Σ. Κουμάνης, Η αποποίηση της κληρονομίας, 2015

Πρόλογος.

Πίνακας περιεχομένων.

Κυριότερες συντομογραφίες.

§ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ.

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Η κτήση της κληρονομίας γενικά και η ελευθερία αποποίησης

§ 2. ΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΑΚ.

Ι. Η βούληση του αποκτώντος ως γενική προϋπόθεση κτήσης δικαιωμάτων και υποχρεώσεων.

ΙΙ. Η κληρονομία ως σύνολο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων.

ΙΙΙ. Τα συστήματα κτήσης της κληρονομίας.

1. Η αυτοδίκαιη και άμεση κτήση.

2. Η κτήση με δήλωση αποδοχής.

3. Κτήση από το δικαστήριο ή μέσω τρίτου.

α. Κτήση με απόφαση δικαστηρίου.

β. Κτήση από εκτελεστή ή διαχειριστή.

γ. Κτήση μετά από εκκαθάριση.

δ. Βεβαρημένος με καταπίστευμα.

IV. Το σύστημα της άμεσης και αυτοδίκαιης κτήσης ως επιλογή του ΑΚ.

1. Ιστορική επιλογή και τελολογική ένταξη.

α. Ιστορική επιλογή.

β. Τελολογική ένταξη.

2. Συστηματική δομή.

α. Η δομή των κανόνων περί αποδοχής και αποποίησης στις ΑΚ 1846 επ.

β. Ειδικά η λειτουργία της ΑΚ 1850 εδ. β΄.

γ. Αναγκαστικό δίκαιο.

i. Αποκλίσεις με δικαιοπρακτικές ρήτρες.

ii. Ιδίως η διάταξη διαθήκης που απαιτεί δήλωση αποδοχής από τον τιμώμενο.

3. Βασικά χαρακτηριστικά.

4. Εξαιρέσεις από τον νόμο.

α. Γενικά.

β. Η διαδοχή από διαθήκη.

γ. Η σχολάζουσα κληρονομία.

δ. Ο εκτελεστής διαθήκης.

ε. Ο καταπιστευματοδόχος.

V. Συγκριτικό δίκαιο.

1. Αγγλοσαξωνικό δίκαιο.

2. Αυστριακό δίκαιο.

3. Γαλλικό δίκαιο.

4. Γερμανικό δίκαιο.

VI. Η βούληση του κληρονόμου στα συστήματα κτήσης της κληρονο­μίας.

§ 3. ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΑΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΚ.

Ι. Η έννοια της ελευθερίας αποποίησης.

ΙΙ. Θεμελίωση.

1. Ένταξη στο τελολογικό σύστημα.

2. Η προσωπική ελευθερία του κληρονόμου (άρθρ. 5 § 1 Σ).

3. Η αρχή «ουδείς άκων κληρονόμος».

4. Η προστασία της ατομικής περιουσίας και ιδιοκτησίας του κληρονόμου (άρθρ. 17 § 1 Σ).

5. Το σύστημα της αυτοδίκαιης κτήσης.

6. Το σύστημα της καθολικής διαδοχής.

7. Το δικαίωμα αποποίησης ως εξειδίκευση περισσότερων αρχών.

ΙΙΙ. Περιορισμοί.

1. Η προθεσμία αποποίησης.

2. Νομοθετικός αποκλεισμός της αποποίησης.

3. Η τήρηση τύπου.

4. Επί μέρους νομοθετικοί περιορισμοί της αποποίησης.

5. Καταχρηστική συμπεριφορά.

6. Συμβατική δέσμευση περί αποποίησης.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Αποποίηση της κληρονομίας, πλασματική αποδοχή

και ακύρωση αυτής λόγω πλάνης

§ 4. ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΑΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΑΚ 1847 ΕΠ.

I. Το δικαίωμα αποποίησης γενικά.

1. Συστηματική ένταξη.

2. Νομοθετική θεμελίωση (ΑΚ 1847).

3. Ως έκφραση του κληρονομικού δικαιώματος.

4. Ανάληψη υποχρέωσης προς αποποίηση.

5. Ως μέσο παραίτησης από το κληρονομικό δικαίωμα.

ΙΙ. Νομική φύση της αποποίησης.

1. Δικαίωμα διαπλαστικό.

2. Δικαίωμα αμετάκλητο.

3. Δικαίωμα προσωποπαγές και αμεταβίβαστο.

4. Δικαίωμα κληρονομητό.

ΙΙΙ. Προϋποθέσεις γένεσης του δικαιώματος αποποίησης.

IV. Άσκηση του δικαιώματος αποποίησης.

1. Γενικά.

α. Νομική φύση.

β. Ικανότητα προς αποποίηση.

γ. Περιεχόμενο της δήλωσης αποποίησης.

2. Τύπος της αποποίησης.

3. Προθεσμία αποποίησης.

α. Έννοια και λειτουργία.

β. Νομική φύση.

γ. Διάρκεια.

δ. Έναρξη της προθεσμίας.

i. Ως στοιχείο προστασίας της ελευθερίας αποποίησης.

ii. Γνώση της επαγωγής και του λόγου αυτής (AK 1847 § 1).

α) Θετική γνώση.

β) Γνώση της επαγωγής.

1) Το πρόβλημα.

2) Η κρατούσα άποψη.

3) Η προτεινόμενη θέση.

a) Η σχέση της επαγωγής και του λόγου αυτής.

b) Η έννοια της επαγωγής.

c) Η γνώση της επαγωγής.

γ) Γνώση του λόγου επαγωγής.

1) Ο λόγος επαγωγής.

a) Έννοια.

b) Περιπτώσεις.

αα) Στην διαδοχή από διαθήκη.

ββ) Στην εξ αδιαθέτου διαδοχή.

2) Η γνώση του λόγου επαγωγής.

a) Έννοια.

b) Περιπτώσεις.

αα) Στην διαδοχή από διαθήκη.

ββ) Στην εξ αδιαθέτου διαδοχή.

α΄. Η συγγένεια.

β΄. Οι ειδικότεροι λόγοι επαγωγής.

iii. Η προστασία του κληρονόμου στην πράξη.

iv. Η πλάνη.

α) Η έννοια της πλάνης που αποκλείει την έναρξη της προθεσμίας αποποίησης.

β) Ως προς την επαγωγή.

γ) Ως προς τον λόγo επαγωγής.

δ) Η πλάνη περί το δίκαιο.

ε. Συμπλήρωση της προθεσμίας.

i. Διακοπή και αναστολή.

ii. Ανίκανοι για δικαιοπραξία.

στ. Έννομη συνέπεια της συμπλήρωσης της προθεσμίας.

i. Απώλεια του δικαιώματος αποποίησης (ΑΚ 1850 εδ. α΄).

ii. Πλασματική αποδοχή της κληρονομίας (ΑΚ 1850 εδ. β΄).

iii. Οριστική κτήση της κληρονομίας.

iv. Παύση της αναστολής της δικαστικής άσκησης των αξιώσεων κατά της κληρονομίας (ΑΚ 1858).

ζ. Διάκριση της μη έναρξης της προθεσμίας από την ακύρωση της άπρακτης παρέλευσής της.

4. Έλλειψη προηγούμενης ρητής ή σιωπηρής αποδοχής (ΑΚ 1849).

V. Αποποίηση πριν από την επαγωγή.

VI. Έννομες συνέπειες της αποποίησης.

1. Συστηματική ένταξη της ΑΚ 1856.

2. Νομική φύση της ΑΚ 1856.

3. Οι έννομες συνέπειες ειδικότερα

α. Αναδρομική ενέργεια.

β. Επαγωγή στους επόμενους δικαιούχους.

i. Στην διαδοχή από διαθήκη.

ii. Στην εξ αδιαθέτου διαδοχή.

γ. Ειδικά η νομή.

4. Υποχρέωση πληροφόρησης.

5. Νέα προθεσμία αποποίησης.

6. Διαχείριση πριν από την αποποίηση.

§ 5. Η ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΧΗ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΩΣ ΕΝΝΟΜΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΕΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΘΕΣΜΙΑΣ ΑΠΟΠΟΙΗΣΗΣ (ΑΚ 1850 εδ. β΄).

Ι. Συστηματική ένταξη της ΑΚ 1850 εδ. β΄.

1. Συσχέτιση με την απώλεια του δικαιώματος αποποίησης (ΑΚ 1847).

2. Κανόνας αναγκαστικού δικαίου.

ΙΙ. Η νομική φύση της κατ’ ΑΚ 1850 εδ. β΄ αποδοχής της κληρονομίας.

1. Το ζήτημα του δικαιικού πλάσματος στην δικαιοπρακτική παράλει­ψη γενικά.

α. Η έννοια του δικαιικού πλάσματος.

i. Οι απόψεις στην θεωρία.

ii. Ιδίως άποψη Μητσόπουλου.

iii. Η θέση της νομολογίας.

iv. Η προτεινόμενη θέση.

β. Η δικαιοπρακτική παράλειψη.

i. Έννοια.

ii. Μορφές.

α) Ακούσια και εκούσια δικαιοπρακτική παράλειψη.

β) Δικαιοπρακτική παράλειψη από τον νόμο, την σύμβαση και την καλή πίστη.

iii. Οριοθέτηση: Η σιωπή ως πράξη και ως παράλειψη.

α) Η έννοια της πράξης.

β) Η σιωπή ως πράξη.

γ) Η παράλειψη ως πράξη.

δ) Συσχέτιση της σιωπής με την παράλειψη.

iv. Νομική φύση.

α) Πράξη δικαίου.

β) Δικαιικό πλάσμα.

v. Στοιχεία της υποστάσεως.

α) Βούληση της πράξης.

β) Βούληση της δήλωσης.

γ) Δικαιοπρακτική βούληση.

δ) Δικαιοπρακτική δήλωση.

1) Έλλειψη δήλωσης βουλήσεως.

2) Νόμιμος λόγος για τον δικαιοπρακτικό χαρακτήρα της παράλειψης.

a) Ο νόμος.

b) Η δικαιοπρακτική συμπεριφορά.

c) Η καλή πίστη.

vi. Οριοθετήσεις.

α) Aπό την δικαιοπραξία.

β) Από την (έμμεση ή) σιωπηρή δήλωση βουλήσεως.

γ) Από την πράξη βουλήσεως.

vii. Συμπεράσματα.

2. Η αποδοχή της κληρονομίας κατ’ ΑΚ 1850 εδ. β΄ ως πλασματική δικαιοπρακτική παράλειψη.

α. Η κρατούσα γνώμη.

β. Η άποψη περί της ΑΚ 1850 εδ. β΄ ως ερμηνευτικού κανόνα.

γ. Η άποψη περί του πραγματικού γεγονότος.

δ. Η πλασματική δικαιοπρακτική παράλειψη.

i. Δικαιοπρακτική παράλειψη.

ii. Μορφές εμφάνισης.

iii. Δικαιικό πλάσμα.

iv. Έλλειψη δήλωσης του κληρονόμου.

§ 6. Η ΑΚΥΡΩΣΗ ΤΗΣ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗΣ ΑΠΟΔΟΧΗΣ ΛΟΓΩ ΠΛΑΝΗΣ ΚΑΤ’ ΑΚ 1857 § 4.

Ι. Εισαγωγικά.

ΙΙ. Η αναγκαιότητα έναρξης και συμπλήρωσης της προθεσμίας αποποίησης.

ΙΙΙ. Η πλάνη ως προϋπόθεση της ακύρωσης.

1. Η ακύρωση λόγω πλάνης γενικά.

α. Έννοια της πλάνης.

β. Μορφές πλάνης.

i. Πλάνη στην δήλωση.

ii. Πλάνη στην βούληση.

iii. Ειδικά η πλάνη περί το δίκαιο.

γ. Το δικαίωμα ακύρωσης.

2. Η ακύρωσης της δικαιοπρακτικής παράλειψης λόγω πλάνης.

α. Οι υποστηριζόμενες απόψεις.

i. Περί της δυνατότητας ακύρωσης λόγω πλάνης.

ii. Περί αποκλεισμού της ακύρωσης λόγω πλάνης.

β. Η προτεινόμενη θέση.

i. Aκούσια δικαιοπρακτική παράλειψη.

ii. Εκούσια δικαιοπρακτική παράλειψη.

3. Η ακύρωση της πλασματικής αποδοχής της κληρονομίας λόγω πλάνης στην ΑΚ 1857 § 4.

α. Συστηματική ένταξη της ΑΚ 1857 § 4.

β. Οι προπαρασκευαστικές εργασίες επί της διάταξης.

γ. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ΑΚ 1857 § 4.

i. Εξαιρετικό δίκαιο.

ii. Ειδική ελλιπής διάταξη.

δ. Οι προϋποθέσεις της ακύρωσης.

i. Οι υποστηριζόμενες απόψεις.

α) Η κρατούσα στην θεωρία άποψη.

β) Μειοψηφούσα γνώμη.

γ) Η θέση της νομολογίας.

ii. Η προτεινόμενη θέση.

α) Τα δεδομένα που πρέπει να ληφθούν υπόψη.

1) Η νομική φύση της πλασματικής αποδοχής.

2) Η νομοθετική επιλογή της ΑΚ 1850 εδ. β΄.

3) Η δικαιοπολιτική επιλογή του συστήματος αυτοδίκαιης κτήσης της κληρονομίας.

4) Η άπρακτη παρέλευση της προθεσμίας αποποίησης.

β) Η αληθής έννοια της πλάνης στην ΑΚ 1857 § 4.

1) Η πεποίθηση ότι υπήρξε αποποίηση.

2) Η αναγκαιότητα της εμπρόθεσμα εκπεφρασμένης αντίθετης βούλησης.

γ) Οι μορφές πλασματικής αποδοχής.

1) Η ακούσια παράλειψη του κληρονόμου.

2) Η εκούσια σιωπή του κληρονόμου.

δ) Περιπτωσιολογία.

1) Πραγματικά που θεμελιώνουν το δικαίωμα ακύρωσης λόγω πλάνης της ΑΚ 1857 § 4.

a. Αποποίηση χωρίς την τήρηση του τύπου της ΑΚ 1848 § 1.

b. Ανικανότητα του αποποιούμενου προς δικαιοπραξία.

c. Ειδικά η αποποίηση από τον νόμιμο αντιπρόσωπο.

d. Αποποίηση από έναν από τους δύο γονείς.

e. Πλάνη ως προς την ταυτότητα του κληρονομουμένου.

f. Σε περίπτωση επαγωγής της ίδιας περιουσίας από περισσότερους λόγους.

g. Πλάνη ως προς την κατοικία του κληρονομουμένου.

h. Αποποίηση πριν από την επαγωγή.

2) Πραγματικά που δεν θεμελιώνουν το δικαίωμα ακύρωσης λόγω πλάνης της ΑΚ 1857 § 4.

a. Άγνοια της προθεσμίας αποποίησης και της λειτουργίας αυτής.

b. Πλάνη περί το δίκαιο λόγω άγνοιας του συστήματος αυτοδίκαιης κτήσης της κληρονομίας του ΑΚ.

c. Πλάνη ως προς την χρόνο έναρξης της προθεσμίας αποποίησης.

d. Εσφαλμένη πίστη περί εμπρόθεσμης άσκησης της αποποίησης.

e. Πλάνη ως προς την ταυτότητα της κληρονομίας.

f. Άλλες περιπτώσεις άκυρης αποποίησης.

4. Συμπέρασμα.

ΙV. Το δικαίωμα ακύρωσης.

1. Συστηματική ένταξη.

2. Νομική φύση.

3. Άσκηση του δικαιώματος.

α. Διάδικοι.

i. Ενάγων.

ii. Εναγόμενος.

β. Παραγραφή.

i. Νομική φύση.

ii. Έναρξη.

iii. Διάρκεια.

V. Η έννομη συνέπεια της ακύρωσης.

1. Ακύρωση της πλασματικής αποδοχής κληρονομίας.

2. Η ακύρωση της πλασματικής αποδοχής ως αποποίηση.

α. Το πρόβλημα.

β. Οι απόψεις που υποστηρίζονται.

γ. Η προτεινόμενη αντιμετώπιση.

i. De lege lata.

ii. De lege ferenda.

3. Αναδρομική ενέργεια.

VI. Διάκριση της ακύρωσης από την αναγνώριση της έγκυρης αποποίησης.

§ 7 ΤΑ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ.

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ.