Ε. Κουτούπα-Ρεγκάκου, Δίκαιο του περιβάλλοντος, 3η έκδ., 2008

ΕΙΣΑΓΩΓΉ

§ 1. Η προστασία του περιβάλλοντος

Α. Η κατάσταση του περιβάλλοντος σήμερα

Β. Περιβάλλον και συγγενείς έννοιες

1. Η έννοια του περιβάλλοντος

2. Ανθρωποκεντρική και οικοκεντρική προστασία

3. Άλλες έννοιες

§ 2. Το δίκαιο του περιβάλλοντος

Α. Το δίκαιο του περιβάλλοντος ως διακλαδικό δίκαιο – Σημεία τομής του δικαίου του περιβάλλοντος με άλλους δικαιικούς κλάδους

1. Σημεία τομής με κλάδους εκτός του δημοσίου δικαίου

2. Σημεία τομής με κλάδους του δημοσίου δικαίου

Β. Το δίκαιο του περιβάλλοντος ως αυτόνομος κλάδος του δημοσίου δικαίου

1. Η αυτονόμηση του δικαίου του περιβάλλοντος – στοιχεία της αυτονομίας

2. Θεμελιώδεις διακρίσεις του δικαίου του περιβάλλοντος

α. Διακρίσεις του δικαίου του περιβάλλοντος

β. Γενικό και ειδικό δίκαιο του περιβάλλοντος – η επιλογή του παρόντος εγχειριδίου

Γ. Ορισμός και χαρακτηριστικά γνωρίσματα του δικαίου του περιβάλλοντος

1. Ορισμός του δικαίου του περιβάλλοντος

2. Χαρακτηριστικά του δικαίου του περιβάλλοντος #ριστικά γνωρίσματα του δικαίου του περιβάλλοντος

α. Δίκαιο με διακλαδικό (οριζόντιο) και διεπιστημονικό χαρακτήρα

β. Δίκαιο με έντονο τεχνικό χαρακτήρα

γ. Δίκαιο με προγραμματικό και κατευθυντήριο χαρακτήρα

δ. H πολυνομία και η ανάγκη ενός κώδικα περιβάλλοντος

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Ι. Το Σύνταγμα

§ 1. Οι συνταγματικές διατάξεις

Α. Το άρθρο

Β. Η έννοια του περιβαλλοντικού Συντάγματος

Γ. Το ειδικό κανονιστικό περιεχόμενο του άρθρου 24 Συντ.

§ 2. Περιεχόμενο της συνταγματικής προστασίας: έκταση και όρια

Α. Έκταση της προστασίας

1. Η μικτή φύση του δικαιώματος στο περιβάλλον

2. Το περιεχόμενο της υποχρέωσης του κράτους

α. Η τριπολική ή πολυγωνική σχέση μεταξύ διοίκησης, οχλούντος και τρίτου

β. Η αρχή της συνεκτίμησης των δικαιωμάτων των τρίτων

Β. Όρια της προστασίας

1. Η αόριστη έννοια του γενικού ή δημοσίου συμφέροντος

2. Τα κλασικά ατομικά δικαιώματα

ΙΙ. Ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο του περιβάλλοντος

§ 1. Ευρωπαϊκό δίκαιο του περιβάλλοντος

Α. Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα του περιβάλλοντος

Β. Οι διατάξεις των Συνθηκών

Γ. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

§ 2. Διεθνές δίκαιο του περιβάλλοντος

Α. Οι γενικές αρχές του διεθνούς δικαίου του περιβάλλοντος

Β. Οι διεθνείς συμβάσεις

ΙΙΙ. Γενικές αρχές

§1. Οι αρχές της πρόληψης και της προφύλαξης

Α. Η αρχή της πρόληψης

Β. Η αρχή της προφύλαξης

Γ. Τα στάδια της αρχής της προφύλαξης

1. Η επιστημονική αξιολόγηση

2. Ο καθορισμός του επιθυμητού επιπέδου προστασίας

Δ. Συγγενείς αρχές

1. Αρχή της καταπολέμησης της μόλυνσης κατά προτεραιότητα στην πηγή

2. Η αρχή «εν αμφιβολία υπέρ της ασφάλειας»

3. Η αρχή του ελέγχου σε όλη τη διαδικασία παραγωγής

§ 2. Η αρχή της βιωσιμότητας ή της αειφορίας

Α. Περιεχόμενο

Β. Αρχή της βιωσιμότητας ή της βιώσιμης ανάπτυξης;

Γ. Συγγενείς αρχές

1. Η αρχή της ήπιας ανάπτυξης

2. Η αρχή του σεβασμού της φέρουσας ικανότητας των οικοσυστημάτων

3. Η αρχή της διατήρησης της ικανότητας ανασύστασης ή αποκατάστασης του φυσικού κεφαλαίου

4. Η αρχή του περιβαλλοντικού κεκτημένου

5. Οι κοινοτικές αρχές της ενσωμάτωσης και του υψηλού επιπέδου προστασίας

α. Η αρχή της ενσωμάτωσης

β. Η αρχή του υψηλού επιπέδου προστασίας

§ 3. Ο ρυπαίνων πληρώνει

Α. Περιεχόμενο της αρχής

Β. Η αντίστροφη αρχή της ανάληψης του κόστους από το κοινωνικό σύνολο

§ 4. Οι αρχές ή ρήτρες ευελιξίας και η αρχή της αναζήτησης της προσφορότερης για το περιβάλλον τεχνικής λύσης

Α. Οι αρχές ή ρήτρες ευελιξίας

1. Η αρχή της στάθμισης κόστους-οφέλους

2. Η αρχή της διαβάθμισης της προστασίας του περιβάλλοντος

3. Η αρχή της αντιστάθμισης

Β. Ο σκεπτικισμός γύρω από την καθιέρωση των αρχών ευελιξίας

Γ. Η αρχή της αναζήτησης της προσφορότερης για το περιβάλλον τεχνικής λύσης

§ 5. Η αρχή της συνεργασίας ή της συμμετοχής των πολιτών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΜΕΣΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Ι. Προστασία του περιβάλλοντος μέσω της κλασικής διοικητικής

διαδικασίας

§ 1. Η εξέλιξη της διοικητικής πράξης στο δίκαιο του

περιβάλλοντος

Α. Η διοικητική άδεια

1. Η διοικητική άδεια ως μέσο προληπτικού ελέγχου της ιδιωτικής δραστηριότητας

2. Ο ρόλος των πρόσθετων ορισμών στην εξέλιξη της διοικητικής άδειας

Β. Η διοικητική πράξη με πρόσθετο ορισμό: μια σύγχρονη πράξη ρυθμιστικής διοίκησης στην υπηρεσία της προστασίας του περιβάλλοντος

1. Η δημιουργία έννομης σχέσης δημοσίου δικαίου

2. Η πράξη με πρόσθετο όρο ως πράξη με διπλή ή μικτή

ενέργεια

§ 2. Δικαίωμα πληροφόρησης και πρόσβασης στα διοικητικά στοιχεία

§ 3. Δημόσιες συμβάσεις–συνεκτίμηση των περιβαλλοντικών κριτηρίων κατά την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων

ΙΙ. Προστασία του περιβάλλοντος μέσω ειδικής διοικητικής διαδικασίας: η διαδικασία εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων

§ 1. Το κοινοτικό θεσμικό πλαίσιο

Α. Οι κοινοτικές οδηγίες

1. Τα κείμενα

α. Η οδηγία 85/337/ΕΟΚ

β. Η οδηγία 97/11/ΕΚ

γ. Η οδηγία 2001/42/EΚ

δ. Η οδηγία 2003/35/ΕΚ

2. Οι αρχές που διέπουν την διαδικασία εκτίμησης

α. Η αρχή της έγκαιρης εκτίμησης

β. Η αρχή της συνολικής ή σφαιρικής εκτίμησης

γ. Η αρχή της διαβάθμισης των επιπτώσεων

Β. Τα τρία βασικά σημεία της διαδικασίας εκτίμησης

1. Η επιλογή των έργων που υποβάλλονται σε προηγούμενη εκτίμηση

α. Έννοια της επιλογής

β. Οι αλλαγές που επέφερε στην επιλογή η οδηγία 97/11/ΕΚ

γ. Εξαιρέσεις από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας

2. Θεματικό πεδίο-περιεχόμενο της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων

α. Έννοια του θεματικού πεδίου

β. Οι αλλαγές που επέφερε στην οριοθέτηση του θεματικού πεδίου η οδηγία 97/11/ΕΚ

3. Ανασκόπηση των περιβαλλοντικών πληροφοριών

Γ. Η δομή της διαδικασίας κατά τις κοινοτικές οδηγίες

1. Προδικασία

2. Η πράξη έγκρισης – ειδικό βάρος της εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων

3. Δημοσιότητα – ο ρόλος του κοινού

§2. Η διαδικασία εκτίμησης κατά το ελληνικό δίκαιο

Α. Τα κείμενα μετατροπής της οδηγίας στο ελληνικό δίκαιο

1. Ο νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος

2. Οι υπουργικές αποφάσεις του

3. Ο ν. 3010/02

4. Οι υπουργικές αποφάσεις του

Β. Τα τρία βασικά σημεία της διαδικασίας εκτίμησης

1. Επιλογή–κατάταξη των έργων σε κατηγορίες

2. Οριοθέτηση του θεματικού πεδίου

3. Ανασκόπηση των περιβαλλοντικών πληροφοριών

Γ. Η διαδικασία Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Ε.Π.Ο.)

1. Η προδικασία

2. Η Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων (Ε.Π.Ο.)

α. Η Ε.Π.Ο., πράξη με πρόσθετους όρους

β. Η σημασία της Ε.Π.Ο.

3. Δημοσιότητα

α. Δημοσιότητα της Π.Π.Ε.Α. και της Μ.Π.Ε.

β. Δημοσιότητα της Ε.Π.Ο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΜΜΕΣΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Ι. Μηχανισμοί που βασίζονται στην οικονομία της αγοράς

1. Περιβαλλοντικές συμφωνίες

2. Περιβαλλοντικοί φόροι και τέλη

3. Περιβαλλοντική ευθύνη

4. Οικολογικό σήμα

5. Κοινοτικό σύστημα οικολογικής διαχείρισης και οικολογικού

ελέγχου

6. Ελάχιστα κριτήρια περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων

7. Περιβαλλοντικά προγράμματα χρηματοδότησης

ΙΙ. Προς μια ολοκληρωμένη προστασία του περιβάλλοντος

§ 1. Ολοκληρωμένη προστασία του περιβάλλοντος

Α. Η οδηγία 96/61/ΕΚ

1. Βασικές έννοιες της οδηγίας

2. Η άδεια της οδηγίας 96/61

Β. Ένα παράδειγμα ολοκληρωμένης προστασίας: η Ολοκληρωµένη Πολιτική Προϊόντων (Ο.Π.Π.)

§ 2. Η ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής πολιτικής στις λοιπές κοινοτικές πολιτικές

1. Πολιτικές στους τομείς της γεωργίας, των μεταφορών και της ενέργειας

2. Πολιτικές στους υπόλοιπους τομείς

3. Η στρατηγική υπέρ της αειφόρου ανάπτυξης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

§ 1. Πρόσβαση στην δικαστική προστασία

Α. Η ευρύτητα του εννόμου συμφέροντος

Β. Η σύμβαση του Άαρχους

§ 2. Το πρόβλημα του δικαστικού ελέγχου των αποφάσεων που αφορούν το περιβάλλον

Α. Τα ευρέα περιθώρια ουσιαστικής εκτίμησης της διοίκησης

1. Δίκαιο και τεχνική

2. Το ζήτημα της αντικειμενικότητας των τεχνικών κρίσεων

Β. Έκταση και όρια του δικαστικού ελέγχου

1. Έκταση του ελέγχου: έλεγχος νομιμότητας της κρίσης του διοικητικού οργάνου

2. Όρια του δικαστικού ελέγχου

α. Έλεγχος ακραίων ορίων: οι αρχές της υπέρβασης των ακραίων ορίων, της στάθμισης κόστους-οφέλους και του πρόδηλου σφάλματος εκτίμησης.

β. Προς έναν έλεγχο της ευλογοφάνειας

ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΔΙΚΑΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ

Α. Διεθνή κείμενα

1. Η Σύμβαση για την προστασία των υγροτόπων διεθνούς σημασίας της 2ας Ιανουαρίου 1971 (Σύμβαση Ραμσάρ)

2. Η Σύμβαση για την προστασία της παγκόσμιας, πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς της 23ης Νοεμβρίου

3. Η Σύμβαση για το διεθνές εμπόριο άγριων ειδών πανίδας και χλωρίδας που απειλούνται με εξαφάνιση της 3ης Μαρτίου 1973 (σύμβαση CITES)

4. Η Σύμβαση της Βόννης για τη διατήρηση των αποδημητικών ειδών της 23ης Ιουνίου

5. Η Σύμβαση της Βέρνης για τη διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης της 19ης Σεπτεμβρίου

6. Η Σύμβαση για τη βιοποικιλότητα του Ρίο ντε Τζανέιρο της 5ης Ιουνίου

7. Άλλες διεθνείς συμβάσεις

Β. Κοινοτική νομοθεσία

1. Η κοινοτική νομοθεσία για την προστασία της χλωρίδας και

πανίδας

α. Η οδηγία 79/409/ΕΟΚ περί της διατηρήσεως των αγρίων

πτηνών

β. Η οδηγία περί οικοτόπων 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των

φυσικών ενδιαιτημάτων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας

γ. Άλλα σχετικά νομοθετήματα

2. Η κοινοτική νομοθεσία για την προστασία των δασών

α. Ο κανονισμός 3528/86 για την προστασία των δασών στην Κοινότητα από την ατμοσφαιρική ρύπανση και ο κανονισμός 2158/92 για την πυροπροστασία των κοινοτικών δασών

β. Ο κανονισμός 2152/03 για την παρακολούθηση των δασών και των περιβαλλοντικών αλληλεπιδράσεων στην Κοινότητα (Έμφαση στα δάση)

3. Προστασία του εδάφους

3.1. Η ανάγκη προστασίας του εδάφους

3.2. Θεματική στρατηγική για την προστασία του εδάφους

Γ. Ελληνική νομοθεσία

1. Η συνταγματική προστασία

2. Ο Δασικός Κώδικας (ν.δ. 86/69), ο ν. 998/79 περί προστασίας

των δασών και των εθνικών εκτάσεων της χώρας, ο ν. 1650/86 και ο ν. 3208/03

α. Διατάξεις προστασίας των δασών

β. Διατάξεις προστασίας της χλωρίδας και πανίδας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΔΙΚΑΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ

§ 1. Προστασία της ατμόσφαιρας και του κλίματος

Α. Διεθνή κείμενα

Β. Κοινοτική νομοθεσία

1. Προστασία της ατμόσφαιρας

α. Η οδηγία 84/360/ΕΟΚ σχετικά με την καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από βιομηχανικές εγκαταστάσεις

β. Η οδηγία 88/609/ΕΟΚ για τον περιορισμό στην ατμόσφαιρα των εκπομπών διοξειδίου του θείου, οξειδίων του αζώτου και σωματιδίων, που προέρχονται από τη λειτουργία μεγάλων εγκαταστάσεων καύσης

γ. Η οδηγία 92/72/ΕΟΚ σχετικά με την ατμοσφαιρική ρύπανση από το όζον

δ. Η οδηγία 96/62/ΕΚ για την εκτίμηση και τη διαχείριση της ποιότητας του περιβάλλοντος αέρα.

ε. Η οδηγία 98/70/ΕΚ σχετικά με την ποιότητα των καυσίμων βενζίνης και ντίζελ

στ. Η οδηγία 99/13/ΕΚ σχετικά με τον περιορισμό της εκπομπής πτητικών οργανικών ενώσεων που οφείλονται στη χρήση οργανικών διαλυτών σε ορισμένες δραστηριότητες και εγκαταστάσεις

ζ. Η οδηγία 2001/81/ΕΚ σχετικά με εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών για ορισμένους ατμοσφαιρικούς ρύπους

2. Προστασία του κλίματος

3. Προστασία από τις ηχητικές οχλήσεις

Γ. Εθνική νομοθεσία

1. Προστασία της ατμόσφαιρας

α. Το π.δ. 1180/81 «Περί ρυθμίσεως θεμάτων αναγομένων εις τα της ιδρύσεως και λειτουργίας βιομηχανιών, βιοτεχνιών, πάσης φύσεως μηχανολογικών εγκαταστάσεων και αποθηκών και της εκ τούτων διασφαλίσεως περιβάλλοντος εν γένει»

β. Ο ν. 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος

γ. Ο ν. 2052/92 «Μέτρα για την αντιμετώπιση του νέφους και πολεοδομικές ρυθμίσεις»

δ. Άλλα σχετικά νομοθετήματα και μέτρα

2. Προστασία από τις ηχητικές οχλήσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΔΙΚΑΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΩΝ

1. Σημασία και χρήσεις των υδάτων

2. Η βασική διάκριση των υδάτων σε υπόγεια και επιφανειακά

α. Υπόγεια ύδατα

β. Επιφανειακά ύδατα

3. Ειδικότερα: η σημασία των υγροτόπων

Α. Διεθνή κείμενα

Ι. Προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος

ΙΙ. Προστασία των διεθνών υδάτων

ΙΙΙ. Προστασία των υγροτόπων

Β. Κοινοτική νομοθεσία

Ι. Προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος

ΙΙ. Προστασία των υδάτων

1. Οι κοινοτικές ρυθμίσεις για την προστασία των υδάτων πριν από την οδηγία-πλαίσιο

2. Η οδηγία-πλαίσιο για τα νερά

α. Περιεχόμενο της οδηγίας

β. Η διαχείριση σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού

γ. Η θέσπιση ποιοτικών στόχων για την επίτευξη της «καλής κατάστασης» των υδάτων

δ. Τα Σχέδια Διαχείρισης ως κεντρικό εργαλείο της οδηγίας-πλαίσιο

ε. Η αναγνώριση του νερού ως οικονομικού αγαθού και η αρχή της ανάκτησης του κόστους

3. Η ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο

ΙΙΙ. Τομεακές οδηγίες για τα ύδατα και οι πράξεις ενσωμάτωσής τους στο εθνικό δίκαιο

1. Η οδηγία 2006/11/ΕΚ για την προστασία του υδατικού περιβάλλοντος από τις επικίνδυνες ουσίες

2. Η οδηγία 80/68/ΕΟΚ για προστασία των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση

3. Η οδηγία 98/83/ΕΚ για την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης

4. Η οδηγία 91/676/ΕΟΚ για τη νιτρορρύπανση

5. Η οδηγία 76/160/ΕΟΚ για τα ύδατα κολύμβησης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Α. Διεθνή κείμενα

1. Η Σύμβαση της Βασιλείας

α. Περιεχόμενο της Σύμβασης

β. Μεταφορά στο εσωτερικό δίκαιο

2. Η Σύμβαση Λομέ

Β. Κοινοτική νομοθεσία

Ι. Βασικές αρχές κοινοτικής πολιτικής στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων

1. Η αρχή της πρόληψης

2. Η αρχή της επαναχρησιμοποίησης/ ανακύκλωσης των προϊόντων

3. Η αρχή της βελτίωσης της τελικής διάθεσης και της επιτήρησης

ΙΙ. Οι κοινοτικές ρυθμίσεις διαχείρισης των αποβλήτων

1. Η οδηγία-πλαίσιο 2006/12/ΕΚ

α. Περιεχόμενο και σκοπός της οδηγίας

β. Ορισμοί

γ. Δημιουργία κατάλληλου δικτύου εγκαταστάσεων διάθεσης

δ. Σχέδια Διαχείρισης

ε. Επιχειρήσεις διάθεσης αποβλήτων

στ. Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει»

ζ. Ενσωμάτωση της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο

2. Κοινοτική στρατηγική για την πρόληψη και την ανακύκλωση των αποβλήτων

3. Η οδηγία 1999/31/ΕΚ περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων

α. Περιεχόμενο της οδηγίας

β. Ενσωμάτωση της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο

4. Η οδηγία 91/689/ΕΟΚ για τα επικίνδυνα απόβλητα

α. Περιεχόμενο της οδηγίας

β. Ενσωμάτωση της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο

5. Η οδηγία 91/271/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21.05.91 για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων

6. Ο κανονισμός 259/1993/ΕΟΚ για τη μεταφορά αποβλήτων μεταξύ κρατών μελών

7. Η οδηγία 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας

α. Περιεχόμενο της οδηγίας

β. Η ενσωμάτωση της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο

8. Η οδηγία 2000/76/ΕΚ σχετικά με την αποτέφρωση των αποβλήτων

α. Περιεχόμενο της οδηγίας

β. Ενσωμάτωση της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο

9. Η οδηγία 2000/53/ΕΚ για τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους

α. Περιεχόμενο της οδηγίας

β. Ενσωμάτωση της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο τωση της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο

10. Λοιπές οδηγίες

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

Η κοινοτική νομοθεσία για την προστασία από τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ)

1. Το διεθνές πλαίσιο: το Πρωτόκολλο της Καρθαγένης

2. Η κοινοτική νομοθεσία

α. Οι οδηγίες 90/219 σχετικά με τους γενετικά τροποιημένους μικροοργανισμούς και 90/220 σχετικά με την ελευθέρωση των ΓΤΟ

β. Οι κανονισμοί 1829 και 1830/2003 σχετικά με την ιχνηλασιμότητα και την επισήμανση γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών και την ιχνηλασιμότητα τροφίμων και ζωοτροφών που παράγονται από γενετικώς τροποποιημένους οργανισμούς, καθώς και για την τροποποίηση της οδηγίας 2001/18/ΕΚ

γ. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1946/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Ιουλίου 2003, για τις διασυνοριακές διακινήσεις γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών

δ. Η οδηγία 2001/18/ΕΚ για τη σκόπιμη ελευθέρωση γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών στο περιβάλλον και την κατάργηση της οδηγίας 90/220/ΕΟΚ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική Βιβλιογραφία

Αλλοδαπή Βιβλιογραφία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΜΕΣΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Ι. Προστασία του περιβάλλοντος μέσω της κλασικής διοικητικής
διαδικασίας
§ 1. Η εξέλιξη της διοικητικής πράξης στο δίκαιο του
περιβάλλοντος
Α. Η διοικητική άδεια
1. Η διοικητική άδεια ως μέσο προληπτικού ελέγχου της ιδιωτικής δραστηριότητας
2. Ο ρόλος των πρόσθετων ορισμών στην εξέλιξη της διοικητικής άδειας
Β. Η διοικητική πράξη με πρόσθετο ορισμό: μια σύγχρονη πράξη ρυθμιστικής διοίκησης στην υπηρεσία της προστασίας του περιβάλλοντος
1. Η δημιουργία έννομης σχέσης δημοσίου δικαίου
2. Η πράξη με πρόσθετο όρο ως πράξη με διπλή ή μικτή
ενέργεια
§ 2. Δικαίωμα πληροφόρησης και πρόσβασης στα διοικητικά
στοιχεία
§ 3. Δημόσιες συμβάσεις–συνεκτίμηση των περιβαλλοντικών
κριτηρίων κατά την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων
ΙΙ. Προστασία του περιβάλλοντος μέσω ειδικής διοικητικής διαδικασίας: η διαδικασία εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων
§ 1. Το κοινοτικό θεσμικό πλαίσιο
Α. Οι κοινοτικές οδηγίες
1. Τα κείμενα
α. Η οδηγία 85/337/ΕΟΚ
β. Η οδηγία 97/11/ΕΚ
γ. Η οδηγία 2001/42/EΚ
δ. Η οδηγία 2003/35/ΕΚ
2. Οι αρχές που διέπουν την διαδικασία εκτίμησης
α. Η αρχή της έγκαιρης εκτίμησης
β. Η αρχή της συνολικής ή σφαιρικής εκτίμησης
γ. Η αρχή της διαβάθμισης των επιπτώσεων
Β. Τα τρία βασικά σημεία της διαδικασίας εκτίμησης
1. Η επιλογή των έργων που υποβάλλονται σε προηγούμενη εκτίμηση
α. Έννοια της επιλογής
β. Οι αλλαγές που επέφερε στην επιλογή η οδηγία 97/11/ΕΚ
γ. Εξαιρέσεις από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας
2. Θεματικό πεδίο-περιεχόμενο της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων
α. Έννοια του θεματικού πεδίου
β. Οι αλλαγές που επέφερε στην οριοθέτηση του θεματικού πεδίου η οδηγία 97/11/ΕΚ
3. Ανασκόπηση των περιβαλλοντικών πληροφοριών
Γ. Η δομή της διαδικασίας κατά τις κοινοτικές οδηγίες
1. Προδικασία
2. Η πράξη έγκρισης – ειδικό βάρος της εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων
3. Δημοσιότητα – ο ρόλος του κοινού
§2. Η διαδικασία εκτίμησης κατά το ελληνικό δίκαιο
Α. Τα κείμενα μετατροπής της οδηγίας στο ελληνικό δίκαιο
1. Ο νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος
2. Οι υπουργικές αποφάσεις του 1990
3. Ο ν. 3010/02
4. Οι υπουργικές αποφάσεις του 2002-2003
Β. Τα τρία βασικά σημεία της διαδικασίας εκτίμησης
1. Επιλογή–κατάταξη των έργων σε κατηγορίες
2. Οριοθέτηση του θεματικού πεδίου
3. Ανασκόπηση των περιβαλλοντικών πληροφοριών
Γ. Η διαδικασία Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Ε.Π.Ο.)
1. Η προδικασία
2. Η Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων (Ε.Π.Ο.)
α. Η Ε.Π.Ο., πράξη με πρόσθετους όρους
β. Η σημασία της Ε.Π.Ο.
3. Δημοσιότητα
α. Δημοσιότητα της Π.Π.Ε.Α. και της Μ.Π.Ε.
β. Δημοσιότητα της Ε.Π.Ο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΜΜΕΣΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Ι. Μηχανισμοί που βασίζονται στην οικονομία της αγοράς
1. Περιβαλλοντικές συμφωνίες
2. Περιβαλλοντικοί φόροι και τέλη
3. Περιβαλλοντική ευθύνη
4. Οικολογικό σήμα
5. Κοινοτικό σύστημα οικολογικής διαχείρισης και οικολογικού
ελέγχου
6. Ελάχιστα κριτήρια περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων
7. Περιβαλλοντικά προγράμματα χρηματοδότησης
ΙΙ. Προς μια ολοκληρωμένη προστασία του περιβάλλοντος
§ 1. Ολοκληρωμένη προστασία του περιβάλλοντος
Α. Η οδηγία 96/61/ΕΚ
1. Βασικές έννοιες της οδηγίας
2. Η άδεια της οδηγίας 96/61
Β. Ένα παράδειγμα ολοκληρωμένης προστασίας: η Ολοκληρωµένη Πολιτική Προϊόντων (Ο.Π.Π.)
§ 2. Η ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής πολιτικής στις λοιπές κοινοτικές πολιτικές
1. Πολιτικές στους τομείς της γεωργίας, των μεταφορών και της ενέργειας
2. Πολιτικές στους υπόλοιπους τομείς
3. Η στρατηγική υπέρ της αειφόρου ανάπτυξης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

§ 1. Πρόσβαση στην δικαστική προστασία
Α. Η ευρύτητα του εννόμου συμφέροντος
Β. Η σύμβαση του Άαρχους
§ 2. Το πρόβλημα του δικαστικού ελέγχου των αποφάσεων που αφορούν το περιβάλλον
Α. Τα ευρέα περιθώρια ουσιαστικής εκτίμησης της διοίκησης
1. Δίκαιο και τεχνική
2. Το ζήτημα της αντικειμενικότητας των τεχνικών κρίσεων
Β. Έκταση και όρια του δικαστικού ελέγχου
1. Έκταση του ελέγχου: έλεγχος νομιμότητας της κρίσης του διοικητικού οργάνου
2. Όρια του δικαστικού ελέγχου
α. Έλεγχος ακραίων ορίων: οι αρχές της υπέρβασης των ακραίων ορίων, της στάθμισης κόστους-οφέλους και του πρόδηλου σφάλματος εκτίμησης.
β. Προς έναν έλεγχο της ευλογοφάνειας
ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΔΙΚΑΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ
ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ

Α. Διεθνή κείμενα
1. Η Σύμβαση για την προστασία των υγροτόπων διεθνούς σημασίας της 2ας Ιανουαρίου 1971 (Σύμβαση Ραμσάρ)
2. Η Σύμβαση για την προστασία της παγκόσμιας, πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς της 23ης Νοεμβρίου 1972
3. Η Σύμβαση για το διεθνές εμπόριο άγριων ειδών πανίδας και χλωρίδας που απειλούνται με εξαφάνιση της 3ης Μαρτίου 1973 (σύμβαση CITES)
4. Η Σύμβαση της Βόννης για τη διατήρηση των αποδημητικών ειδών της 23ης Ιουνίου 1979
5. Η Σύμβαση της Βέρνης για τη διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης της 19ης Σεπτεμβρίου 1979
6. Η Σύμβαση για τη βιοποικιλότητα του Ρίο ντε Τζανέιρο της 5ης Ιουνίου 1992
7. Άλλες διεθνείς συμβάσεις
Β. Κοινοτική νομοθεσία
1. Η κοινοτική νομοθεσία για την προστασία της χλωρίδας και
πανίδας
α. Η οδηγία 79/409/ΕΟΚ περί της διατηρήσεως των αγρίων
πτηνών
β. Η οδηγία περί οικοτόπων 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των
φυσικών ενδιαιτημάτων καθώς και της άγριας πανίδας και
χλωρίδας
γ. Άλλα σχετικά νομοθετήματα
2. Η κοινοτική νομοθεσία για την προστασία των δασών
α. Ο κανονισμός 3528/86 για την προστασία των δασών στην Κοινότητα από την ατμοσφαιρική ρύπανση και ο κανονισμός 2158/92 για την πυροπροστασία των κοινοτικών δασών
β. Ο κανονισμός 2152/03 για την παρακολούθηση των δασών και των περιβαλλοντικών αλληλεπιδράσεων στην Κοινότητα (Έμφαση στα δάση)
Γ. Ελληνική νομοθεσία
1. Η συνταγματική προστασία
2. Ο Δασικός Κώδικας (ν.δ. 86/69), ο ν. 998/79 περί προστασίας
των δασών και των εθνικών εκτάσεων της χώρας, ο ν. 1650/86 και ο ν. 3208/03
α. Διατάξεις προστασίας των δασών
β. Διατάξεις προστασίας της χλωρίδας και πανίδας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
ΔΙΚΑΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ

Α. Διεθνή κείμενα
Β. Κοινοτική νομοθεσία
1. Προστασία της ατμόσφαιρας
α. Η οδηγία 84/360/ΕΟΚ σχετικά με την καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από βιομηχανικές εγκαταστάσεις
β. Η οδηγία 88/609/ΕΟΚ για τον περιορισμό στην ατμόσφαιρα των εκπομπών διοξειδίου του θείου, οξειδίων του αζώτου και σωματιδίων, που προέρχονται από τη λειτουργία μεγάλων εγκαταστάσεων καύσης
γ. Η οδηγία 92/72/ΕΟΚ σχετικά με την ατμοσφαιρική ρύπανση από το όζον
δ. Η οδηγία 96/62/ΕΚ για την εκτίμηση και τη διαχείριση της ποιότητας του περιβάλλοντος αέρα.
ε. Η οδηγία 98/70/ΕΚ σχετικά με την ποιότητα των καυσίμων βενζίνης και ντίζελ
στ. Η οδηγία 99/13/ΕΚ σχετικά με τον περιορισμό της εκπομπής πτητικών οργανικών ενώσεων που οφείλονται στη χρήση οργανικών διαλυτών σε ορισμένες δραστηριότητες και εγκαταστάσεις
ζ. Η οδηγία 2001/81/ΕΚ σχετικά με εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών για ορισμένους ατμοσφαιρικούς ρύπους
2. Προστασία του κλίματος
3. Προστασία από τις ηχητικές οχλήσεις
Γ. Εθνική νομοθεσία
1. Προστασία της ατμόσφαιρας
α. Το π.δ. 1180/81 «Περί ρυθμίσεως θεμάτων αναγομένων
εις τα της ιδρύσεως και λειτουργίας βιομηχανιών, βιοτεχνιών, πάσης φύσεως μηχανολογικών εγκαταστάσεων και αποθηκών και της εκ τούτων διασφαλίσεως περιβάλλοντος εν γένει»
β. Ο ν. 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος
γ. Ο ν. 2052/92 «Μέτρα για την αντιμετώπιση του νέφους και πολεοδομικές ρυθμίσεις»
δ. Άλλα σχετικά νομοθετήματα και μέτρα
2. Προστασία από τις ηχητικές οχλήσεις
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
ΔΙΚΑΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΩΝ

1. Σημασία και χρήσεις των υδάτων
2. Η βασική διάκριση των υδάτων σε υπόγεια και επιφανειακά
α. Υπόγεια ύδατα
β. Επιφανειακά ύδατα
3. Ειδικότερα: η σημασία των υγροτόπων
Α. Διεθνή κείμενα
Ι. Προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος
ΙΙ. Προστασία των διεθνών υδάτων
ΙΙΙ. Προστασία των υγροτόπων
Β. Κοινοτική νομοθεσία
Ι. Προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος
ΙΙ. Προστασία των υδάτων
1. Οι κοινοτικές ρυθμίσεις για την προστασία των υδάτων πριν από την οδηγία-πλαίσιο
2. Η οδηγία-πλαίσιο για τα νερά
α. Περιεχόμενο της οδηγίας
β. Η διαχείριση σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού
γ. Η θέσπιση ποιοτικών στόχων για την επίτευξη της «καλής κατάστασης» των υδάτων
δ. Τα Σχέδια Διαχείρισης ως κεντρικό εργαλείο της οδηγίας-πλαίσιο
ε. Η αναγνώριση του νερού ως οικονομικού αγαθού και η αρχή της ανάκτησης του κόστους
3. Η ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο
ΙΙΙ. Τομεακές οδηγίες για τα ύδατα και οι πράξεις ενσωμάτωσής τους στο εθνικό δίκαιο
1. Η οδηγία 2006/11/ΕΚ για την προστασία του υδατικού περιβάλλοντος από τις επικίνδυνες ουσίες
2. Η οδηγία 80/68/ΕΟΚ για προστασία των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση
3. Η οδηγία 98/83/ΕΚ για την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης
4. Η οδηγία 91/676/ΕΟΚ για τη νιτρορρύπανση
5. Η οδηγία 76/160/ΕΟΚ για τα ύδατα κολύμβησης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Α. Διεθνή κείμενα
1. Η Σύμβαση της Βασιλείας
α. Περιεχόμενο της Σύμβασης
β. Μεταφορά στο εσωτερικό δίκαιο
2. Η Σύμβαση Λομέ IV
Β. Κοινοτική νομοθεσία
Ι. Βασικές αρχές κοινοτικής πολιτικής στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων
1. Η αρχή της πρόληψης
2. Η αρχή της επαναχρησιμοποίησης/ ανακύκλωσης των προϊόντων
3. Η αρχή της βελτίωσης της τελικής διάθεσης και της επιτήρησης
ΙΙ. Οι κοινοτικές ρυθμίσεις διαχείρισης των αποβλήτων
1. Η οδηγία-πλαίσιο 2006/12/ΕΚ
α. Περιεχόμενο και σκοπός της οδηγίας
β. Ορισμοί
γ. Δημιουργία κατάλληλου δικτύου εγκαταστάσεων διάθεσης
δ. Σχέδια Διαχείρισης
ε. Επιχειρήσεις διάθεσης αποβλήτων
στ. Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει»
ζ. Ενσωμάτωση της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο
2. Η οδηγία 1999/31/ΕΚ περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων
α. Περιεχόμενο της οδηγίας
β. Ενσωμάτωση της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο
3. Η οδηγία 91/689/ΕΟΚ για τα επικίνδυνα απόβλητα
α. Περιεχόμενο της οδηγίας
β. Ενσωμάτωση της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο
4. Η οδηγία 91/271/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21.05.91 για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων
5. Ο κανονισμός 259/1993/ΕΟΚ για τη μεταφορά αποβλήτων μεταξύ κρατών μελών
6. Η οδηγία 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας
α. Περιεχόμενο της οδηγίας
β. Η ενσωμάτωση της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο
7. Η οδηγία 2000/76/ΕΚ σχετικά με την αποτέφρωση των αποβλήτων
α. Περιεχόμενο της οδηγίας
β. Ενσωμάτωση της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο
8. Η οδηγία 2000/53/ΕΚ για τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους
α. Περιεχόμενο της οδηγίας
β. Ενσωμάτωση της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο τωση της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο
9. Λοιπές οδηγίες
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΑΛΛΟΔΑΠΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ