Δ. Λέντζης, Η πρόσβαση στα έγγραφα των Κοινοτικών Οργάνων, 2008

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ IX
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΥΓΕΝΙΑΣ Ρ. ΣΑΧΠΕΚΙΔΟΥ XIII
ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ XVII
ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1
A. Αντικείμενο της μελέτης 1
Β. Διάρθρωση της μελέτης 3
ΜΕΡΟΣ Α
ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ
ΤΙΤΛΟΣ Ι
ΕΘΝΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΚΑΙ ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ
Α. Το δημοκρατικό έλλειμμα καί οι προσπάθειες αντιμετώπισής του 13
Ι. Το δημοκρατικό έλλειμμα ως θεσμικό πρόβλημα .. 13
II.... καί τα θεσμικά μέσα θεραπείας του 16
1. Ο ρόλος των σωμάτων με άμεση δημοκρατική νομιμοποίηση 16
α. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 16
β. Τα εθνικά κοινοβούλια 17
2. Ο ρόλος του υποεθνικού επιπέδου 19
α. Η αρχή της επικουρικότητας 19
β. Η Επιτροπή των περιφερειών 21
Β. Η διαφάνεια ως μέσο θεραπείας του δημοκρατικού ελλείμματος 22
Ι. Διαμόρφωση του περιεχομένου της έννοιας 24
II. Οι τρεις όψεις της διαφάνειας 27
1. Ο ανοικτός χαρακτήρας των κοινοτικών διαδικασιών λήψης απο-
φάσεων 27
α. Δημοσιότητα των συνεδριάσεων του Συμβουλίου 28
β. Συμμετοχή του κοινού στη λήψη των αποφάσεων 31
2. Η βελτίωση της ποιότητας της κοινοτικής νομοθεσίας 33
α. Πρωτογενές δίκαιο 35
β. Παράγωγο δίκαιο 38
3. Το δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα των κοινοτικών οργάνων 40
Συμπέρασμα 44
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ
ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ
Α. Προϋπάρχουσες εθνικές νομοθεσίες 49
Ι. Αυστρία 49
II. Βέλγιο 50
III. Γαλλία 51
IV. Δανία 53
V. Ισπανία 54
VI. Ιταλία 55
VII. Κάτω Χώρες 57
VIII. Πορτογαλία 58
IX. Σουηδία 59
Χ. Φινλανδία 60
Β. Μεταγενέστερες εθνικές νομοθεσίες 62
Ι. Γερμανία 62
II. Ελλάδα 63
III. Εσθονία 66
IV. Ηνωμένο Βασίλειο 67
V. Ιρλανδία 68
VI. Λετονία 69
VII. Λιθουανία 70
VIII. Ουγγαρία 71
IX. Πολωνία 72
Χ. Σλοβακία 73
XI. Σλοβενία 74
XII. Τσεχία 75
Συμπέρασμα 76
ΤΙΤΛΟΣ II
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΗ ΦΥΣΗ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ
ΣΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ
Α. Πρώτο στάδιο: η παροχή πρόσβασης ως κίνηση καλής θέλησης 83
Ι. Το τοπίο μέχρι τη Συνθήκη του Μάαστριχτ 83
1. Κοινοτική νομοθεσία 84
α. Διατάξεις σχετικά με τα αρχεία 84
β. Η οδηγία 90/313 87
2. Η νομολογία του ΔΕΚ 91
α. Υποθέσεις Tradax Graanhandel BV κ. Επιτροπής καί BEUC
κ. Επιτροπής 91
β. Υπόθεση Zwartveld και λοιποί 93
ΙΙ. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ καί το πρώτο σύστημα πρόσβασης 94
1. Πρωτογενές δίκαιο: η δήλωση υπ’ αριθ. 17 94
2. Παράγωγο δίκαιο 97
α. Ο Κώδικας Συμπεριφοράς 97
β. Οι αποφάσεις εφαρμογής του Κώδικα Συμπεριφοράς 99
Β. Δεύτερο στάδιο: η παροχή πρόσβασης ως δικαίωμα 104
Ι. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ και το δεύτερο σύστημα πρόσβασης 104
1. Πρωτογενές δίκαιο 105
α. Το άρ. 1 εδ. β´ ΣΕΕ 107
β. Το άρ. 255 ΣΕΚ 109
γ. Το άρ. 207 παρ. 3 εδ. β´- δ´ ΣΕΚ 115
2. Παράγωγο δίκαιο 117
α. Ο κανονισμός 1049/2001 117
i. Γενικές αρχές 120
ii. Δομή 121
β. Οι διατάξεις των εσωτερικών κανονισμών των οργάνων 123
ΙΙ. Οι νεότερες εξελίξεις 124
1. Ο Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων 125
2. Η Συνταγματική Συνθήκη 126
Συμπέρασμα 130

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

Η ΝΟΜΙΚΗ ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ

ΣΤΑ ΕΓΡΑΦΑ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Α. Η νομική φύση του δικαιώματος πρόσβασης στα έγγραφα στο πα-

ρόν στάδιο εξέλιξης του κοινοτικού δικαίου

Ι. Οι διεθνείς συμβάσεις προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων

1. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

α. Δικαίωμα πρόσβασης καί προστασία της ιδιωτικής και οικογε-

νειακής ζωής

β. Δικαίωμα πρόσβασης καί ελευθερία της έκφρασης

2. Το Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά καί πολιτικά δικαιώματα

II. Οι κοινές συνταγματικές παραδόσεις των κρατών-μελών

1. Η θέση του ΔΕΚ

2. Η θέση του ΠΕΚ

Β. Το δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα στο επόμενο στάδιο εξέλιξης

του κοινοτικού δικαίου

Ι. Ο Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης

1. Πρώτη ανάγνωση του Χάρτη: η πρόσβαση στα έγγραφα ως θεμε-

λιώδες δικαίωμα

α. Η αβέβαιη «επιβεβαιωτική» λειτουργία του Χάρτη

β. Η ακροβασία του Χάρτη μεταξύ δικαιωμάτων καί αρχών

2. Δεύτερη ανάγνωση του Χάρτη: η πρόσβαση στα έγγραφα ως πο-

λιτικό δικαίωμα

II. Η σύσταση υπ’ αριθ. R (2002) 2 της Επιτροπής Υπουργών του

Συμβουλίου της Ευρώπης

Συμπέρασμα

ΜΕΡΟΣ Β´

ΤΟ ΙΣΧΥΟΝ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ:

Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 1049/2001

ΤΙΤΛΟΣ

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΛΟΙΠΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ

Α. Πεδίο εφαρμογής

Ι. Πεδίο εφαρμογής ratione personae

1. Πρώτη κατηγορία δικαιούχων (απ’ ευθείας δικαιούχοι)

α. Φυσικά πρόσωπα

i. Πολίτες της Ένωσης

ii. Κάτοικοι της Ένωσης

β. Νομικά πρόσωπα

2. Δεύτερη κατηγορία δικαιούχων (εκ παραπομπής δικαιούχοι)

II. Πεδίο εφαρμογής ratione materiae

1. Έγγραφα

α. Έννοια

i. Υλικό στοιχείο

ii. Τελεολογικό-διανοητικό στοιχείο

β. Ειδικές κατηγορίες εγγράφων

i. Έγγραφα με διαβάθμιση ασφαλείας

ii. Έγγραφα εσωτερικής χρήσης

2. Έγγραφα «εις χείρας» θεσμικών οργάνων

α. Έγγραφα του θεσμικού οργάνου καί έγγραφα τρίτων

β. Καλυπτόμενα κοινοτικά όργανα

i. To Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

ii. To Συμβούλιο

iii. Η Επιτροπή

iν. Λοιπά κοινοτικά όργανα και οργανισμοί

3. Τομείς δραστηριότητας της Ένωσης

α. Έγγραφα ΚΕΠΠΑ και ΑΔΣΠΥ

β. Έγγραφα ΕΚΑΕ

III. Πεδίο εφαρμογής ratione temporis

Β. Σχέσεις με λοιπούς κανόνες

Ι. Σχέσεις με κοινοτικούς κανόνες

1. Σχέσεις με κανόνες πρόσβασης

α. Σχέσεις με γενικούς κανόνες πρόσβασης

β. Σχέσεις με ειδικούς κανόνες πρόσβασης

2. Σχέσεις με κανόνες περί απορρήτου

α. Σχέσεις με γενικούς κανόνες περί απορρήτου

β. Σχέσεις με ειδικούς κανόνες περί απορρήτου 207

II. Σχέσεις με εθνικούς κανόνες

Συμπέρασμα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ

Α. Λόγοι εξαίρεσης

I. Υποχρεωτικές εξαιρέσεις

1. Το δημόσιο συμφέρον όσον αφορά.

α. … τη δημόσια ασφάλεια

β. την άμυνα και τις στρατιωτικές υποθέσεις

γ. τις διεθνείς σχέσεις

δ. τη δημοσιονομική, νομισματική ή οικονομική πολιτική

2. Η ιδιωτική ζωή

II. Δυνητικές εξαιρέσεις

1. Τα εμπορικά συμφέροντα

2. Οι δικαστικές διαδικασίες καί η παροχή νομικών συμβουλών

3. Οι σκοποί επιθεώρησης, έρευνας και οικονομικού ελέγχου

4. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων

Β. Κανόνες σχετικά με την εφαρμογή των εξαιρέσεων

Ι. Χρονικό όριο

II. Υποχρέωση αιτιολογίας

1. Έκταση

2. Περιεχόμενο

III. Παροχή μερικής πρόσβασης

IV. Στάθμιση με το δημόσιο συμφέρον

1. Έννοια

2. Βάρος αποδείξεως

Συμπέρασμα

ΤΙΤΛΟΣ

ΔΙΑΔΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7

ΥΠΟΒΟΛΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΙΤΗΜΑΤΩΝ - ΑΣΚΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ

Α. Διαδικασία υποβολής και επεξεργασίας των αιτημάτων

Ι. Η γενική διαδικασία

1. Η αρχική αίτηση

α. Υποβολή

β. Επεξεργασία

2. Η επιβεβαιωτική αίτηση

α. Υποβολή

β. Επεξεργασία

II. Οι ειδικές διαδικασίες

1. Έγγραφα τρίτων

α. Έγγραφα τρίτων γενικά

β. Έγγραφα κρατών-μελών

2. Ευαίσθητα έγγραφα

α. Ορισμός

β. Επεξεργασία

Β. Διαδικασία άσκησης του δικαιώματος

Ι. Τρόποι άσκησης και είσπραξη τελών

1. Τρόποι άσκησης

α. Επιτόπια εξέταση

β. Χορήγηση αντιγράφων

2. Είσπραξη τελών

II. Μέτρα διευκόλυνσης της άσκησης

1. Δημιουργία μητρώων εγγράφων

α. Πεδίο κάλυψης

β. Στοιχεία αναφοράς

2. Παροχή άμεσης πρόσβασης

Συμπέρασμα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

ΕΝΔΙΚΑ ΜΕΣΑ

Α. Δικαστική προσφυγή

Ι. Εξέταση της προσφυγής

1. Έλεγχος του παραδεκτού

α. Πράξη δεκτική προσφυγής

β. Ενεργητική νομιμοποίηση

γ. Παθητική νομιμοποίηση

δ. Τήρηση προθεσμίας

2. Έλεγχος του βάσιμου

α. Λόγοι ακύρωσης

β. Έκταση του ελέγχου

II. Διαδικασία και αποτελέσματα της απόφασης

1. Ειδικές πτυχές της διαδικασίας

α. Επιθεώρηση των εγγράφων

β. Εκδίκαση κατά προτεραιότητα

γ. Κατανομή των δικαστικών εξόδων

2. Αποτελέσματα της απόφασης

III. Αποτίμηση της συνεισφοράς του ΠΕΚ και του ΔΕΚ

Β. Καταγγελία στον Διαμεσολαβητή

Ι. Εξέταση της καταγγελίας

1. Έλεγχος του παραδεκτού

α. Καταγγελίες εντός εντολής

β. Λοιποί όροι του παραδεκτού

2. Έλεγχος του βασίμου

II. Διαδικασία καί αποτελέσματα της απόφασης

1. Ειδικές πτυχές της διαδικασίας

α. Επιθεώρηση εγγράφων

β. Πρόσβαση στα έγγραφα του Διαμεσολαβητή

2. Αποτελέσματα της απόφασης

III. Αποτίμηση της συνεισφοράς του Διαμεσολαβητή

Συμπέρασμα

ΤΕΛΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Α. Ελληνόγλωσση

Β. Ξενόγλωσση

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ

Α. Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

Β. Πρωτοδικείο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

Γ. Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής

ΛΗΜΑΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ