Δ. Ζακαλκάς, Το αίτημα για εσωκομματική δημοκρατία, 1996
Το βιβλίο αυτό του Δ. Μ. Ζακαλκά πραγματεύεται την κανονιστική δεσμευτικότητα της συνταγματικής ρύθμισης του άρθρου 29 του Συντάγματος για την οργάνωση των κομμάτων που οφείλει να εξυπηρετεί την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Το κανονιστικό "διά ταύτα" της συνταγματικής ρύθμισης ανιχνεύεται σε σχέση με την πολιτική πραγματικότητα των σύγχρονων πολυσυλλεκτικών κομμάτων που τείνουν να είναι εκλογικοί μηχανισμοί με έλλειμμα εσωκομματικής δημοκρατίας.
Η διάταξη αυτή (άρθρο 29), που αποτελεί καινοτομία σε σχέση με τα συνταγματικά κείμενα που ίσχυσαν μέχρι το 1975 στη χώρα μας, ασφαλώς δεν είναι τυχαία, αφού την πτώση της δικτατορίας ακολούθησε για πρώτη φορά η ίδρυση πολιτικών κομμάτων με αξιόλογη οργανωτική ζωή (ύπαρξη μελών και εσωκομματικών διαδικασιών).
Στο βιβλίο, προηγείται ένα εκτενές πρώτο μέρος, όπου εξετάζεται η θεσμική και η θεωρητική αντιμετώπιση των πολιτικών κομμάτων και της οργάνωσής τους από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους μέχρι σήμερα· ακολουθεί η εξέταση του αντικειμένου της έρευνας υπό την ισχύ του Συντάγματος του 1975. Μελέτη επίκαιρη, χρήσιμη για όποιον ασχολείται με τη θεωρία και την καθημερινή πράξη του Συνταγματικού Δικαίου, εισφέρει πλούσιο υλικό και αξιοπρόσεκτες ιδέες σε μια εποχή όπου η κρίση αξιοπιστίας των κομμάτων και η ένταση μεταξύ αυτών και του Λαού είναι δυνατόν να οδηγήσουν είτε σε αυταρχικές είτε σε δημοκρατικές διεξόδους.
Η μελέτη φιλοδοξεί να προσφέρει λύσεις στη δεύτερη κατεύθυνση, δηλ. στην κατεύθυνση ενδυνάμωσης της λαϊκής κυριαρχίας, που εξάλλου αποτελεί, κατά το Σύνταγμα, το θεμέλιο του πολιτεύματός μας.
Edition info
Table of contents +
1. Εσωκομματική δημοκρατία: από δημοκρατικό αίτημα, συνταγματική επιταγή.
2. Αντικείμενο της μελέτης.
3. Μέθοδος και δυσκολίες της έρευνας.
4. Διάγραμμα.
α) "Προσωπικά" πολιτικά κόμματα στην ιδιόμορφη ελληνική πραγματικότητα.
β) 'Eνα θεσμικό πλαίσιο που αρχικά δεν ευνοεί, κατόπιν όμως ανέχεται την ύπαρξη πολιτικών κομμάτων, χωρίς πάντως να τα εντάσσει στη λειτουργία του πολιτεύματος, καθόσον τα αντιμετωπίζει ως απλές ιδιωτικές ενώσεις.
γ) Η προσανατολισμένη κατά βάση στο φιλελεύθερο πρότυπο αντιπροσώπευσης προσέγγιση του Ν. Ι. Σαρίπολου, αντιμετωπίζοντας το Λαό ως ενότητα χωρίς αντιτιθέμενα συμφέροντα, εκτιμά αρνητικά τα πολιτικά κόμματα και δεν θέτει συνακόλουθα το ζήτημα της εσωκομματικής δημοκρατίας.
δ) Συμπέρασμα.
α) Τα κόμματα ως χαλαρές κοινοβουλευτικές ομαδοποιήσεις ("Φιλελεύθεροι" και "Λαϊκοί").
β) ~Eνα θεσμικό πλαίσιο που εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τα πολιτικά κόμματα ως απλές ιδιωτικές ενώσεις.
γ) Η αρνητική για τα πολιτικά κόμματα τοποθέτηση του Ν. Ν. Σαρίπολου. Μη νοητή η θέση του ζητήματος της εσωκομματικής δημοκρατίας στη θεωρία για τη νομική προσωπικότητα του κράτους.
δ) Συμπέρασμα.
αα) Το Σ. Ε. Κ. Ε. : η αντίφαση: μαζική οργάνωση, αλλά με έλλειμμα εσωκομματικής δημοκρατίας.
ββ) Η αποτυχημένη απόπειρα της "Δημοκρατικής ~Eνωσης".
αα) Αξιοποίηση από τον Α. Σβώλο της δειλής αναφοράς του Συντάγματος σε πολιτικά κόμματα. Η αναζήτηση "αντιρρόπων δυνάμεων" στην έλλειψη εσωκομματικής δημοκρατίας.
ββ) Η θεώρηση από τον Η. Κυριακόπουλο του κόμματος ως "εξωσυνταγματικού φαινομένου" και η αδιαφορία του για την εσωκομματική δημοκρατία.
α) Το εργατικό κίνημα και οι προσπάθειες για τη δημιουργία οργανωμένου μαζικού κόμματος.
β) Το δημοκρατικό Σύνταγμα του 1927, δηλωτικό των αντιλήψεων των νέων κοινωνικών δυνάμεων. Η παρεμπίπτουσα αναφορά του σε πολιτικά κόμματα.
γ) Θεωρητικές προσεγγίσεις του πολιτικού κόμματος και της σημασίας που έχει ο τρόπος λήψης των αποφάσεων του.
δ) Συμπέρασμα.
αα) Τα κόμματα (Ε. Ρ. Ε. , ~Eνωση Κέντρου) είναι χαλαρές συμπράξεις κορυφής με έντονα πελατειακά χαρακτηριστικά.
ββ). με εξαίρεση την Ε. Δ. Α. , που αγωνίζεται να μαζικοποιηθεί και να δομηθεί δημοκρατικά.
α) Η οργάνωση των πολιτικών κομμάτων.
β) Το Σύνταγμα του 1952 που επιμένει να αγνοεί τα πολιτικά κόμματα.
γ) Η συμβολή του Α. Μάνεση. Η σύνδεση του πολιτικού κόμματος με τη δημοκρατική αρχή, αναγκαία προϋπόθεση για την ανίχνευση του ζητήματος της εσωκομματικής δημοκρατίας.
δ) Συμπέρασμα.
1. "Πρώιμοι" πολιτικοί θεσμοί στο νεοδημιουργημένο ελληνικό κράτος.
2. Αστικές δυνάμεις στην εξουσία στις αρχές του αιώνα.
3. Η εμφάνιση της εργατικής ταξης.
4. O μετεμφυλιακός αναχρονισμός. Ο κοινοβουλευτισμός υπό αμφισβήτηση.
αα) ΠΑ. ΣΟ. Κ. : δημοκρατικά οργανωμένο κόμμα μαζών στην προοπτική του κοινωνικού μετασχηματισμού ή αρχηγικό πολυσυλλεκτικό κόμμα ενσωμάτωσης;
ββ) Νέα Δημοκρατία: απόπειρα μετασχηματισμού μετά την απώλεια της κρατικής εξουσίας, από παραδοσιακό κόμμα στελεχών στηριγμένο κυρίως στις πελατειακές σχέσεις σε μαζικό κόμμα, στη λογική όμως ενός αποτελεσματικού εκλογικού μηχανισμού με έλλειμμα εσωκομματικής δημοκρατίας.
γγ) Κομμουνιστική Αριστερά: στην κληρονομιά του "δημοκρατικού συγκεντρωτισμού". Αδυναμία εξαίρεσης από το "γραφειοκρατικό πρότυπο".
α) Η τάση των κομμάτων για πολυσυλλεκτισμό και οι αρνητικές συνέπειες στην εσωκομματική δημοκρατία.
β) Η μεταδικτατορική εξέλιξη των πολιτικών κομμάτων, που επιβεβαιώνει την παραπάνω τάση.
γ) Θεσμικές εγγυήσεις εσωκομματικής δημοκρατίας και πολιτική πραγματικότητα: οι θεσμικές εγγυήσεις αντίδοτα στην τάση γραφειοκρατικοποίησης των κομμάτων. 'Oχι όμως και ικανές να διασφαλίσουν τη ροή αποφάσεων "από κάτω προς τα πάνω".
α) Η συνταγματική αναγνώριση του πολιτικού κόμματος ενδεικτικό στοιχείο ιστορικής υπέρβασης της στεγανής διάκρισης κράτους και κοινωνίας.
β) Το πολιτικό κόμμα θεσμός λαϊκής κυριαρχίας ή έκφραση κοινωνικής αυτονομίας;
α) Η ρήτρα για "ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος", ως ρητή επιταγή για δημοκρατική οργάνωση των πολιτικών κομμάτων.
β) Η έμμεση επιταγή για δημοκρατική οργάνωση σε άλλες κοινωνικές ενώσεις με πολιτικό χαρακτήρα.
αα) Οι αρνητικές για την εσωκομματική δημοκρατία συνέπειες από την κατάργηση του σταυρού προτίμησης των υποψήφιων βουλευτών (ν. 1303/82).
ββ) Οι αρνητικές για την εσωκομματική δημοκρατία συνέπειες από την οικονομική ενίσχυση των πολιτικών κομμάτων από το κράτος (ν. 1443/84).
αα) Τα όρια μιας μελλοντικής ρύθμισης.
ββ) Το ζήτημα των κυρώσεων.
γγ) Νομοθετική πρόβλεψη απώλειας της βουλευτικής εντολής ως συνέπεια διαφωνίας ή αποσκίρτησης του βουλευτή από το κόμμα; Η συνταγματική επιταγή για δημοκρατική οργάνωση των πολιτικών κομμάτων, μεταξύ της "ελεύθερης εντολής" και της κομματικής πειθαρχίας.
α) Η σχετική με τη συνταγματική επιταγή για δημοκρατική οργάνωση των πολιτικών κομμάτων ευθύνη του νομοθέτη για τις de lege lata ρυθμίσεις του.
β) Η ευθύνη του νομοθέτη de lege ferenda.
1. 'Eνα αρνητικό προηγούμενο: οι ασφυκτικές δικτατορικές ρυθμίσεις για τα πολιτικά κόμματα και την οργάνωσή τους που στόχευαν στον έλεγχο των δικτατόρων πάνω τους.
2. Η υποδοχή του θεσμού του πολιτικού κόμματος στις συζητήσεις για την ψήφιση του Συντάγματος του 1975. Από την "αγνόηση" στη ρητή αναγνώριση των πολιτικών κομμάτων. Η συνταγματική επιταγή για οργάνωση, που "να υπηρετή την ελευθέραν λειτουργίαν του δημοκρατικού πολιτεύματος".
3. Η πραγματική οργάνωση των πολιτικών κομμάτων: η πολιτική πραγματικότητα αντιμέτωπη με τη συνταγματική επιταγή για υπηρετούσα το δημοκρατικό πολίτευμα οργάνωση των κομμάτων.
4. O θεσμός του πολιτικού κόμματος στην ενότητα του ισχύοντος Συντάγματος.
5. Η δημοκρατική αρχή στην ενδιάμεση -μεταξύ κράτους και ιδιωτικής κοινωνίας- σφαίρα.
6. Οι συνέπειες της συνταγματικής επιταγής για δημοκρατική οργάνωση των πολιτικών κομμάτων.
Α/ΑΥΤΟΤΕΛΗ ΕΡΓΑ
Β/ΑΡΘΡΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
Α/ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑ 1844-1975/86 ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Β/ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Σ. 1975 ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΗΦΙΣΗ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ 1303/1982 ΚΑΙ 1443/1984
Γ/ΞΕΝΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Δ/ΔΙΑΦΟΡΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ Α. ΜΑΝΙΤΑΚΗ
ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ.
ΜΕΡΟΣ Α. Από την καταπολέμηση στη συνταγματική ανοχή των πολιτικών κομμάτων. Η αντιμετώπιση της εσωκομματικής δημοκρατίας από τη νομική θεωρία σε σχέση με την πολιτική πραγματικότητα και τη θεσμική αντιμετώπιση των κομμάτων.
ΜΕΡΟΣ Β. Η εσωκομματική δημοκρατία μετά τη ρητή συνταγματική αναγνώριση του θεσμού των πολιτικών κομμάτων. Το συνταγματικό αίτημα για δημοκρατική οργάνωση των κομμάτων, αντιμέτωπο με την πολιτική πραγματικότητα.
ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.
Ι. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΙΙ. ΠΗΓΕΣ
Content type
Categories
Related editions
