Α. Μπώλος, Οι συμβάσεις εμπορικής διαμεσολάβησης στις διεθνείς συναλλαγές, 2012
Οι εμπορικές συμβάσεις διαμεσολάβησης, και ιδίως αυτές της εμπορικής αντιπροσωπείας, της διανομής και της δικαιόχρησης, βρίσκονται τις τελευταίες δεκαετίες στο επίκεντρο των εθνικών και διεθνών εμπορικών συναλλαγών, αποτελούν δε βασικά «εργαλεία» επιχειρηματικής επέκτασης δικτύων διανομής και προώθησης προϊόντων ή υπηρεσιών σε νέες αγορές, εντός και εκτός ενωσιακού χώρου. Η χρήση των ιδιόρρυθμων αυτών συμβατικών μορφωμάτων μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον, αλλά και η εξ αυτού του λόγου συνδεόμενη προσθήκη του στοιχείου της αλλοδαπότητας σε αυτές, έθεσαν τον εφαρμοστή του δικαίου μπροστά σε μια πλειάδα κρίσιμων και διερευνητέων νομικών ζητημάτων, τα οποία συνδέονται με την πολυπλοκότητα, αλλά και τον sui generis χαρακτήρα των συγκεκριμένων εμπορικών συμβάσεων. Ζητήματα, όπως ο περιορισμός της επικρατούσας στο πεδίο των διεθνών συμβατικών ενοχών αρχής της lex voluntatis, αποτελεί αντικείμενο έντονου προβληματισμού, όχι μόνο στο πλαίσιο της προστασίας του «κλασικού» κύκλου ανίσχυρων συναλλασσόμενων, όπου η διαπραγματευτική ανισότητα και η μειονεξία του ενός μέρους είναι μάλλον προφανής (καταναλωτές, εργαζόμενοι, ασφαλισμένοι), αλλά και στο πλαίσιο των διεθνών εμπορικών συναλλαγών, ειδικά δε στο πεδίο των συμβάσεων εμπορικής διαμεσολάβησης, όπου η πολυδιαφημιζόμενη ελευθερία επιλογής δικαίου αποκτά, τουλάχιστον από τη σκοπιά του κατά τεκμήριο ασθενέστερου εμπορικού διαμεσολαβητή, έναν μάλλον ψευδεπίγραφο χαρακτήρα. Πέραν αυτού, το κανονιστικό πλαίσιο της Σύμβασης της Ρώμης του 1980 για το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβατικές ενοχές, το οποίο αποτέλεσε μέχρι την πρόσφατη αντικατάστασή του από τον Κανονισμό «Ρώμη Ι» το βασικό νομοθέτημα για την μεταχείριση των διασυνοριακών συμβάσεων εμπορικής διαμεσολάβησης, δεν έδωσε σαφείς απαντήσεις για παράδειγμα στα ζητήματα του αντικειμενικώς εφαρμοστέου δικαίου, ιδίως επί των συμβάσεων διανομής και δικαιόχρησης. Παρομοίως, η ιδιωτικοδιεθνολογική προσέγγιση των συμβάσεων εμπορικής αντιπροσωπείας μετά τη θέσπιση της Οδηγίας 86/653/ΕΟΚ περί εμπορικών αντιπροσώπων έθεσε μια σειρά από κρίσιμα ερωτήματα ως προς την ύπαρξη διατάξεων αμέσου εφαρμογής κοινοτικής προέλευσης, καθώς και ως προς την ειδικότερη επίδρασή τους στον υποκειμενικό και αντικειμενικό προσδιορισμό της lex contractus. Η συζήτηση σχετικά με τον ordre public positif communautaire ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο μετά την έκδοση της απόφασης Ingmar από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ), η επίδραση της οποίας υπήρξε καθοριστική για τις περαιτέρω εξελίξεις. Ο επιστημονικός διάλογος για όλα τα παραπάνω ζητήματα, τα οποία ως αλληλοσυμπληρούμενα τμήματα της κοινοτικής έννομης τάξης αποσκοπούν στην εύρυθμη και αρμονική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, συνεχίζεται με αμείωτη ένταση, αποκτά δε ολοένα και μεγαλύτερο θεωρητικό και πρακτικό ενδιαφέρον εξαιτίας της νέας αρχιτεκτονικής του ευρωπαϊκού ιδιωτικού διεθνούς δικαίου μετά τη θέσπιση των Κανονισμών «Ρώμη Ι» (Καν 593/2008) και «Ρώμη ΙΙ» (Καν 864/2007) για το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβατικές και εξωσυμβατικές ενοχές. Η παρούσα μονογραφία αποσκοπεί στο να αντιμετωπίσει τα κρίσιμα νομικά ζητήματα που αναφύονται στο πλαίσιο των προαναφερόμενων εμπορικών συμβάσεων σε επίπεδο εφαρμοστέου δικαίου μετά τη θέσπιση των Κανονισμών «Ρώμη Ι» και «Ρώμη ΙΙ», λαμβάνοντας υπόψη ότι νομολογία και θεωρία έχουν αντιμετωπίσει μόνον αποσπασματικά τα εν λόγω ζητήματα, και τούτο υπό το προηγούμενο καθεστώς της Σύμβασης της Ρώμης.
Edition info
Table of contents +
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
§ 1. Αντικείμενο της μελέτης
§ 2. Διάρθρωση της ύλης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
ΤΟ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΩΝ
ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ
§ 3. Οι συμβάσεις εμπορικής διαμεσολάβησης από πλευράς ουσιαστικού δικαίου
Ι. Η σύμβαση εμπορικής αντιπροσωπείας
ΙΙ. Η σύμβαση διανομής
ΙΙΙ. Η σύμβαση δικαιόχρησης (Franchising)
IV. Το εφαρμοστέο δίκαιο στη σύμβαση εμπορικής διαμεσολάβησης και η στάθμιση των εκατέρωθεν συμφερόντων
1. Τα εύλογα επιχειρηματικά συμφέροντα του προμηθευτή
2. Τα εύλογα επιχειρηματικά συμφέροντα του εμπορικού διαμεσολαβητή
§ 4. Οι Κανονισμοί «Ρώμη Ι» και «Ρώμη ΙΙ» και οι συμβάσεις εμπορικής διαμεσολάβησης
Ι. Οι δικαιοπολιτικοί λόγοι της ενοποίησης του ιδ.δ.δ. σε κοινοτικό επίπεδο - Η επίδραση στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές
ΙΙ. Ο Κανονισμός «Ρώμη Ι» για το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβατικές ενοχές
1. Νομοθετική πορεία και συστηματική διάρθρωση
2. Η ελευθερία επιλογής δικαίου και οι περιορισμοί της
3. Το ελλείψει επιλογής εφαρμοστέο δίκαιο
ΙΙΙ. Νομοθετική πορεία και συστηματική διάρθρωση του Κανονισμού «Ρώμη ΙΙ» για το εφαρμοστέο δίκαιο στις εξωσυμβατικές ενοχές
IV. Η σημασία της ομοιόμορφης ερμηνείας του κοινοτικού ιδ.δ.δ. για τις συμβάσεις εμπορικής διαμεσολάβησης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Η LEX VOLUNTATIS ΩΣ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΟ ΔΙΚΑΙΟ ΣΤΙΣ
ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ
§ 5. Η διαμόρφωση της lex voluntatis στο πλαίσιο των συμβάσεων εμπορικής διαμεσολάβησης
Ι. Κρίσιμες πτυχές κατά τον προσδιορισμό της lex voluntatis στις συμβάσεις εμπορικής διαμεσολάβησης
1. Η χρήση ρητρών εφαρμοστέου δικαίου σε ΓΟΣ ως συνήθης τρόπος «επιλογής» δικαίου
2. Η σημασία των ρητρών παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας για την κατάφαση σιωπηρής επιλογής δικαίου στις συμβάσεις εμπορικής διαμεσολάβησης
3. Ο διαμελισμός της σύμβασης και ο μετασυμβατικός καθορισμός του εφαρμοστέου δικαίου
4. Η αδυναμία επιλογής ενός μη κρατικού («ανεθνικού») δι-καίου
II. Ο εμπορικός διαμεσολαβητής ως ασθενές μέρος στο πλαίσιο του ΚανΡ Ι
1. Το forum shopping και η διαμόρφωση της lex contractus
2. Η δυνατότητα για forum shopping στο πλαίσιο των συμβάσεων εμπορικής διαμεσολάβησης - Το παράδειγμα της αποζημίωσης πελατείας
3. Η αρχή της προστασίας του ασθενούς μέρους στο πλαίσιο του ΚανΡ Ι
α. Η αδυναμία υπαγωγής του εμπορικού διαμεσολαβητή στους διμερείς κανόνες σύγκρουσης για την προστασία του ασθενούς μέρους
β. Η αποδοχή της προστασίας του εμπορικού διαμεσολαβητή ως ασθενούς μέρους στο πλαίσιο του ΚανΡ Ι
γ. Ενδιάμεσο συμπέρασμα
§ 6. Η επιλογή δικαίου επί αδικοπραξιών στο πλαίσιο των συμβάσεων εμπορικής διαμεσολάβησης
Ι. Η εφαρμογή της lex volunatis στο πεδίο των αδικοπραξιών
ΙΙ. Οι ειδικότερες προϋποθέσεις της προγενέστερης (ex-ante) επιλογής δικαίου στους ασκούντες εμπορική δραστηριότητα
1. Η άσκηση «εμπορικής δραστηριότητας»
2. Η έννοια της «ελεύθερης διαπραγμάτευσης»
ΙΙΙ. Η συρροή συμβατικής και εξωσυμβατικής ενοχής και η μέσω της ρήτρας διαφυγής έμμεση επιλογή δικαίου - Συνέπειες για τον εμπορικό διαμεσολαβητή
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
ΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ LEX VOLUNTATIS ΣΤΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ
ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ
§ 7. Περιορισμοί της lex voluntatis από διατάξεις αναγκαστικού δικαίου εθνικής και κοινοτικής προέλευσης
Ι. Το άρθρο 3 § 3 ΚανΡ Ι και οι συμβάσεις εμπορικής διαμεσολάβησης
ΙΙ. Το άρθρο 3 § 4 ΚανΡ Ι και οι συμβάσεις εμπορικής διαμεσολάβησης
1. Το κοινοτικής προέλευσης jus cogens δικαιοπολιτικό υπό-βαθρο της ρύθμισης. Το παράδειγμα του δικαίου προστασίας καταναλωτών
2. Η αντιμετώπιση του ζητήματος στο πλαίσιο της νομολογίας Ingmar
3. Η εφαρμογή του άρθρου 3 § 4 ΚανΡ Ι και η κοινοτική Οδηγία 86/653/ΕΟΚ
α. Τα προπαρασκευαστικά κείμενα και οι περιπτώσεις «τύ-που» Ingmar
β. Ειδικότερες προϋποθέσεις εφαρμογής
γ. Η ειδική περίπτωση του εμπορικού διανομέα
§ 8. Οι «υπερισχύουσες διατάξεις αναγκαστικού δικαίου» και οι συμβάσεις εμπορικής διαμεσολάβησης
Ι. Η προστασία του ασθενούς μέρους μέσω διατάξεων αμέσου εφαρμογής
ΙΙ. Το άρθρο 9 ΚανΡ Ι για τις «υπερισχύουσες διατάξεις αναγκαστικού δικαίου»
1. Οι πτυχές της διάταξης
2. Οι ειδικότερες προϋποθέσεις αναγωγής ενός κανόνα δικαίου σε «υπερισχύουσα διάταξη αναγκαστικού δικαίου»
ΙΙΙ. Οι διατάξεις αναγκαστικού δικαίου της Οδηγίας 86/653/ΕΟΚ ως κανόνες αμέσου εφαρμογής του forum
1. Η ratio της Οδηγίας 86/653/ΕΟΚ και η νομολογία Ingmar
2. Η αποφυγή εφαρμογής των jus cogens διατάξεων της Οδηγίας 86/653/ΕΟΚ μέσω συνδυαστικών ρητρών - Νομολογιακή αντιμετώπιση
α. Η απόφαση του OLG München - Ρήτρες παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας και εφαρμοστέου δικαίου τρίτης χώρας
β. H απόφαση του High Court of Justice - Ρήτρες διαιτησίας και εφαρμοστέου δικαίου τρίτης χώρας
γ. Ενδιάμεσο συμπέρασμα
3. Η Οδηγία 86/653/ΕΟΚ και οι συμβάσεις διανομής και δικαιόχρησης
α. Η αναλογική εφαρμογή του π.δ. 219/1991 στις συμβάσεις αποκλειστικής διανομής
β. Οι λοιπές εμπορικές διαμεσολαβητικές συμβάσεις
IV. Οι διατάξεις για τον ελεύθερο ανταγωνισμό ως κανόνες αμέσου εφαρμογής
1. Κοινοτικές διατάξεις
2. Εθνικές διατάξεις
§ 9. Οι αλλοδαπές «υπερισχύουσες διατάξεις αναγκαστικού δικαίου» και οι συμβάσεις εμπορικής διαμεσολάβησης
Ι. Η ρύθμιση του άρθρου 9 § 3 ΚανΡ Ι
ΙΙ. Ειδικά: Η αποζημίωση πελατείας και η «παράνομη» εκτέλεση της σύμβασης
§ 10. Η αμυντική λειτουργία της δημόσιας τάξης στο πλαίσιο των συμβάσεων εμπορικής διαμεσολάβησης - Περιπτωσιολογία
Ι. Η σημασία και ο εξαιρετικός χαρακτήρας της δημόσιας τάξης
ΙΙ. Πρώτη περίπτωση: Η νομιμότητα της συνομολόγησης απαλ-λακτικών ρητρών
ΙΙΙ. Δεύτερη περίπτωση: Η επιβολή κυρωτικής αποζημίωσης εξαιτίας της υπαίτιας παραβίασης των συμβατικών όρων
§ 11. Περιορισμοί της lex voluntatis στο πεδίο των εξωσυμβατικών ενοχών
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
ΤΟ ΕΛΛΕΙΨΕΙ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΟ ΔΙΚΑΙΟ
ΣΤΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ
§ 12. Το ελλείψει επιλογής εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβάσεις εμπορικής αντιπροσωπείας, διανομής και δικαιόχρησης
Ι. Το πρόβλημα στο πλαίσιο των συμβάσεων δικαιόχρησης και διανομής υπό το προϊσχύσαν καθεστώς της ΣυμΡωμ
ΙΙ. Οι κανόνες σύνδεσης του άρθρου 4 § 1 ΚανΡ Ι για τις συμβάσεις δικαιόχρησης και διανομής
1. Κοινά χαρακτηριστικά
2. Ο ειδικός κανόνας σύνδεσης για τις συμβάσεις δικαιόχρησης
α. Η αυτόνομη κοινοτική έννοια της «σύμβασης δικαιόχρησης»
β. Το στοιχείο της αλλοδαπότητας ως κριτήριο εφαρμογής της ρύθμισης
γ. Ζητήματα προσδιορισμού του ελλείψει επιλογής εφαρμοστέου δικαίου στις συμβάσεις δικαιόχρησης
3. Ο ειδικός κανόνας σύνδεσης για τις συμβάσεις διανομής
ΙΙΙ. Η υπαγωγή των συμβάσεων εμπορικής αντιπροσωπείας στον ειδικό κανόνα σύνδεσης για τις συμβάσεις παροχής υπηρεσιών
ΙV. Η δραστηριοποίηση του εμπορικού διαμεσολαβητή σε πλείονα κράτη
§ 13. Το εφαρμοστέο δίκαιο επί αδικοπραξιών στο πλαίσιο των συμβάσεων εμπορικής διαμεσολάβησης
I. Εισαγωγικές παρατηρήσεις
II. Ο ειδικός κανόνας σύγκρουσης για την προσυμβατική ευθύνη
III. Ο ειδικός κανόνας σύγκρουσης για τον αθέμιτο και ελεύθερο ανταγωνισμό
IV. Ο ειδικός κανόνας σύγκρουσης για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας
V. Ο γενικός αδικοπρακτικός κανόνας
§ 14. Tελικά συμπεράσματα
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
Ι. Καν 593/2008 για το εφαρμοστέο δίκαιο στις συμβατικές ενοχές («Ρώμη Ι»)
ΙΙ. Καν 864/2007 για το εφαρμοστέο δίκαιο στις εξωσυμβατικές ενοχές («Ρώμη ΙΙ»)
ΙΙΙ. Επιλογή διατάξεων Καν 44/2001 για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις («Βρυξέλλες Ι»)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ι. Ελληνική
ΙΙ. Ξενόγλωσση
ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ
Ι. Αποφάσεις ΔΕΚ
ΙΙ. Αποφάσεις ελληνικών δικαστηρίων
1. Αρείου Πάγου
2. Εφετείων
3. Πολυμελών Πρωτοδικείων
4. Μονομελών Πρωτοδικείων
ΙΙΙ. Αποφάσεις αλλοδαπών δικαστηρίων
1. Αγγλία
2. Αμερική
3. Αυστρία
4. Βέλγιο
5. Γαλλία
6. Γερμανία
7. Ισπανία
8. Ιταλία
9. Ολλανδία
ΛΗΜΜΑΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
Content type
Categories
Related editions
