Χ. Βερναρδάκης, Πολιτικά κόμματα, εκλογές & κομματικό σύστημα, 2011

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ-ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΣΗ

ΣΤΗΝ «ΥΣΤΕΡΗ» ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ

Εισαγωγή: Εικόνες από το παρελθόν της Μεταπολίτευσης

1.1 Η πολιτική σκηνή 1993-2010. Μια γενική περιοδολόγηση στον πολιτικό ανταγωνισμό, στα κόμματα και στις «κομματικές μεταρρυθμίσεις»

1.1.1 Η μεταβατική περίοδος 1993-1996. Οι αλλαγές στα κόμματα εξουσίας και η προετοιμασία της νεοφιλελεύθερης σύγκλισης

1.1.2 Οι αλλαγές στα «εκτός δικομματισμού» πολιτικά κόμματα

1.1.3 Η τομή του 1996. Η νίκη του «εκσυγχρονισμού» και οι βασικές της επιπτώσεις

1.1.4 Η «νεοφιλελεύθερη σύγκλιση» των κομμάτων διακυβέρνησης

1.1.5 «Εκσυγχρονισμός» και «σοσιαλδημοκρατία». Η τομή στην πολιτική φυσιογνωμία του ΠΑΣΟΚ

1.1.6 Οι πολιτικές και ιδεολογικές συνθήκες που ευνόησαν την επικράτηση του «εκσυγχρονισμού»

1.1.7 Ο «εκσυγχρονισμός» ως στρατηγική διακυβέρνησης

1.1.8 Ο «εκσυγχρονισμός» απέναντι στην κοινωνική συνοχή. Επιτυχημένο ή αποτυχημένο κυβερνητικό πείραμα;

1.1.9 Ο «εκσυγχρονισμός» και η νομοθεσία του αυταρχικού κρατισμού

1.1.10 Η νέα κοινωνική συμμαχία του «εκσυγχρονισμού»: Το «κόμμα του χρηματιστηρίου» και ο νέος τύπος «οργανικού διανοούμενου»

1.1.11 Η «διαπλοκή» και το «χρηματιστήριο». Οι μαύρες τρύπες του κυβερνητικού «εκσυγχρονισμού»

1.1.12 Οι αλλαγές στην πολιτική σκηνή και στο κομματικό τοπίο. H «τριγωνική» στρατηγική της ΝΔ, η «αριστερή στροφή» του ΣΥΝ, η εμφάνιση του ΛΑΟΣ

1.1.13 Η αλλαγή στη μορφή του κομματικού συστήματος: Από το διπολισμό-δικομματισμό στον συγκλίνοντα δικομματισμό (1996-2007)

1.1.14 Η περίοδος 1998-1999: Η σύντομη κρίση του ελληνικού δικομματισμού και η απορρόφησή της

1.1.15 Η πολιτική εναλλαγή του 2004. Από τον «εκσυγχρονισμό» στον «μεσαίο χώρο»

1.1.16 Οι εκλογές του 2007 και ο δεύτερος κύκλος κρίσης του δικομματισμού. Οι συνέπειες της συναίνεσης

1.1.17 Οι εκλογές του 2009. Η συνεχιζόμενη πτωτική τάση του δικομματισμού και η εναλλαγή στη διακυβέρνηση

1.2 Η θέση των πολιτικών κομμάτων στην ελληνική κοινωνία

1.2.1 Επέκταση, σταθεροποίηση και απαρχή κρίσης του κοινοβουλευτισμού. Οι αλλαγές του εκλογικού σώματος

1.2.2 Η εμπιστοσύνη

1.2.3 Κομματική ταύτιση και κομματική προσήλωση

1.2.4 Κομματική ένταξη και συμμετοχή

1.2.5 (Χαμηλή) εμπιστοσύνη και (υψηλή) συμμετοχή: Η έκβαση μιας αντίφασης

1.3 Η «εκτός κομμάτων» πολιτική αντιπροσώπευση: Συνδικάτα, εργοδοτικές οργανώσεις και νέες μορφές πολιτικής συλλογικότητας

1.3.1 Εργατικά συνδικάτα και βαθμός συνδικαλισμού

1.3.2 Εργοδοτικές οργανώσεις και βαθμός αντιπροσώπευσης

1.3.3 Η συμμετοχή σε κοινωνικές, οικολογικές και άλλες οργανώσεις. Οι δείκτες εθελοντισμού και κοινωνικής ενεργοποίησης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΕΚΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΕΚΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ 1996-2009. ΑΠΟ ΤΙΣ «ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ» ΣΤΟΥΣ «ΕΚΛΟΓΙΚΟΥΣ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥΣ»

Εισαγωγή: Η εκλογική κοινωνιολογία της «πρώιμης» και της «ενδιάμεσης» Μεταπολίτευσης (1974-1993)

2.1 Τα μεθοδολογικά εργαλεία ανάλυσης της ψήφου

2.2 Ψήφος και αστικότητα. Η διαιρετική τομή «πόλης-υπαίθρου»

2.3 Η κατανομή της ψήφου βάσει της κοινωνικοεπαγγελματικής (κ/ε) τυπολογίας περιοχών κατοικίας

2.3.1 Οι κοινωνικές διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό της εκλογικής βάσης των κομμάτων

2.3.2 Η εκλογική συμπεριφορά των περιοχών

2.4 Ψήφος και κοινωνικοεπαγγελματική (κ/ε) ένταξη των ψηφοφόρων

2.5 Ψήφος και κοινωνικοοικονομική (κ/ο) ένταξη

2.6 Η ταξικότητα της ψήφου (class voting) 1996-2009

2.6.1 Ο Δείκτης Alford στην ελληνική εκλογική ανάλυση

2.6.2 Δείκτης Πυκνότητας Ταξικής Ψήφου (Consistency Index) και Δείκτης Σχετικής Ταξικότητας της Ψήφου (Index of Relative Class Voting)

2.6.3 Η κριτική του Goldthorpe, το σχήμα των Erikson-Goldthorpe για τις κοινωνικές τάξεις και ο Δείκτης Kappa

2.6.4 Η ταξικότητα της εργατικής ψήφου και η ηγεμόνευση των ταξικών συμφερόντων

2.6.5 H εκλογική συμπεριφορά των «φτωχών» περιοχών

2.6.6 Είναι εντέλει η «κοινωνική τάξη» προσδιοριστικός παράγοντας της ψήφου; Μια μικρή παρέκβαση σε ένα μείζον θεωρητικό πρόβλημα

2.7 Η περίπτωση της «οικονομικής ψήφου» («economic voting») 1996-2009

2.8 Η μείωση της ταξικότητας της ψήφου και ο μετασχηματισμός των πολιτικών κομμάτων: Από τα «κοινωνικά μπλοκ» στους «εκλογικούς συνασπισμούς»

2.9 Οι ισχυροί προσδιοριστικοί παράγοντες της ψήφου στην «ύστερη» Μεταπολίτευση

2.9.1 Η «σκοτεινή πλευρά» της κομματικής ταύτισης: Ιδεολογίες και πολιτικές αναπαραστάσεις

2.9.2 Η τοποθέτηση των κομμάτων στις ιδεολογικοπολιτικές κλίμακες του «κυνισμού», του «αυταρχισμού» και του «νεοφιλελευθερισμού»

2.9.3 Οι διαχρονικές τοποθετήσεις του εκλογικού σώματος και των πολιτικών κομμάτων στον άξονα Αριστερά/Δεξιά 1995-2009

2.10 Οι αντιφάσεις μεταξύ ιστορικοσυμβολικής τοποθέτησης και ιδεολογικών απόψεων. Πόσο συνεκτικές οντότητες είναι τελικά τα πολιτικά κόμματα της «ύστερης» μεταπολιτευτικής περιόδου;

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΣΗ ΣΤΟ «ΚΟΜΜΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ». ΤΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΩΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ

Εισαγωγή: H μορφή οργάνωσης ως πυρήνας του πολιτικού χαρακτήρα των κομμάτων

3.1 Η «κόκκινη γραμμή» στην εξέλιξη της θεωρίας των πολιτικών κομμάτων

3.1.1 Η μορφή των πολιτικών κομμάτων την περίοδο 1945-1990

3.1.2 Η τομή μετά το 1990 στη μορφή των πολιτικών κομμάτων

3.2 Ο μεταπολιτευτικός τύπος του «μαζικού κόμματος» στην Ελλάδα. Περιοδολόγηση του κομματικού τύπου της Μεταπολίτευσης

3.3 Η «ανοιχτή εκλογή» Προέδρου: Η θεσμική ολοκλήρωση του τέλους του αντιπροσωπευτικού μαζικού κόμματος

3.4 Η αποδέσμευση των κρατικών πολιτικών από τις κοινωνικές σχέσεις εκπροσώπησης: Μια διαδικασία ολοκλήρωσης της κρατικής ενσωμάτωσης των πολιτικών κομμάτων

3.5 Τα πολιτικά κόμματα της «ύστερης» Μεταπολίτευσης. Μικρή εισαγωγή στη μελέτη των μορφών οργάνωσης και της πολιτικής λειτουργίας τους

3.6 Η ΝΔ: Κόμμα, οργάνωση και κοινωνική διείσδυση στις δεκαετίες 1990 και 2000

3.6.1 Ιδεολογία, πολιτική και οργάνωση μέσα από τις περιόδους ηγεσίας

3.6.2 Το χαμένο στοίχημα της ηγεσίας Καραμανλή

3.6.3 Η «ισχυρή κομματική ταύτιση» με τη ΝΔ («Les sympathisants»)

3.6.4 Το μέγεθος και ο χαρακτήρας της οργάνωσης της ΝΔ

3.6.5 Η κοινωνική δομή της κομματικής γραφειοκρατίας («Les adhérents»)

3.6.6 Συμπεράσματα για τον κομματικό τύπο της ΝΔ

3.7 Το ΠΑΣΟΚ: Κόμμα, οργάνωση και κοινωνική διείσδυση στις δεκαετίες 1990 και 2000

3.7.1 Μια βασική περιοδολόγηση του ΠΑΣΟΚ

3.7.2 Κόμμα και φυσιογνωμία της οργάνωσης 1990-1996

3.7.3 Η διαδικασία απορρόφησης του κόμματος από το κράτος

3.7.4 Η επικράτηση του «εκσυγχρονισμού» στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ

3.7.5 H περιορισμένη ηγεμονία του «εκσυγχρονισμού» στην οργάνωση του ΠΑΣΟΚ

3.7.6 Η ενσωμάτωση της συνδικαλιστικής Αριστεράς

3.7.7 Τα αποτελέσματα του «εκσυγχρονισμού» στον κομματικό τύπο

3.7.8 Η αλλαγή ηγεσίας του 2004. Το κόμμα ως μηχανισμός νομιμοποίησης «προειλημμένων» αποφάσεων

3.7.9 Η «ισχυρή κομματική ταύτιση» με το ΠΑΣΟΚ («Les sympathisants»)

3.7.10 To μέγεθος και ο χαρακτήρας της οργάνωσης του ΠΑΣΟΚ

3.7.11 Η κοινωνική δομή της κομματικής γραφειοκρατίας του ΠΑΣΟΚ

3.7.12 Συμπεράσματα για τον κομματικό τύπο του ΠΑΣΟΚ

3.8 Ο ΣΥΝ: Κόμμα, οργάνωση και κοινωνική διείσδυση στις δεκαετίες 1990 και 2000

3.8.1 Πολιτικό κόμμα ή πολιτική ομοσπονδία;

3.8.2 Μια περιοδολόγηση στην εξέλιξη της πολιτικής διαδρομής του ΣΥΝ, 1992-2010

3.8.3 Η εσωτερική δομή του κόμματος και η διολίσθηση σε ένα ιδιότυπο εσωκομματικό «καρτέλ»

3.8.4 Η «ισχυρή κομματική ταύτιση» με τον ΣΥΝ («Les sympa-thisants»)

3.8.5 Μέγεθος και κοινωνική δομή της κομματικής γραφειοκρατίας

3.8.6 Συμπεράσματα για τον κομματικό τύπο του ΣΥΝ

3.9 Το ΚΚΕ: Κόμμα, οργάνωση και κοινωνική διείσδυση στις δεκαετίες 1990 και 2000

3.9.1 Η ιδιότυπη τοποθέτηση του ΚΚΕ στο κομματικό σύστημα της δεκαετίας του 1990: «Απομόνωση» και εθνική νομιμοποίηση

3.9.2 Η πολιτική (μη) συμμαχιών και ο κομματικός μηχανισμός ως προτεραιότητα

3.9.3 Κομματική ταύτιση με το ΚΚΕ και οργανωτικές αποτυπώσεις του κόμματος

3.9.4 Ο μύθος του «εργατικού κόμματος» και η πραγματικότητα του «λαϊκού κόμματος»

3.9.5 Συμπεράσματα για τον κομματικό τύπο του ΚΚΕ

3.10 Ορισμένες ενδείξεις για την οργάνωση του ΛΑΟΣ

3.11 Η χρηματοδότηση των κομμάτων ως δείκτης της κοινωνικής τους αυτονομίας ή της εξάρτησής τους από το κράτος

3.11.1 Το πρόβλημα της χρηματοδότησης των κομμάτων

3.11.2 Τι προκύπτει από τη χρηματοδότηση των κομμάτων στην «ύστερη» Μεταπολίτευση

3.12 Ο οργανωτικός δυϊσμός των κομμάτων της «ύστερης» Μεταπολίτευσης: «Κόμματα του κράτους» (προπλάσματα «cartel party») και κόμματα της Αριστεράς

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

ΚΟΜΜΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ

ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ: Η περίπτωση του ελληνικού «cartel party»

Εισαγωγή: Οι παράλληλες διαδρομές κράτους και πολιτικών κομμάτων

4.1 Το κομματικό σύστημα της Μεταπολίτευσης. Η σταδιακή εδραίωση του καρτέλ της αντιπροσώπευσης

4.1.1 Το κομματικό σύστημα της «πρώιμης» και της «ενδιάμεσης» Μεταπολίτευσης, 1977-1996: «Δικομματισμός-διπολισμός» ή «πολωμένος δικομματισμός»;

4.1.2 Ο «συγκλίνων δικομματισμός» (1996-2009) ως «πολιτικό καρτέλ»: Το εργαλείο λειτουργίας και αναπαραγωγής του πολιτικού συστήματος

4.1.3 Οι διαφαινόμενες εξελίξεις στη μορφή του κομματικού συστήματος μετά το 2009-2010. Το τέλος του μεταπολιτευτικού «δικομματισμού»;

4.1.4 Γιατί ο δικομματισμός ήταν και παρέμεινε μέχρι σήμερα ισχυρός στην Ελλάδα;

4.2 Το σύγχρονο καπιταλιστικό κράτος και οι περιορισμοί των πολιτικών του λειτουργιών

4.2.1 Η σχετική αυτονομία του κράτους, το κράτος ως «ταξική σχέση» και το κράτος-εργαλείο στις σύγχρονες συνθήκες αναδιάρθρωσης του καπιταλισμού

4.3 Η θέση των πολιτικών κομμάτων στο σύγχρονο καπιταλιστικό κράτος

4.3.1 Η κριτική της «κομματοκρατίας» και η απουσία της έννοιας του κράτους στην πολιτική ανάλυση

4.3.2 Ελληνικό πολιτικό σύστημα, «κομματοκρατία», «κόμματα του κράτους» και «καρτέλ εξουσίας»

4.4 Η διαφθορά ως ενοποιητικός παράγων του ελληνικού πολιτικού συστήματος και των κομμάτων εξουσίας στην «ύστερη» Μεταπολίτευση

4.5 Κράτος και πολιτικά κόμματα: Η κατάληξη μιας στενής σχέσης

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (για το τέλος μιας εποχής) ΚΑΙ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ (για την αρχή μιας καινούργιας)

ΠΗΓΕΣ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Α. ΠΗΓΕΣ

α) Ανέκδοτες

β) Δημοσιευμένες

γ) Δημοσιεύματα στον Τύπο

Β. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

α) Ελληνόγλωσσες

β) Ξενόγλωσσες

ΕΥΡΕΤΗΡΙΑ

1. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

1.1 Ελληνόγλωσσα

1.2 Ξενόγλωσσα

2. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ, ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ

3. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΡΩΝ-ΕΝΝΟΙΩΝ