Β. Κούρτης, Οι Υποχρεώσεις Διατροφής στο Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο, 2022

Περιεχόμενα

VIIΠρόλογος

XXIΣυντομογραφίες

1Εισαγωγή

Ι.

5Το διεθνές και ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο των διεθνών υποχρεώσεων διατροφής

5Α. Νομοθετικές εξελίξεις σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο

Β.

13Συνέργεια Ένωσης και Συνδιασκέψεως της Χάγης στα θέματα διατροφών

131. Προσχώρηση της Ένωσης στη Συνδιάσκεψη της Χάγης

152. Συνεργασία στα θέματα υποχρεώσεων διατροφής

3.

16Έγκριση της Συμβάσεως της Χάγης και του Πρωτοκόλλου 2007 από την Ένωση

Γ.

18Το κανονιστικό πλαίσιο των παλαιότερων Συμβάσεων της Χάγης για τις υποχρεώσεις διατροφής

Δ.

23Η Σύμβαση της Χάγης του 2007 για την ανάκτηση διατροφής παιδιών και άλλων μορφών οικογενειακής διατροφής σε αλλοδαπό κράτος

231. Ιστορική πορεία

262. Καθεστώς ισχύος της Συμβάσεως

273. Σκοπός

304. Μη θέσπιση κανόνων καθορισμού της διεθνούς δικαιοδοσίας

5.

31Σχέση της Συμβάσεως με τις παλαιότερες Συμβάσεις της Χάγης και τον Κανονισμό 4/2009

31α. Παλαιότερες Συμβάσεις της Χάγης

32β. Σύμβαση της Χάγης του 2007 και Κανονισμός 4/2009

γ.

33Η Σύμβαση της Ν. Υόρκης του 1956 (OHE) μετά τη θέσπιση της Συμβάσεως της Χάγης 2007 και του Κανονισμού 4/2009

Ε.

38Το Πρωτόκολλο της Χάγης 2007 για το εφαρμοστέο δίκαιο στις υποχρεώσεις διατροφής

381. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

402. Ιστορική πορεία και σκοπός του Πρωτοκόλλου

453. Φύση του Πρωτοκόλλου

464. Έναρξη ισχύος

475. Καθολική (ή οικουμενική) εφαρμογή

486. Πρωτόκολλο της Χάγης 2007 και διεθνείς Συμβάσεις

48α. Κανόνες

49β. Συντονισμός με τις παλαιότερες Συμβάσεις της Χάγης

52γ. Άλλες διεθνείς Συμβάσεις

537. Ερμηνεία του Πρωτοκόλλου

53α. Ενιαία ερμηνεία

54β. Αρμοδιότητα του ΔEE

558. Πεδίο εφαρμογής

55α. Εισαγωγή

57β. Οι υποχρεώσεις διατροφής ως ανεξάρτητη συνδετέα έννοια

58γ. Χρονικά όρια εφαρμογής του Πρωτοκόλλου

59δ. Μη ενοποιημένα νομικά συστήματα

59(1). Εισαγωγική παρατήρηση

60(2). Εσωτερικές συγκρούσεις νόμων

60(3). Μη ενοποιημένα νομικά συστήματα εδαφικού χαρακτήρος

(4).

62Μη ενοποιημένα νομικά συστήματα προσωπικού χαρακτήρος

639. Η έννοια των οικογενειακών σχέσεων

6310. Προδικαστικά ζητήματα

67ΣΤ. Κανονισμός 4/2009

671. Λόγοι που οδήγησαν στη θέσπιση του Κανονισμού

692. Ιστορική πορεία

733. Σκοπός

744. Νομική βάση

5.

77Διαφορές από υποχρεώσεις διατροφής με διασυνοριακές επιπτώσεις

6.

78Σχέση του Κανονισμού 4/2009 με άλλες νομικές πράξεις της Ένωσης

78α. Εισαγωγική παρατήρηση

79β. Κανονισμός Βρυξέλλες

82γ. Κανονισμός για τον ευρωπαϊκό εκτελεστό τίτλο

δ.

83Δίκαιο της Ένωσης για τη νομική αρωγή και την προστασία των προσωπικών δεδομένων

84ε. Κανονισμός για την ευρωπαϊκή διαταγή πληρωμής

847. Κανονισμός 4/2009 και διεθνείς Συμβάσεις

84α. Εισαγωγική παρατήρηση

85β. Η σχέση του Κανονισμού με τις υφιστάμενες διεθνείς Συμβάσεις

87γ. Κανονισμός και Σύμβαση του Λουγκάνο

918. Δομή του Κανονισμού

949. Τροποποιήσεις του Κανονισμού

9610. Πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού

96α. Χωρικό πεδίο εφαρμογής

96(1). Η έννοια του κράτους μέλους κατά τον Κανονισμό

96(2). Ιρλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο

101(3). Δανία

105β. Χρονικό πεδίο εφαρμογής

105(1). Γενική παρατήρηση

107(2). Διαχρονικό δίκαιο

112γ. Ουσιαστικό πεδίο εφαρμογής

112(1). Εισαγωγικές παρατηρήσεις

112(2). Υποχρεώσεις διατροφής

112(α). Αυτόνομη ερμηνεία

114(β). Υποχρεώσεις διατροφής ex negotiis

118(γ). Αδικοπρακτικές αξιώσεις λόγω στερήσεως διατροφής

121(δ). Κληρονομική διαδοχή και αφάνεια

125(ε). Εφάπαξ χρηματικές καταβολές διατροφής

126(3). Οικογενειακές σχέσεις

126(α). Αυτόνομη ερμηνεία

129(β). Συγγένεια

129(γ). Σχέσεις γάμου

133δ. Προσωπικό πεδίο εφαρμογής: δικαιούχοι διατροφής

133(1). Φυσικά πρόσωπα

133(α). Η έννοια του δικαιούχου διατροφής

135(β). Εξ αναγωγής αξιώσεις φυσικών προσώπων

136(2). Δημόσιοι οργανισμοί

136(α). Δημόσιος οργανισμός ως δικαιούχος διατροφής

138(β). Εξ αναγωγής αξιώσεις δημοσίων οργανισμών

138i. Ζητήματα ερμηνείας

139ii. Το ζήτημα του νομικού χαρακτηρισμού

141iii. Forum creditoris και για τον κρατικό φορέα;

147ΙΙ. Διεθνής δικαιοδοσία κατά τον Κανονισμό 4/2009

147Α. Εισαγωγή

147Β. Ο γενικός κανόνας περί διεθνούς δικαιοδοσίας

1471. Γενικές παρατηρήσεις

1502. Αυτοτελώς ασκούμενες αγωγές διατροφής

150α. Οι δικαιοδοτικές βάσεις

153β. Κατά τόπον αρμοδιότητα

157γ. Η συνήθης διαμονή του δικαιούχου ως δικαιοδοτικός σύνδεσμος

157(1). Εισαγωγικές παρατηρήσεις

159(2). Η έννοια της συνήθους διαμονής κατά τον Κανονισμό

165(3). Απλή διαμονή

1673. Αιτήσεις διατροφής με παρεπόμενο χαρακτήρα

167α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

170β. Η έννοια της «παρεπόμενης αιτήσεως»

γ.

172Αίτηση διατροφής παρεπόμενη αγωγής για την προσωπική κατάσταση

174δ. Αίτηση διατροφής παρεπόμενη αγωγής για τη γονική μέριμνα

174(1). Εισαγωγική παρατήρηση

174(2). Ο όρος «γονική μέριμνα»

(3).

175Συνάρθρωση του άρθρ. 3 Κανονισμού 4/2009 με τους Κανονισμούς Βρυξέλλες ΙΙα/β

(α)

175Οι βάσεις διεθνούς δικαιοδοσίας επί ζητημάτων γονικής μέριμνας

(β).

178Διεθνής δικαιοδοσία σε περίπτωση διεθνούς απαγωγής τέκνου

(γ).

179Διεθνής δικαιοδοσία του παρεκταθέντος κατά τους Κανονισμούς Βρυξέλλες ΙΙα/β δικαστηρίου

(δ).

183Ζητήματα από τη συνάρθρωση του άρθρ. 3 Κανονισμού 4/2009 με τον Κανονισμό Βρυξέλλες ΙΙα

(ε).

191Η άσκηση κατά παρέκταση διεθνούς δικαιοδοσίας επί ζητημάτων γονικής μέριμνας κατά τον Κανονισμό Βρυξέλλες ΙΙβ

193Γ. Παρέκταση διεθνούς δικαιοδοσίας

1931. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

1942. Ρητή παρέκταση και περιορισμοί αυτής

194α. Προσδιορισμός του παρεκτεινoμένου δικαστηρίου

197β. Περιορισμοί στις συμφωνίες παρεκτάσεως

197(1). Γενικές παρατηρήσεις

199(2). Περιορισμοί ως προς τα υποψήφια fora prorogata

(3).

200Ανίσχυρη η συμφωνία παρεκτάσεως που αφορά υποχρέωση διατροφής έναντι ανηλίκου

(4).

202Περιορισμοί στις συμφωνίες παρεκτάσεως και Σύμβαση του Λουγκάνο

(5).

205Κρίσιμος χρόνος συνδρομής των προϋποθέσεων ισχύος του άρθρ. 4 ΚανΔιατρ

207(6). Στοιχεία εγκυρότητας της συμφωνίας παρεκτάσεως

2113. Σιωπηρή παρέκταση

211α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

212β. Πεδίο εφαρμογής: ανεπαρκής η προστασία των ανηλίκων

γ.

214Θεμελίωση διεθνούς δικαιοδοσίας βάσει παραστάσεως του εναγομένου

217δ. Αμφισβήτηση της διεθνούς δικαιοδοσίας

Δ.

219Οι επικουρικές βάσεις διεθνούς δικαιοδοσίας: Συντρέχουσα και αναγκαστική δικαιοδοσία

2191. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2202. Συντρέχουσα διεθνής δικαιοδοσία

2263. Αναγκαστική διεθνής δικαιοδοσία (forum necessitatis)

226α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

229β. Η άσκηση αναγκαστικής διεθνούς δικαιοδοσίας κατά το άρθρ.

233γ. Οι έννοιες του «ευλόγως μη δυνατού» και «ανέφικτου»

δ.

238Ύπαρξη επαρκούς συνδέσμου μεταξύ της διαφοράς και του επιληφθέντος δικαστηρίου κράτους μέλους

Ε.

240Τροποποίηση αποφάσεων διατροφής κατά τη Σύμβαση της Χάγης 2007 και τον Κανονισμό 4/2009. Δικονομικοί περιορισμοί επιβαλλόμενοι στον ενάγοντα υπόχρεο διατροφής

2401. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2.

241Οι τροποποιητικές αγωγές κατά τη Σύμβαση της Χάγης 2007 και τον Κανονισμό 4/2009

241α. Κατά τη Σύμβαση της Χάγης

244β. Κατά τον Κανονισμό 4/2009

3.

246Πεδίο εφαρμογής του άρθρ. 8 ΚανΔιατρ και του άρθρ. 18 ΣυμΧαγ

2474. Δομή των κανόνων των άρθρ. 8 ΚανΔιατρ και 18 ΣυμΧαγ

2475. Δικονομικοί περιορισμοί

α.

247Διατήρηση της δωσιδικίας του τόπου της συνήθους διαμονής του δικαιούχου

251β. Παρεκκλίσεις

251(1). Κατά τη Σύμβαση της Χάγης

254(2). Κατά τον Κανονισμό 4/2009

257ΣΤ. Αυτεπάγγελτη έρευνα της διεθνούς δικαιοδοσίας

260Ζ. Διεθνής εκκρεμοδικία και συναφείς αγωγές

2601. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2642. Εκκρεμοδικία

264α. Προϋποθέσεις

267β. Έννομες συνέπειες

2713. Συναφείς αγωγές

271α. Έννοια των συναφών αγωγών

272β. Προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρ. 13 ΚανΔιατρ

274γ. Έννομες συνέπειες της συνάφειας

275Η. Ασφαλιστικά μέτρα

2751. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2772. Έννοια των ασφαλιστικών μέτρων

2783. Διεθνής δικαιοδοσία

278α. Διεθνής δικαιοδοσία του δικαστηρίου της κύριας δίκης

280β. Διεθνής δικαιοδοσία κατά το αυτόνομο δίκαιο

283Θ. Προστασία του δικαιώματος ακροάσεως του εναγομένου

2831. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2832. Έρευνα του παραδεκτού (άρθρ. 11 ΚανΔιατρ)

ΙΙΙ.

291Εφαρμοστέο δίκαιο στις υποχρεώσεις διατροφής κατά το Πρωτόκολλο της Χάγης

291Α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

292Β. Κανόνες συγκρούσεως

2921. Δομή των κανόνων συγκρούσεως

2932. Ο γενικός κανόνας προσδιορισμού του εφαρμοστέου δικαίου

293α. Εφαρμογή του δικαίου της συνήθους διαμονής του δικαιούχου

296β. Η έννοια της συνήθους διαμονής

298γ. Μεταβολή του τόπου της συνήθους διαμονής του δικαιούχου

δ.

301Μεταβολή της συνήθους διαμονής ως απόρροια παράνομης μετακινήσεως του παιδιού

3.

302Εφαρμοστέο δίκαιο στις υποχρεώσεις διατροφής μεταξύ γονέων και τέκνων και έναντι άλλων κατηγοριών δικαιούχων

302α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

303β. Ειδική μεταχείριση της σχέσης γονέα - τέκνου

303γ. Περιεχόμενο των ειδικών κανόνων του άρθρ. 4 ΠρωτΧαγ

304δ. Επικουρική εφαρμογή της lex fori

304(1). Όρια εφαρμογής του κανόνα

307(2). Πότε «ο δικαιούχος δεν μπορεί να επιτύχει διατροφή»

ε.

309Εφαρμογή του δικαίου της συνήθους διαμονής του υποχρέου, κατ’ επιλογή του δικαιούχου διατροφής

309(1). Όρια εφαρμογής του κανόνα

313(2). Επιστροφή στην εφαρμογή του γενικού κανόνα

314στ. Κοινή ιθαγένεια δικαιούχου και υποχρέου διατροφής

4.

315Εφαρμοστέο δίκαιο στις υποχρεώσεις διατροφής μεταξύ συζύγων (άρθρ. 5 ΠρωτΧαγ)

315α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

316β. Πεδίο εφαρμογής

318γ. Περιεχόμενο του κανόνα του άρθρ.

δ.

321Ο ρόλος του συνδέσμου της τελευταίας κοινής συνήθους διαμονής των συζύγων.

323ε. Λόγοι που δικαιολογούν την εξαίρεση του άρθρ.

326στ. Απόρριψη της lex divortii

3295. Η άμυνα του υποχρέου διατροφής κατά το άρθρ. 6 ΠρωτΧαγ

329α. Σκοπός και πεδίο εφαρμογής του άρθρ.

β.

331Οι διαφορές μεταξύ του άρθρ. 6 ΠρωτΧαγ και του άρθρ. 7 ΣυμΧαγ

332γ. Περιεχόμενο του κανόνα του άρθρ.

3346. Ελευθερία επιλογής του εφαρμοστέου δικαίου

334α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

β.

339Χαρακτηριστικά του συστήματος επιλογής εφαρμοστέου δικαίου (άρθρ. 7 και 8 ΠρωτΧαγ)

341γ. Η σχέση μεταξύ των άρθρ. 7 και 8 ΠρωτΧαγ

342δ. Εφαρμογή της lex fori κατόπιν επιλογής των μερών (άρθρ. 7)

342(1). Πεδίο εφαρμογής

345(2). Προϋποθέσεις επιλογής της lex fori

(3).

346Στοιχεία εγκυρότητας της συμφωνίας περί εφαρμογής της lex fori

350ε. Ελευθερία επιλογής εφαρμοστέου δικαίου (άρθρ. 8 ΠρωτΧαγ)

350(1). Εισαγωγικές παρατηρήσεις

351(2). Προσωπικό πεδίο εφαρμογής του άρθρ.

(3).

353Στοιχεία εγκυρότητας της συμφωνίας περί επιλογής εφαρμοστέου δικαίου

355(4). Επιλογή του δικαίου της ιθαγένειας

(5).

358Επιλογή του δικαίου της συνήθους διαμονής ενός εκ των διαδίκων

358(6). Επιλογή της lex causae επί των περιουσιακών σχέσεων

360(α). Το επιλεγέν επί των περιουσιακών σχέσεων δίκαιο

361(β). Το εφαρμοζόμενο επί των περιουσιακών σχέσεων δίκαιο

361(7). Επιλογή του εφαρμοστέου επί του διαζυγίου δικαίου

362(α). Το επιλεγέν να διέπει το διαζύγιο δίκαιο

(β).

363Το εφαρμοσθέν επί του διαζυγίου ή του δικαστικού χωρισμού δίκαιο

(8).

364Περιορισμοί των συνεπειών του καθορισμού του εφαρμοστέου δικαίου

364(α). Εισαγωγικές παρατηρήσεις

364(β). Παραίτηση από το δικαίωμα διατροφής

366(γ). Ο ρυθμιστικός ρόλος του forum (άρθρ. 8 § 5)

369στ. Δημόσιοι οργανισμοί

370ζ. Πεδίο εφαρμογής του εφαρμοστέου δικαίου

376η. Αποκλεισμός της renvoi

378θ. Επιφύλαξη της δημόσιας τάξης

381ι. Καθορισμός του ύψους της διατροφής

IV.

384Αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων διατροφής κατά τη Σύμβαση της Χάγης του 2007

384Α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

384Β. Πεδίο εφαρμογής του κεφαλαίου V της Συμβάσεως

387Γ. Μερική αναγνώριση και εκτέλεση

388Δ. Βάσεις έμμεσης διεθνούς δικαιοδοσίας

3881. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

3902. Αποκλεισμός της ιθαγένειας ως δικαιοδοτικού συνδέσμου

3923. Η συνήθης διαμονή ως δικαιοδοτικός σύνδεσμος

392α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

393β. Συνήθης διαμονή του εναγομένου

394γ. Συνήθης διαμονή του δικαιούχου διατροφής

3994. Παρέκταση διεθνούς δικαιοδοσίας

399α. Ρητή παρέκταση

β.

401Σιωπηρή παρέκταση και δήλωση του εναγομένου περί συμμετοχής στη δίκη

5.

403Δικαιοδοσία επί ζητήματος προσωπικής καταστάσεως ή γονικής ευθύνης

6.

405Επιφυλάξεις ως προς την εφαρμογή των κανόνων έμμεσης διεθνούς δικαιοδοσίας

405α. Σκοπός

406β. Αντιμετώπιση των δυσμενών επιπτώσεων λόγω επιφυλάξεων

(1).

406Αναγνώριση και εκτέλεση σύμφωνα με την αρχή του αντικατοπτρισμού

(2).

408Κίνηση διαδικασιών για την έκδοση αποφάσεως λόγω μη αναγνωρίσεως

(3).

410Αναγνώριση δικαιώματος για διατροφή δυνάμει της απορριφθείσης αλλοδαπής αποφάσεως

7.

413Λόγοι απορρίψεως της αναγνωρίσεως και εκτελέσεως αποφάσεων

413α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

414β. Δημόσια τάξη

415γ. Απάτη κατά τη διαδικασία

δ.

416Εκκρεμής διαδικασία εναντίον αλλοδαπής αποφάσεως

418ε. Ασυμβατότητα αποφάσεων

419στ. Ερήμην εκδοθείσες αποφάσεις

419ζ. Απόφαση ληφθείσα κατά παράβαση του άρθρ. 18 ΣυμΧαγ

8.

420Διαδικασίες για την αναγνώριση και κήρυξη της εκτελεστότητας

420α. Γενικό πλαίσιο

420β. Κύρια διαδικασία (άρθρ. 23)

422γ. Εναλλακτική διαδικασία (άρθρ. 24)

V.

424Αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων διατροφής κατά τον Κανονισμό 4/2009: αποφάσεις που εκδόθηκαν σε κράτος μέλος που δεσμεύεται από το Πρωτόκολλο της Χάγης

424Α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

424Β. Αναγνώριση αλλοδαπών αποφάσεων

426Γ. Εκτέλεση αλλοδαπών αποφάσεων

427Δ. Λήψη συντηρητικών μέτρων δυνάμει εκτελεστής αποφάσεως

Ε.

431Το ένδικο βοήθημα της αιτήσεως ελέγχου αποφάσεως διατροφής (άρθρ. 19 ΚανΔιατρ)

4311. Σκοπός της θεσπίσεως του ενδίκου βοηθήματος

4362. Προϋποθέσεις

4383. Συνέπειες από την άσκηση της αιτήσεως του άρθρ. 19 ΚανΔιατρ

ΣΤ.

440Άρνηση ή αναστολή εκτελέσεως αποφάσεων διατροφής (άρθρ. 21 ΚανΔιατρ)

4401. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

4402. Παραγραφή δικαιώματος για εκτέλεση αποφάσεως

4423. Ασυμβίβαστες αποφάσεις

4454. Αναστολή εκτελέσεως

447VI. Διοικητική συνεργασία

447Α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

447Β. Η διοικητική συνεργασία κατά τη Σύμβαση της Χάγης

1.

447Έκταση της εφαρμογής των διατάξεων για τη διοικητική συνεργασία

4482. Κεντρικές αρχές

448α. Διορισμός κεντρικών αρχών

449β. Λειτουργίες των κεντρικών αρχών

449(1). Διάκριση σε γενικής και ειδικής φύσεως λειτουργίες

451(2). Γενικής φύσεως λειτουργίες των κεντρικών αρχών

451(α). Εισαγωγικές παρατηρήσεις

(β).

451Η συνεργασία ως βασική υποχρέωση των κεντρικών αρχών

(γ).

452Η διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής της Συμβάσεως ως υποχρέωση των κεντρικών αρχών

453(3). Ειδικής φύσεως λειτουργίες των κεντρικών αρχών

453(α). Εισαγωγικές παρατηρήσεις

454(β). Παροχή συνδρομής

456(γ). Λήψη κατάλληλων μέτρων

462(δ). Συνδρομή περιορισμένου τύπου

4643. Νομική συνδρομή

α.

464Το δικαίωμα στην αποτελεσματική πρόσβαση στις νομικές διαδικασίες

466β. Προϋποθέσεις για την παροχή δωρεάν νομικής συνδρομής

471Γ. Η διοικητική συνεργασία κατά τον Κανονισμό 4/2009

4711. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

4722. Σύστημα συνεργασίας μεταξύ κεντρικών αρχών

472α. Σκοπός

473β. Κεντρικές αρχές

4783. Αιτήσεις δικαιούχου και υποχρέου διατροφής

478α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

479β. Αιτήσεις προορισμένες για τον δικαιούχο διατροφής

481γ. Αιτήσεις προορισμένες για τον υπόχρεο διατροφής

4834. Νομική αρωγή

487Συμπερασματικές παρατηρήσεις

491Βιβλιογραφία

491Α. Εκθέσεις

491Β. Ελληνική βιβλιογραφία-αρθρογραφία

499Γ. Ξενόγλωσση βιβλιογραφία-αρθρογραφία

523Ευρετήριο Λημμάτων