Ε. Γκουντέλα, Οι όμιλοι επιχειρήσεων ανάμεσα στην πραγματική οικονομία και τη νομική δογματική, 2024

Πρόλογος

Πίνακας Περιεχομένων

Προλογικό Σημείωμα

Πίνακας Βασικών Συντομογραφιών

Εισαγωγή

Οριοθέτηση του αντικειμένου της μελέτης

§ 1. Οριοθέτηση του ζητήματος και της προβληματικής της μελέτης

I. Η ρύθμιση του ομίλου επιχειρήσεων: μία συνάρτηση με πολλές μεταβλητές

1) Η πολλαπλότητα των συστημάτων νομικής ρύθμισης

2) Η απουσία κοινού ορισμού

3) Η νομική ταυτότητα του ομίλου επιχειρήσεων και των μελών του

4) Η πολλαπλότητα των κοινωνών κινδύνων

II. Ανάπτυξη της προβληματικής και οριοθέτηση του ερευνητικού πεδίου

1) Διάγραμμα ύλης, άξονες έρευνας και κεντρικό ερευνητικό ερώτημα

2) Συνεισφορά της διατριβής

III. Σύνοψη

§ 2. Οργάνωση της μελέτης και περιγραφή της μεθοδολογίας της έρευνας

I. Χαρτογράφηση του πίνακα περιεχομένων

II. Οι κρίσιμες μεθοδολογικές κατευθύνσεις

1) Τα παραδεδεγμένα εργαλεία της επιστημονικής έρευνας

2) H μέθοδος των κρίσιμων περιπτώσεων

3) Το συγκριτικό δίκαιο

III. Σύνοψη

Α΄ Μέρος

Οικονομική πρόσληψη, ένταξη στο νομικό περιβάλλον και κίνδυνοι από τη δραστηριότητα των ομίλων

§ 3. Οι όμιλοι επιχειρήσεων ως φαινόμενο της οικονομικής ζωής

I. Η rationale της δημιουργίας ομίλων επιχειρήσεων

1) Η Επιχειρηματική [Business] rationale

Α) Οικονομίες κλίμακος

Β) Χρηματοδότηση

Γ) Διασπορά κινδύνου

Δ) Πρόσβαση σε αγορές

Ε) Φορολογικά κίνητρα

2) Η rationale Διοίκησης της επιχείρησης [Management]

3) Η Κοινωνικοοικονομική [Socioeconomic] rationale

II. Η κοινωνικοτυπική λειτουργία των ομίλων επιχειρήσεων

III. Συγγενή επιχειρηματικά μορφώματα: σημεία τομής και διαφοροποίησης

1) Η κοινοπραξία

2) Οι Παγκόσμιες Εφοδιαστικές Αλυσίδες

3) Η ίδρυση υποκαταστήματος

4) Η σύμβαση δικαιόχρησης [franchising]

5) Απαγορευμένες συμπράξεις στο δίκαιο του ανταγωνισμού

IV. Σύνοψη

§ 4. Η ένταξη των ομίλων επιχειρήσεων στο νομικό περιβάλλον: ουσιώδη γνωρίσματα και κίνδυνοι

I. Όμιλοι επιχειρήσεων: επιχειρηματική ελευθερία και κίνδυνοι

1) Το επιτρεπτό

2) Οι κίνδυνοι

Α) Εντοπισμός και οριοθέτηση χαρακτηριστικών κινδύνων - Το παράδειγμα της αυτοσύμβασης στο ομιλικό σχήμα

Β) Ο παραλληλισμός του ζητήματος με την προβληματική της μονοπρόσωπης και της μονοβάπορης εταιρείας

3) Επιτρεπτό και κίνδυνοι: η στάθμιση μέσω του νομικού δόγματος

II. Ζητήματα ορισμών στην εθνική και ενωσιακή νομοθεσία

1) Πολλαπλότητα ορισμών

Α) Η προσέγγιση του ελληνικού δικαίου

Β) Η προσέγγιση του γαλλικού δικαίου

Γ) Η προσέγγιση του γερμανικού δικαίου

Δ) Η προσέγγιση του ιταλικού δίκαιου

Ε) Η προσέγγιση του αγγλικού δικαίου

ΣΤ) Η προσέγγιση του ενωσιακού δικαίου

Ζ) Κριτική

2) Η οπτική ενός καθολικού ορισμού των ομίλων επιχειρήσεων – κριτική αποτίμηση.

III. Ουσιώδη γνωρίσματα και τυποποίηση

1) Ο έλεγχος

2) Η ενιαία διοίκηση

3) Η νομική αυτοτέλεια

4) Κριτική αποτίμηση

IV. Σύνοψη

Β΄ Μέρος

Το ομιλικό σχήμα υπό το πρίσμα κρίσιμων περιπτώσεων: Η νομική μεταχείριση του Ομίλου και η ευθύνη της μητρικής έναντι των δανειστών της θυγατρικής

§ 5. Τα ad hoc εργαλεία για την αντιμετώπιση των ομιλικών θεμάτων: αναγκαιότητα, καταλληλόλητα και επάρκεια

I. Η θεωρία της οικονομικής ενότητας στο δίκαιο του ανταγωνισμού και οι εφαρμογές της στους ομίλους επιχειρήσεων

1) Δημοσιογενής επιβολή της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας

Α) Το κρίσιμο νομικό πλαίσιο

Β) Οι καθοριστικές αποφάσεις

2) Ιδιωτικογενής επιβολή της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας

Α) Το κρίσιμο νομικό πλαίσιο

Β) Οι καθοριστικές αποφάσεις

α. Η υπόθεση Skanska

β. Η υπόθεση Sumal

3) Η θεωρία της οικονομικής ενότητας: κριτική και προεκτάσεις στο ιδιωτικό δίκαιο.

Α) Απόφαση Skanska: Η επενέργεια της νομολογίας του ενωσιακού δικαίου του ανταγωνισμού στο πεδίο του δικαίου της αστικής ευθύνης

Β) Απόφαση Sumal: Προς μία ανεστραμμένη εφαρμογή της αρχής respondeat superior;

4) Η έννοια της ενιαίας οικονομικής οντότητας ως οικονομικό μεταφύτευμα

II. Η ομιλική δομή στο ενωσιακό τραπεζικό δίκαιο

1) Η θέση των ομίλων επιχειρήσεων στο χρηματοπιστωτικό πεδίο: βασικές προσεγγίσεις και σταθμίσεις

2) Στοιχεία του ενιαίου των ομίλων επιχειρήσεων στο δίκαιο της εποπτείας του χρηματοπιστωτικού τομέα

Α) Η έννοια του ομίλου επιχειρήσεων

Β) Η έννοια της εποπτικής ενοποίησης: προεκτάσεις και αντιφάσεις

3) Κριτική αποτίμηση

III. Η διεθνής εμπορική διαιτησία ως χώρος εμπέδωσης του ομιλικού σχήματος

1) Η υπόθεση Dow Chemical και η θεωρία του ομίλου επιχειρήσεων: παρουσίαση και κριτικός σχολιασμός υπό το πρίσμα της αρχής της ιδιωτικής αυτονομίας

2) Εναλλακτικές προσεγγίσεις ως προς τη δυνατότητα δέσμευσης από διαιτητικές ρήτρες μη συμβαλλομένων εταιρειών του ομίλου επιχειρήσεων

IV. Η αντιμετώπιση του ομίλου επιχειρήσεων στο εργατικό δίκαιο: η αναζήτηση του πραγματικού εργοδότη

1) H έννοια της από κοινού απασχόλησης [co-emploi] κατά τη γαλλική νομολογία και δικαιοσυγκριτικές αναφορές

2) Εναλλακτικές δυνατότητες προσδιορισμού του πραγματικού εργοδότη με βάση τα instrumenta του αστικού δικαίου

V. Όμιλοι επιχειρήσεων και ποινικό δίκαιο: Η έννοια του ομιλικού συμφέροντος και οι προεκτάσεις της στο ιδιωτικό δίκαιο

1) Η έννοια του ομιλικού συμφέροντος

2) Η ειδικότητα της απόφασης Rozenblum

3) Επίκαιρος χαρακτήρας και επενέργεια της νομολογίας Rozenblum στο ιδιωτικό δίκαιο: προοπτικές αξιοποίησης για τη ρύθμιση των ομίλων επιχειρήσεων

VI. Όμιλοι επιχειρήσεων και προστασία θεμελιωδών δικαιωμάτων: η υποχρέωση επαγρύπνησης της μητρικής στη γαλλική δικαιοταξία

1) Τα χαρακτηριστικά της υποχρέωσης της μητρικής

2) Ζητήματα από την εφαρμογή του νομοθετήματος

VII. Κριτική αποτίμηση – Ενδιάμεσο συμπέρασμα

§ 6. Λόγοι ευθύνης και εργαλεία του αστικού δικαίου για τον καθορισμό και την οριοθέτηση της ευθύνης της μητρικής έναντι των δανειστών της θυγατρικής

I. Η κάμψη της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου στην ελληνική και αλλοδαπή δικαιοταξία: εφαρμογή του μηχανισμού επί ομίλων επιχειρήσεων

1) Τελολογία και περιγραφή του μηχανισμού

2) Η νομολογιακή εφαρμογή του μηχανισμού

II. Η αναζήτηση ευθείας αδικοπρακτικής ευθύνης της μητρικής

III. Η εφαρμογή της πρόστησης στο ομιλικό σχήμα

IV. Η προβληματική της ευθύνης λόγω διάψευσης της εμπιστοσύνης: προοπτική εφαρμογής και εξειδίκευση στο ομιλικό σχήμα

V. Κριτική αποτίμηση

Γ΄ Μέρος

Η πρόσληψη του ομιλικού σχήματος και των ενδοομιλικών διευθετήσεων μέσα από το δογματικό υπόβαθρο του αστικού δικαίου

§ 7. Νομικό πρόσωπο και νομική προσωπικότητα: διασύνδεση με την έννοια του ομίλου επιχειρήσεων

I. Καθιερωμένες και νεότερες αντιλήψεις για τα υποκείμενα δικαίου: η διερεύνηση της θέσης του ομίλου επιχειρήσεων

1) Ιστορικό και δογματικό πλαίσιο της έννοιας της νομικής προσωπικότητας

2) Η έννοια του νομικού προσώπου στην ελληνική δικαιοταξία και η αδυναμία υπαγωγής του ομίλου επιχειρήσεων

3) Η εταιρεία του αστικού κώδικα και διερεύνηση υπαγωγής των ομίλων επιχειρήσεων

4) Η θεωρία της τριμερούς διάκρισης των υποκειμένων δικαίου και η θέση των ομίλων επιχειρήσεων

5) Νεωτερικές αντιλήψεις για τα υποκείμενα δικαίου και η θέση των ομίλων επιχειρήσεων

II. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα και συνέπειες από την κτήση νομικής προσωπικότητας: κρίσιμες διαστάσεις για το ομιλικό σχήμα και τα μέλη του

1) Η κτήση νομικής ταυτότητας: στοιχεία εξατομίκευσης και διάκριση από άλλες οντότητες

2) Η ικανότητα δικαίου και η δικαιοπρακτική ικανότητα του νομικού προσώπου.

3) Ο κανόνας της έλλειψης ευθύνης των εταίρων/μετόχων στις κεφαλαιουχικές εταιρείες

Α) Λειτουργικότητα και τελολογία του κανόνα

Β) Η κατάχρηση του κανόνα

III. Εφαρμογή της έλλειψης ευθύνης των εταίρων/μετόχων στο ομιλικό σχήμα: προβλήματα συμβατότητας

1) Η αλλότρια στόχευση του κανόνα

2) Το μονωτικό αποτέλεσμα του κανόνα επί εφαρμογής του στο ομιλικό σχήμα

3) Το ειδικότερο ζήτημα των ακούσιων πιστωτών

IV. Περιπτώσεις εκούσιας ‘‘κάμψης της αυτοτέλειας’’ των νομικών προσώπων – μελών του ομίλου επιχειρήσεων: συμβατικές πρακτικές στον τομέα της χρηματοδότησης

V. Κριτική αποτίμηση – Ενδιάμεσο συμπέρασμα

§ 8. Η έννοια της ιδιωτικής αυτονομίας και οι εφαρμογές της στη ρύθμιση του ομιλικού βίου

I. Μορφές έκφρασης της ιδιωτικής αυτονομίας στον ομιλικό βίο: εξέταση και κριτική

1) Εκφάνσεις και σημασία της ιδιωτικής αυτονομίας εντός του ομιλικού σχήματος

2) Μορφές ομιλικών ρυθμίσεων

Α) Eνδοομιλικές κατευθυντήριες γραμμές και κανονισμοί

Β) Συμβάσεις

Γ) Ad hoc άτυπες διευθετήσεις

3) Η κατάρτιση ενδοομιλικών συμβάσεων

Α) Η σημασία των ενδοομιλικών συμβάσεων

Β) Ενδοομιλικές συμβάσεις και η θέση των τρίτων

II. Προς ένα νέο συμβατικό τύπο στο πεδίο των ενδοομιλικών διευθετήσεων;

III. Κριτική αποτίμηση

Συμπεράσματα

Το ομιλικό σχήμα ως σύγχρονη πρόκληση για το ευρωπαϊκό ιδιωτικό δίκαιο: Ο Όμιλος ως sui generis νομικό μόρφωμα

§ 9. Η σύγχρονη νομική προσέγγιση των ομίλων επιχειρήσεων ως αναγκαία συναίρεση αστικοδογματικού θεμελίου και οικονομικής πραγματικότητας

I. Οι κεντρικές παρατηρήσεις της έρευνας

II. Η θέση

1) Η συναίρεση νομικής και οικονομικής θεώρησης του ομιλικού σχήματος

2) Η απόκριση της έννομης τάξης στους κινδύνους από την ομιλική δραστηριότητα.

3) Ο Όμιλος ως ιδιαίτερο επιχειρηματικό μόρφωμα

4) Η αμφιλεγόμενη στόχευση της προσήλωσης στην έννοια της κλασικής εταιρείας

5) Αξιολόγηση των νομικών θεσμών του αστικού δικαίου για την οριοθέτηση της ευθύνης ομιλικής εταιρείας

6) Ο ρόλος της ιδιωτικής αυτονομίας στον ομιλικό βίο

7) Η ανάδυση ενός νέου συμβατικού τύπου στο πεδίο των ενδοομιλικών διευθετήσεων

§ 10. Κατευθύνσεις για την πλαισίωση των ομίλων επιχειρήσεων

I. Οι όμιλοι επιχειρήσεων ως διακριτό υποκείμενο δικαίου: ακαταλληλότητα και επικινδυνότητα

II. Το ‘‘ενιαίο’’ του ομιλικού σχήματος και η αναζήτηση ενός εκπροσώπου- εγγυητή: διερεύνηση ερμηνευτικού ερείσματος

III. Προοπτική ενιαίων ρυθμίσεων σε επιμέρους θεματικές ενότητες και ανάγκη συστηματικής συναρμογής

IV. Επιλογικές παρατηρήσεις

Παραρτήματα

Παράρτημα 1 [Συνοπτική Εταιρική Δομή Ομίλου HELLENIQ ENERGY]

Παράρτημα 2 [Απλουστευμένο γράφημα της δομής του Ομίλου HSBC]

Βιβλιογραφία

Ελληνική Βιβλιογραφία

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία