Χ. Κουρουνδής, Μεγάλες αφηγήσεις και σταθμοί της αντιπροσώπευσης, 2024

Πρόλογος

Ευχαριστίες

Συντομογραφίες

Εισαγωγή

1. Η επικαιρότητα της συζήτησης για την αντιπροσώπευση

2. Περιορισμοί και οριοθέτηση του αντικειμένου

3. Λαός και πολίτες: ποιος (και ως τι) αντιπροσωπεύεται;

4. Μεθοδολογικοί άξονες και δομή του έργου

Γέννηση και εδραίωση του αντιπροσωπευτικού συστήματος

Πρώτο κεφάλαιο

Διαμόρφωση και θεωρητικές προϋποθέσεις του αντιπροσωπευτικού συστήματος

1. Η μακρά κυοφορία της πολιτικής αντιπροσώπευσης μεταξύ Μεσαίωνα και νεωτερικότητας

α. Από την εκκλησιαστική διαμάχη για το συνοδικό σύστημα στην κοσμική διαμάχη για τα συμβούλια των νομοκατεστημένων τάξεων

β. Η θεωρία του Χομπς για τον «κυρίαρχο αντιπρόσωπο» και το σχήμα bound author-free actor

γ. Η τομή της αγγλικής επανάστασης και η πρωτοκαθεδρία του Κοινοβουλίου

2. Η γέννηση του αντιπροσωπευτικού συστήματος στην «εποχή των επαναστάσεων»

α. We, the people: Το αντιπροσωπευτικό πολίτευμα στις ΗΠΑ και η διαμάχη μεταξύ φεντεραλιστών και αντιφεντεραλιστών

β. Η αμφισβήτηση της απολυταρχίας: από τον Μοντεσκιέ στον Ρουσσώ και την υποψία απέναντι στην αντιπροσώπευση

γ. H θεωρία του αββά Σιεγές: το έθνος μιλά μέσω των αντιπροσώπων του

δ. Τα ζικ-ζακ της αντιπροσώπευσης στον συνταγματισμό της γαλλικής επανάστασης.

Δεύτερο κεφάλαιο

Η εξέλιξη της αντιπροσώπευσης στον 19ο αιώνα

1.Οι μεταβολές στη φυσιογνωμία του αντιπροσωπευτικού συστήματος

α. Τιμηματική ψήφος, ελεύθερη εντολή και συνταγματική μοναρχία στην εποχή του φιλελευθερισμού

β. Η μαρξική κριτική: η διαλεκτική πολιτικής ισότητας και κοινωνικής ανισότητας

γ. Η δημοκρατική δυναμική της αντιπροσώπευσης: η τάση διεύρυνσης του δικαιώματος ψήφου και η εμφάνιση των κομμάτων στο λυκόφως του 19ου αιώνα

2. Η διαμόρφωση του ελληνικού αντιπροσωπευτικού συστήματος

α. Από τα επαναστατικά Συντάγματα του 1821 στο Σύνταγμα του

β. Η επανάσταση του 1862 και η καθιέρωση της καθολικής ψήφου στο Σύνταγμα του 1864

γ. Η συνταγματική θεωρία του 19ου αιώνα για το «αντιπροσωπικόν πολίτευμα»

Τρίτο κεφάλαιο

Τα τρία πρότυπα αντιπροσώπευσης στην εποχή του «κοινωνικού ζητήματος»

1. Το σύστημα των συμβουλίων ως μορφή αντιπροσώπευσης με ταξικό πρόσημο

α. Τα Σοβιέτ στη ρωσική επανάσταση και η θεωρητικοποίηση του Λένιν

β. Ταξικός προσδιορισμός, εντολή και ανακλητότητα στο Σοβιετικό Σύνταγμα του 1918

γ. Συμβούλια και κοινοβούλιο στον δυτικό μαρξισμό: Ρόζα Λούξεμπουργκ, Αντόνιο Γκράμσι, Μαξ Άντλερ

2. Η κοινοβουλευτική δημοκρατία και το παράδειγμα της Βαϊμάρης

α. Η αντιπροσώπευση στο Σύνταγμα της Βαϊμάρης

β. O Χανς Κέλσεν και το πλάσμα της αντιπροσώπευσης: πρέπει η δημοκρατική αρχή να «τραβιέται στα άκρα»;

γ. Η αντιπροσώπευση στη συνταγματική θεωρία του Καρλ Σμιτ

3. Η «αντιπροσωπεία των συμφερόντων»

α. Η δημοκρατική εκδοχή επαγγελματικής αντιπροσώπευσης και οι κριτικές της

β. Η εφαρμογή της επαγγελματικής αντιπροσώπευσης από τα φασιστικά καθεστώτα

4. Διλήμματα της αντιπροσώπευσης στον ελληνικό μεσοπόλεμο

α. Η κρίση του κοινοβουλευτισμού και η περιορισμένη κατοχύρωση της επαγγελματικής αντιπροσώπευσης στη Γερουσία της Β΄ Ελληνικής Δημοκρατίας

β. Separate but (politically) equal; Οι ξεχωριστοί εκλογικοί κατάλογοι εβραίων και μουσουλμάνων ως case study φαλκίδευσης της αντιπροσώπευσης

γ. Συγκριτική διάσταση: ο Αλέξανδρος Σβώλος για την αντιπροσώπευση στο γερμανικό και στο ρωσικό Σύνταγμα από το 1921 στο

Το μετέωρο βήμα του σύγχρονου αντιπροσωπευτικού συστήματος

Πρώτο κεφάλαιο

Η μεταπολεμική εξέλιξη της αντιπροσώπευσης

1. Η συμφιλίωση της αντιπροσώπευσης με τη μαζική δημοκρατία

α. Η συνταγματική αναγνώριση των κομμάτων και η συμβολή των Leibholz και Mortati στη διαμόρφωση και θεμελίωση της «κομματικής δημοκρατίας»

β. Η άρση των φυλετικών διαχωρισμών και εμποδίων στο δικαίωμα ψήφου στις ΗΠΑ: κινηματική κατάκτηση ή καρπός δικαστικού ακτιβισμού;

γ. Η Χάννα Πίτκιν και η στροφή στη θεωρία της αντιπροσώπευσης

2. Οι ιδιαιτερότητες της ελληνικής εμπειρίας

α. Απαγόρευση κομμάτων και αποκλεισμός από την αντιπροσώπευση στη μετεμφυλιακή «καχεκτική δημοκρατία»

β. «κατ' αρχήν ό,τι “θέλουν” οι εκλογείς των»: Ο Αριστόβουλος Μάνεσης για την αντιπροσώπευση και την πολιτική εντολή-πλαίσιο

γ. «Αποστασία», ελεύθερη εντολή και «πεζοδρόμιο» στα Ιουλιανά του

δ. Δικτατορία και αντιπροσώπευση: η κορπορατιστική Συμβουλευτική Επιτροπή και η ασφυκτική ρύθμιση των κομμάτων

Δεύτερο κεφάλαιο

Διλήμματα της αντιπροσώπευσης στον 21ο αιώνα

1. Κρίση των κομμάτων και αμφισβήτηση της αντιπροσώπευσης

α. Από την «κομματική δημοκρατία» στη «δημοκρατία του ακροατηρίου»;

β. Μια μετέωρη απάντηση: η κατασκευαστική στροφή στη θεωρία της αντιπροσώπευσης

2. Λαϊκισμός, δικαστική εξουσία και αντιπροσώπευση

α. Η ενίσχυση της δικαστικής εξουσίας και η θεωρητική της θεμελίωση στον γαλλικό νομικό ρεαλισμό

β. Ο λαϊκιστικός συνταγματισμός (populist constitutionalism) και το αίτημα αποκατάστασης της πρωτοκαθεδρίας του λαού

γ. Κριτική στη δικαστική υπεροχή και αυτενέργεια των πολιτών

δ. Κατασκευάζοντας τον προς αντιπροσώπευση λαό: ο αριστερός λαϊκισμός της Μουφ

3. Αντιπροσώπευση και Σύνταγμα στη Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία

α. Η ελεύθερη εντολή και το φάντασμα της «Αποστασίας» στην Ε΄ Αναθεωρητική Βουλή: η συζήτηση για τη συνταγματική κατοχύρωση της κομματικής πειθαρχίας

β. Η ελληνική εκδοχή «κομματικής δημοκρατίας» και οι «μαχητικές» παρεκκλίσεις της: έχει πολιτικά όρια η αντιπροσώπευση;

γ. Στη δίνη των Μνημονίων Ι. Προβλήματα διαδικαστικής νομιμοποίησης της αντιπροσωπευτικής σχέσης

δ. Στη δίνη των Μνημονίων ΙΙ. Κόμματα και γενικό συμφέρον: οι βουλευτές αντιπροσωπεύουν το έθνος μέσω των κομμάτων

ε. Η «λαϊκή εντολή» στο ισχύον Σύνταγμα

Συμπεράσματα

Βιβλιογραφία

Ι. Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία

Α. Πηγές

Β. Βιβλία

Γ. Άρθρα, συμβολές σε συλλογικά έργα, σχόλια δικαστικών αποφάσεων

ΙΙ. Ξενόγλωσση βιβλιογραφία

Α. Βιβλία

Β. Άρθρα, συμβολές σε συλλογικά έργα