Δ. Κιλτίδου, Οι διεθνείς, υπερεθνικές και διεθνικές ρυθμίσεις του χρόνου ναυτικής εργασίας και οι επιπτώσεις του στη ναυτική ασφάλεια, 2021

Ευχαριστίες

Πρόλογος

Συντομογραφίες

Εισαγωγή

§ 1 1. Η θέση του προβλήματος

§ 2 2. Σκοπός της μελέτης

3. Βασικές έννοιες της ναυτικής εργασίας

§ 3 3.1. Γενικά

§ 4 3.2. Η έννοια του πλοίου

§ 5 3.3. Η έννοια του ναυτικού

§ 6 3.4. Η έννοια του εφοπλιστή και του πλοιοκτήτη στη ναυτική εργασία

§ 7 4. Διάγραμμα της μελέτης

Μέρος Πρώτο

Οι διεθνείς φορείς της ναυτικής εργασίας

§ 8 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

§ 9 2. Διάρθρωση πρώτου μέρους

Κεφάλαιο Α

Τα διεθνοποιημένα στοιχεία της ναυτικής εργασίας

§ 10 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Ι. Ο ρόλος της σημαίας του πλοίου

1. Η σημαία του πλοίου

§ 11 1.1. «Εθνικότητα» και σημαία του πλοίου

§ 12 1.2. Οι διεθνούς δικαίου κανόνες για την εθνικότητα του πλοίου

§ 13 1.3. Οι προβλέψεις του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εθνικότητα του πλοίου

§ 14 1.4. Κατηγοριοποίηση νομικών συστημάτων των σημαιών - Νηολόγια

§ 15 1.5. Σημαίες ευκαιρίας ή ευκολίας

§ 16 1.6. Η τοποθέτηση των Διεθνών Οργανισμών για τις σημαίες ευκαιρίας

§ 17 1.7. Η επιρροή των σημαιών ευκαιρίας στο εργασιακό καθεστώς των πληρωμάτων

§ 18 1.8. Η «απενοχοποίηση» των σημαιών ευκαιρίας

ΙΙ. Τα υποκείμενα της ναυτικής εργασίας

1. Οι εργαζόμενοι θαλάσσης

§ 19 1.1. Η άμεση επίδραση της ιθαγένειας του πλοίου στη σύνθεση του πληρώματος

§ 20 1.2. Η «διεθνοποιημένη» σύνθεση πληρωμάτων

§ 21 1.3. Οι διεθνείς διατάξεις για τη σύνθεση των πλοίων

§ 22 1.4. Εκπαίδευση ναυτικών

§ 23 1.5. Η πρόσβαση στο ναυτικό επάγγελμα - Crew manning agencies

2. Οι εργοδότες στη ναυτική εργασία

§ 24 2.1. Οι εταιρείες διαχείρισης ναυτιλιακών επιχειρήσεων

§ 25 2.2. Η διεθνοποίηση των ναυτιλιακών επιχειρήσεων - Πολυεθνικές και off-shore

§ 26 2.3. Η τακτική της ναυτιλιακής επιχείρησης του «ενός πλοίου» (one ship company)

§ 27 2.4. Ο ρόλος της καταστατικής και της πραγματικής έδρας στις ναυτιλιακές εταιρείες

§ 28 2.5. Το «εταιρικό πέπλο» στον κλάδο της ναυτιλίας

§ 29 2.6. Η θέση του ΟΟΣΑ για τη διαφάνεια της ταυτότητας του πλοιοκτήτη

§ 30 2.7. Η θέση του ΔΝΟ για τη διαφάνεια της ταυτότητας του πλοιοκτήτη

§ 31 2.8. Η παράλληλη νηολόγηση των πλοίων ως παράγοντας απόκρυψης της ταυτότητας του κυρίου του πλοίου

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β

Οι διεθνείς οργανισμοί και η συμβολή τους

στη διαμόρφωση αξιοπρεπών και ασφαλών συνθηκών εργασίας

επί πλοίου

§ 32 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Ι. Η διαμόρφωση των συνθηκών ναυτικής εργασίας από τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς

1. Αξιοπρεπείς και ασφαλείς συνθήκες εργασίας των ναυτικών σε διεθνές επίπεδο

§ 33 1.1. Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΔΝΟ)

§ 34 1.2. Η διεθνής σύμβαση SOLAS

§ 35 1.3. Η διεθνής σύμβαση STCW

§ 36 1.4. Ο Κώδικας ISM

§ 37 1.5. Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ)

ΙΙ. Η διαμόρφωση των συνθηκών ναυτικής εργασίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλους διεθνείς φορείς

1. Αξιοπρεπείς και ασφαλείς συνθήκες εργασίας των ναυτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση

§ 38 1.1. Θαλάσσια ασφάλεια και ΕΕ

§ 39 1.2. Ασφάλεια και υγεία στη ναυτική εργασία στο πλαίσιο της ΕΕ

§ 40 1.3. Ο ρόλος του EMSA

§ 41 1.4. Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ)

§ 42 2. Η συμβολή άλλων διεθνών φορέων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ

Διεθνείς και ευρωπαϊκές συνδικαλιστικές οργανώσεις

στον κλάδο της ναυτιλίας

§ 43 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Ι. Τα υποκείμενα της διεθνούς συλλογικής διαπραγμάτευσης στη ναυτική εργασία

1. Η διεθνής συνδικαλιστική οργάνωση των εργαζομένων

§ 44 1.1. Η Διεθνής Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές (International Transport Federation, ITF)

§ 45 2. Οι διεθνείς συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργοδοτών

§ 46 2.1. Διεθνής Ναυτιλιακή Ομοσπονδία (International Shipping Federation, ISF)

§ 47 2.2. Διεθνές Συμβούλιο Εργοδοτών Ναυτικών (International Maritime Employers Council, IMEC)

§ 48 ΙΙ. Οι φορείς του κοινωνικού διαλόγου σε ευρωπαϊκό επίπεδο

1. Η συνδικαλιστική οργάνωση των εργαζομένων

§ 49 1.1. Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές (European Transport Workers Federation, ETF)

2. Η συνδικαλιστική οργάνωση των εργοδοτών

§ 50 2.1. Ένωση Εφοπλιστών Ευρωπαϊκής Κοινότητας (European Community of Shipowners Association, ECSA)

§ 51 3. Ο απολογισμός των δράσεων των δύο ευρωπαϊκών οργανώσεων

§ 52 4. Συμπερασματικές κρίσεις πρώτου μέρους

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Ο χρόνος εργασίας των ναυτικών ως προληπτικό μέτρο

της ναυτικής ασφάλειας - Διεθνείς και διεθνικές διαστάσεις

§ 53 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

§ 54 2. Διάρθρωση δεύτερου μέρους

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α

Δικαιοπολιτική προσέγγιση του χρόνου ναυτικής εργασίας

και της σχέσης του με τη ναυτική ασφάλεια

§ 55 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Ι. Η έννοια του χρόνου εργασίας

§ 56 1. Γενικά

§ 57 2. Νόμιμος και συμβατικός χρόνος εργασίας

§ 58 3. Υπολογισμός του χρόνου εργασίας

§ 59 4. Οι κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις του χρόνου εργασίας

ΙΙ. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ναυτικής εργασίας και οι επιπτώσεις τους στον χρόνο εργασίας των ναυτικών

§ 60 1. Κοινός χώρος εργασίας και κατοικίας του ναυτικού

§ 61 2. Η διεθνοποίηση του κλάδου της ναυτιλίας και ο διεθνοποιημένος χρόνος εργασίας

§ 62 3. Η «επικινδυνότητα» των διαφορετικών εκφάνσεων του χρόνου εργασίας των ναυτικών

§ 63 3.1. Υπερωριακή εργασία

§ 64 3.2. Εργασία σε βάρδιες

§ 65 3.3. Νυχτερινή εργασία

§ 66 3.4. Η ετοιμότητα για εργασία

ΙΙΙ. Η σύνδεση του χρόνου εργασίας με τη ναυτική ασφάλεια (maritime safety)

§ 67 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2. Η ναυτική κουλτούρα ασφάλειας (maritime safety culture)

§ 68 2.1. Το περιεχόμενο της έννοιας

§ 69 2.2. Η κουλτούρα ναυτικής ασφάλειας σε εθνικό επίπεδο

§ 70 2.3. Η διεθνοποιημένη αντίληψη της ασφάλειας στην παροχή ναυτικής εργασίας

3. Ο ανθρώπινος παράγοντας στη ναυτική ασφάλεια

§ 71 3.1. Η θέση του προβλήματος

§ 72 3.2. Τα ανθρώπινα σφάλματα στα ναυτικά ατυχήματα

§ 73 3.3. Η κόπωση των ναυτικών ως παράγοντας πρόκλησης ναυτικών ατυχημάτων

§ 74 3.4. Ναυτικά ατυχήματα εξαιτίας της κόπωσης των ναυτικών και η δυσκολία καταγραφής τους

§ 75 3.5. Η κόπωση ως απόρροια της παραβίασης των χρονικών ορίων εργασίας των ναυτικών

§ 76 3.6. Ναυτικά ατυχήματα που οφείλονται σε κόπωση που προκλήθηκε από την παραβίαση του χρόνου εργασίας των ναυτικών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β

Οι διεθνείς, υπερεθνικές και εθνικές ρυθμίσεις

για το χρόνο εργασίας των ναυτικών και ο έλεγχος εφαρμογής τους

§ 77 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Ι. Ο χρόνος εργασίας και ανάπαυσης των ναυτικών ως αντικείμενο ρύθμισης των εξειδικευμένων διεθνών οργανισμών: ΔΟΕ, ΔΝΟ

1. Το νομοθετικό έργο της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ).

§ 78 1.1. Εισαγωγικά

1.2. Η Σύμβαση Ναυτικής Εργασίας 2006 (ΣΝΕ 2006)

§ 79 1.2.1. Δομή και γενικά χαρακτηριστικά της ΣΝΕ

§ 80 1.2.2. Ρυθμίσεις της ΣΝΕ 2006 που αφορούν τον χρόνο εργασίας και ανάπαυσης των ναυτικών

§ 81 1.2.3. Ρυθμίσεις της ΣΝΕ 2006 που κατοχυρώνουν το δικαίωμα ετήσιας άδειας των ναυτικών

2. Ο έλεγχος εφαρμογής των κανόνων της ΔΟΕ

§ 82 2.1. Εισαγωγικά

§ 83 2.2. Το σύστημα ελέγχου από τους ναυτικούς που καθιερώνει η ΣΝΕ 2006

§ 84 2.3. Γενικά χαρακτηριστικά του συστήματος

§ 85 2.4. Ο έλεγχος από το κράτος λιμένα σύμφωνα με τη ΣΝΕ 2006

§ 86 2.5. Η ειδική τριμερής επιτροπή για την εφαρμογή της ΣΝΕ 2006 (Special Tripartite Committee, STC)

2.6. Το κλασικό σύστημα ελέγχου της ΔΟΕ

§ 87 2.6.1. Ο τακτικός διοικητικός έλεγχος που βασίζεται στις περιοδικές εκθέσεις των κυβερνήσεων

§ 88 2.6.2. Οι διαδικασίες οιονεί δικαστικού ελέγχου

3. Ο ρόλος του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΔΝΟ)

§ 89 3.1. Η ρύθμιση του χρόνου εργασίας και ανάπαυσης στο πλαίσιο του ΔΝΟ

§ 90 3.1.1. Η ρύθμιση του χρόνου εργασίας στη STCW

§ 91 3.1.2. Η «λευκή λίστα» σύμφωνα με τη ΔΣ STCW

§ 92 3.2. Ο Διεθνής Κώδικας Ασφαλούς Διαχείρισης (International Safety Management Code, ISM)

§ 93 3.3. Ο χρόνος εργασίας και η πρόληψη της κόπωσης μέσα από τις κατευθυντήριες οδηγίες (guidelines)

4. Οι διαδικασίες ελέγχου στο πλαίσιο του ΔΝΟ

§ 94 4.1. Διαδικασίες που προβλέπει ο Διαρκής Κώδικας Ασφαλούς Διαχείρισης ISM

4.2. Ο έλεγχος από το κράτος λιμένα (Port State Control, PSC).

§ 95 4.2.1. Η γέννηση της ιδέας του Port State Control (PSC)

§ 96 4.2.2. Ο σκοπός του Port State Control (PSC)

§ 97 4.2.3. Ρυθμίσεις του ΔΝΟ για την ευθύνη του κράτους λιμένα και του παράκτιου κράτους

ΙΙ. Η συμβολή της ΕΕ ως υπερεθνικού οργανισμού στη ρύθμιση του χρόνου εργασίας και ανάπαυσης των ναυτικών

1. Το νομοθετικό έργο της ΕΕ όσον αφορά τον χρόνο χερσαίας και ναυτικής εργασίας

§ 98 1.1. Γενικά

§ 99 1.2. Η έννοια του χρόνου εργασίας στις ενωσιακές Οδηγίες και στη νομολογία του ΔΕΕ

§ 100 1.3. Η ιδιαιτερότητα της ναυτικής εργασίας ως αιτία εξαίρεσης των ναυτικών από τις ενωσιακές Οδηγίες

§ 101 1.4. Η Οδηγία 1999/63/ΕΚ του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 1999 για τον χρόνο εργασίας στη ναυτική εργασία

§ 102 1.5. Η Οδηγία 1999/95/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου της 13ης Δεκεμβρίου 1999

§ 103 1.6. Η Οδηγία 2009/13/ΕΚ του Συμβουλίου της 16ης Φεβρουαρίου 2009

§ 104 1.7. Ο ρόλος της Επιτροπής για τον Κοινωνικό Διάλογο στις Θαλάσσιες Μεταφορές (Sectoral Social Dialogue Committee on Maritime Transport)

2. Ο έλεγχος του χρόνου ναυτικής εργασίας στην ΕΕ

§ 105 2.1. Ο έλεγχος του χρόνου εργασίας σύμφωνα με την Οδηγία 1999/95

§ 106 2.2. Το Port State Control στο πλαίσιο της ΕΕ

§ 107 2.2.1. Η αποτίμηση του ελέγχου από το κράτος λιμένα στο πλαίσιο της ΕΕ

§ 108 3. Η αναποτελεσματικότητα της ρύθμισης του χρόνου εργασίας και ανάπαυσης σε διεθνές και υπερεθνικό επίπεδο

ΙΙΙ. Η ρύθμιση του χρόνου εργασίας και ανάπαυσης των ναυτικών από τις εθνικές έννομες τάξεις

§ 109 1. Η εφαρμογή του εθνικού δικαίου στις συμβάσεις ναυτολογήσεως με διεθνή χαρακτήρα

§ 110 1.1. Το ελληνικό δίκαιο ως εφαρμοστέο δίκαιο στη ναυτική εργασία

§ 111 1.2. Το γαλλικό δίκαιο ως εφαρμοστέο δίκαιο στη ναυτική εργασία

§ 112 1.3. Το αγγλικό δίκαιο ως εφαρμοστέο δίκαιο στη ναυτική εργασία

2. Μέγιστος χρόνος εργασίας και ανάπαυσης των ναυτικών

§ 113 2.1. Ελλάδα

§ 114 2.1.1. Το ζήτημα της ετοιμότητας στην παροχή ναυτικής εργασίας - Γενικά

§ 115 2.1.2. Η διαφορετική αντιμετώπιση της ετοιμότητας στο ιδιόμορφο πλαίσιο της ναυτικής εργασίας

§ 116 2.1.3. Οι επιπτώσεις των ρυθμίσεων στον τρόπο αμοιβής των ναυτικών

§ 117 2.2. Γαλλία

§ 118 2.2.1. Το ζήτημα της πραγματικής διάρκειας εργασίας

§ 119 2.2.2. Το ζήτημα της ετοιμότητας

§ 120 2.3. Ηνωμένο Βασίλειο

3. Ρυθμίσεις για τον χρόνο εργασίας των νέων ναυτικών

§ 121 3.1. Ελλάδα

§ 122 3.2. Γαλλία

§ 123 3.3. Ηνωμένο Βασίλειο

§ 124. Κριτική επισκόπηση των εθνικών νομοθεσιών

§ 125. Συμπερασματικές κρίσεις δεύτερου μέρους

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

Η διασυνοριακή συλλογική διαπραγμάτευση

και συνδικαλιστική δράση για τον χρόνο ναυτικής εργασίας

§ 126 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις - Η θέση του προβλήματος

§ 127 2. Διάρθρωση του τρίτου μέρους

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α

Η διεθνοποίηση της συλλογικής διαπραγμάτευσης

στον κλάδο της ναυτιλίας

§ 128 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Ι. Το διεθνές νομικό πλαίσιο της συλλογικής διαπραγμάτευσης

§ 129. Εισαγωγικά

2. Η διεθνής προστασία των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων

§ 130 2.1. Η προστασία στο πλαίσιο της ΔΟΕ

§ 131 2.2. Η προστασία στο πλαίσιο του ΟΗΕ

§ 132 2.3. Η προστασία στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης

§ 133 2.3.1. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

§ 134 2.3.2. Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης

ΙΙ. Το νομικό πλαίσιο της συλλογικής διαπραγμάτευσης στην ΕΕ

§ 135. Τα συνδικαλιστικά δικαιώματα στο δίκαιο της ΕΕ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β

Διεθνικές διαστάσεις των συλλογικών συμβάσεων εργασίας

§ 136 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

§ 137 2. Η ρύθμιση του νομίμου χρόνου εργασίας μέσω ΣΣΝΕ

Ι. Οι διεθνικές συλλογικές συμφωνίες της ITF

1. Οι συλλογικές συμφωνίες στο πλαίσιο της ITF

§ 138 1.1. Εισαγωγικά

§ 139 1.2. Η κατηγοριοποίηση των συμφωνιών της ITF

ΙΙ. Οι ευρωπαϊκές συλλογικές συμφωνίες στον κλάδο της ναυτιλίας

§ 140 1. Το νομικό πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου στην Ευρωπαϊκή Ένωση

§ 141. Οι ευρωπαϊκές συλλογικές συμφωνίες στη ναυτιλία

§ 142 3. Οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες για τη διαβούλευση και συμμετοχή στις επιχειρήσεις: Εξελίξεις σχετικά με τον αποκλεισμό των ναυτικών από το πεδίο εφαρμογής των Οδηγιών της ΕΕ

§ 143 3.1. Οι διαβουλεύσεις στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Επιτροπών Επιχειρήσεων

§ 144 4. Οι «γκρίζες ζώνες» του ευρωπαϊκού κοινωνικού διαλόγου: Το παράδειγμα του κλάδου της ναυτιλίας

ΙΙΙ. Το Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο στις ΣΣΝΕ

§ 145. Εισαγωγικά

§ 146 2. Η διεθνής δικαιοδοσία σε διεθνείς υποθέσεις στις οποίες εμπλέκονται ΣΣNΕ

3. Ο εδαφικός χαρακτήρας των ΣΣΕ και η εξωεδαφική εφαρμογή τους

§ 147 3.1. Η εδαφικότητα των ΣΣΕ ως απόρροια της στενής σύνδεσής τους με τον κοινωνικοοικονομικό, πολιτικό και νομικό τους περίγυρο

§ 148 3.2. Η εξωεδαφική εφαρμογή των ημεδαπών ΣΣΕ σε ατομικές σχέσεις εργασίας που εκτελούνται στην αλλοδαπή

§ 149 3.3. Οι κανόνες των ΣΣΕ ως διατάξεις αναγκαστικού δικαίου και η εφαρμογή τους σε συμβάσεις εργασίας με διεθνή χαρακτήρα που εκτελούνται στην ημεδαπή

4. Το εφαρμοστέο δίκαιο στις διεθνικές ΣΣΝΕ

§ 150 4.1. Εισαγωγικά

§ 151 4.2. Η διχογνωμία γύρω από τη δυνατότητα των μερών να επιλέξουν το εφαρμοστέο δίκαιο στη ΣΣΕ με στοιχεία αλλοδαπότητας

§ 152 4.3. Ο προσδιορισμός του εφαρμοστέου δικαίου στις ΣΣΝΕ με βάση τον Κανονισμό 593/2008/ΕΚ (Ρώμη Ι)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ

Διεθνείς συνδικαλιστικές δράσεις στη ναυτική εργασία

§ 153 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Ι. Ο συντονισμός των συνδικαλιστικών δράσεων στον κλάδο της ναυτιλίας

§ 154. Η δράση της ITF εναντίον των σημαιών ευκαιρίας

§ 155. Το μποϋκοτάζ

3. Η απεργία στη ναυτική εργασία

§ 156 3.1. Τα «αναχώματα» της ναυτικής απεργίας

§ 157 3.2. Απεργίες αλληλεγγύης

§ 158 3.3. Η Υπόθεση Viking (International Transport Workers’ Federation, Finnish Seamen’s Union κατά Viking Line ABP, OÜ Viking Line Eesti)

§ 159 3.3.1. Τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης

§ 160 3.3.2. Η απόφαση του Δικαστηρίου

§ 161 3.3.3. Κριτικές παρατηρήσεις για το μέλλον του ενωσιακού κοινωνικού εργατικού δικαίου μετά την απόφαση Viking

ΙΙ. Ζητήματα Ιδιωτικού Διεθνούς Δικαίου που εγείρουν οι διασυνοριακές συνδικαλιστικές δράσεις

§ 162. Εισαγωγικά

§ 163 2. Διεθνής δικαιοδοσία σε υποθέσεις διεθνικής συνδικαλιστικής δράσης

§ 164 3. Το εφαρμοστέο δίκαιο σε υποθέσεις διεθνικής συνδικαλιστικής δράσης δυνάμει του Κανονισμού 864/2007 (Ρώμη ΙΙ)

§ 165 3.1. Οι προβληματικές των άλλων συνδέσμων για το εφαρμοστέο δίκαιο στις διεθνικές συνδικαλιστικές δράσεις

§ 166. Συμπερασματικές κρίσεις τρίτου μέρους

Συμπεράσματα

Βιβλιογραφία

Ευρετήριο Λημμάτων