Β. Χρήστου, Το δικαίωμα στην προστασία από την επεξεργασία δεδομένων, 2017

VIIΠρόλογος του Νίκου Κ. Αλιβιζάτου

XIΣημείωμα της συγγραφέως

1Εισαγωγή

IΜΕΡΟΣ

Θεμελίωση - Ιστορία - Παγκοσμιοποίηση

5Α. Θεμελίωση

1. Δικαιολογείται κάποια εξουσία του ατόμου επί της πληροφορίας, εάν

5δεν αφορά στην ιδιωτική του ζωή και δεν είναι ψευδής;

2. Τα θεμέλια του δικαιώματος του ατόμου στην προστασία από την

10επεξεργασία των δεδομένων του

α. Η ιδιωτικότητα ως ελευθερία από την παρακολούθηση και την κατα-

10γραφή

17β. Το δικαίωμα παρουσίασης του εαυτού

22γ. Η ανθρώπινη υπόσταση και η απαγόρευση εργαλειοποίησης

25δ. Το δικαίωμα συμμετοχής στη δημόσια σφαίρα

ε. Σώρευση δικαιολογητικών βάσεων στην περίπτωση των ευαίσθητων

32δεδομένων

333. Συγκρούσεις και οριοθετήσεις

α. Προστασία από την διαρθρωμένη, αυτοματοποιημένη αξιοποίηση

33της πληροφορίας, όχι από τη διάδοση

β. Ένας νέος χώρος πληροφοριακής αυτοδιάθεσης ανάμεσα στο

36απόρρητο της επικοινωνίας και στην ελευθερία της ενημέρωσης

i) To οιονεί απόλυτο απόρρητο των επικοινωνιών στο ελληνικό

36Σύνταγμα

a) Προστασία της εξ αποστάσεως και της δια ζώσης επικοινωνίας,

38από τρίτους και από τον συνομιλητή

b) Προστασία του μηνύματος κατά τη μεταφορά του, αλλά και

40του αποτυπώματος της επικοινωνίας στο διηνεκές

45c) Τα εξωτερικά στοιχεία της επικοινωνίας

ii) Οι εξαιρέσεις από το απόρρητο και η υπαγωγή τους στο άρθρο

529Α Συντ

52a) H επικοινωνία ως σύμβαση

53b) Η επικοινωνία με απεριόριστο αριθμό προσώπων: τα blogs

57iii) Το απόρρητο της επικοινωνίας και η ιδιωτική ζωή

a) Η θεμελίωση της αυστηρής προστασίας του απορρήτου των

57επικοινωνιών

61b) Οι επικοινωνίες προσώπων που ενδιαφέρουν τη δημοσιότητα

65Β. Ιστορική και συγκριτική επισκόπηση

75Γ. Παγκοσμιοποίηση. Η αναπόφευκτη σύγκρουση πολιτισμών

751. Από τον Safe Harbor στην Privacy Shield

802. Μπροστά μας έχουμε το Whistleblowing

IIΜΕΡΟΣ

Ερμηνεία του ισχύοντος πλαισίου

83Α. Το εύρος της προστασίας

831. H ratio της Οδηγίας 95/46/ΕΚ

852. Το βασικό διακύβευμα του ν. 2472/1997

863. Η ευρύτητα του πεδίου προστασίας

α. Η ευρύτητα της έννοιας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και

86το ζήτημα των αξιολογικών κρίσεων

β. Τα ανώνυμα δεδομένα, οι κίνδυνοι της στατιστικής και το ειδικότερο

90ζήτημα των βιομετρικών δεδομένων

94γ. Τα δημοσιευμένα δεδομένα

96δ. Τα ευαίσθητα δεδομένα

1004. Η οριοθέτηση της προστασίας

100α. Η τήρηση αρχείου

102β. Η προστασία μόνο των φυσικών προσώπων

104γ. Οι εξαιρέσεις από το πεδίο εφαρμογής

i) Οι εξαιρέσεις της εθνικής ασφάλειας και της οικιακής δραστηριό-

105τητας

ii) Η εξαίρεση της ποινικής διαδικασίας και της κάμερας στις

108δημόσιες συναθροίσεις

110δ. Τα γεωγραφικά όρια της προστασίας

110i) Τα όρια προς τα έξω

113ii) Τα όρια εντός

B. Ο τρόπος της προστασίας: διαδικαστικές και ουσιαστικές προϋποθέ-

115σεις της επεξεργασίας

1151. Ουσιαστικές προϋποθέσεις

115α. Η αρχή της συγκατάθεσης

115i) Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της συγκατάθεσης

117ii) Πότε δεν απαιτείται ρητή συγκατάθεση

118a) Τεκμαιρόμενη και εικαζόμενη συγκατάθεση

119b) Ύπαρξη υπέρτερου συμφέροντος

β. Πέραν της συγκατάθεσης: τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της επεξεργα-

122σίας

123i) Η αρχή της ειδικότητας του σκοπού

124ii) Η αρχή της αναλογικότητας στη χρήση των δεδομένων

γ. Γιατί δεν αρκεί η συγκατάθεση του υποκειμένου των δεδομένων;

126Πατερναλισμός ή διασφάλιση της αυτονομίας;

126i) Άνιση σχέση

ii) Το υποκείμενο δεν μπορεί να ρυθμίσει μόνο του ένα ολοκληρω-

127μένο, πολύπλευρο σύστημα επεξεργασίας

iii) Διάκριση συγκατάθεσης από την αξίωση διαμόρφωσης του

128αρχείου τρίτου

iv) Πατερναλισμός: όταν η αυτοέκθεση συνιστά τρόπο έκφρασης

129και επικοινωνίας

δ. Η άλλη όψη της αρχής της συγκατάθεσης: τα δικαιώματα του υποκει-

130μένου της επεξεργασίας

131i) Tο δικαίωμα ενημέρωσης

133ii) Το δικαίωμα πρόσβασης

137iii) Το δικαίωμα αντίρρησης ή αντίταξης

2. Οι θεσμικές προϋποθέσεις της επεξεργασίας: το μοντέλο του προλη-

140πτικού ελέγχου και της γενικευμένης υποχρέωσης γνωστοποίησης

142α. Κατά κανόνα γνωστοποίηση, όχι άδεια

143β. Πότε απαιτείται άδεια για την επεξεργασία;

144i) Ευαίσθητα δεδομένα

144a) Η κατηγορική προσέγγιση

b) Η περίπτωση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος. Επιστροφή

147στη στάθμιση

155ii) Διαβίβαση απλών ή ευαίσθητων δεδομένων σε τρίτες χώρες

γ. Περιπτώσεις απαλλαγής από την υποχρέωση γνωστοποίησης και την

156υποχρέωση λήψης άδειας

δ. Το μοντέλο της γνωστοποίησης ως μοντέλο διαβούλευσης με την Αρχή

σε περίπτωση έλλειψης συγκατάθεσης του υποκειμένου των δεδο-

158μένων

IIIΜΕΡΟΣ

Ειδικά θέματα

159Α. Δεδομένα τηλεπικοινωνίας

1. Περιορισμοί στη διατήρηση και επεξεργασία των δεδομένων τηλεπικοι-

159νωνίας

α. Η Οδηγία 2002/58/ΕΚ και οι βασικές διαφορές της από την Οδηγία

15995/46/ΕΚ

161β. Πεδίο εφαρμογής: η επικοινωνία, όχι η ενημέρωση

γ. Βασικοί κανόνες για την επεξεργασία των δεδομένων τηλεπικοι-

162νωνίας

165δ. Οριοθέτηση του ρόλου της ΑΔΑΕ και της Αρχής

2. Η αντίστροφη πορεία: υποχρέωση διατήρησης των δεδομένων τηλε-

166πικοινωνίας

α. H Οδηγία 2006/24 (Data Retention Directive) και η αρμοδιότητα της

166Ένωσης

β. Η ουσιαστική αντίθεση της Οδηγίας 2006/24 προς το δικαίωμα στην

168ιδιωτική ζωή

γ. Η ελληνική νομοθεσία ενσωμάτωσης της Οδηγίας 2006/24:

172ο ν. 3917/2011

175Β. Κάμερες και παρακολούθηση του δημοσίου χώρου

1751. Το ιστορικό μιας αντιπαράθεσης

α. 1997-2007: τα κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης υπό το πεδίο εφα-

175ρμογής του ν. 2472/1997

β. 2007-2011: τα κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης εκτός του πεδίου εφα-

181ρμογής του ν. 2472/1997 και εν πολλοίς αρρύθμιστα

181i. Ο σκοπός της πρόληψης και διακρίβωσης εγκλημάτων

185ii. Ο σκοπός της διαχείρισης κυκλοφορίας

2. Τα κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης υπό ειδικό νομοθετικό καθεστώς.

186Συμβιβασμός ή υποχώρηση;

186α. Κάμερες στον δημόσιο χώρο

188β. Κάμερες σε μη δημόσιους χώρους

1953. Συμπέρασμα: Κάμερες παντού

197Γ. Η πρόσβαση στην πληροφορία

1971. Το δικαίωμα στην πληροφορία

2. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση ως θεσμική υποδομή για την άσκηση του

199δικαιώματος

199α. Ο ν. 3861/2010

203β. Ο ν. 3979/2011

2053. Δημοσιότητα και εργαλειοποίηση. Η περίπτωση του διαδικτύου

2114. Το δικαίωμα πρόσβασης στα διοικητικά έγγραφα

211α) Το άρθρο 5 παρ. 1 και 3 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας

216β) Άλλες διατάξεις

2175. Η περίπτωση του κοινοβουλευτικού ελέγχου

2206. Η πληροφορία ως οικονομικό αγαθό

IVΜΕΡΟΣ

Οι νέες προκλήσεις

A. Ο Γενικός Κανονισμός για την προστασία δεδομένων (Κανονισμός

2232016/679)

2231. Εξουσιοδοτική βάση το άρθρο 16 ΣΛΕΕ

2252. Γιατί χρειαζόταν ο Γενικός Κανονισμός;

2263. Τι παραμένει ουσιωδώς ίδιο;

2274. Οι καινοτομίες του Γενικού Κανονισμού

α. Η διεύρυνση του γεωγραφικού πεδίου εφαρμογής των κανόνων

227προστασίας εκτός της Ένωσης

β. Το εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο εντός της Ένωσης και οι αρμοδιότητες

228των εποπτικών αρχών

γ. Προληπτική εκτίμηση κινδύνων επεξεργασίας και διαβούλευση με

230την εποπτική αρχή

δ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προστασίας δεδομένων και ο μηχανισμός

232συνεκτικότητας

234ε. Εμπλουτισμός των δικαιωμάτων του υποκειμένου των δεδομένων

Β. Η Οδηγία 2016/680/ΕΕ για την προστασία από την επεξεργασία δεδο-

237μένων για σκοπούς πρόληψης και διακρίβωσης εγκλημάτων

2371. Προ της Συνθήκης της Λισαβόνας

237α. Η υπόθεση PNR

240β. H απόφαση πλαίσιο 2008/977/ΔΕΥ του Συμβουλίου

2. Η Οδηγία 2016/680/ΕΕ για την προστασία των φυσικών προσώπων ένα-

ντι της επεξεργασίας δεδομένων για τους σκοπούς της πρόληψης, της

διερεύνησης, ανίχνευσης ή δίωξης ποινικών αδικημάτων ή της εκτέλεση

ποινικών κυρώσεων και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων

243αυτών

247Συμπεράσματα

253Βιβλιογραφία

253Ελληνόγλωσση

263Ξενόγλωσση

271Δικαστικές αποφάσεις

271Α. Ελληνικά Δικαστήρια

274Β. Αλλοδαπά Δικαστήρια

275Γ. Υπερεθνικά Δικαστήρια

277Δ. Πράξεις της Αρχής Προστασίας Δεδομένων

279Ε. Διάφορα