Β. Κούρτης, Οι Υποχρεώσεις Διατροφής στο Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο, 2022

Περιεχόμενα

Πρόλογος

Συντομογραφίες

Εισαγωγή

Ι.

Το διεθνές και ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο των διεθνών υποχρεώσεων διατροφής

Α. Νομοθετικές εξελίξεις σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο

Β.

Συνέργεια Ένωσης και Συνδιασκέψεως της Χάγης στα θέματα διατροφών

1. Προσχώρηση της Ένωσης στη Συνδιάσκεψη της Χάγης

2. Συνεργασία στα θέματα υποχρεώσεων διατροφής

3.

Έγκριση της Συμβάσεως της Χάγης και του Πρωτοκόλλου 2007 από την Ένωση

Γ.

Το κανονιστικό πλαίσιο των παλαιότερων Συμβάσεων της Χάγης για τις υποχρεώσεις διατροφής

Δ.

Η Σύμβαση της Χάγης του 2007 για την ανάκτηση διατροφής παιδιών και άλλων μορφών οικογενειακής διατροφής σε αλλοδαπό κράτος

1. Ιστορική πορεία

2. Καθεστώς ισχύος της Συμβάσεως

3. Σκοπός

4. Μη θέσπιση κανόνων καθορισμού της διεθνούς δικαιοδοσίας

5.

Σχέση της Συμβάσεως με τις παλαιότερες Συμβάσεις της Χάγης και τον Κανονισμό 4/2009

α. Παλαιότερες Συμβάσεις της Χάγης

β. Σύμβαση της Χάγης του 2007 και Κανονισμός 4/2009

γ.

Η Σύμβαση της Ν. Υόρκης του 1956 (OHE) μετά τη θέσπιση της Συμβάσεως της Χάγης 2007 και του Κανονισμού 4/2009

Ε.

Το Πρωτόκολλο της Χάγης 2007 για το εφαρμοστέο δίκαιο στις υποχρεώσεις διατροφής

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2. Ιστορική πορεία και σκοπός του Πρωτοκόλλου

3. Φύση του Πρωτοκόλλου

4. Έναρξη ισχύος

5. Καθολική (ή οικουμενική) εφαρμογή

6. Πρωτόκολλο της Χάγης 2007 και διεθνείς Συμβάσεις

α. Κανόνες

β. Συντονισμός με τις παλαιότερες Συμβάσεις της Χάγης

γ. Άλλες διεθνείς Συμβάσεις

7. Ερμηνεία του Πρωτοκόλλου

α. Ενιαία ερμηνεία

β. Αρμοδιότητα του ΔEE

8. Πεδίο εφαρμογής

α. Εισαγωγή

β. Οι υποχρεώσεις διατροφής ως ανεξάρτητη συνδετέα έννοια

γ. Χρονικά όρια εφαρμογής του Πρωτοκόλλου

δ. Μη ενοποιημένα νομικά συστήματα

(1). Εισαγωγική παρατήρηση

(2). Εσωτερικές συγκρούσεις νόμων

(3). Μη ενοποιημένα νομικά συστήματα εδαφικού χαρακτήρος

(4).

Μη ενοποιημένα νομικά συστήματα προσωπικού χαρακτήρος

9. Η έννοια των οικογενειακών σχέσεων

10. Προδικαστικά ζητήματα

ΣΤ. Κανονισμός 4/2009

1. Λόγοι που οδήγησαν στη θέσπιση του Κανονισμού

2. Ιστορική πορεία

3. Σκοπός

4. Νομική βάση

5.

Διαφορές από υποχρεώσεις διατροφής με διασυνοριακές επιπτώσεις

6.

Σχέση του Κανονισμού 4/2009 με άλλες νομικές πράξεις της Ένωσης

α. Εισαγωγική παρατήρηση

β. Κανονισμός Βρυξέλλες

γ. Κανονισμός για τον ευρωπαϊκό εκτελεστό τίτλο

δ.

Δίκαιο της Ένωσης για τη νομική αρωγή και την προστασία των προσωπικών δεδομένων

ε. Κανονισμός για την ευρωπαϊκή διαταγή πληρωμής

7. Κανονισμός 4/2009 και διεθνείς Συμβάσεις

α. Εισαγωγική παρατήρηση

β. Η σχέση του Κανονισμού με τις υφιστάμενες διεθνείς Συμβάσεις

γ. Κανονισμός και Σύμβαση του Λουγκάνο

8. Δομή του Κανονισμού

9. Τροποποιήσεις του Κανονισμού

10. Πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού

α. Χωρικό πεδίο εφαρμογής

(1). Η έννοια του κράτους μέλους κατά τον Κανονισμό

(2). Ιρλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο

(3). Δανία

β. Χρονικό πεδίο εφαρμογής

(1). Γενική παρατήρηση

(2). Διαχρονικό δίκαιο

γ. Ουσιαστικό πεδίο εφαρμογής

(1). Εισαγωγικές παρατηρήσεις

(2). Υποχρεώσεις διατροφής

(α). Αυτόνομη ερμηνεία

(β). Υποχρεώσεις διατροφής ex negotiis

(γ). Αδικοπρακτικές αξιώσεις λόγω στερήσεως διατροφής

(δ). Κληρονομική διαδοχή και αφάνεια

(ε). Εφάπαξ χρηματικές καταβολές διατροφής

(3). Οικογενειακές σχέσεις

(α). Αυτόνομη ερμηνεία

(β). Συγγένεια

(γ). Σχέσεις γάμου

δ. Προσωπικό πεδίο εφαρμογής: δικαιούχοι διατροφής

(1). Φυσικά πρόσωπα

(α). Η έννοια του δικαιούχου διατροφής

(β). Εξ αναγωγής αξιώσεις φυσικών προσώπων

(2). Δημόσιοι οργανισμοί

(α). Δημόσιος οργανισμός ως δικαιούχος διατροφής

(β). Εξ αναγωγής αξιώσεις δημοσίων οργανισμών

i. Ζητήματα ερμηνείας

ii. Το ζήτημα του νομικού χαρακτηρισμού

iii. Forum creditoris και για τον κρατικό φορέα;

ΙΙ. Διεθνής δικαιοδοσία κατά τον Κανονισμό 4/2009

Α. Εισαγωγή

Β. Ο γενικός κανόνας περί διεθνούς δικαιοδοσίας

1. Γενικές παρατηρήσεις

2. Αυτοτελώς ασκούμενες αγωγές διατροφής

α. Οι δικαιοδοτικές βάσεις

β. Κατά τόπον αρμοδιότητα

γ. Η συνήθης διαμονή του δικαιούχου ως δικαιοδοτικός σύνδεσμος

(1). Εισαγωγικές παρατηρήσεις

(2). Η έννοια της συνήθους διαμονής κατά τον Κανονισμό

(3). Απλή διαμονή

3. Αιτήσεις διατροφής με παρεπόμενο χαρακτήρα

α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

β. Η έννοια της «παρεπόμενης αιτήσεως»

γ.

Αίτηση διατροφής παρεπόμενη αγωγής για την προσωπική κατάσταση

δ. Αίτηση διατροφής παρεπόμενη αγωγής για τη γονική μέριμνα

(1). Εισαγωγική παρατήρηση

(2). Ο όρος «γονική μέριμνα»

(3).

Συνάρθρωση του άρθρ. 3 Κανονισμού 4/2009 με τους Κανονισμούς Βρυξέλλες ΙΙα/β

(α)

Οι βάσεις διεθνούς δικαιοδοσίας επί ζητημάτων γονικής μέριμνας

(β).

Διεθνής δικαιοδοσία σε περίπτωση διεθνούς απαγωγής τέκνου

(γ).

Διεθνής δικαιοδοσία του παρεκταθέντος κατά τους Κανονισμούς Βρυξέλλες ΙΙα/β δικαστηρίου

(δ).

Ζητήματα από τη συνάρθρωση του άρθρ. 3 Κανονισμού 4/2009 με τον Κανονισμό Βρυξέλλες ΙΙα

(ε).

Η άσκηση κατά παρέκταση διεθνούς δικαιοδοσίας επί ζητημάτων γονικής μέριμνας κατά τον Κανονισμό Βρυξέλλες ΙΙβ

Γ. Παρέκταση διεθνούς δικαιοδοσίας

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2. Ρητή παρέκταση και περιορισμοί αυτής

α. Προσδιορισμός του παρεκτεινoμένου δικαστηρίου

β. Περιορισμοί στις συμφωνίες παρεκτάσεως

(1). Γενικές παρατηρήσεις

(2). Περιορισμοί ως προς τα υποψήφια fora prorogata

(3).

Ανίσχυρη η συμφωνία παρεκτάσεως που αφορά υποχρέωση διατροφής έναντι ανηλίκου

(4).

Περιορισμοί στις συμφωνίες παρεκτάσεως και Σύμβαση του Λουγκάνο

(5).

Κρίσιμος χρόνος συνδρομής των προϋποθέσεων ισχύος του άρθρ. 4 ΚανΔιατρ

(6). Στοιχεία εγκυρότητας της συμφωνίας παρεκτάσεως

3. Σιωπηρή παρέκταση

α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

β. Πεδίο εφαρμογής: ανεπαρκής η προστασία των ανηλίκων

γ.

Θεμελίωση διεθνούς δικαιοδοσίας βάσει παραστάσεως του εναγομένου

δ. Αμφισβήτηση της διεθνούς δικαιοδοσίας

Δ.

Οι επικουρικές βάσεις διεθνούς δικαιοδοσίας: Συντρέχουσα και αναγκαστική δικαιοδοσία

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2. Συντρέχουσα διεθνής δικαιοδοσία

3. Αναγκαστική διεθνής δικαιοδοσία (forum necessitatis)

α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

β. Η άσκηση αναγκαστικής διεθνούς δικαιοδοσίας κατά το άρθρ.

γ. Οι έννοιες του «ευλόγως μη δυνατού» και «ανέφικτου»

δ.

Ύπαρξη επαρκούς συνδέσμου μεταξύ της διαφοράς και του επιληφθέντος δικαστηρίου κράτους μέλους

Ε.

Τροποποίηση αποφάσεων διατροφής κατά τη Σύμβαση της Χάγης 2007 και τον Κανονισμό 4/2009. Δικονομικοί περιορισμοί επιβαλλόμενοι στον ενάγοντα υπόχρεο διατροφής

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2.

Οι τροποποιητικές αγωγές κατά τη Σύμβαση της Χάγης 2007 και τον Κανονισμό 4/2009

α. Κατά τη Σύμβαση της Χάγης

β. Κατά τον Κανονισμό 4/2009

3.

Πεδίο εφαρμογής του άρθρ. 8 ΚανΔιατρ και του άρθρ. 18 ΣυμΧαγ

4. Δομή των κανόνων των άρθρ. 8 ΚανΔιατρ και 18 ΣυμΧαγ

5. Δικονομικοί περιορισμοί

α.

Διατήρηση της δωσιδικίας του τόπου της συνήθους διαμονής του δικαιούχου

β. Παρεκκλίσεις

(1). Κατά τη Σύμβαση της Χάγης

(2). Κατά τον Κανονισμό 4/2009

ΣΤ. Αυτεπάγγελτη έρευνα της διεθνούς δικαιοδοσίας

Ζ. Διεθνής εκκρεμοδικία και συναφείς αγωγές

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2. Εκκρεμοδικία

α. Προϋποθέσεις

β. Έννομες συνέπειες

3. Συναφείς αγωγές

α. Έννοια των συναφών αγωγών

β. Προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρ. 13 ΚανΔιατρ

γ. Έννομες συνέπειες της συνάφειας

Η. Ασφαλιστικά μέτρα

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2. Έννοια των ασφαλιστικών μέτρων

3. Διεθνής δικαιοδοσία

α. Διεθνής δικαιοδοσία του δικαστηρίου της κύριας δίκης

β. Διεθνής δικαιοδοσία κατά το αυτόνομο δίκαιο

Θ. Προστασία του δικαιώματος ακροάσεως του εναγομένου

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2. Έρευνα του παραδεκτού (άρθρ. 11 ΚανΔιατρ)

ΙΙΙ.

Εφαρμοστέο δίκαιο στις υποχρεώσεις διατροφής κατά το Πρωτόκολλο της Χάγης

Α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Β. Κανόνες συγκρούσεως

1. Δομή των κανόνων συγκρούσεως

2. Ο γενικός κανόνας προσδιορισμού του εφαρμοστέου δικαίου

α. Εφαρμογή του δικαίου της συνήθους διαμονής του δικαιούχου

β. Η έννοια της συνήθους διαμονής

γ. Μεταβολή του τόπου της συνήθους διαμονής του δικαιούχου

δ.

Μεταβολή της συνήθους διαμονής ως απόρροια παράνομης μετακινήσεως του παιδιού

3.

Εφαρμοστέο δίκαιο στις υποχρεώσεις διατροφής μεταξύ γονέων και τέκνων και έναντι άλλων κατηγοριών δικαιούχων

α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

β. Ειδική μεταχείριση της σχέσης γονέα - τέκνου

γ. Περιεχόμενο των ειδικών κανόνων του άρθρ. 4 ΠρωτΧαγ

δ. Επικουρική εφαρμογή της lex fori

(1). Όρια εφαρμογής του κανόνα

(2). Πότε «ο δικαιούχος δεν μπορεί να επιτύχει διατροφή»

ε.

Εφαρμογή του δικαίου της συνήθους διαμονής του υποχρέου, κατ’ επιλογή του δικαιούχου διατροφής

(1). Όρια εφαρμογής του κανόνα

(2). Επιστροφή στην εφαρμογή του γενικού κανόνα

στ. Κοινή ιθαγένεια δικαιούχου και υποχρέου διατροφής

4.

Εφαρμοστέο δίκαιο στις υποχρεώσεις διατροφής μεταξύ συζύγων (άρθρ. 5 ΠρωτΧαγ)

α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

β. Πεδίο εφαρμογής

γ. Περιεχόμενο του κανόνα του άρθρ.

δ.

Ο ρόλος του συνδέσμου της τελευταίας κοινής συνήθους διαμονής των συζύγων.

ε. Λόγοι που δικαιολογούν την εξαίρεση του άρθρ.

στ. Απόρριψη της lex divortii

5. Η άμυνα του υποχρέου διατροφής κατά το άρθρ. 6 ΠρωτΧαγ

α. Σκοπός και πεδίο εφαρμογής του άρθρ.

β.

Οι διαφορές μεταξύ του άρθρ. 6 ΠρωτΧαγ και του άρθρ. 7 ΣυμΧαγ

γ. Περιεχόμενο του κανόνα του άρθρ.

6. Ελευθερία επιλογής του εφαρμοστέου δικαίου

α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

β.

Χαρακτηριστικά του συστήματος επιλογής εφαρμοστέου δικαίου (άρθρ. 7 και 8 ΠρωτΧαγ)

γ. Η σχέση μεταξύ των άρθρ. 7 και 8 ΠρωτΧαγ

δ. Εφαρμογή της lex fori κατόπιν επιλογής των μερών (άρθρ. 7)

(1). Πεδίο εφαρμογής

(2). Προϋποθέσεις επιλογής της lex fori

(3).

Στοιχεία εγκυρότητας της συμφωνίας περί εφαρμογής της lex fori

ε. Ελευθερία επιλογής εφαρμοστέου δικαίου (άρθρ. 8 ΠρωτΧαγ)

(1). Εισαγωγικές παρατηρήσεις

(2). Προσωπικό πεδίο εφαρμογής του άρθρ.

(3).

Στοιχεία εγκυρότητας της συμφωνίας περί επιλογής εφαρμοστέου δικαίου

(4). Επιλογή του δικαίου της ιθαγένειας

(5).

Επιλογή του δικαίου της συνήθους διαμονής ενός εκ των διαδίκων

(6). Επιλογή της lex causae επί των περιουσιακών σχέσεων

(α). Το επιλεγέν επί των περιουσιακών σχέσεων δίκαιο

(β). Το εφαρμοζόμενο επί των περιουσιακών σχέσεων δίκαιο

(7). Επιλογή του εφαρμοστέου επί του διαζυγίου δικαίου

(α). Το επιλεγέν να διέπει το διαζύγιο δίκαιο

(β).

Το εφαρμοσθέν επί του διαζυγίου ή του δικαστικού χωρισμού δίκαιο

(8).

Περιορισμοί των συνεπειών του καθορισμού του εφαρμοστέου δικαίου

(α). Εισαγωγικές παρατηρήσεις

(β). Παραίτηση από το δικαίωμα διατροφής

(γ). Ο ρυθμιστικός ρόλος του forum (άρθρ. 8 § 5)

στ. Δημόσιοι οργανισμοί

ζ. Πεδίο εφαρμογής του εφαρμοστέου δικαίου

η. Αποκλεισμός της renvoi

θ. Επιφύλαξη της δημόσιας τάξης

ι. Καθορισμός του ύψους της διατροφής

IV.

Αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων διατροφής κατά τη Σύμβαση της Χάγης του 2007

Α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Β. Πεδίο εφαρμογής του κεφαλαίου V της Συμβάσεως

Γ. Μερική αναγνώριση και εκτέλεση

Δ. Βάσεις έμμεσης διεθνούς δικαιοδοσίας

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2. Αποκλεισμός της ιθαγένειας ως δικαιοδοτικού συνδέσμου

3. Η συνήθης διαμονή ως δικαιοδοτικός σύνδεσμος

α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

β. Συνήθης διαμονή του εναγομένου

γ. Συνήθης διαμονή του δικαιούχου διατροφής

4. Παρέκταση διεθνούς δικαιοδοσίας

α. Ρητή παρέκταση

β.

Σιωπηρή παρέκταση και δήλωση του εναγομένου περί συμμετοχής στη δίκη

5.

Δικαιοδοσία επί ζητήματος προσωπικής καταστάσεως ή γονικής ευθύνης

6.

Επιφυλάξεις ως προς την εφαρμογή των κανόνων έμμεσης διεθνούς δικαιοδοσίας

α. Σκοπός

β. Αντιμετώπιση των δυσμενών επιπτώσεων λόγω επιφυλάξεων

(1).

Αναγνώριση και εκτέλεση σύμφωνα με την αρχή του αντικατοπτρισμού

(2).

Κίνηση διαδικασιών για την έκδοση αποφάσεως λόγω μη αναγνωρίσεως

(3).

Αναγνώριση δικαιώματος για διατροφή δυνάμει της απορριφθείσης αλλοδαπής αποφάσεως

7.

Λόγοι απορρίψεως της αναγνωρίσεως και εκτελέσεως αποφάσεων

α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

β. Δημόσια τάξη

γ. Απάτη κατά τη διαδικασία

δ.

Εκκρεμής διαδικασία εναντίον αλλοδαπής αποφάσεως

ε. Ασυμβατότητα αποφάσεων

στ. Ερήμην εκδοθείσες αποφάσεις

ζ. Απόφαση ληφθείσα κατά παράβαση του άρθρ. 18 ΣυμΧαγ

8.

Διαδικασίες για την αναγνώριση και κήρυξη της εκτελεστότητας

α. Γενικό πλαίσιο

β. Κύρια διαδικασία (άρθρ. 23)

γ. Εναλλακτική διαδικασία (άρθρ. 24)

V.

Αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων διατροφής κατά τον Κανονισμό 4/2009: αποφάσεις που εκδόθηκαν σε κράτος μέλος που δεσμεύεται από το Πρωτόκολλο της Χάγης

Α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Β. Αναγνώριση αλλοδαπών αποφάσεων

Γ. Εκτέλεση αλλοδαπών αποφάσεων

Δ. Λήψη συντηρητικών μέτρων δυνάμει εκτελεστής αποφάσεως

Ε.

Το ένδικο βοήθημα της αιτήσεως ελέγχου αποφάσεως διατροφής (άρθρ. 19 ΚανΔιατρ)

1. Σκοπός της θεσπίσεως του ενδίκου βοηθήματος

2. Προϋποθέσεις

3. Συνέπειες από την άσκηση της αιτήσεως του άρθρ. 19 ΚανΔιατρ

ΣΤ.

Άρνηση ή αναστολή εκτελέσεως αποφάσεων διατροφής (άρθρ. 21 ΚανΔιατρ)

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2. Παραγραφή δικαιώματος για εκτέλεση αποφάσεως

3. Ασυμβίβαστες αποφάσεις

4. Αναστολή εκτελέσεως

VI. Διοικητική συνεργασία

Α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Β. Η διοικητική συνεργασία κατά τη Σύμβαση της Χάγης

1.

Έκταση της εφαρμογής των διατάξεων για τη διοικητική συνεργασία

2. Κεντρικές αρχές

α. Διορισμός κεντρικών αρχών

β. Λειτουργίες των κεντρικών αρχών

(1). Διάκριση σε γενικής και ειδικής φύσεως λειτουργίες

(2). Γενικής φύσεως λειτουργίες των κεντρικών αρχών

(α). Εισαγωγικές παρατηρήσεις

(β).

Η συνεργασία ως βασική υποχρέωση των κεντρικών αρχών

(γ).

Η διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής της Συμβάσεως ως υποχρέωση των κεντρικών αρχών

(3). Ειδικής φύσεως λειτουργίες των κεντρικών αρχών

(α). Εισαγωγικές παρατηρήσεις

(β). Παροχή συνδρομής

(γ). Λήψη κατάλληλων μέτρων

(δ). Συνδρομή περιορισμένου τύπου

3. Νομική συνδρομή

α.

Το δικαίωμα στην αποτελεσματική πρόσβαση στις νομικές διαδικασίες

β. Προϋποθέσεις για την παροχή δωρεάν νομικής συνδρομής

Γ. Η διοικητική συνεργασία κατά τον Κανονισμό 4/2009

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2. Σύστημα συνεργασίας μεταξύ κεντρικών αρχών

α. Σκοπός

β. Κεντρικές αρχές

3. Αιτήσεις δικαιούχου και υποχρέου διατροφής

α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

β. Αιτήσεις προορισμένες για τον δικαιούχο διατροφής

γ. Αιτήσεις προορισμένες για τον υπόχρεο διατροφής

4. Νομική αρωγή

Συμπερασματικές παρατηρήσεις

Βιβλιογραφία

Α. Εκθέσεις

Β. Ελληνική βιβλιογραφία-αρθρογραφία

Γ. Ξενόγλωσση βιβλιογραφία-αρθρογραφία

Ευρετήριο Λημμάτων