Δ. Νικολαΐδου, Η δημιουργία δημοσιονομικής ένωσης και η ελληνική δημοσιονομική πολιτική, 2023

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Α. Ορισμός και διατύπωση του προβλήματος

Β. Σκοπός και ερευνητικά ζητήματα

Γ. Συμβολή – Μεθοδολογία – Δομή διατριβής

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

ΑΠΟ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΧΡΕΟΥΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Α. Εννοιολογική και νομική προσέγγιση της δημοσιονομικής σταθερότητας

α). Η δημοσιονομική σταθερότητα στο πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ

β). Η δημοσιονομική σταθερότητα στο παράγωγο δίκαιο: το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης

Β. Δημοσιονομική σταθερότητα και συγγενείς έννοιες

α). Δημοσιονομική πειθαρχία στην ΕΕ

β). Νομισματική σταθερότητα

γ). Χρηματοπιστωτική σταθερότητα

δ). Ο ρόλος της ανταγωνιστικότητας στο πλαίσιο της ευρωζώνης

Γ. Η δημοσιονομική πολιτική ως εργαλείο της σταθεροποιητικής πολιτικής

α). Εννοιολογικός προσδιορισμός της Δημοσιονομικής πολιτικής

β). Η θέσπιση δημοσιονομικών κανόνων στο πλαίσιο της Ευρωζώνης

γ). Τα μέτρα ενίσχυσης της εποπτείας της δημοσιονομικής σταθερότητας

Συμπερασματικές παρατηρήσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄

Η ΣΥΓΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ

ΣΕ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Α. Λόγοι που οδηγούν στη σύγκλιση δημοσιονομικών πολιτικών

α). Η θεσμική ασυμμετρία της ευρωζώνης

β). Η ατελής οικονομική ολοκλήρωση

γ). Οι αδυναμίες στην οικονομική διακυβέρνηση

δ). Αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αντιμετωπίσει την κρίση δημό­σιου χρέους

Β. Περιορισμοί στη σύγκλιση δημοσιονομικών πολιτικών

α). Η Ρήτρα μη διάσωσης του άρθρου 125 ΣΛΕΕ – Εννοιολογική προσέγγι­ση

β). Σκοπός του άρθρου 125 ΣΛΕΕ

γ). Εξαιρέσεις της Ρήτρας μη διάσωσης

i. Η Ρήτρα αλληλεγγύης του άρ. 122 ΣΛΕΕ

ii. Η οικονομική συνδρομή για κράτη με παρέκκλιση του άρθρου 143 ΣΛΕΕ

Γ. Μέτρα Σύγκλισης

α). Η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος του άρθρου 126 ΣΛΕΕ

β). Η επιβολή κυρώσεων

γ). Παράκαμψη της ρήτρας μη διάσωσης με τη δημιουργία θεσμικού ορ­γά­νου

i. Η νομιμότητα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας με τη ρήτρα μη διάσωσης

ii. Η τροποποίηση του άρθρου 136 ΣΛΕΕ

iii. Οι επιπτώσεις της απόφασης Pringle στο πλαίσιο δημοσιονομικής διακυβέρνησης

iv. Το ζήτημα του ηθικού κινδύνου στην ΕΕ και η επιβολή δημοσιονομι­κής πειθαρχίας

Συμπερασματικές παρατηρήσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΧΡΕΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Α. Η ελληνική κρίση χρέους του

α). Οι ρίζες των δημοσιονομικών προβλημάτων στην Ελλάδα

β). Ιστορική αναδρομή της δημοσιονομικής κατάστασης της Ελλάδας

γ). Η διαχείριση της ελληνικής κρίσης στο πλαίσιο της Ευρωζώνης

i. Η προσφυγή της Ελλάδας στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότη­τας

Β. Μνημόνια Ελλάδας και προγράμματα διάσωσης

α). Η νομική φύση και ισχύς των Μνημονίων

i. Το πρώτο πρόγραμμα: Μνημόνιο Ι (Μάιος 2010-Ιούλιος 2011)

ii. Το δεύτερο πρόγραμμα: Μνημόνιο ΙΙ (Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δη­μο­σιονομικής Στρατηγικής 2012-2015)

iii. Το τρίτο πρόγραμμα: Μνημόνιο ΙΙΙ (Αύγουστος 2015-2018)

β). Τα αποτελέσματα των μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής στην Ελλάδα

i. Κριτική στη δημοσιονομική προσαρμογή της Ελλάδας

ii. Βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους μετά το πέρας των Μνημονίων

iii. Η επιλογή της λύσης του PSI ως μέτρο διαχείρισης της ελληνικής κρίσης χρέους και οι Ρήτρες Συλλογικής Δράσης

α. Εννοιολογική προσέγγιση: PSI – Ρήτρες συλλογικής δράσης

β. Η υπόθεση Μαμάτας και λοιποί κατά Ελλάδος

iv. Προοπτικές της Ελλάδας μέσω της σύγκρισης με την Κύπρο

Γ. Ελληνικός κρατικός προϋπολογισμός και δημοσιονομική προσαρμογή

α). Δημοσιονομικά στοιχεία του 2019 για την Ελλάδα –Προϋπολογισμός

β). Ελληνική δημοσιονομική διακυβέρνηση

i. Το Μεσοπρόθεσμο πλαίσιο της ελληνικής δημοσιονομικής στρατη­γικής

ii. Το ελληνικό σχέδιο διαπραγμάτευσης μέσω της απόφασης Weiss

iii. Μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής – Θεσμικές μεταρρυθμίσεις

γ). Ο ρόλος της φορολογικής πολιτικής στην Ελλάδα

Συμπερασματικές παρατηρήσεις

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

Η ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ

ΜΕ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄

Η ΝΕΑ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Α. Δημοσιονομική διακυβέρνηση στο πλαίσιο της Ευρωζώνης

α). Δημοσιονομικοί κανόνες

i. Αξιολόγηση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης

ii. Το Σύμφωνο Δημοσιονομικής Σταθερότητας

β). Ζητήματα εξουσιοδότησης της ΕΕ να θεσμοθετήσει τη νέα δημοσιονο­μική αρχιτεκτονική

γ). Το νέο θεσμικό πλαίσιο της ευρωπαϊκής δημοσιονομικής πολιτικής

i. Νέοι θεσμοί για τη συμμόρφωση των δημοσιονομικών κανόνων

ii. Προτάσεις του ΔΝΤ για τη δημοσιονομική πολιτική της ευρωζώνης

B. Δημοσιονομικοί μηχανισμοί αντιμετώπισης της κρίσης στην ευρωζώνη

α). Μηχανισμοί διάσωσης εκτός της ενωσιακής έννομης τάξης

i. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF)

ii. Ο Μόνιμος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (EΜΣ)

iii. Νομικά ζητήματα που εγείρονται από τον EΜΣ

β). Η Μετατροπή του ΕΜΣ σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο (Eurοpean Mοnetary Fund, EMF)

i. Προτάσεις επέκτασης της εργαλειοθήκης του EΜΣ

ii. Οι προβλέψεις για τη βιωσιμότητα του χρέους των κρατών μελών

γ). Το προσχέδιο για τη νέα αναθεωρημένη συνθήκη του EΜΣ

i. Προοπτικές και κριτική του ΕΜΣ

ii. Ο EΜΣ ως Δημοσιονομική Αρχή

Γ. Η ανάγκη δημιουργίας Δημοσιονομικής Ένωσης

α). Η λειτουργία και τα δομικά στοιχεία για μια Δημοσιονομική Ένωση

β). Ο σχεδιασμός κεντρικής δημοσιονομικής ικανότητας

i. Νομικό πλαίσιο του ισχύοντος ευρωπαϊκού προϋπολογισμού

ii. Η δημιουργία ενός προϋπολογισμού στο πλαίσιο της ευρωζώνης

iii. Δημοσιονομικό πλαίσιο του νέου προϋπολογισμού και πόροι

iv. Σύγκριση ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και προϋπολογισμού ομο­σπον­διών

γ). Ο ρόλος ενός Δημοσιονομικού μέσου απορρόφησης κραδασμών και καταμερισμού κινδύνου στην ΟΝΕ

Δ. Δημοσιονομική Ένωση μέσω έμμεσης νομιμοποίησης

α). Ευρωομόλογα

β). Ο θεσμός των Δημοσιονομικών Συμβουλίων και ο ρόλος τους στη δημοσιονομική πολιτική

γ). Το Πρόγραμμα οριστικών νομισματικών συναλλαγών (ΟΜΤ) και η συνεισφορά του στη δημοσιονομική πολιτική

δ). Σταδιακή προσέγγιση στη δημοσιονομική ολοκλήρωση

i. Δημοσιονομική σύγκλιση οικονομιών

ii. Δημοσιονομικό Μέσο Σύγκλισης και Ανταγωνιστικότητας (BICC)

iii. Ευρωπαϊκή Φορολογική πολιτική

iv. Αποτελεσματικότητα των μεταρρυθμίσεων

Συμπερασματικές Παρατηρήσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ

ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Α. Η εθνική κυριαρχία στο ενωσιακό πλαίσιο

α). Προκλήσεις νομιμότητας στο πλαίσιο διακυβέρνησης της ΟΝΕ και η επιρροή τους στο έθνος - κράτος

β). Η δυνατότητα της ΕΕ να περιορίζει τις αποφάσεις των εθνικών κυβερ­νήσεων.

γ). Η επίδραση της δημοσιονομικής πολιτικής στην εθνική κυριαρχία

δ). Η εφαρμογή της δημοσιονομικής πολιτικής στα κράτη μέλη της Ευρω­ζώνης

i. Τα εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια

ii. Συντονισμός των δημοσιονομικών πολιτικών στην Ευρωζώνη

iii. Δημοσιονομικοί κανόνες και εθνική δημοσιονομική πολιτική

Β. Περιορισμοί στην άσκηση της εθνικής δημοσιονομικής πολιτικής

α). Οι περιορισμοί των δημοσιονομικών κανόνων - εννοιολογική προσέγ­γιση

i. Περιορισμοί στην ελληνική δημοσιονομική κυριαρχία

β). Εθνικοί Χάρτες Σύγκλισης

γ). Η κατάρτιση του εθνικού προϋπολογισμού στο ευρωπαϊκό δημοσιονο­μικό πλαίσιο

δ). Η δημοσιονομική κυριαρχία στο πλαίσιο των περιορισμών της ενισχυ­μένης δημοσιονομικής και οικονομικής εποπτείας

Γ. Εξέλιξη της έννοιας της εθνικής κυριαρχίας

α). Ο αντίκτυπος του διακυβερνητισμού στις σχέσεις μεταξύ των κρατών μελών

β). Το ζήτημα της δημοκρατικής νομιμοποίησης και η δημοσιονομική κυ­ριαρχία

γ). Δημοσιονομικές επιπτώσεις μεταξύ εθνικής κυριαρχίας και νομολογίας του ΔΕΕ – Απόφαση του γερμανικού ομοσπονδιακού Δικαστηρίου της 5ης Μαΐου

Συμπερασματικές Παρατηρήσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄

Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΕ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ

Α. Προοπτικές της δημοσιονομικής ένωσης

α). Στο πλαίσιο της Ευρωζώνης

β). Στο διεθνές πλαίσιο

Β. Η μετάβαση σε μια νέα δημοσιονομική κατάσταση

α). Η αποτελεσματικότητα των νέων δημοσιονομικών μέτρων

β). Η δημοσιονομική πολιτική σε δοκιμασία

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Α. Κύρια Συμπεράσματα με θέσεις

Β. Επίλογος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Α. Ελληνόγλωσση

Β. Ξενόγλωσση

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΡΩΝ