Β. Παπαδούλη, Αφηρημένη Υπόσχεση ή Αναγνώριση Χρέους, 2022

Πρόλογος

Προλογικό Σημείωμα

Πίνακας βασικών συντομογραφιών

Ελληνικές

Ξενόγλωσσες

Α΄ Μέρος

Α΄ Ενότητα

Εισαγωγή

Α.

Οι «πρόδρομοι» της επώνυμης σύμβασης αφηρημένης υπόσχεσης ή αναγνώρισης χρέους των άρ. 873-875 ΑΚ

(i) Στο αρχαίο αττικό δίκαιο

(ii) Στο ρωμαϊκό δίκαιο

Β. Η εξέλιξη της stipulatio

(i) Στο μετακλασικό ρωμαϊκό δίκαιο

(ii) Στο ius commune

Γ. Η μετάβαση στο ισχύον δίκαιο

(i) Η καθιέρωση της αιτίας στον Ναπολεόντειο Αστικό Κώδικα του

(ii)

Η θεωρητική συζήτηση για το κύρος της cautio indiscreta στη Γερμανία κατά τον 19ο και τον 20ο αιώνα

(α)

Οι πρώτες θεωρητικές προσπάθειες για την αποδοχή του κύρους της cautio indiscreta

(β) Η θεωρία του Otto Bähr

(γ)

Η νομολογιακή διάπλαση της λεγόμενης σύμβασης επιβεβαιωτικής ή αιτιώδους αναγνώρισης χρέους στο γερμανικό δίκαιο (deklaratorische ή kausale Schuldanerkennung)

Δ.

Η εξέλιξη των αναγνωριστικών συμβάσεων στην Ελλάδα κατά τον 19ο και 20ο αιώνα

(i) Το προϊσχύον δίκαιο

(ii)

Η συζήτηση στη συντακτική και αναθεωρητική επιτροπή του Αστικού Κώδικα

Ε. Καταληκτικές επισημάνσεις

Β΄ Ενότητα

Οι αφηρημένες και οι αιτιώδεις δικαιοπραξίες

Α. Η διαδικασία περιουσιακής μετακίνησης

Β. Η «αιτία» των δικαιοπραξιών επιδόσεως

(i) Τα είδη της «αιτίας»

(ii) Η έμμεση αιτία ειδικότερα

(α) Τα είδη του νομικού σκοπού

(β) Η σημασία της διάκρισης

(γ) Η ένταξη του νομικού σκοπού στην επιδοτική δικαιοπραξία

Γ. Η «διαβαθμισμένη αιτία» ή «πρόσθετος νομικός σκοπός»

(i) Η έννοια

(ii) Διάκριση από συγγενείς έννοιες

Δ. Μορφές σύνδεσης επίδοσης και νομικού σκοπού

(i) Οι αιτιώδεις και οι αφηρημένες δικαιοπραξίες επιδόσεως

(ii) Οι αφηρημένες δικαιοπραξίες επιδόσεως ειδικότερα

(iii) Οι «πηγές» των αφηρημένων ενοχών

Ε. Η «παθογένεια» της αιτίας

(i) Η «παθογένεια» της εσωτερικής αιτίας

(α) Ανύπαρκτη εσωτερική αιτία

(β) Ελαττωματική εσωτερική αιτία

(ii) Η «παθογένεια» της εξωτερικής αιτίας

Στ. Επίμετρο

Β΄ Γενικό Μέρος

Α΄ Ενότητα

Η επώνυμη σύμβαση της αφηρημένης υπόσχεσης

ή αναγνώρισης χρέους των άρ. 873-875 ΑΚ

Α. Η έννοια

Β. Η εννοιολογική διάκριση μεταξύ υπόσχεσης και αναγνώρισης χρέους

Γ. Νομική φύση

Δ. Αντικείμενο

Ε. Ζητήματα κατάρτισης

(i) Τα συμβαλλόμενα πρόσωπα

(ii)

Η κατάρτιση της σύμβασης αφηρημένης αναγνώρισης χρέους μέσω έμμεσης δήλωσης βούλησης

(iii) Τύπος

(α) Η ρύθμιση της ΑΚ 873 εδ. α΄

(β) Οι εξαιρέσεις

(αα) Η εξαίρεση της ΑΚ

(ββ) Η εξαίρεση της ΑΚ

(γγ)

Ειδικό ζήτημα: η περίπτωση της εκπλήρωσης της παροχής από άκυρη σύμβαση αφηρημένης υπόσχεσης ή αναγνώρισης χρέους, της οποίας εξωτερική αιτία είναι άκυρη δωρεά κινητού πράγματος, κατ’ άρ. 498 παρ. 1 ΑΚ

Στ.

Η λειτουργία της σύμβασης αφηρημένης υπόσχεσης ή αναγνώρισης χρέους

(i) Ο αφηρημένος χαρακτήρας της ενοχής από την ΑΚ 873

(ii)

Η «αιτία» της δικαιοπραξίας και η «αιτία» στο πλαίσιο του θεσμού του αδικαιολόγητου πλουτισμού

Ζ.

Η επίδραση της σύμβασης αφηρημένης υπόσχεσης ή αναγνώρισης χρέους στη βασική σχέση

Η.

Η επίδραση της βασικής σχέσης στη σύμβαση αφηρημένης υπόσχεσης ή αναγνώρισης χρέους

(i)

Η έμμεση επίδραση της βασικής σχέσης στη σύμβαση αφηρημένης υπόσχεσης ή αναγνώρισης χρέους

(α)

Αναλυτικότερα ως προς τη συνδρομή των προϋποθέσεων της αξίωσης του αδικαιολόγητου πλουτισμού

(β) Το περιεχόμενο της ευθύνης του λήπτη και η αποδοτέα ωφέλεια.

(γ) Λόγοι αποκλεισμού της ευθύνης του λήπτη

(αα) Γνώση της ανυπαρξίας του χρέους (ΑΚ 905)

(ββ) Η ρύθμιση της ΑΚ

(γγ) Η παροχή για ανήθικο σκοπό (ΑΚ 907)

(δδ)

Η μη διατήρηση του πλουτισμού στην περιουσία του λήπτη κατά τον κρίσιμο χρόνο (ΑΚ 909)

(δ) Ειδικά ζητήματα

(αα)

Η αναζήτηση του πλουτισμού από την περιουσία τρίτου κατά την ΑΚ

(ββ)

Το αίτημα για την απόδοση του συστατικού εγγράφου της σύμβασης αφηρημένης υπόσχεσης ή αναγνώρισης χρέους

(γγ)

Η δυνατότητα αποκλεισμού της εφαρμογής των διατάξεων του αδικαιολόγητου πλουτισμού (;)

(ii)

Η άμεση επίδραση της βασικής σχέσης στη σύμβαση αφηρημένης υπόσχεσης ή αναγνώρισης χρέους

(α)

Η ακυρότητα της βασικής σχέσης λόγω αντίθεσής της στα χρηστά ήθη κατά την ΑΚ 178

(β)

Η ακυρότητα της βασικής σχέσης λόγω αντίθεσής της στα χρηστά ήθη κατά την ΑΚ 179

(γ) Η ακυρότητα της βασικής σχέσης κατά την ΑΚ

(δ) Η περίπτωση της ΑΚ 844 εδ. β΄

Θ. Δικονομικά ζητήματα

(i) Νέα βάση αγωγής

(ii) Καθ’ ύλην και κατά τόπον αρμοδιότητα - Εφαρμοστέα διαδικασία

(iii) Η άμυνα του οφειλέτη της ΑΚ

Ι. Επίμετρο

Β΄ Ενότητα

Διάκριση της επώνυμης σύμβασης αφηρημένης υπόσχεσης ή αναγνώρισης χρέους από τα λοιπά εξασφαλιστικά και ενισχυτικά δικαιώματα -

Η σχέση της έννοιας του αφηρημένου προς την έννοια του παρεπομένου

και της αυτονομίας

Α. Η έννοια της «εξάρτησης» δικαιωμάτων

Β. Οι μορφές εξάρτησης

(i) Η άμεση λειτουργική σύνδεση (αρχή του παρεπομένου)

(ii) Η έμμεση λειτουργική σύνδεση δυνάμει εξασφαλιστικής συμφωνίας.

(iii) Η «αυτόνομη» σύνδεση

(iv) Η λειτουργική σύνδεση στην περίπτωση της ΑΚ

Γ. Καταληκτικές επισημάνσεις

Γ΄ Ενότητα

Η διάκριση της επώνυμης σύμβασης αφηρημένης υπόσχεσης

ή αναγνώρισης χρέους από λοιπές μορφές «αναγνώρισης» χρέους - Αναγνωριστικές συμβάσεις - Έννοια και διακρίσεις

Α. Η μη δικαιοπρακτική αναγνώριση

(i)

Το παράδειγμα του «φιλικού διακανονισμού» μετά την τέλεση αυτοκινητικού ατυχήματος

(ii)

Το παράδειγμα αποστολής της «καρτέλας» στις χρηματιστηριακές συναλλαγές

(iii)

Το παράδειγμα της αναγνώρισης στο πλαίσιο της εξασφαλιστικής εκχώρησης απαίτησης

(iv) Το παράδειγμα της δήλωσης τρίτου κατά το άρ. 985 παρ. 1 ΚΠολΔ

(v) Ενδιάμεσο συμπέρασμα

Β. Η αναγνωριστική σύμβαση, γνήσια και μη γνήσια

(i) Η αιτιώδης αναγνώριση χρέους

(α) Έννοια - Νομική φύση

(β) Ειδικότερα η causa της σύμβασης αιτιώδους αναγνώρισης χρέους

(αα) Η έννοια της έριδας και της αβεβαιότητας

(ββ)

Η άρση της έριδας ή της αβεβαιότητας με μονομερή υποχώρηση

(γ) Τα έννομα αποτελέσματα της αιτιώδους αναγνώρισης χρέους

(αα) Η διάπλαση της βασικής σχέσης

(ββ) Η ίδρυση νέας αξίωσης

(γγ) Η αρχή της μη επανόδου των μερών στη βασική σχέση

(δδ)

Ο αποκλεισμός των ενστάσεων που απορρέουν από τη βασική σχέση

(δ) Ειδικό ζήτημα: Το εύρος του αποκλεισμού των ενστάσεων

(αα) Οι υποστηριζόμενες απόψεις

(ββ) Κριτική τοποθέτηση

(ε) Η διακοπή της παραγραφής

(στ) Ο τύπος της αιτιώδους αναγνώρισης χρέους

(ζ) Δικονομικά: Η ίδρυση νέας βάσης αγωγής (;)

(η) Επίμετρο

(ii) Η επιβεβαιωτική αναγνώριση χρέους

(α)

Η αντιμετώπιση της επιβεβαιωτικής αναγνώρισης χρέους από την ελληνική θεωρία

(β) Η αντιμετώπισή της από την ελληνική νομολογία

(γ) Η σύμβαση επιβεβαιωτικής αναγνώρισης χρέους ειδικότερα

(αα) Η έννοια

(ββ) Η νομική φύση

(δ) Οι δικονομικές συμβάσεις

(ε) Οι αποδεικτικές συμβάσεις - Η σύμβαση ομολογίας ειδικότερα

(στ) Ενδιάμεσο συμπέρασμα

(ζ) Ζητήματα οριοθέτησης

Επίμετρο - Ερμηνευτικές κατευθύνσεις

Α.

Η εφαρμογή των γενικών ερμηνευτικών κανόνων των άρ. 173 και 200 ΑΚ

Β. Ειδικοί ερμηνευτικοί κανόνες και ερμηνευτικές αρχές

(i) Ο ειδικός ερμηνευτικός κανόνας του άρ. 873 εδ. β΄ ΑΚ

(ii)

Η ερμηνευτική αρχή της επιλογής μεταξύ περισσότερων λύσεων της λιγότερο επιβαρυντικής

Γ΄ Ειδικό Μέρος

Α΄ Ενότητα

Η αναγνώριση του καταλοίπου του αλληλόχρεου λογαριασμού

Α. Η σύμβαση του αλληλόχρεου λογαριασμού

(i) Η έννοια του αλληλόχρεου λογαριασμού

(ii) Το αντικείμενο της σύμβασης του αλληλόχρεου λογαριασμού

(iii) Η λειτουργία του αλληλόχρεου λογαριασμού

Β. Το κατάλοιπο αλληλόχρεου λογαριασμού

(i)

Το προσωρινό και το οριστικό κατάλοιπο του αλληλόχρεου λογαριασμού.

(ii) Η αξίωση για την καταβολή του καταλοίπου αλλ.λογ.

(iii) Η δικαστική επιδίωξη είσπραξης του καταλοίπου αλλ.λογ.

Γ. Η αναγνώριση του καταλοίπου αλληλόχρεου λογαριασμού

(i) Η προσέγγιση του προβληματισμού από την ελληνική νομολογία

(ii) Κριτική τοποθέτηση

(α)

Η δήλωση αναγνώρισης καταλοίπου αλλ.λογ. στη σύγχρονη τραπεζική πρακτική

(αα) Η ρητή δήλωση αναγνώρισης του καταλοίπου αλλ.λογ.

(ββ) Η πλασματική αναγνώριση του καταλοίπου αλλ.λογ

1.

Η πλασματική δήλωση αναγνώρισης του καταλοίπου αλλ.λογ. σε συνδυασμό με την πλασματική γνώση του καταλοίπου από τον οφειλέτη

2.

Η πλασματική δήλωση αναγνώρισης του καταλοίπου σε συνδυασμό με την προηγούμενη πραγματική γνώση του καταλοίπου από τον οφειλέτη

Δ. Ειδικά ζητήματα

(i)

Ζητήματα τύπου επί πλασματικής αναγνώρισης του καταλοίπου αλλ.λογ.

(ii)

Το μελλοντικό κατάλοιπο αλλ.λογ. ως αντικείμενο αναγνώρισης χρέους

(iii)

Το κύρος του συμβατικού όρου περί αναγνώρισης του καταλοίπου αλλ.λογ. σύμφωνα με το άρ. 2 ν. 2251/1994

(iv)

Πρόσθετα επιχειρήματα κατά της θεώρησης της αναγνώρισης του καταλοίπου αλλ.λογ. ως αφηρημένης

(α)

Η υπαγωγή της αξίωσης για την καταβολή του καταλοίπου στο νομικό καθεστώς της σύμβ.αλλ.λογ. - Η νομική βάση για την καταδίκη του οφειλέτη στην καταβολή του καταλοίπου αλλ.λογ.

(β)

Το ζήτημα της «απώλειας» των ασφαλειών που χορηγήθηκαν στο πλαίσιο της σύμβ.αλλ.λογ. σε περίπτωση αφηρημένης αναγνώρισης του καταλοίπου

(γ) Η δικαιοπρακτική βούληση του αφηρημένου μέσω ΓΟΣ

Ε. Συμπεράσματα

Β΄ Ενότητα

Η αναγνώριση χρέους στο πλαίσιο πράξεων (τραπεζικής) πληρωμής

Α. Η αναγνώριση χρέους στο πλαίσιο της αστικής έκταξης

(i) Έννοια, λειτουργία και νομική φύση

(ii) Οι έννομες σχέσεις των μερών στο πλαίσιο της έκταξης

(iii)

Ο αυτόνομος χαρακτήρας της ενοχής μεταξύ λήπτη της έκταξης και εκτασσόμενου

(iv) Οι εν ευρεία εννοία εκταξιακές σχέσεις

Β. Η αναγνώριση χρέους στο πλαίσιο των πράξεων τραπεζικής πληρωμής.

(i) Το τραπεζικό έμβασμα

(ii) Η πράξη τραπεζικού γύρου

(α) Έννοια και λειτουργία

(β) Οι κυριότερες μορφές τραπεζικού γύρου

(αα) Η εντολή μεταφοράς χρημάτων

(ββ) Η εντολή χρέωσης

(γ) Η νομική φύση της σχέσης είσπραξης ειδικότερα

(δ)

Το ακριβές χρονικό σημείο κατάρτισης της σύμβασης αφηρημένης υπόσχεσης ή αναγνώρισης χρέους

(iii) Η πληρωμή με κάρτα

(iv)

Οι υπηρεσίες πληρωμών σύμφωνα με τον ν. 3862/2010 και ήδη τον ν. 4537/2018

(v) Η τραπεζική ενέγγυα πίστωση

(α) Έννοια και λειτουργία της τραπεζικής ενέγγυας πίστωσης

(β) Οι έννομες σχέσεις που δημιουργούνται στο πλαίσιο της ΤρΕνΠ

Γ. Επίμετρο

Γ΄ Ενότητα

Η σχέση των χρηματογράφων με την επώνυμη σύμβαση της αφηρημένης υπόσχεσης ή αναγνώρισης χρέους

Α. Ο προβληματισμός

Β. Προκαταρκτικές επισημάνσεις

(i) Η έννοια του αξιογράφου

(ii) Η συναλλαγματική

(α) Τα βασικά εννοιολογικά χαρακτηριστικά

(β) Η λειτουργία της συναλλαγματικής

(γ)

Η επίδραση της αξίωσης από τη συναλλαγματική στην υποκείμενη σχέση.

Γ.

Η εννοιολογική προσέγγιση της ακυρότητας και της «ανενέργειας» της συναλλαγματικής

(i) Η έννοια της άκυρης συναλλαγματικής

(ii) Η έννοια της «ανενεργούς» συναλλαγματικής

(iii)

Ενδιάμεσο συμπέρασμα: Οι συνέπειες της διάκρισης της ακυρότητας από την ανενέργεια της συναλλαγματικής για τον προβληματισμό της τυχόν συρροής της εξ αυτής αξίωσης με την αξίωση από την κατ’ ΑΚ 873 σύμβαση αφηρημένης υπόσχεσης ή αναγνώρισης χρέους

Δ.

Η σχέση της αξίωσης από τη συναλλαγματική και της αξίωσης από την επώνυμη σύμβαση αφηρημένης υπόσχεσης ή αναγνώρισης χρέους από την ΑΚ

(i)

Η νομική φύση της ευθύνης των υπογραφέων της συναλλαγματικής για την πληρωμή της

(ii)

Η σχέση της αποδοχής της συναλλαγματικής με την επώνυμη σύμβαση αφηρημένης υπόσχεσης ή αναγνώρισης χρέους από την ΑΚ 873

(iii)

Ενδιάμεσο συμπέρασμα: Το είδος της συρροής μεταξύ της αξίωσης από την αποδοχή της συναλλαγματικής και της αξίωσης από την επώνυμη σύμβαση αφηρημένης υπόσχεσης ή αναγνώρισης χρέους από την ΑΚ 873

Ε. Η μετατροπή των άκυρων χρηματογράφων

(i)

Οι γενικές προϋποθέσεις για τη μετατροπή της άκυρης συναλλαγματικής κατά την ΑΚ 182

(ii) Οι εγγύτερες προς την άκυρη συναλλαγματική δικαιοπραξίες

(iii)

Το ζήτημα της επίκλησης και της απόδειξης των στοιχείων της ΑΚ 182 για τη μετατροπή άκυρης συναλλαγματικής

Στ. Επίμετρο

Βασικά πορίσματα

Βιβλιογραφία

Ελληνική βιβλιογραφία

Ξενόγλωσση βιβλιογραφία

Αλφαβητικό ευρετήριο

Ελληνικό

Ξενόγλωσσο