Σ. Καραμέρος, Το νόμιμο τεκμήριο ως νομοτεχνικό μέσο της ελληνικής και της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, 2020
Νόμιμο τεκμήριο καθιερώνεται, όταν ο πιθανολογικός συλλογισμός, σύμφωνα με τον οποίο επί συνδρομής ορισμένου πράγματος είναι πιθανή (απλώς δυνατή ή σχεδόν βέβαιη) η ύπαρξη ενός άλλου (πραγματικού γεγονότος ή δικαιώματος ή έννομης σχέσεως ή καταστάσεως), παύει να συνιστά απλή κρίση και ενδύεται τον μανδύα του κανόνα δικαίου (άρθρ. 338 ΙΙ ΚΠολΔ). Ο βαθμός της εν λόγω πιθανότητας είναι κατά κανόνα και ο γνώμονας της θεσπίσεως του νομίμου τεκμηρίου ως μαχητού ή, αντιθέτως, ως αμάχητου. Με σημείο αναφοράς το αντικείμενο του τεκμηρίου, τούτο διακρίνεται σε τεκμήριο πράγματος (: πραγματικού γεγονότος) ή τεκμήριο δικαιώματος (ή έννομης σχέσεως ή καταστάσεως). Το νόμιμο τεκμήριο είναι αρχαιότατο εργαλείο της νομικής τεχνικής με βαθιές ρίζες στον ευρωπαϊκό νομικό πολιτισμό αναγόμενες στο βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο. Απαντά έως σήμερα συχνότατα στις εθνικές δικαιοταξίες των κρατών της Ευρώπης - του ελληνικού δικαίου ασφαλώς συμπεριλαμβανομένου – αλλά και παγκοσμίως. Συγκαταλέγεται αναμφίβολα σε μία θεμελιώδη εννοιολογία, κοινή για ολόκληρο τον δυτικό νομικό πολιτισμό· και αποτελεί ουσιώδες μέρος του ενιαίου οπλοστασίου του.
Παρά την εκτεταμένη θεωρητική του επεξεργασία το εργαλείο αυτό της νομικής τεχνικής εξακολουθεί, εντούτοις, να εμφανίζει αινιγματικές πτυχές· και μάλιστα ήδη στο θεμελιώδες επίπεδο της οριοθετήσεως των πρωτευόντων στοιχείων του εννοιολογικού του πυρήνα, βάσει των οποίων τούτο διακρίνεται από έτερες συγγενείς νομικές μορφές, όπως τη δια τεκμηρίων (έντεχνη) απόδειξη, τα διδάγματα της κοινής πείρας, τις ειδικές ερμηνευτικές και συμπληρωτικές διατάξεις του ουσιαστικού δικαίου, τα δικαστικά τεκμήρια, την εκ πρώτης όψεως («prima facie») απόδειξη, τη μείωση του μέτρου αποδείξεως, την αντιστροφή του βάρους αποδείξεως· και ιδίως, το πλάσμα του νόμου. Δυσχερής είναι επίσης η διάκριση των γνήσιων από τα καλούμενα μη γνήσια (ή νόθα ή καταχρηστικά) τεκμήρια. Περαιτέρω, πλήθος ερμηνευτικών ζητημάτων – απτομένων τόσο του ουσιαστικού όσο και του δικονομικού δικαίου - αναφύονται κατά την εξέταση της φύσεως και της αποδεικτικής λειτουργίας των νομίμων τεκμηρίων. Ενδεικτικώς ερωτάται: Ποια η ακριβής φύση της αποδεικτικής προσπάθειας ανατροπής του; Το αμάχητο τεκμήριο πράγματος επιτελεί πράγματι αποδεικτική λειτουργία όπως εκείνη του μαχητού ή πρόκειται για αυτοτελή γνήσιο κανόνα του ουσιαστικού δικαίου; Η θέσπιση αμάχητων τεκμηρίων είναι συμβατή με το άρθρο 20 Σ και το άρθρο 6 Ι της ΕΣΔΑ και το Πρώτο Πρόσθετο Πρωτόκολλο αυτής; Ποια η ακριβής φύση, η αποδεικτική λειτουργία και το αντικείμενο του νομίμου τεκμηρίου δικαιώματος; Είναι ο θεσμός του δεδικασμένου αμάχητο τεκμήριο δικαιώματος (ή αλήθειας ως προς τη συνδρομή του); Ποια η λειτουργία του βάρους επικλήσεως επί εφαρμογής νομίμου τεκμηρίου; Από την άποψη του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου, εφαρμοστέα τα νόμιμα τεκμήρια της lex causae ή εκείνα της lex fori; Ποια η αντιμετώπιση της παραβιάσεως του κανόνα του νομίμου τεκμηρίου στο πεδίο της αναιρέσεως; κ.ο.κ. Την ανθεκτικότητα του νομίμου τεκμηρίου ως νομοτεχνικού μέσου καταδεικνύει η αναμφίλεκτη ένταξή του πλέον και στη φαρέτρα του ευρωπαίου νομοθέτη.
Η επισκόπηση της νομοθετικής παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ενώσεως καταδεικνύει ότι το νόμιμο τεκμήριο - από αιώνων οικείο και αποτελεσματικό νομοτεχνικό μέσο - απαντά πλέον συχνά και σε ευρωπαϊκά νομοθετήματα· κατεξοχήν του παραγώγου δικαίου των Κανονισμών και των Οδηγιών. Η διαπίστωση αυτή διεγείρει το ερώτημα, αν τα πορίσματα της μακροχρόνιας μελέτης του νομίμου τεκμηρίου ισχύουν – τουλάχιστον καθολικώς και απαράλλακτα - και εδώ. Τα ανωτέρω δεδομένα επιβάλλουν μία συστηματική, ενιαία και καθολική θεώρηση του νομοτεχνικού αυτού μέσου τόσο στο πεδίο του ελληνικού, όσο και σε εκείνο του ενωσιακού δικαίου. Σε αμφότερα τα εν λόγω πεδία, οι επιμέρους μελέτες, παρά την αναμφίλεκτη επιστημονική τους σπουδαιότητα, αντιμετωπίζουν, κατά κανόνα, μερικώς και αποσπασματικώς ορισμένα ειδικά σχετικώς αναφυόμενα ζητήματα.
Οι ανάγκες όμως ιδίως της πράξεως επιβάλλουν την αναγωγή από τα επιμέρους στην καθόλου εποπτεία του συζητούμενου νομοτεχνικού εργαλείου, προκειμένου να οικοδομηθούν κοινές λύσεις των καθ’ έκαστον προβλημάτων. Η προκείμενη μελέτη καλύπτει το βιβλιογραφικό αυτό κενό. Είναι ένα αναγκαίο βοήθημα τόσο για τον ερμηνευτή όσο και για τον εφαρμοστή του εθνικού και του ευρωπαϊκού δικαίου.
Πληροφορίες έκδοσης
Πίνακας περιεχομένων +
ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
προλεγομενα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Το νόμιμο τεκμήριο στο ελληνικό δίκαιο
§ 1. Δικαιολογικός λόγος του νομίμου τεκμηρίου
Ι. Ιστορικός δικαιολογικός λόγος
1. Ιστορική εμφάνιση και εξέλιξη του νομίμου τεκμηρίου
Α. Στωική φιλοσοφία, Ρητορική τέχνη και κλασικό Ρωμαϊκό δίκαιο
Β. Βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο
Γ. Από την περίοδο των γλωσσογράφων έως τις σύγχρονες νομοθεσίες
Δ. Ειδικά, η επίδραση της «θεωρίας των τεκμηρίων»
Ε. Η ρύθμιση της προϊσχύουσας ΠολΔικ/1834
ΣΤ. Το σχέδιο της Συντακτικής Επιτροπής του ΚΠολΔ, οι προτάσεις της Αναθεωρητικής Επιτροπής και η ρύθμιση του ΚΠολΔ/1968
ΙΙ. Δογματικός δικαιολογικός λόγος του νομίμου τεκμηρίου γενικά - Τα είδη του νομίμου τεκμηρίου
§ 2. Μαχητό τεκμήριο πράγματος
Ι. Φύση του μαχητού τεκμηρίου πράγματος ως κανόνα δικαίου
ΙΙ. Ειδικός δικαιολογικός λόγος του μαχητού τεκμηρίου πράγματος
ΙΙΙ. Αποδεικτική λειτουργία του μαχητού τεκμηρίου πράγματος
IV. Ανατροπή του μαχητού τεκμηρίου πράγματος
1. Το ζήτημα της φύσεώς της ως κύριας αποδείξεως του αντιθέτου ή ανταποδείξεως
2. Συμπερασματικές θέσεις για την αποδεικτική λειτουργία του μαχητού νομίμου τεκμηρίου
3. Ανατροπή του τεκμηρίου με επιτυχή προβολή ενστάσεως
§ 3. Αμάχητο τεκμήριο πράγματος
Ι. Φύση, ειδικός δικαιολογικός λόγος και αποδεικτική λειτουργία.
ΙΙ. Ματαίωση της έννομης ενέργειάς του
ΙΙΙ. Το ζήτημα της συνταγματικότητας της θεσπίσεως αμάχητου τεκμηρίου πράγματος
ΙV. Διάκρισή του από το νομικό πλάσμα
§ 4. Τεκμήριο δικαιώματος
Ι. Έννοια και διακρίσεις
ΙΙ. Μαχητό τεκμήριο δικαιώματος
1. Θέση Rosenberg ως προς το αντικείμενο του τεκμηρίου
2. Κριτική θεώρηση της θέσεως Rosenberg - H αντίθετη κρατούσα γνώμη
3. Φύση του μαχητού τεκμηρίου δικαιώματος ως κανόνα δικαίου.
4. Ειδικότερη αποδεικτική λειτουργία του μαχητού τεκμηρίου δικαιώματος - Το βάρος επικλήσεως
ΙΙΙ. Αμάχητο τεκμήριο δικαιώματος
1. Φύση και αποδεικτική λειτουργία
2. Το ειδικό ζήτημα της θεωρήσεως του δεδικασμένου ως αμάχητου τεκμηρίου δικαιώματος
§ 5. Ειδικά ζητήματα νομίμου τεκμηρίου
Ι. Βάρος επικλήσεως επί εφαρμογής νομίμου τεκμηρίου
ΙΙ. Το ζήτημα της κατατάξεως του νομίμου τεκμηρίου στους κανόνες αποδείξεως, στους κανόνες κατανομής του βάρους αποδείξεως ή στους γνήσιους αυτοτελείς κανόνες του ουσιαστικού δικαίου
ΙΙΙ. Το ζήτημα της κατατάξεως του νομίμου τεκμηρίου στο ουσιαστικό ή στο δικονομικό δίκαιο
IV. Εφαρμοστέο δίκαιο επί διαφορών με στοιχεία αλλοδαπότητας.
V. Η παραβίαση του νομίμου τεκμηρίου ως λόγος αναιρέσεως
VI. Το επιτρεπτό θεσπίσεως νομίμου τεκμηρίου με συμφωνία των μερών
§ 6. Διάκριση του νομίμου τεκμηρίου από άλλες συγγενείς νομικές μορφές
Ι. Από την έμμεση ή δια τεκμηρίων απόδειξη
ΙΙ. Από τα διδάγματα της κοινής πείρας
ΙΙΙ. Από τις ειδικές ερμηνευτικές και συμπληρωτικές διατάξεις του ουσιαστικού δικαίου
ΙV. Από τα δικαστικά τεκμήρια
V. Από την εκ πρώτης όψεως («prima facie») απόδειξη
VI. Από τη μείωση του μέτρου αποδείξεως
VII. Από την αντιστροφή του βάρους αποδείξεως
VIII. Από το νομικό πλάσμα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Το νόμιμο τεκμήριο στο ευρωπαϊκό δίκαιο
§ 7. Σταχυολόγηση των εξεταζόμενων ρυθμίσεων του ευρωπαϊκού δικαίου - Βασική περιπτωσιολογία
§ 8. Η μέθοδος της αυτόνομης ερμηνείας του ευρωπαϊκού νομίμου τεκμηρίου με κριτήρια τελολογικά
§ 9. Δικαιοσυγκριτικά δεδομένα
§ 10. Ο δικαιολογικός λόγος, η φύση και η λειτουργία του ευρωπαϊκού νομίμου τεκμηρίου – Η προτεινόμενη θέση και η θεμελίωσή της
§ 11. Περιπτωσιολογική εφαρμογή της προτεινόμενης θέσεως
Ι. Το άρθρο 3 του Κανονισμού 848/2015 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Μαΐου 2015, περί των διαδικασιών αφερεγγυότητας, ως περίπτωση «ευρωπαϊκού» μαχητού τεκμηρίου πράγματος
ΙΙ. To άρθρο 69 του Κανονισμού 650/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 4ης Ιουλίου 2012, σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων, την αποδοχή και εκτέλεση δημόσιων εγγράφων στον τομέα της κληρονομικής διαδοχής και την καθιέρωση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου
1. Το μαχητό τεκμήριο ακρίβειας του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου
2. Το ζήτημα της φύσεως της δημόσιας πίστεως του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου ως αμάχητου νομίμου τεκμηρίου ή πλάσματος του νόμου
ΙΙΙ. Τα άρθρα 9, 14 και 17 της Οδηγίας 2014/104/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Νοεμβρίου 2014, σχετικά με ορισμένους κανόνες που διέπουν τις αγωγές αποζημίωσης βάσει του εθνικού δικαίου για παραβάσεις των διατάξεων του δικαίου του ανταγωνισμού των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
1. Το μαχητό τεκμήριο ζημίας επί οριζόντιας συμπράξεως του άρθρου 17 της Οδηγίας
2. Το μαχητό τεκμήριο μετακυλίσεως της ζημίας του άρθρου 14 της Οδηγίας
3. Η δεσμευτική ισχύς των τελεσίδικων αποφάσεων των εθνικών αρχών ανταγωνισμού ή του αναθεωρητικού δικαστηρίου κατά το άρθρο 9 της Οδηγίας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α. Ελληνική
Β. Ξενόγλωσση
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΥΛΗΣ ΚΑΙ ΟΝΟΜΑΤΩΝ
Τύπος περιεχομένου
Κατηγορίες
Σχετικές εκδόσεις
