Ε. Δικαίος, Δίκαιο, Οικονομία και Πολιτική στην εποχή των Μνημονίων, 2012

Πρόλογος

Συντομογραφίες

Σκοπός της μελέτης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄

ΕΠΙΜΑΧΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ «ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ»

1. Πορεία προς το «Μνημόνιο» και ζητήματα δημοκρατίας

1.1. Το υπόβαθρο των εκλογών της 4ης Οκτωβρίου 2009

1.2. Γνώριζε η πολιτική ηγεσία τη δυσχερή δημοσιονομική κατάσταση

της χώρας;

1.3. Περιστολή της λαϊκής κυριαρχίας;

1.3.1. Η αποδυνάμωση του εκλογικού δικαιώματος

1.3.2. Ο θεσμός του δημοψηφίσματος ως εργαλείο πολιτικών ελιγμών;

1.3.3. Ο σχηματισμός της μεταβατικής Κυβέρνησης Παπαδήμου και

ζητήματα συνταγματικότητας

1.3.4. Η κρίση της δημοκρατίας και του εθνικού κράτους στην πα-

γκοσμιοποιημένη κοινωνία

1.4. Η εξέλιξη της ελληνικής δημοσιονομικής κρίσης μετά τις εκλογές

της 4ης Οκτωβρίου 2009 έως την υπογραφή του «Μνημονίου»

1.4.1. Το άνοιγμα του δρόμου προς το «Μνημόνιο»

1.4.2. Κερδοσκοπία σε βάρος του ελληνικού Δημοσίου με τροποποί-

ηση του συστήματος διακανονισμού πωλήσεων κρατικών

τίτλων;

1.4.3. Τα τελικά βήματα για την υπογραφή του «Μνημονίου»

1.5. Σύναψη του «Μνημονίου» χωρίς συλλογική διαβούλευση – Συ-

νέπειες

2. Η συγκρότηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Δημοσιονομικής Σταθερότητας

3. Η προοπτική έκδοσης ευρωομολόγου

4. Εντοπισμός των αιτίων της ελληνικής δημοσιονομικής κρίσης

Εισαγωγικά

4.1. Συνθήκες που ευνοούν την ανεξέλεγκτη συσσώρευση του ελληνι-

κού δημοσίου χρέους

4.1.1. Αδυναμία επαρκούς ελέγχου των δαπανών του προϋπολογισμού

4.1.2. Αδυναμία έλεγχου των δημοσίων συμβάσεων και της διαχεί-

ρισης των δημοσίων πόρων

4.1.3. Υπερδανεισμός και υπέρμετρες αμυντικές δαπάνες

4.2. Οι ευθύνες της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας και του λαού

4.2.1. Η ευθύνη των κομμάτων και των βουλευτών

4.3. Η επιταχυνόμενη αύξηση του δημοσίου χρέους τη δεκαετία 2000-

2010: Η ευθύνη των ελληνικών νοικοκυριών και των τραπεζών

4.4. Οι ευθύνες των Ευρωπαίων εταίρων, της ΕΕ και του ΔΝΤ

5. Ο νόμος ψήφισης του «Μνημονίου» (ν. 3845/2010)

5.1. Eισαγωγικά

5.2. Συνοπτική παράθεση του περιεχομένου του ν. 3845/2010

5.3. Ποια η (υποτιθέμενη) σχέση ανάμεσα στην Ευρωζώνη και το ΔΝΤ; -

Τα όρια της επεμβατικής δράσης του ΔΝΤ

6. Διερεύνηση της συνταγματικότητας του «Μνημονίου»

6.1. Διερεύνηση της τυπικής συνταγματικότητας του «Μνημονίου»

6.1.1. Η κοινοβουλευτική διαδικασία ψήφισης του «Μνημονίου»

6.1.2. Διχογνωμία ως προς τη νομική φύση του «Μνημονίου» -

Ανάλυση

6.1.2.1. Η άποψη ότι το «Μνημόνιο» δεν αποτελεί διεθνή συμφωνία,

αλλά μη δεσμευτικό πολιτικό πρόγραμμα - Συνέπειες

6.1.2.2. Αποτελεί ο ν. 3845/2010 νόμο-πλαίσιο;

6.1.2.3. Η άποψη ότι το «Μνημόνιο» αποτελεί διεθνή συμφωνία που

αναγνωρίζει συνταγματικές αρμοδιότητες σε όργανα διεθνών

οργανισμών

6.1.2.4. Η ενδιάμεση άποψη: Το «Μνημόνιο» δεν αποτελεί διεθνή

συμφωνία, υπάγεται όμως στο άρθρο 28 παρ. 2 Συντ.

6.1.3. Θέση απέναντι στο ζήτημα της νομικής φύσης του «Μνημονίου»

6.1.4. Η νομική φύση του ιρλανδικού «Μνημονίου» σε σχέση με το

ελληνικό «Μνημόνιο»

6.1.5. Το ζήτημα ελέγχου των τυπικών στοιχείων του νόμου

6.1.6. Συμπεράσματα

6.2. Διερεύνηση της ουσιαστικής συνταγματικότητας του «Μνημονίου»

6.2.1. Η αμφισβητούμενη συνταγματικότητα εξουσιοδότησης του

υπουργού Οικονομικών να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες,

χωρίς να απαιτείται η ψήφισή τους από τη Βουλή

6.2.1.1. Παρατηρήσεις πάνω στις εξουσιοδοτικές διατάξεις για την

εφαρμογή του «Μνημονίου» - Πορεία προς μια ιδιότυπη

απολυταρχία;

6.2.2. Η συνταγματικά αμφισβητούμενη συρρίκνωση κοινωνικών

δικαιωμάτων και δικαιωμάτων συλλογικής δράσης μέσω του

«Μνημονίου»

6.2.2.1. Ο συνταγματικά αμφισβητούμενος περιορισμός της συλλογι-

κής αυτονομίας στις εργασιακές σχέσεις - Η περίπτωση του

άρθρου 37 παρ. 5 ν. 4024/2011 (Πολυνομοσχέδιο 2011)

6.2.2.2. Ζητήματα μισθολογικής ισότητας και συρρίκνωσης εργασια-

κών δικαιωμάτων με βάση το άρθρο 2 παρ. 9 ν. 3845/2010) –

Διερεύνηση νόμιμων ορίων

6.2.2.3. Το ζήτημα μείωσης αποδοχών και περικοπής επιδομάτων

και συντάξεων δημοσίων υπαλλήλων και προσωπικού με

σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου (άρθρο 3 ν. 3845/2010)

– Οριοθέτηση

6.2.2.4. Κίνδυνος αθέμιτου περιορισμού της ελευθερίας των συμβάσεων

6.2.3. Η αρχή της αναλογικότητας και η εφαρμογή του «Μνημονίου»

6.2.3.1. Ενδείξεις παραβίασης των κριτηρίων της αρχής της αναλογικό-

τητας από την άσκηση της κρατικής δημοσιονομικής πολιτικής

6.2.3.2. Προσφορότητα και καταλληλότητα των μονομερών μέτρων

λιτότητας για την επίλυση της δημοσιονομικής κρίσης;

6.2.3.3. Εναλλακτικές δυνατότητες πρόσφορων δημοσιονομικών

και οικονομικών παρεμβάσεων ως αντιστάθμισμα στην

εφαρμογή μέτρων αυστηρής λιτότητας

6.2.3.4. Η αμφισβητούμενη επάρκεια στάθμισης των συγκρουόμενων

αγαθών από την εκτελεστική εξουσία για την εφαρμογή του

«Μνημονίου»

6.2.3.5. Η επίκληση προστασίας του γενικού συμφέροντος ως εργα-

λείο για την παραβίαση του Συντάγματος; - Ο ρόλος του

δικαστή

6.2.4. Ζητήματα συμβατότητας του «Μνημονίου» με το διεθνές και

ευρωπαϊκό δίκαιο

6.2.4.1. Η αμφισβητούμενη συμβατότητα διατάξεων του «Μνημονίου»

με το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ

6.2.4.2. Υπέρβαση των ορίων της δοτής αρμοδιότητας της ΕΕ με βάση

την απόφαση του Συμβουλίου της Ε.Ε. 2010/320/ΕΕ;

6.2.4.3. Ενδεικτικές τάσεις της νομολογίας ευρωπαϊκών χωρών σχε-

τικά με την εφαρμογή περικοπών σε μισθούς και συντάξεις

υπό το καθεστώς του «Μνημονίου»

6.3. Η απόφαση της 668 /2012 Ολομέλειας του ΣτΕ σχετικά με τη συ-

νταγματικότητα του «Μνημονίου»

6.4. Συμπεράσματα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄

ΜΕΣΟΠΡΟΘΕΣΜΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ 2012-2015 ΚΑΙ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

1. Eισαγωγικά

2. Περιεχόμενο του ν. 3985/2011 - Δημοσιονομικές προβλέψεις και αποκρατικοποιήσεις

3. Διερεύνηση της συνταγματικότητας της διαδικασίας ψήφισης του ν. 3985/2011

4. Σύνοψη ρυθμίσεων εφαρμοστικού νόμου του ΜΠΔΣ ν. 3986/2011

4.1. Δημοσιονομικά μέτρα

4.2. Σύσταση και λειτουργία του «Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής

Περιουσίας του Δημοσίου – Παρατηρήσεις

5. Η αμφισβητούμενη συνταγματικότητα διατάξεων του ν. 3986/2011

5.1. Αμφισβητούμενες επεμβάσεις του νομοθέτη σε εμπράγματα και

ενοχικά δικαιώματα

5.2. Αμφισβητούμενη χορήγηση υπερεξουσιών στα μέλη Δ.Σ. του

Τ.Α.Ι.Π.Δ.

5.3. Ζητήματα προσβολής των δικαιωμάτων προστασίας του περιβάλ-

λοντος, των κοινόχρηστων πραγμάτων, της προσωπικότητας, της

ισότητας

5.4. Η ιδιοτυπία επαναφοράς του δικαιώματος επιφάνειας

5.5. Περιορισμός της αυτονομίας της Βουλής

6. O ν. 4024/2011 σχετικά με τις συνταξιοδοτικές ρυθμίσεις, ενιαίο μισθολόγιο - βαθμολόγιο, εργασιακή εφεδρεία και άλλες διατάξεις εφαρμογής του μεσοπρόθεσμου πλαισίου δημοσιονομικής στρατηγικής 2012−2015 («Πολυνομοσχέδιο»)

6.1. Εισαγωγικά

6.2. Συνοπτικό Περιεχόμενο

6.2.1. Νέο βαθμολόγιο

6.2.2. Νέο μισθολόγιο

6.2.3. Εισαγωγή της έννοιας του «Υπαλλήλου του Κράτους» και

κινητικότητα κρατικών υπαλλήλων

6.2.4. Προσυνταξιοδοτική διαθεσιμότητα και εργασιακή εφεδρεία

6.2.5. Βασικές φορολογικές ρυθμίσεις

6.3. Συνταγματικά αμφισβητούμενες διατάξεις του «Πολυνομοσχεδίου»

6.3.1. Προσβολή της αρχής της ισότητας;

6.3.2. Προσβολή του θεσμού της μονιμότητας των δημοσίων υ-

παλλήλων;

6.3.3. Προσβολή του σκληρού πυρήνα της δημόσιας εξουσίας;

6.3.4. Η μείωση του αφορολόγητου ορίου ως προσβολή της αναλογικής

φοροδοτικής ικανότητας, της αξίας του ανθρώπου και της υπο-

χρέωσης προστασίας της οικογένειας και της παιδικής ηλικίας

6.3.5. Προσβολή των συνταγματικών ορίων του αντικειμένου φο-

ρολόγησης;

7. Εισαγωγή έκτακτου ειδικού τέλους ηλεκτροδοτούμενων δομημένων επιφανειών (Ε.Ε.Τ.Η.Δ.Ε.) και συνταγματικότητα

8. Συμπεράσματα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄

ΕΠΙΜΑΧΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΔΑΝΕΙΑΚΗΣ

ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗΣ ΤΗΣ 08.05

1. Εισαγωγικά

2. Το ζήτημα ισχύος της ΣΔΔ χωρίς προηγούμενη ψήφισή της από την ελληνική Βουλή – Συνέπειες

3. Δικαιοδοσία επί των ζητημάτων της ΣΔΔ και εφαρμοστέο δίκαιο

4. O όρος της «νομικής γνωμοδότησης» ως προϋπόθεση καταβολής του δανείου

5. Παραίτηση του ελληνικού κράτους από κάθε ασυλία που απολαύει το ίδιο ή τα περιουσιακά του δικαιώματα απέναντι σε νομικές διαδικασίες σχετικές με την εκτέλεση της ΣΔΔ

6. Εκχώρηση ή μεταβίβαση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των δανειστών σε τρίτο υποκείμενο διεθνούς δικαίου

7. Αποκλεισμός εξασφάλισης δανείου με εγγραφή εμπράγματων βαρών στην ίδια περιουσία από μη συμβαλλόμενες χώρες – Εξαιρέσεις

8. Μονομερείς όροι υπέρ των δανειστών για την εξασφάλιση των απαι-τήσεών τους σε περίπτωση εν μέρει ή καθ’ όλω ακύρωσης της ΣΔΔ

8.1. Ο όρος περί μονομερούς και αμετάκλητης ακύρωσης των δε-

σμεύσεων των δανειστών σε περίπτωση δικαστικής ακύρωσης

της σύμβασης

8.2. Δικαίωμα μονομερούς άμεσης απαίτησης του ανεξόφλητου κε-

φαλαίου σε περίπτωση κατά την οποία οι υποχρεώσεις του

δανειολήπτη κριθούν δικαστικά ως παράνομες

8.3. Ζήτημα περιστολής της δικαστικής ανεξαρτησίας

9. Η ρήτρα απαγόρευσης μείωσης πληρωμών λόγω συμψηφισμού

10. Ο όρος ακυρότητας της ΣΔΔ σε περίπτωση αθέτησης χρέους του δανειολήπτη άνω των 250 εκατ. ευρώ

11. Καθορισμός ύψους των επιτοκίων και εξόδων δανεισμού

11.1. Η αρχική ρύθμιση του ύψους των επιτοκίων

11.2. Επιμήκυνση εξόφλησης χρέους, μείωση επιτοκίων και επαχθή

ανταλλάγματα

12. Όρος καταβολής δαπανών, αμοιβών και απολεσθέντων τόκων ακόμα και σε περίπτωση πρόωρης αποπληρωμής του δανείου

13. Συμπληρωματικές κριτικές παρατηρήσεις

13.1. Παρεμπίπτοντα ζητήματα

13.2. Ο απώτερος σκοπός της ΣΔΔ

13.3. Συνέπειες εφαρμογής της ΣΔΔ: Η κρατική κυριαρχία υπό διακύ-

βευση - Η αποδυνάμωση συγκριτικών πλεονεκτημάτων του

ελληνικού χρέους

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄

ΕΠΙΜΑΧΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΣΔΔ

ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΔΑΝΕΙΑΚΗΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ

ΤΗΣ Ε.Ε. ΜΕ ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΗΣ ΣυνθΛΕΕ

1. Η αμφισβητούμενη συμβατότητα της ΣΔΔ με θεμελιώδεις αρχές του ευρωπαϊκού δικαίου

2. To πεδίο εφαρμογής του άρθρου 125 ΣυνθΛΕΕ σε σχέση με τη δανειακή στήριξη της Ελλάδας

2.1. Το άρθρο 125 ΣυνθΛΕΕ και η σχέση του με το άρθρο 122 παρ.

ΣυνθΛΕΕ

2.2. Η αμφισβητούμενη συμβατότητα της δανειακής στήριξης της Ελ-

λάδας από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. έναντι των άρθρων 125 και

122 παρ. 2 ΣυνθΛΕΕ

2.3. Ενδεχόμενες συνέπειες για την Ε.Ε.

3. Η αμφισβητούμενη νομιμότητα συγκρότησης του μόνιμου Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης (μόνιμου ESΜ)

4. Η αμφισβητούμενη νομιμότητα εξαγοράς ομολόγων κρατών-μελών της Ε.Ε. από την ΕΚΤ

5. H απόφαση του Ανώτατου Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας σχετικά με τη δανειακή στήριξη της Ελλάδας και τη χρηματοδότηση του ΕSM από το γερμανικό κράτος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ PSI – H NEA ΔΑΝΕΙΑΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗΣ – ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΙΙ –

ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑΣ

Εισαγωγικά

1. Οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής της 21.07.2011

1.1. Περιεχόμενο - Σκοπός

1.2. Οικειοθελής συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα

1.3. Αξιολόγηση των αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής της

21.07.2011

2. Οι αποφάσεις της έκτακτης Συνόδου Κορυφής της 26.10.2011

2.1. Το περιεχόμενο της συμφωνίας

3. Η διαδικασία «κουρέματος του ελληνικού χρέους με τη συμμετοχή

ιδιωτών ομολογιούχων (PSI+)

3.1. Σύντομο ιστορικό έως την έναρξη του (PSI+) – Επιφυλάξεις συντα-

γματικότητας

3.2. Συνέπειες

4. Η νέα Σύμβαση Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης

4.1. Μία πρώτη αποτίμηση

4.2. Προβληματικές διατάξεις της νέας δανειακής σύμβασης

4.2.1. Δικαιοδοσία και εφαρμοστέο δίκαιο

4.2.2. Παραίτηση από κάθε ασυλία έναντι δικαστικών ενεργειών

4.2.3. Άλλες διατάξεις

5. Το νέο «Μνημόνιο»

5.1. Εισαγωγικά

5.2. Περιεχόμενο

5.3. Ζητήματα συνταγματικότητας του «Μνημονίου ΙΙ»

6. Συμπερασματικά

7. Το Σύμφωνο Δημοσιονομικής Πειθαρχίας

7.1. Περιεχόμενο

7.2. Θεσμικά ζητήματα – Αξιολόγηση

8. Συμπληρωματικές παρατηρήσεις

8.1. Απουσία πολιτικής βούλησης για αποφασιστική αντιμετώπιση της

οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα και την Ευρωζώνη

8.2. Ανάγκη συγκρότησης εθνικής στρατηγικής ως προϋπόθεση για

την έξοδο της χώρας από την κρίση

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ΄

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ

1. Ανάγκη ενίσχυσης της δημοσιονομικής πειθαρχίας της Ε.Ε.

2. Ανάγκη θεσμοθέτησης μηχανισμού αναδιάρθρωσης και αναχρηματοδότησης χρέους οικονομικά ευάλωτων κρατών και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων

3. Ανάγκη ισόρροπης ανάπτυξης του συνόλου της Ευρωζώνης

4. Ανάγκη σύστασης ευρωπαϊκού οίκου χρηματοπιστωτικής αξιολόγησης και θεσμοθέτησης ανώτατων ορίων στην κλίμακα των «spreads»

5. Ανάγκη μεταβολής του σκοπού της ΕΚΤ

6. Ανάγκη ενίσχυσης της δημοκρατίας εντός της Ε.Ε.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ΄

Παρέκβαση: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΕ ΣΤΑΣΕΙΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ

ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ

1. Η στάση πληρωμών του έτους 1827

2. Η στάση πληρωμών του έτους 1843

3. Η στάση πληρωμών του έτους 1893

4. Η στάση πληρωμών του έτους 1932

5. Συμπερασματικές παρατηρήσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η΄

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΟΥ «ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ»

ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ

1. Εισαγωγικά

2. Η αναδιάρθρωση δημοσίου χρέους κρατών μέσα από επιλεγμένα επίκαιρα παραδείγματα

2.1. Η εμπειρία της οικονομικής κρίσης στην Αργεντινή

2.1.1 Αργεντινή και Ελλάδα, βίοι παράλληλοι;

2.2. Η αναδιάρθρωση χρέους της Ουρουγουάης

2.3. Γενικές Παρατηρήσεις

2.4. Η ιδιαίτερη περίπτωση της Ισλανδίας

3. Η αποτυχία της μνημονιακής πολιτικής – Ανακύπτοντα ζητήματα –

Δυνατότητες επίλυσης

3.1. Εισαγωγή: Η ασυδοσία του χρηματοπιστωτικού συστήματος υπό

την ανοχή του νομοθέτη ως παράγοντας της σύγχρονης διεθνούς

κρίσης χρέους κρατών

3.1.1. Η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση ως αφορμή εκδήλωσης

της ελληνικής οικονομικής κρίσης

3.2. Αποκλίσεις στους στόχους είσπραξης εσόδων και μείωσης του

ελλείμματος

3.3. Παρατεταμένη ύφεση

3.4. Ανεξέλεγκτη αύξηση της ανεργίας

3.5. Αύξηση του δημοσίου χρέους σε μη βιώσιμα επίπεδα

3.6. Αδήριτες δημοσιονομικές ανάγκες

3.7. Περαιτέρω παρατηρήσεις επί της μνημονιακής πολιτικής

3.7.1. Η μνημονιακή πολιτική ως παράγοντας επιδείνωσης των

φαινομένων διοικητικής διαφθοράς και κακοδιοίκησης;

3.7.2. Το αδιέξοδο της παρούσας πολιτικής

3.8. Ο υπέρμετρος δανεισμός ως βασικός παράγοντας της ελληνικής

κρίσης χρέους

3.9. Αποτελεί λύση του δημοσιονομικού προβλήματος η εφαρμογή

προγράμματος εκτεταμένων αποκρατικοποιήσεων και εκποίησης

δημόσιας περιουσίας;

3.10. Το σενάριο εξόδου από την Ευρωζώνη – Ανάλυση

3.11. Eναλλακτικές δυνατότητες άμεσης αναχρηματοδότησης του

ελληνικού χρέους

α) Η ίδρυση κρατικής τράπεζας ειδικού σκοπού

β) Έκδοση φορο-ομολόγου

γ) δυνατότητες εθνικοποίησης του ελληνικού χρέους

δ) Φρένο σε νέα δάνεια «σωτηρίας» και αναζήτηση συμμαχιών

ε) Διοργάνωση διεθνούς εκστρατείας ενημέρωσης για τη συγκέ-

ντρωση χρημάτων προς ανακούφιση της ελληνικής οικονομίας

3.12. Συμπερασματικά

4. Δυνατότητες αντίδρασης σε περίπτωση αδυναμίας εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους: Παραδείγματα από τη διεθνή νομολογία και πράξη

4.1. Κατάσταση έκτακτης ανάγκης ως λόγος αναδιάρθρωσης χρέους

4.2. «Απεχθή ή επονείδιστα χρέη»: Έννοια, εφαρμογή, κατηγοριοποιή-

σεις, σημασία

4.2.1. Η παραδοσιακή θεωρία του «απεχθούς χρέους»

4.2.2. Σύγχρονες εξελίξεις στη θεωρία του «απεχθούς χρέους»

4.2.3. Η σημασία της θεωρίας του «απεχθούς χρέους» μέσα από

επίκαιρα παραδείγματα

4.2.3.1. Η περίπτωση επαναδιαπραγμάτευσης του δημοσίου χρέους

του Ιράκ

4.2.3.2. Η περίπτωση επαναδιαπραγμάτευσης του δημοσίου χρέους

της Νιγηρίας

4.2.3.3. Η περίπτωση διαγραφής δανειακών χρεών υπανάπτυκτων

χωρών από την πιστώτρια Νορβηγία

4.2.3.4. Η περίπτωση επαναδιαπραγμάτευσης του δημοσίου χρέους

του Ισημερινού

4.2.3.5. Η θεωρία του «απεχθούς χρέους» και η Σύμβαση της Βιέννης

για το Δίκαιο των Διεθνών Συνθηκών

4.2.3.6. Η πρακτική αξιοποίηση της στοιχειοθέτησης του «απεχθούς

χρέους»

4.2.3.6.1. Το δάνειο του μηχανισμού στήριξης προς την Ελλάδα ως

«απεχθές χρέος»;

4.3. Ίχνη ελληνικού παράνομου «απεχθούς χρέους» (προγενέστερα

των επίμαχων συμβάσεων δανειακής στήριξης)

4.3.1. Αμφισβητούμενη δημοσιονομική νομιμότητα

4.3.2. Αίτημα για σύσταση Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ΄

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1. Τα συγκοινωνούντα δοχεία του δικαίου της πολιτικής και της οικονομίας

2. Η κρίση ως ευκαιρία ριζικής αλλαγής της νοοτροπίας του πολιτικού συστήματος

3. Η κρίση ως ευκαιρία ενίσχυσης του κυρίαρχου κράτους

4. Η κρίση ως ευκαιρία ενίσχυσης της δημοκρατίας και της κοινωνικής ευημερίας σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο

5. Αντί επιλόγου

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

I. Επιστημονικά άρθρα και βιβλία στην ελληνική γλώσσα

Ξενόγλωσσα επιστημονικά άρθρα και βιβλία

ΙΙ. Ενημερωτικός τύπος (έντυπος και ηλεκτρονικός) στην ελληνική γλώσσα

Ξενόγλωσσος ενημερωτικός τύπος (έντυπος και ηλεκτρονικός)

ΙΙΙ. Ομιλίες και Εισηγήσεις σε Ημερίδες και Συνέδρια / Συνεντεύξεις στην ελληνική γλώσσα

Ξενόγλωσσες Ομιλίες / Συνέδρια / Συνεντεύξεις

IV. Πρακτικά / Εισηγήσεις / Εκθέσεις / Αναφορές στην ελληνική γλώσσα

Eλληνικό Κοινοβούλιο:

Άλλα:

Ξενόγλωσσα Πρακτικά / Εκθέσεις / Εισηγήσεις / Αναφορές

V. Websites / blogs στην ελληνική γλώσσα

Ξενόγλωσσα websites / blogs

VI. Στοιχεία κρατικών προϋπολογισμών της Ελλάδας