και μόνο της εύλογης εμπιστοσύνης ότι το δικαίωμα του Δημοσίου δεν θα ασκηθεί δεν αρκεί για να δικαιολογήσει τη μη ανατροπή της κατάστασης που έχει δημιουργηθεί. Πέραν της εκδηλωθείσας από το Δημόσιο θετικής ενέργειας «όσον αφορά στην έκφραση της βούλησης του δικαιούχου να μην ασκήσει το δικαίωμά του», πρέπει να συντρέχουν ιδιαίτερες περιστάσεις, βαρύνουσα συμπεριφορά του Δημοσίου (διαπιστούμενη με την παραβίαση των επί μέρους αρχών δράσης της δημόσιας διοίκησης, ως η αρχή του estoppel, ή της απαγόρευσης ανάκλησης ευμενών διοικητικών πράξεων, επί παραδείγματι), οπότε αυτή και μόνη δικαιολογεί τη θυσία του δικαιώματος του τελευταίου, χωρίς να προσαπαιτείται κάτι επιπλέον για την κατάφαση της διάψευσης της εμπιστοσύνης του διοικουμένου. Τα ανωτέρω επισφράγισε η πρόσφατη ΑΠ 747/2022, η οποία ξεκαθάρισε ακόμη περισσότερο το έρεισμα της απαγόρευσης αντιφατικής συμπεριφοράς: ενώ δίδεται η εντύπωση ότι εξακολουθούμε να κινούμαστε εντός πραγματικού εμπιστοσύνης, εν τούτοις το επίπεδο βαρύνουσας αδράνειας ή αμέλειας της Διοίκησης προδιαθέτει για την εγκατάλειψη αυτού –με την αξιοποίηση του εργαλείου του Κινητού Συστήματος– που επιτυγχάνεται μέσω της εισαγωγής του οχήματος των (επί μέρους) κανόνων δικαίου αντί ή στη θέση των πραγματικών ισχυρισμών.
Edition info
Table of contents +
Πίνακας περιεχομένων
Κυριότερες συντομογραφίες
Εισαγωγή
Μέρος Α΄. Δογματική τεκμηρίωση της αρχής της απαγόρευσης καταχρηστικής συμπεριφοράς του ελληνικού δημοσίου
Κεφάλαιο Α΄. Αντιφατική συμπεριφορά και καταχρηστική άσκηση δικαιώματος – Σημεία τομής και διάκρισης
Ενότητα Ι: Η δογματική τεκμηρίωση της αρχής
Παράγραφος Α: Αντιφατική συμπεριφορά και αποδυνάμωση δικαιώματος
Α. Μεταγενέστερη αλλαγή στάσης ως αντιφατική συμπεριφορά ή ως «ειδικές συνθήκες» στην περίπτωση της αποδυνάμωσης; Οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος
Β. Αντιφατική συμπεριφορά και αναζήτηση αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ πράξεων του υποχρέου και δημιουργηθείσας κατάστασης στην αποδυνάμωση δικαιώματος – Σημεία Σύγκλισης
Παράγραφος Β: Αντιφατική Συμπεριφορά και Υπέρβαση των Κοινωνικών και Οικονομικών Ορίων του Δικαιώματος
Α. Αντιφατική συμπεριφορά και εξαίρεση από την εφαρμογή του κανόνα της διερεύνησης των υποκειμενικών ορίων της εμπιστοσύνης του υπόχρεου
Β. Αντιφατική συμπεριφορά και διερεύνηση της υποκειμενικής συμπεριφοράς του δικαιούχου;
Ενότητα ΙΙ: Αντιφατική συμπεριφορά δημοσίου και ειδικότερες εκδηλώσεις αυτής – Περιπτωσιολογία στην κτηματολογική δίκη
Παράγραφος Α: Ειδικότερες μορφές αντιφατικής συμπεριφοράς εκ μέρους του Δημοσίου στην κτηματολογική δίκη
Α. Συμπεριφορά και ενέργειες δηλωτικές ως μη κυρίων των ακινήτων
Β. Η μεταβολή της στάσης της διοίκησης
Παράγραφος Β: Αξιολόγηση ειδικών στοιχείων αντιφατικής συμπεριφοράς
Α. Η προτέρα παροχή συναίνεσης του Ελληνικού Δημοσίου
Β. Η λήψη προτέρων διαβεβαιώσεων της Διοίκησης ως αντιφατική πράξη
Κεφάλαιο Β΄ Θεωρητική θεμελίωση της ανακόλουθης καταχρηστικής συμπεριφοράς – Η σχέση του venire contra factum proprium με την διάψευση της εμπιστοσύνης – Σημεία τομής και διάκρισης
Ενότητα I: Η αντιφατική συμπεριφορά ως εκδήλωση καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος εντός πραγματικού εμπιστοσύνης
Παράγραφος Α: Αντιφατική συμπεριφορά και ιδιώτες
Α. Παράδοση της νομής στον εκ προσυμφώνου αγοραστή και κατάχρηση δικαιώματος
Β. Μη τήρηση τύπου της εμπράγματης δικαιοπραξίας και αντιφατικότητα στη διαγωγή – η αξιολόγηση της μεταβίβασης της νομής.
Παράγραφος Β: Αντιφατική συμπεριφορά και Ελληνικό Δημόσιο
Α. Αντιφατική συμπεριφορά της Διοίκησης και σιωπηρή (αντίθετη προς την καλή πίστη) πλήρωση διαλυτικής αίρεσης ή αυτοδίκαιη ανάκληση της παραχώρησης;
Β. Η εντός ευλόγου χρόνου ανάκληση ευμενών πράξεων, το πλάσμα της μη δημιουργίας εύλογης πεποίθησης, και η νομή
Β.1. Η εγκυρόχρονη ανάκληση γνωμοδοτήσεων του Συμβουλίου Δημοσίων Κτημάτων
Β.2. Η εφαρμογή της αρχής προστατευόμενης εμπιστοσύνης από τα πολιτικά δικαστήρια
Ενότητα ΙΙ: Αντιφατική συμπεριφορά ως εκδήλωση καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος εκτός πραγματικού εμπιστοσύνης
Παράγραφος Α: Αντιφατική συμπεριφορά και ένσταση γενικού δόλου.
Α. Σύζευξη μεταξύ της ένστασης γενικού δόλου dolus praeteritus και της ένστασης αντιφατικής συμπεριφοράς (dolus praesens) μέσω του θεσμού της αποδυνάμωσης – Η αξιολόγηση της βούλησης του ιδιοκτήτη για την αναγνώριση της κοινοχρησίας
Β. Παραίτηση και εγκατάλειψη της νομής του ακινήτου ως αντιφατική συμπεριφορά
Παράγραφος Β: Αντιφατική συμπεριφορά και δημόσια διοίκηση
Α. Η παραβίαση της αρχής της χρηστής διοικήσεως
Β. Η παραβίαση της αρχής της επιείκειας κατά τη δράση της δημόσιας διοίκησης και η αξιολόγηση της νομής
Μέρος Β΄. Νομολογιακή διάπλαση των κριτηρίων της καταχρηστικής συμπεριφοράς του ελληνικού δημοσίου
Κεφάλαιο Α΄. Απόπειρα τυποποίησης της αντιφατικής συμπεριφοράς του ελληνικού δημοσίου, πρόσφορης να δημιουργήσει εύλογη πεποίθηση
Ενότητα Ι: Αντιφατική συμπεριφορά και ενέργειες της διοίκησης
Παράγραφος Α: Αντιφατική συμπεριφορά και αναζήτηση της φύσης της ενέργειας του Ελληνικού Δημοσίου
Α. Η αξιολόγηση του στοιχείου της αρμοδιότητας προς έκδοση δεσμευτικών πράξεων
Β. Ο χαρακτήρας της πράξης ως προπαρασκευαστικής, διαπιστωτικής, κ.λπ. εν γένει μη εκτελεστής και οι πλημμέλειες αυτής
Παράγραφος Β: Αντιφατική συμπεριφορά και λοιπές ενέργειες της διοίκησης
Α. Η αξιολόγηση της απόκλισης ή της μη συμμόρφωσης προς τη διατύπωση γνώμης/γνωμοδότησης
Β. Η ένταξη της πράξης σε σύνθετη διοικητική ενέργεια – η συναγωγή αυτοδέσμευσης της διοίκησης ως αφετηρία αντιφατικής συμπεριφοράς
Ενότητα ΙΙ: Αντιφατικότητα της εν γένει συμπεριφοράς της διοίκησης σημειούμενης έως και την κτηματολογική δίκη
Παράγραφος Α: Αντιφατική «ενδοδιαδικαστική συμπεριφορά» του Ελληνικού Δημοσίου – Η ώσμωση με την ΑΚ 281
Α. Η αδράνεια του Ελληνικού Δημοσίου να επικαλεσθεί και να προβάλλει εγκαίρως την αξίωση εμπράγματου δικαιώματος
Β. Αντιφατική συμπεριφορά της διοίκησης στο πλαίσιο διαδοχικών δικών σε δικαστήρια διαφορετικής δικαιοδοσίας
Παράγραφος Β: Αντιφατική συμπεριφορά και «εξωδιαδικαστική συμπεριφορά» του Ελληνικού Δημοσίου. Προς μια λειτουργική ενότητα οργάνων/υπηρεσιών του Ελληνικού Δημοσίου;
Α. Διόρθωση κτηματολογικής εγγραφής και δεδικασμένο αποφάσεων άλλων δικαστηρίων επί συναφών υποθέσεων
Β. Διόρθωση κτηματολογικής εγγραφής και «ουσιαστικό δεδικασμένο» από συναφείς πράξεις της διοίκησης
Κεφάλαιο Β΄. Συμβολή της ΑΠ 747/2022 στη διάπλαση των λοιπών κριτηρίων αντιφατικής συμπεριφοράς
Ενότητα Ι: Η μη αναμενόμενη ανατροπή παγιωμένων καταστάσεων επωφελών για τον ιδιώτη και η δράση της δημόσιας διοίκησης
Παράγραφος Α: Η αδυναμία επίκλησης εκ μέρους του Ελληνικού Δημοσίου προγενέστερης πλημμελούς συμπεριφοράς του και ειδικές κατηγορίες χρήσεων ή ακινήτων
Α. Η αρχή του estoppel – Η αλλαγή χρήσης δασικών ακινήτων και δασικοί χάρτες/δασική κτηματογράφηση
Β. Η αρχή του «φαινομένου δικαίου» – Καθορισμός οριογραμμής αιγιαλού και κτηματογράφηση
Παράγραφος Β: Οι κατ’ ιδίαν ειδικώτερες θετικές και αρνητικές προϋποθέσεις της ανατροπής της παγιωμένης κατάστασης – Οι συνιστώσες της ΑΠ 747/2022
Α. Οι λοιπές προϋποθέσεις της απαγόρευσης ανατροπής παγιωμένης κατάστασης
Β. Η κατ’ιδίαν τεκμηρίωση των προϋποθέσεων απαγόρευσης αντιφατικής συμπεριφοράς, ως εξάγονται από την ΑΠ 747/2022 και τη συναφή ΑΠ 953/2023
Ενότητα ΙΙ: Η μη απαίτηση αφόρητα δυσμενών συνεπειών
Παράγραφος Α: Η επιχειρούμενη από τη νομολογία διάκριση μεταξύ του βάρους της απόδειξης και του βάρους επίκλησης των δυσμενών συνεπειών και η αντιφατική συμπεριφορά της Διοίκησης
Α. Το βάρος της επίκλησης των επαχθών συνεπειών
Β. Η Απόδειξη της επέλευσης επαχθών συνεπειών
Παράγραφος Β: Κινούμαστε άραγε εκτός πραγματικού εμπιστοσύνης;.
Α. Η συναθροιζόμενη μακρά αδράνεια της διοίκησης
Β. Η δράση της δημόσιας διοίκησης ως imperium και η μεταστροφή της σε fiscus
Συμπέρασμα
Παράρτημα Δικαστικών Αποφάσεων
1. ΑΠ 1147/2023 (Γ΄τμήμα)
2. ΑΠ 41/2022 (Δ’ τμήμα)
3. ΜΕφΑιγ 8/2022
4. ΜΠρΤρικ 75/2021
5. ΜΕφΘεσ 357/2020
6. ΜΕφΛαρ 310/2019
7. ΑΠ 553/2017 (Γ΄τμήμα)
8. ΤρΕφΘεσ 2250/2012
Βιβλιογραφία
Εγχειρίδια – Μονογραφίες – Συγγράμματα
Αρθρογραφία – Γνωμοδοτήσεις
Διπλωματικές εργασίες
Νομολογία – Γνωμοδοτήσεις
Content type
Categories
Related editions
