Σ. Μηναΐδης, Το γραφείο προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, 2022

1. Την περίοδο της δραματικής επιδείνωσης των δημοσιονομικών μεγεθών της χώρας, συστηματικοί παράγοντες για την εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών και τη βαθμιαία αποκατάσταση της "κοινωνικοπολιτικής κανονικότητας" υπήρξαν: η επιβολή μιας θεσμοθετημένης δημοσιονομικής πειθαρχίας, και η παρεπόμενη αυτής ακολουθία λελογισμένης δημοσιονομικής διαχείρισης.
Το νέο καθεστώς δημοσιονομικής σταθερότητας αναδείχθηκε σε sine qua non στοιχείο νοηματοδότησης του μείζονος εθνικού συμφέροντος και αναπόφευκτη επιλογή προφανούς αναγκαιότητας για την αποτροπή της διαφαινόμενης οικονομικής κατάρρευσης της χώρας.
Ειδικά, η επίκληση της αναγκαιότητας, ως τεκμήριου νομιμότητας για τη διαχείριση της κρίσης, συνέτεινε στη διαμόρφωση μιας αδήριτης πραγματικότητας, τόσο κατά την άσκηση της νομοθετικής διαδικασίας, όσο και στις σχέσεις μεταξύ νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας.
Απόρροια των εν λόγω εξελίξεων υπήρξε η ανάγκη ενίσχυσης των διαδικασιών άσκησης κοινοβουλευτικού ελέγχου και των σχέσεων Βουλής και πολιτών, προκειμένου να ισχυροποιηθεί ο πολιτικός ρόλος και λόγος τους σε ζητήματα οικονομικού - δημοσιονομικού περιεχομένου.

2. Θεμελιώδης προβληματισμός, που αναδείχθηκε, εύλογα, ως συνέπεια των ανωτέρω εξελίξεων, υπήρξε η θέσπιση μηχανισμών δημοσιονομικής πειθαρχίας, που θα μπορούσαν να αποτρέψουν, εγκαίρως, τη δημιουργία δημοσιονομικών ελλειμμάτων.
Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή (ΓΠΚΒ), που θεσμοθετήθηκε με ειδική τροποποίηση του ΚτΒ, αποτελεί έναν μηχανισμό εγγύησης της δημοσιονομικής σταθερότητας και πειθαρχίας, ανεξάρτητο από επιρροές της Κυβέρνησης και του πολιτικού συστήματος. Οι εν λόγω ιδιότητές του πραγματώνονται μέσω των παρατιθέμενων αρμοδιοτήτων του: να διακριβώνει τον βαθμό εναρμόνισης ή απόκλισης των πολιτικών συμπεριφορών και καταστάσεων από την προβλεπόμενη στον κρατικό προϋπολογισμό δημοσιονομική κανονικότητα, να παρακολουθεί και να αξιολογεί την εφαρμογή των δημοσιονομικών μεταρρυθμίσεων που ψηφίζονται από τη Βουλή, να διατυπώνει δημόσιες συστάσεις για την ασκούμενη οικονομική πολιτική (ιδίως, σε επίμαχα ζητήματα, όπως η διακύμανση του χρέους), να ενημερώνει - συμβουλεύει τον Πρόεδρο της Βουλής και τους Προέδρους των αρμόδιων κοινοβουλευτικών επιτροπών σχετικά με την τήρηση των δημοσιονομικών στόχων που τίθενται στα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά πλαίσια και τις παραδοχές των μακροοικονομικών εκτιμήσεων και προβλέψεων, εν τέλει να διασφαλίζει την αξιοπιστία και διαφάνεια της δημοσιονομικής πολιτικής.

3. Το περιεχόμενο του βιβλίου -που συντίθεται από στοιχεία περιγραφής, αποσαφήνισης και κριτικής εμβάθυνσης των παραμέτρων του θεσμού- διαρθρώνεται ως εξής:
α) στο πρώτο μέρος εξετάζονται οι ρυθμίσεις και αρχές που συνθέτουν -στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης (ΕΕ), αλλά και σε διεθνές επίπεδο- το νομικό καθεστώς διασφάλισης των κανόνων διαφάνειας, δημοσιονομικής πειθαρχίας, καθώς και εποπτείας και πρόγνωσης των δυσμενών συνεπειών που επιφέρει η αλόγιστη δημοσιονομική πολιτική από κράτη - μέλη της ΕΕ, έτσι ώστε να καταδειχθεί η σημασία τους στην ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών και της κοινωνικής συνοχής.
Ειδικότερα, αναλύονται οι προτάσεις σύστασης ανεξάρτητων δημοσιονομικών συμβουλίων, ικανών να λειτουργούν ως "θεματοφύλακες των εθνικών οικονομιών".
β) στο δεύτερο μέρος αναπτύσσονται οι θεματικές της εποπτείας και κριτικής που ασκεί το ΓΠΚΒ -ως εγχώριος δημοσιονομικός θεσμός- σε ζητήματα συμμόρφωσης των Ελληνικών Κυβερνήσεων στους κανόνες δημοσιονομικής εξυγίανσης και ενίσχυσης της δημοσιονομικής σταθερότητας της χώρας.
γ) οι αναλύσεις του τρίτου μέρους εστιάζονται στη λειτουργία του ΓΠΚΒ ως αυτοτελούς οργανικής μονάδας της Βουλής (ειδικότερα, στα ρυθμιστικά αντικείμενα της στελέχωσης και της διοικητικής διάρθρωσής του, στον συμβουλευτικό χαρακτήρα, καθώς και στη θεματική ευρύτητα των αρμοδιοτήτων και των πολύπτυχων δυνατοτήτων του).
δ) στο τέταρτο μέρος αποτιμώνται κριτικά η ανεξαρτησία του από την Κυβέρνηση, τα πολιτικά κόμματα και άλλες ομάδες κοινωνικών συμφερόντων, στα πλαίσια της κοινοβουλευτικά νομιμοποιημένης αποστολής του.
ε) στο πέμπτο μέρος εξετάζονται οι διαδικασίες κοινοβουλευτικής εποπτείας (ή κοινοβουλευτικού αυτοελέγχου), που αξιολογούν τις τυπικές δυνατότητες του Συντονιστή και των μελών της Επιστημονικής Επιτροπής του, καθώς και το επιτελούμενο ουσιαστικό τους έργο.
στ) στο έκτο μέρος επιχειρείται μια σύνοψη των πεπραγμένων του κατά την πρώτη δεκαετία της θεσμικής του υπόστασης (2010 - 2020), η οποία καταδεικνύει το εύρος και τη δυναμική της επιστημονικής του προσφοράς, και τον θετικό τους αντίκτυπο στην ενημέρωση των ΜΜΕ και της κοινής γνώμης.
ζ) στο έβδομο μέρος προτείνονται ρυθμίσεις και πρακτικές, που δύνανται να αξιοποιηθούν στο πολιτικό και κοινωνικό πεδίο.
η) στο καταληκτικό όγδοο μέρος αναλύονται οι σημαντικότερες κανονιστικές παράμετροι του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου (ΕΔΣ), και προτείνεται η αξιοποίηση των περιθωρίων σύγκλισης και αλληλοσυμπλήρωσής του με το ΓΠΚΒ, προκειμένου να δημιουργηθεί μια συστηματική αλληλουχία και εξισορρόπηση σχέσεων αναγόμενων στην επιτυχή εκπλήρωση της θεσμικής τους αποστολής.
Ιδίως, επιχειρείται η διατύπωση προτάσεων αναγόμενων στη σκοπιμότητα λειτουργίας δύο ανεξάρτητων δημοσιονομικών θεσμών στην Ελλάδα, που έχουν ως κοινή συνισταμένη την ασφάλεια δικαίου στις δημοσιονομικές της παραμέτρους, την ικανοποίηση του δημόσιου συμφέροντος και την ενίσχυση του κοινοβουλευτικού χαρακτήρα του πολιτεύματος.

4. Στο πλαίσιο των ανωτέρω αναπτύξεων, σημαίνοντα ρόλο στην εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία του ΓΠΚΒ διεκδικούν η ανεξαρτησία των μελών του ΓΠΚΒ από την Κυβέρνηση κατά την επιτέλεση των καθηκόντων τους και η διαφάνεια των σχετικών διαδικασιών. Διότι διασφαλίζουν την αξιοπιστία του θεσμού, εδραιώνουν τη δυναμική του και καθιστούν το έργο του προσβάσιμο στους βουλευτές, την κοινή γνώμη και τα ΜΜΕ, συνεπώς, δημοκρατικά νομιμοποιημένο.
Τελικά, εκτιμάται ότι, παρά τη σημαντική συμβολή του ΓΠΚΒ στην ασφαλή "πλοήγηση" της εθνικής οικονομίας, ο πλοηγός απλώς συμβουλεύει, ουδέποτε ανταγωνίζεται, ούτε υποκαθιστά τον πλοίαρχο στη διακυβέρνηση του σκάφους, ακόμη και όταν επικαλείται τη γνωστική ποιότητα των τεκμηριώσεών του.
Εν προκειμένω, ο αρμόδιος Υπουργός Οικονομικών [ως προεξάρχων (= οιονεί πλοίαρχος) και συνταγματικά υπεύθυνος για τους χειρισμούς της δημοσιονομικής πολιτικής] και ο Πρόεδρος της Βουλής (όντας, διευθύνων και συντονιστής του συστήματος των κοινοβουλευτικών έργων) δικαιούνται να συμβουλεύονται τη γνώμη των ειδικών του ΓΠΚΒ και του ΕΔΣ, αλλά δεν υποχρεούνται να εφαρμόζουν τις υποδείξεις τους.
Στο πλαίσιο αυτό, η προάσπιση στρατηγικών συμφερόντων δημοσιονομικού χαρακτήρα, ιδίως απέναντι σε υπαρκτές ή δυνητικές απειλές οριακού χαρακτήρα, λειτουργεί, πολλαπλασιαστικά, μέσω της συντονισμένης δράσης των αρμόδιων μελών της Κυβέρνησης με τη συνεπικουρία των φορέων των ανεξάρτητων δημοσιονομικών θεσμών.