Π. Πουλής, Εγχειρίδιο συνταγματικού δικαίου και θεσμών, 4η έκδ., 2007

Πρόλογοι

Συντομογραφίες

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Ι. Τι είναι δίκαιο

ΙΙ. Οι διάφοροι κλάδοι του δικαίου

§ 1. Καθορισμός και ιδιαιτερότητα του δικαίου

Α. Ο νομικός κανόνας

Β. Θετικό δίκαιο και φυσικό δίκαιο

§ 2. Η διάκριση μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου

ΙΙΙ. Το Συνταγματικό Δίκαιο και η Πολιτική Επιστήμη

§ 1. Το Συνταγματικό Δίκαιο

§ 2. Η Πολιτική Επιστήμη

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Ι. Η έννοια του Κράτους

ΙΙ. Τα στοιχεία του Κράτους

§ 1. Λαός

§ 2. Χώρα (έδαφος ή επικράτεια)

§ 3. Εξουσία

§ 4. Οργάνωση του Κράτους σε νομικό πρόσωπο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΜΟΡΦΕΣ ΚΡΑΤΩΝ

Ι. Ενιαίο Κράτος

II. Σύνθετο Κράτος

ΙΙΙ. Συνομοσπονδία Κρατών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ

Ι. Το Πολίτευμα του Κράτους

§ 1. Έννοια του Πολιτεύματος

§ 2. Μορφές του Πολιτεύματος

II. Το Πολίτευμα της Ελλάδας

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

Ι. Έννοια και διακρίσεις του Συντάγματος

§ 1. Έννοια

§ 2. Διακρίσεις των Συνταγμάτων

II. Η συντακτική εξουσία

§ 1. Η σύνταξη του Συντάγματος

§ 2. Η αναθεώρηση του Συντάγματος

III. Τήρηση, ερμηνεία και αλλοίωση του Συντάγματος

§ 1. Τήρηση του Συντάγματος

§ 2. Ερμηνεία του Συντάγματος

§ 3. Αλλοίωση του Συντάγματος

IV. Ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑ

Ι. Ιστορική διαδρομή

II. To Σύνταγμα του 1975

III. Η συνταγματική αναθεώρηση του 1986

IV. Η συνταγματική αναθεώρηση του 2001

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

ΟΙ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

(Οργανωτικές βάσεις του Πολιτεύματος)

Ι. Η δημοκρατική αρχή

II. Η αντιπροσωπευτική αρχή

III. Η κοινοβουλευτική αρχή

IV. Η αρχή της Προεδρευομένης Δημοκρατίας

V. Η αρχή της διάκρισης των λειτουργιών

VI. Η αρχή του Κράτους Δικαίου

VII. Η αρχή του Κοινωνικού Κράτους

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Ι. Έννοια και oρισμός του Συνταγματικού Δικαίου

ΙΙ. Οι πηγές του Συνταγματικού Δικαίου

§ 1. Το Σύνταγμα υπό τυπική έννοια

Α. Τυπικό Σύνταγμα ή Σύνταγμα υπό τυπική έννοια

Β. Τα Ψηφίσματα

Γ. Οι Συντακτικές Πράξεις

§ 2. Το Διεθνές Δίκαιο

§ 3. Το Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο

§ 4. Ο νόμος

Α. Η άσκηση της νομοθετικής εξουσίας

Β. Η έκδοση και η δημοσίευση του τυπικού νόμου

Γ. Έναρξη και λήξη της ισχύος του νόμου

Δ. Η αναδρομικότητα του νόμου

Ε. Ο έλεγχος της συνταγματικότητας του νόμου

§ 5. Ο Κανονισμός της Βουλής

§ 6. Οι κανονιστικές πράξεις της διοίκησης

§ 7. Το συνταγματικό έθιμο

§ 8. Η νομολογία του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου

ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ

ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Ι. Έννοια και ορισμός των οργάνων του Κράτους

II. Διακρίσεις των οργάνων του Κράτους

III. Τα όργανα του Κράτους κατά το ελληνικό Σύνταγμα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΤΟ ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΣΩΜΑ

Ι. Αρχές συγκρότησης

II. Χαρακτηριστικά της ψηφοφορίας

III. Αρμοδιότητες του Εκλογικού Σώματος

IV. Προσόντα εκλογέως

V. Κωλύματα εκλογέως

VI. Τα πολιτικά κόμματα

VII. Τα εκλογικά συστήματα

§ 1. Εννοιολογικές παρατηρήσεις

§ 2. Διακρίσεις εκλογικών συστημάτων

§ 3. Το ελληνικό εκλογικό σύστημα

§ 4. Το σύστημα εκλογής των Ευρωβουλευτών

§ 5. Η εκλογή των αρχών των Ο.Τ.Α.

§ 6. Το Δημοψήφισμα

VIII. Η εκλογική διαδικασία

IX. Ο έλεγχος του κύρους των εκλογών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΒΟΥΛΗ

Ι. Η συγκρότηση της Βουλής

II. Η νομική θέση του βουλευτή

§ 1. Η βουλευτική ασυλία

§ 2. Η βουλευτική αποζημίωση και η ατέλεια

§ 3. Η απώλεια της βουλευτικής ιδιότητας

III. Η θητεία της Βουλής

IV. Η οργάνωση των εργασιών της Βουλής

§ 1. Ο Κανονισμός της Βουλής

§ 2. Η συγκρότηση της Βουλής σε Σώμα

§ 3. Η Ολομέλεια της Βουλής και το Τμήμα Διακοπής

§ 4. Οι Επιτροπές της Βουλής

§ 5. Οι συνεδριάσεις της Βουλής

V. Οι αρμοδιότητες της Βουλής

§ 1. Νομοθετικές αρμοδιότητες

§ 2. Δικαστικές αρμοδιότητες

§ 3. Αρμοδιότητες κοινοβουλευτικού ελέγχου

§ 4. Άλλες αρμοδιότητες

VI. Ο κοινοβουλευτικός έλεγχος

§ 1. Οι αναφορές

§ 2. Οι ερωτήσεις

§ 3. Οι επίκαιρες ερωτήσεις

§ 4. Οι αιτήσεις κατάθεσης εγγράφων

§ 5. Οι επερωτήσεις

§ 6. Οι επίκαιρες επερωτήσεις

§ 7. Η συζήτηση προ ημερησίας διατάξεως

§ 8. Η σύσταση εξεταστικής επιτροπής

§ 9. Η πρόταση δυσπιστίας

§ 10. Ο έλεγχος των ανεξάρτητων αρχών

VII. Η διάλυση της Βουλής

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Ι. Η εκλογή

§ 1. Τα προσόντα εκλογής

§ 2. Διαδικασία εκλογής

II. Η θητεία του Προέδρου της Δημοκρατίας

III. Η αναπλήρωση

IV. H νομική θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας

V. Οι αρμοδιότητές του

§ 1. Οι νομοθετικές αρμοδιότητες

§ 2. Οι διοικητικές αρμοδιότητες

§ 3. Οι δικαστικές αρμοδιότητες

§ 4. Οι ρυθμιστικές αρμοδιότητες

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Ι. Σύνθεση και οργάνωση της Κυβέρνησης

II. Ανάδειξη και απαλλαγή της Κυβέρνησης

III. Αρμοδιότητες της Κυβέρνησης

§ 1. Οι αρμοδιότητες του Υπουργικού Συμβουλίου

§ 2. Οι αρμοδιότητες του Πρωθυπουργού

§ 3. Οι αρμοδιότητες των Αντιπροέδρων της Κυβέρνησης

§ 4. Οι αρμοδιότητες των Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών, Υπουργών Επικρατείας και Υφυπουργών

§ 5. Οι αρμοδιότητες των συλλογικών κυβερνητικών οργάνων

IV. Η ευθύνη των μελών του Υπουργικού Συμβουλίου

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Η ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ

Ι. Τα δικαστήρια και η λειτουργία τους

II. Οι δικαστικοί λειτουργοί

III. Η απονομή της δικαιοσύνης

§ 1. Η αρχή της δημοσιότητας των συνεδριάσεων

§ 2. Η αρχή της αιτιολογίας των δικαστικών αποφάσεων

§ 3. Η αρχή της αμεροληψίας

§ 4. Η αρχή της απαγγελίας των αποφάσεων σε δημόσια συνεδρίαση

§ 5. Η αρχή της υποχρεωτικής δημοσίευσης της γνώμης της μειοψηφίας

IV. Οι διακρίσεις των δικαστηρίων κατά το ελληνικό Σύνταγμα

§ 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

§ 2. Τα ειδικά δικαστήρια

Α. Το Συμβούλιο της Επικρατείας

Β. Το Ελεγκτικό Συνέδριο

Γ. Το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο του άρθρου 100 του Συντάγματος

Δ. Το Δικαστήριο Αγωγών Κακοδικίας

ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ

ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ

Ι. Ιστορική προέλευση

II. Οι Διακηρύξεις των Δικαιωμάτων

§ 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

§ 2. Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών (1776)

§ 3. Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτου (1789)

ΙΙΙ. Οι μεταβολές των ατομικών ελευθεριών

§ 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

§ 2. Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (1948)

§ 3. Η Διεθνής Σύμβαση της Ρώμης (1950)

§ 4. Τα Διεθνή Σύμφωνα των Ηνωμένων Εθνών (1966)

§ 5. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα

§ 6. Λοιπές διεθνείς συμβάσεις για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑ

Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

ΙΙ. Περίοδος 1821-1832

ΙΙΙ. Περίοδος 1833-1974

IV. To Σύνταγμα του 1975/1986/2001

§ 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

§ 2. Θεμελιώδη Δικαιώματα

Α. Ατομικά Δικαιώματα

1. Η αρχή της ισότητας

2. Το δικαίωμα στην ιθαγένεια

α. Η συνταγματική κατοχύρωση της ιθαγένειας

β. Η απόκτηση και η απώλεια της ιθαγένειας

3. Η ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας

4. Η προσωπική ελευθερία

5. Η προσωπική ασφάλεια

6. Η αρχή του νόμιμου δικαστή

7. Το άσυλο της κατοικίας

8. Το δικαίωμα προστασίας των προσωπικών δεδομένων

9. Το δικαίωμα της αναφοράς

10. Το δικαίωμα της συνάθροισης

11. Η ελευθερία του συνεταιρισμού

12. Η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης

13. Η ελευθερία της γνώμης και του τύπου

14. Η ελευθερία της τέχνης, της επιστήμης, της έρευνας και της διδασκαλίας

15. Η προστασία της ιδιοκτησίας

16. Το απόρρητο της επικοινωνίας

17. Το δικαίωμα δικαστικής προστασίας

Β. Πολιτικά Δικαιώματα

1. Το δικαίωμα διορισμού σε δημόσιες θέσεις

2. Το δικαίωμα συμμετοχής στην πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας

3. Το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι

4. Το δικαίωμα ίδρυσης πολιτικού κόμματος

5. Το δικαίωμα να είναι κάποιος ένορκος

Γ. Κοινωνικά Δικαιώματα

1. Το δικαίωμα στην παιδεία

2. Η προστασία του γάμου, της οικογένειας, της μητρότητας, της παιδικής ηλικίας, της υγείας

3. Το δικαίωμα στην εργασία και την κοινωνική ασφάλιση

4. Η προστασία της συνδικαλιστικής ελευθερίας και το δικαίωμα στην απεργία

5. Η προστασία του περιβάλλοντος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ

Ι. Η φορολογική υποχρέωση

ΙΙ. Η στρατιωτική υποχρέωση

ΙΙΙ. Το καθήκον της κοινωνικής και εθνικής αλληλεγγύης

IV. Το θεμελιώδες καθήκον σεβασμού στο Σύνταγμα και τους νόμους

V. Η υποχρέωση αντίστασης των Ελλήνων πολιτών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΘΕΣΜΙΚΕΣ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Ι. Θεσμικές εγγυήσεις

Α. Θεσμικές εγγυήσεις στα Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα

1. Η αυτοδιοίκηση των γεωργικών και αστικών συνεταιρισμών

2. Οι λειτουργοί των γνωστών θρησκειών

3. Η μη επιβολή όρκου χωρίς νόμο

4. Η αυτοδιοίκηση των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων

5. Η επαγγελματική εκπαίδευση

6. Η ιδιοκτησία

7. Η προστασία της οικογένειας και του γάμου

8. Η δημογραφική πολιτική

9. Το δικαίωμα στην εργασία

10. Οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας και η κοινωνική ασφάλιση των εργαζομένων

11. Η προστασία του περιβάλλοντος

Β. Νομοθετικοί θεσμοί που κατοχυρώθηκαν συνταγματικά κατά την αναθεώρηση του 2001

1. Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα

2. Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης

3. Εθνική Επιτροπή Προστασίας του Απορρήτου των Επικοινωνιών

4. Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ)

5. Ο Συνήγορος του Πολίτη

Γ. Άλλες θεσμικές εγγυήσεις σε άλλα μέρη του Συντάγματος

1. Η μη υπαγωγή ιδιωτών στα στρατοδικεία

2. Η εκδίκαση κακουργημάτων και πολιτικών εγκλημάτων από μικτά ορκωτά δοικαστήρια

Δ. Γενικές εξαγγελίες

ΙΙ. Συνταγματικοί περιορισμοί

Α. Συνταγματικοί περιορισμοί Ατομικών και Κοινωνικών Δικαιωμάτων

1. Η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας

2. Η απαγόρευση ατομικών διοικητικών μέτρων

3. Η σύλληψη και η προφυλάκιση

4. Η ελευθερία ενώσεως

5. Η θρησκευτική ελευθερία

6. Η ελευθερία του Τύπου

7. Η ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία της διδασκαλίας

8. Η ιδιοκτησία

Β. Νομοθετικοί περιορισμοί

α. Γενικές επιφυλάξεις του νόμου

1. Η προσωπική ελευθερία

2. Το άσυλο της κατοικίας

3. Το δικαίωμα στην πληροφόρηση

4. Η ελευθερία της γνώμης

5. Η άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος

6. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς των ΜΜΕ

7. Το δικαίωμα συνεταιρισμού των φοιτητών

8. Η ιδιοκτησία

9. Η συνδικαλιστική ελευθερία και το δικαίωμα της απεργίας

10. Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος

β. Ειδικές επιφυλάξεις του νόμου

1. Η αφαίρεση της ελληνικής ιθαγένειας

2. Η απαγόρευση της κατ’ οίκον έρευνας

3. Περιορισμός στην ελευθερία συναθροίσεων

4. Κατάσχεση εφημερίδων και άλλων εντύπων

5. Το δικαίωμα απάντησης από ανακριβές δημοσίευμα ή εκπομπή

6. Στέρηση της ιδιοκτησίας μόνο για δημόσια ωφέλεια

7. Περιορισμός του απορρήτου των επικοινωνιών

8. Επίταξη προσωπικών υπηρεσιών σε περίπτωση πολέμου ή επιστράτευσης

ΠΕΜΠΤΟ ΜΕΡΟΣ

ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Η ΔΙΟΙΚΗΣΗ

Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

ΙΙ. Η οργάνωση της διοίκησης

§ 1. Το σύστημα της αποκέντρωσης

§ 2. Το σύστημα της αυτοδιοίκησης

Α. Η τοπική αυτοδιοίκηση πρώτου βαθμού

Β. Η τοπική αυτοδιοίκηση δεύτερου βαθμού

§ 3. Η ειδική ή καθ’ ύλην αυτοδιοίκηση

IIΙ. Το ειδικό καθεστώς του Αγίου Όρους

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ

Ι. Το συνταγματικό πλαίσιο της δημοσιοϋπαλληλίας

II. Έννοια και ορισμός του δημοσίου υπαλλήλου

§ 1. Εννοιολογικοί προσδιορισμοί

§ 2. Δημόσιοι υπάλληλοι και Δημόσιοι λειτουργοί

§ 3. Διακρίσεις των υπαλλήλων

§ 4. Υπάλληλοι μη υπαγόμενοι στον Υπαλληλικό κώδικα

ΙΙΙ. Διορισμός - Υπηρεσιακές μεταβολές των υπαλλήλων

IV. Η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων

V. Oι περιορισμοί των δημοσίων υπαλλήλων

Γενική βιβλιογραφία

Αλφαβητικό ευρετήριο