Α. Γκιζάρη, Οι νέοι μηχανισμοί περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, 2003

Πρόλογος

Συντομογραφίες

Εισαγωγικό Κεφάλαιο. Η στροφή από το σύστημα της άμεσης ρύθμισης προς νέους μηχανισμούς περιβαλλοντικής πολιτικής.

Α. Η λογική της άμεσης ρύθμισης

Β. Οι κριτικές στο σύστημα της άμεσης ρύθμισης

Γ. Οι μηχανισμοί της αγοράς.

Κεφάλαιο 1. Η στροφή προς τους μηχανισμούς της αγοράς ως αποτέλεσμα διεθνούς οικονομικής και πολιτικής συγκυρίας

Α. Η τάση προς την απορρύθμιση

α) Η έκφανση της απορρύθμισης στον τομέα του περιβάλλοντος

β) Η τάση προς την απορρύθμιση σε κοινοτικό επίπεδο

Β. Η αναποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού και η στροφή προς ένα δίκαιο περισσότερο ευέλικτο

Γ. Η επίδραση της αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης

Δ. Η οικονομική ανάγνωση των περιβαλλοντικών φαινομένων

Ε. Η ανάγκη εσωτερίκευσης του περιβαλλοντικού κόστους

ΣΤ. Η άμβλυνση των ηθικών ενδιασμών

Ζ. Η διεθνοποίηση της περιβαλλοντικής πολιτικής

Κεφάλαιο 2. Οι μηχανισμοί της αγοράς και η περιβαλλοντική δικαιοσύνη

Α. Η έννοια της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης

α) Η περιβαλλοντική δικαιοσύνη με την ανθρωποκεντρική

διάσταση

β) Η περιβαλλοντική δικαιοσύνη στο πλαίσιο μιας ευρύτερης χρονικώς ανθρωποκεντρικής διάστασης

γ) Η περιβαλλοντική δικαιοσύνη με την ευρεία οικοκεντρική διάσταση

δ) Η συμβολή του δικαιώματος στο περιβάλλον στη δια μόρφωση της έννοιας της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης

1. Η αναγνώριση ενός δικαιώματος στο περιβάλλον

2. Το δικαίωμα στο περιβάλλον και οι μηχανισμοί της αγοράς

Β. Η αναγκαιότητα της ρυθμιστικής παρέμβασης

α) Η συμφωνία μεταξύ κράτους και αγοράς στο πλαίσιο

της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης

β) Οι μηχανισμοί της αγοράς, η αρχή της ισότητας και οι

«κοινωνικές αποφάσεις» περί αναδιανομής

Γ. Το κοινοτικό μοντέλο

α) Η διάκριση μεταξύ των μηχανισμών της αγοράς και των

οικονομικών εργαλείων

β) Η συμπληρωματικότητα των οικονομικών εργαλείων

προς την άμεση ρύθμιση

Κεφάλαιο 3. Τα οικονομικά εργαλεία περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα

Ι. Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει»

Α. Χαρακτηρισμός της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει»

α) ως οικονομική αρχή

β) ως νομική αρχή

Β. Περιεχόμενο της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει»

α) Ο προσδιορισμός της ρύπανσης

β) Η ταυτοποίηση του ρυπαντή

γ) Η «πληρωμή»

Γ. Έκταση της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει»

α) Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» με τη στενή έννοια

β) Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». με την ευρεία έννοια

Δ. Οι λειτουργίες της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει»

α) Η κυρωτική λειτουργία

β) Η ανταποδοτική λειτουργία

γ) Η προληπτική λειτουργία

δ) Η αποκαταστατική λειτουργία

Ε. Ιστορική αναδρομή ως προς την εμφάνιση και εξέλιξη

της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει».

ΣΤ. Η σχέση της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» με το μηχανι

σμό της αστικής ευθύνης και άλλες αρχές.

α) Η σχέση της αρχής με την αστική ευθύνη

β) Η σχέση με την αρχή της προφύλαξης και της προλη

πτικής δράσης

γ) Η σχέση με την αρχή της αναλογικότητας

Ζ. Η δεσμευτικότητα της αρχής.

ΙΙ Τα άμεσα οικονομικά εργαλεία.

Α. Οι ενισχύσεις

α) Οι ενισχύσεις ως εργαλείο περιβαλλοντικής πολιτικής

β) Ο προσδιορισμός του όρου ενίσχυση

γ) Το άρθρο 87 ΣΕΚ

δ)Η πρακτική της Επιτροπής

ε) Οι ενισχύσεις ως κίνητρο μείωσης της ρύπανσης

στ) Οι ενισχύσεις σε άλλους τομείς

ζ) Οι κοινοτικές ενισχύσεις

Β. Οι περιβαλλοντικοί φόροι και επιβαρύνσεις

α) Προσδιορισμός της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης

1. Τα πλεονεκτήματα των περιβαλλοντικών φόρων και

επιβαρύνσεων

2 Τα μειονεκτήματα των περιβαλλοντικών φόρων και

επιβαρύνσεων

3. Τα είδη των περιβαλλοντικών φόρων και επιβαρύνσεων

με βάση τη λειτουργία τους

3.1. Οι απλές φορολογικές επιβαρύνσεις

3.2. Οι οικολογικοί φόροι

3.2.1. Οι οικολογικοί φόροι και η ουδετερότητά τους

3.2.2. Προς μία «πράσινη» μεταρρύθμιση

4.Οι περιβαλλοντικοι φόροι και επιβαρύνσεις και η αρχή

«ο ρυπαίνων πληρώνει»

5. Η στάση των κρατών μελών ως προς τους περιβαλ

λοντικούς φόρους και επιβαρύνσεις

6. Οι περιβαλλοντικοί φόροι και επιβαρύνσεις σε κοινοτι

κό επίπεδο

7. Ο φόρος επί των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα

β) Οι περιβαλλοντικοί φόροι και επιβαρύνσεις των κρατών

μελών και η νομιμότητά τους προς το κοινοτικό επίπεδο

1. Οι διατάξεις για τη φορολογία (άρθρο 90 ΣΕΚ)

2. Το άρθρο 25 ΣΕΚ

3. Σχέση των άρθρων 90 και 25 ΣΕΚ

4. Το άρθρο 28 ΣΕΚ

5. Σχέση του άρθρου 90 με το άρθρο 28 ΣΕΚ

6. Η εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών ως προς τους περιβαλλοντικούς φόρους και επιβαρύνσεις

7. Η συμβατότητα των περιβαλλοντικών φόρων και επιβα ρύνσεων με τους κοινοτικούς κανόνες για τις ενισχύσεις

Γ. Οι εμπορεύσιμες άδειες

α) Οι εμπορεύσιμες άδειες σε διεθνές επίπεδο

β) Οι εμπορεύσιμες άδειες στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα

γ) Οι εμπορεύσιμες άδειες ως εργαλείο περιβαλλοντικής πολιτικής. Κριτική εκτίμηση

ΙΙΙ Τα έμμεσα οικονομικά εργαλεία

Α. Οι μηχανισμοί οικολογικής σήμανσης και πιστοποίησης

α) Το κοινοτικό σύστημα απονομής οικολογικού σήματος

1. Ο στόχος του οικολογικού σήματος

2. Η διαδικασία σύστασης και απονομής του κοινοτικού οικολογικού σήματος

3. Μειονεκτήματα του συστήματος

4. Τα εθνικά οικολογικά σήματα, το κοινοτικό οικολογικό

σήμα και οι κανόνες του κοινοτικού δικαίου

5. Το κοινοτικό οικολογικό σήμα ως εργαλείο περιβαλλοντικής πολιτικής. Κριτική εκτίμηση.

6. Η νέα στρατηγική της ολοκληρωμένης πολιτικής προϊόντων

β) Το σύστημα οικολογικής διαχείρισης και οικολογικού ελέγχου

1. Ο κανονισμός 761/2001

2. Τα στάδια της διαδικασίας

3. Κριτική του κοινοτικού συστήματος οικολογικής δια

χείρισης και οικολογικού ελέγχου

4. Το σύστημα οικολογικής διαχείρισης και οικολογικού ελέγχου ως εργαλείο περιβαλλοντικής πολιτικής. Κριτική εκτίμηση

Β. Οι περιβαλλοντικές συμφωνίες

α) Οι περιβαλλοντικές συμφωνίες ως εργαλείο περιβαλλο

ντικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα

1. Τα πλεονεκτήματα των περιβαλλοντικών συμφωνιών

2. Οι κίνδυνοι

3. Οι κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής για τη χρήση των περιβαλλοντικών συμφωνιών

3.1. Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις

3.2. Οι τυπικές προϋποθέσεις

4. Οι περιβαλλοντικές συμφωνίες σε κοινοτικό επίπεδο

5. Οι περιβαλλοντικές συμφωνίες σε εθνικό επίπεδο ως μέσο συμμόρφωσης προς τις κοινοτικές επιταγές

β) Οι περιβαλλοντικές συμφωνίες και η νομιμότητά τους προς το κοινοτικό δίκαιο

1. Οι περιβαλλοντικές συμφωνίες και οι κανόνες για την ελεύθερη κυκλοφορία των προϊόντων

2. Οι περιβαλλοντικές συμφωνίες μεταξύ των επιχειρήσεων και οι κανόνες του ανταγωνισμού

3. Η εμπλοκή των κρατών μελών στις περιβαλλοντικές συμφωνίες και οι υποχρεώσεις τους προς τους κοινοτικούς κανόνες

γ) Οι περιβαλλοντικές συμφωνίες ως εργαλείο περιβαλλοντικής πολιτικής. Κριτική εκτίμηση

Γ. Οι εναλλακτικοί μηχανισμοί οικονομικής διαχείρισης των αποβλήτων

ΙV. Η αστική ευθύνη

Α. Η αστική ευθύνη ως εργαλείο περιβαλλοντικής πολιτικής

α) Η σκοπιμότητα

1. Ευθύνη από διακινδύνευση

2. Αστική ευθύνη και οικολογική ζημία με τη στενή έννοια

β) Οι επιφυλάξεις ως προς την καταλληλότητα της αστικής ευθύνης να αποτελέσει εργαλείο περιβαλλοντικής πολιτικής

γ) Οι ανεπάρκειες ενός συστήματος αστικής ευθύνης. Η ιδέα της δημιουργίας των αλληλέγγυων ταμείων αποζημίωσης

1. Σχετικά με τη χρόνια ρύπανση

2. Σχετικά με τη σωρευτική ευθύνη

3. Τα αλληλέγγυα συστήματα αποζημίωσης

δ) Η ταύτιση της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» με την αστική ευθύνη

ε) Η ασφάλιση του κινδύνου και η αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος

Β. Το προτεινόμενο σύστημα περιβαλλοντικής ευθύνης στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα

α) Η αναγκαιότητα της εναρμόνισης των νομοθεσιών των κρατών μελών ως προς ένα σύστημα περιβαλλοντικής ευθύνης

β) Τα νέα χαρακτηριστικά του προτεινόμενου πλαισίου ευθύνης

1. Το είδος της ευθύνης, το βάρος της απόδειξης και οι απαλλακτικοί λόγοι

2. Η ζημία

3. Η αποκατάσταση

4. Η ταυτότητα του υπευθύνου

5. Η ασφάλιση του κινδύνου

6. Η πρόσβαση στη δικαιοσύνη

Κεφάλαιο 4. Η δεύτερη γενιά του κοινοτικού περιβαλλοντικού δικαίου. Κριτικές εκτιμήσεις.

Α. Προς μία ρυθμιστική μεταρρύθμιση

α) Η ιδέα της επαναρρύθμισης

β) Η ευελιξία στη στρατηγική των εντολών και ελέγχου

γ) Η ολοκληρωμένη πολιτική προϊόντων. Μία νέα συμφωνία μεταξύ αγοράς και κράτους.

Β. Προς μία ποιοτική μεταρρύθμιση

α) Η ιδέα της ποιοτικής μεταρρύθμισης στο γενικότερο συγκυριακό πλαίσιο της Ευρωπαϊκή Κοινότητας

β) Προς μία ποιοτική επαναρρύθμιση

γ) Προς μία νέα μορφή διακυβέρνησης

1. Η διαδικασία συμμετοχής των ενδιαφερομένων ομάδων στη λήψη αποφάσεων

2. Προς μία αμεσότερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών

δ) Η συμβολή της αρχής της ενσωμάτωσης στη νέα μορφή διακυβέρνησης

ε) Η εκπροσώπηση του δημοσίου συμφέροντος στην αυτορρύθμιση

ΤΕΛΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Βιβλιογραφία