Π. Παραράς, Οικονομική Ελευθερία, 2019

Αυτοτελή έργα του ιδίου

Συντομογραφίες

Πρόλογος

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Η νεωτερική διαδρομή του οικονομικού φιλελευθερισμού

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Το δόγμα της ελευθερίας

ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ

Ελευθερία και Ισότης

α) Γενικά.

αα) “Liberté des Anciens” και “Liberté des Modernes”, κατά τον Benjamin Constant.

ββ) “Αρνητική” και “θετική” ελευθερία κατά τον Isaiah Berlin.

β) Η ελευθερία στην πράξη.

γ) Η αρχή της “αυτονομίας της ιδιωτικής βουλήσεως” ή αρχή της “ιδιωτικής αυτονομίας”.

δ) Η “γενική ελευθερία ενέργειας” (Allgemeine Handlungsfreiheit).

ε) Η αρχή της αξιοκρατίας.

ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ

Ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας

α) Αξιοπρέπεια και ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας.

αα) Σχέση αξιοπρέπειας και ανάπτυξης της προσωπικότητας.

ββ) Ανάπτυξη της προσωπικότητας και ικανότητες (capacités).

1. Η θεωρία των “capacités”.

2. Η θεωρία του “Human Capital”.

γγ) Ανάπτυξη της προσωπικότητας και δικαίωμα του διαφέρειν.

β) Το άρθρ. 5 § 1 Σ έχει επικουρικό χαρακτήρα.

αα) Σχέση γενικού προς ειδικό.

ββ) Συνδυαστική ερμηνεία αμφοτέρων;

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Ελευθερία συμμετοχής στην οικονομική ζωή της χώρας

ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ

Η οικονομική ελευθερία στο άρθρο 5 § 1 Σ

α) Αρχική αμφισβήτηση ως προς το περιεχόμενο του άρθρου 5 § 1 Σ.

β) Η επικρατήσασα άποψη.

ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ

Πολιτικός και οικονομικός φιλελευθερισμός Libéralisme

α) Ο πολιτικός φιλελευθερισμός.

αα) Συνταγματική κατοχύρωση.

ββ) Πολιτικός φιλελευθερισμός και ρομαντισμός.

β) Ο οικονομικός φιλελευθερισμός.

γ) Οικονομικός φιλελευθερισμός και ανελεύθερα καθεστώτα.

δ) Το δημοκρατικό πολίτευμα προϋποθέτει και τον οικονομικό φιλελευθερισμό.

ε) Οικονομικός φιλελευθερισμός και αρνητική ελευθερία.

στ) Ο φιλελευθερισμός δεν αποτελεί περίκλειστο σύστημα σκέψεως.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Τα κύρια στάδια του οικονομικού φιλελευθερισμού

ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ

Ο κλασικός ή παραδοσιακός φιλελευθερισμός

α) Οι απαρχές.

β) Η ιδιοποίηση του εξωτερικού κόσμου.

γ) Η ιδιωτική ιδιοκτησία σήμερα.

δ) Η ιδιοκτησία κατ’ Αριστοτέλη.

ε) Η έλευση του homo economicus.

ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ

Ο “νέος φιλελευθερισμός” (le “nouveau libéralisme”) Neoliberalismus/Ordoliberalismus

α) Η σταδιακή επικράτηση του φιλελεύθερου παρεμβατισμού.

β) Κατά το διάστημα του μεσοπολέμου.

γ) Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

ΤΜΗΜΑ ΤΡΙΤΟ

Ο Νεοφιλελευθερισμός (néolibéralisme)

α) Τα κύρια χαρακτηριστικά.

β) Η επιρροή της Σχολής του Chicago.

γ) Τάσεις απομάκρυνσης από το παρεμβατικό κράτος.

δ) Μετά την οικονομική κρίση του 2008.

ε) Η νεοφιλελεύθερη πολιτική της απορρύθμισης.

στ) Η θεωρία της ρύθμισης (État régulateur).

ζ) Ο “ήπιος συντηρητισμός”.

αα) Οι απαρχές του συντηρητισμού (Conservatismus ή Conservativismus, conservatisme).

ββ) Η παρακμή του συντηρητισμού.

γγ) Ο “συντηρητισμός” στις ΗΠΑ.

δδ) Οι “νεοσυντηρητικοί” ή “αντιδραστικοί” (Les nouveaux réactionnaires) στη Γαλλία.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας

ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ

Η παγκοσμιοποίηση αναδύεται κυρίως μετά το 1989

α) Η συμβολή των νέων τεχνολογιών.

β) Παγκοσμιοποίηση και Κοσμοπολιτισμός.

γ) Στόχοι και συνέπειες της παγκοσμιοποίησης.

αα) Σταδιακή ομογενοποίηση των κοινωνιών.

ββ) Ενίσχυση των πολυπολιτισμικών κοινωνιών.

δ) Η παγκοσμιοποίηση εναντίον των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

αα) Υποβάθμιση του ανθρώπου και των δικαιωμάτων του.

ββ) Σύγκλιση νομικών συστημάτων.

γγ) Πολιτικές προεκτάσεις.

δδ) Η παγκοσμιοποίηση ως μονόδρομος και η “Μοναδική Σκέψη” (Pensée unique).

ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ

Αντιδράσεις κατά της παγκοσμιοποίησης

α) Το κίνημα των “Altermondialistes”.

β) Εθνικισμός εναντίον παγκοσμιοποίησης.

γ) Προστατευτισμός και παγκοσμιοποίηση.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Ο οικονομικός φιλελευθερισμός στο άρθρο 5 § 1 Σ

ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ

Γενικά

ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ

Το λεγόμενο “οικονομικό Σύνταγμα”

α) Δίκαιο και Οικονομία. Η οικονομική ανάλυση του δικαίου.

β) Έννοιες οικονομικού περιεχομένου στο Σύνταγμα.

γ) Η οικονομική ελευθερία στο Σύνταγμα.

δ) Το Σύνταγμα δεν είναι οικονομικοπολιτικά ουδέτερο.

αα) Αντίκρουση της αντίθετης γνώμης.

ββ) Η “κοινωνική οικονομία της αγοράς” (soziale Marktwirtschaft).

γγ) Η οικονομική ανάπτυξη ως συνταγματικός στόχος.

δδ) Το άρθρο 5 § 1 Σ, όχημα για την οικονομική ανάπτυξη της Χώρας.

εε) Ο δικαστής και η οικονομική ανάπτυξη της Χώρας.

ΤΜΗΜΑ ΤΡΙΤΟ

Περιορισμοί του οικονομικού φιλελευθερισμού σε επίπεδο αρχών

α) Οικονομικός παρεμβατισμός (interventionnisme économique).

αα) Γενικά.

ββ) Παρεμβατισμός σε περίοδο οικονομικής κρίσης.

β) Κρατικοποίηση ή εθνικοποίηση επιχειρήσεων.

ββ) Κρατικοποιήσεις στην Ελλάδα (άρθρ. 106 §§ 3-6 και Ερμ. Δήλωση Σ).

1. Γενικά.

2. Προϋποθέσεις κρατικοποίησης.

γγ) Κρατικοποιήσεις στη Γαλλία.

γ) Ιδιωτικοποίηση-αποκρατικοποίηση επιχειρήσεων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

Ο Κοινωνικός Φιλελευθερισμός (libéralisme social ↔ socialisme libéral)

ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ

Γενικά – Κοινωνικός παρεμβατισμός

ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ

Φιλελευθερισμός και κοινωνικό κράτος δικαίου

ΤΜΗΜΑ ΤΡΙΤΟ

Φιλελευθερισμός και οικονομισμός

ΤΜΗΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ

Ο κοινωνικός φιλελευθερισμός ως πολιτική του “κέντρου”

ΤΜΗΜΑ ΠΕΜΠΤΟ

Η απόρριψη του ακραίου φιλελευθερισμού

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ

Η ιδιωτική πρωτοβουλία αρωγός στην αναβάθμιση του κοινωνικού συνόλου

ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ

Η “κοινωνία των πολιτών”

ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ

Επιβαλλόμενη και οικειοθελής αλληλεγγύη

α) Επιβαλλόμενη αλληλεγγύη (solidarité).

β) Οικειοθελής αλληλεγγύη (fraternité).

γ) Σχηματοποιημένες πτυχές της “fraternité”.

αα) Η κοινωνική φροντίδα (social care).

ββ) Η ενσυναίσθηση (empathie).

γγ) Το κίνημα των “convivialistes”.

δδ) “Vivre ensemble”.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Οι οικονομικές ελευθερίες στο Σύνταγμα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Η οικονομική ελευθερία ως ατομικό δικαίωμα

ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ

Γενικά

ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ

Νομολογιακά παραδείγματα

ΤΜΗΜΑ ΤΡΙΤΟ

Υποκείμενα των ελευθεριών του άρθρ. 5 § 1 Σ

α) Φυσικά πρόσωπα.

β) Νομικά πρόσωπα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Οι επιμέρους οικονομικές ελευθερίες

ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ

Η ελευθερία της εργασίας Liberté du travail, droit de travailler, Grundrecht der Arbeit ή Freiheit der Berufswahl, libertà di lavoro

α) Γενικά. Η sedes materiae της ελευθερίας εργασίας.

β) Θετική και αρνητική ελευθερία εργασίας.

αα) Η αναγκαστική εργασία απαγορεύεται.

ββ) Επιτρέπεται η επίταξη προσωπικών υπηρεσιών.

γγ) Επίταξη προσωπικών υπηρεσιών και απεργία.

γ) Ανεξάρτητη και εξαρτημένη εργασία.

δ) Περιορισμοί στην ελευθερία της εργασίας.

ε) Το κοινωνικό δικαίωμα εργασίας.

ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η επαγγελματική ελευθερία ή η ελευθερία επιλογής επαγγέλματος Liberté professionnelle, Berufsfreiheit, παλαιότερα Gewerbefreiheit ή “Freiheit der Erwerbstätigkeit” κατά το αυστριακό δίκαιο

α) Έννοια.

β) Η επαγγελματική δραστηριότητα δεν προϋποθέτει νομική ρύθμιση.

γ) Η ρύθμιση γίνεται με τυπικό νόμο ή με προεδρικό διάταγμα.

δ) Το κανονιστικό πλαίσιο.

ε) Περιορισμοί της επαγγελματικής ελευθερίας.

αα) Γενικά.

ββ) Περιορισμοί στο δικηγορικό επάγγελμα.

γγ) Λοιπές περιπτώσεις.

1. Δεν παραβιάζει την επαγγελματική ελευθερία.

2. Περιορισμοί χάριν προστασίας κοινωνικού δικαιώματος – Απαγόρευση του καπνίσματος.

δδ) Ηλικιακοί περιορισμοί.

εε) Περιορισμοί της επαγγελματικής ελευθερίας εκ του Συντάγματος.

στ) Υπάρχουν ανδρικά ή γυναικεία επαγγέλματα;

αα) Γενικά. Το πρόβλημα της ισότητας των φύλων στην απασχόληση-επάγγελμα. Εισαγωγική τοποθέτηση στην ΟλΣΕ 1986/2005.

ββ) Ο κανόνας της επαγγελματικής ισότητας (égalité professionnelle).

γγ) Διακρίσεις ως προς το φύλο.

1. Θεμιτές διακρίσεις.

2. Μη θεμιτές διακρίσεις.

3. Οι γυναίκες σε διευθυντικές θέσεις.

ζ) Τα «κλειστά επαγγέλματα».

η) Κατάργηση του κανονιστικού πλαισίου ασκήσεως επαγγέλματος – Αντισυνταγματικότητα.

θ) Η λειτουργία καταστημάτων τις Κυριακές.

ι) Μονοπωλιακό καθεστώς και επαγγελματική ελευθερία.

αα) Ιδιωτικό μονοπώλιο.

ββ) Κρατικό μονοπώλιο.

ια) Ειδικώτεροι κανόνες.

ιβ) Απελευθέρωση ωρισμένων επαγγελμάτων.

ΤΜΗΜΑ ΤΡΙΤΟ

Η ελευθερία του εμπορίου και της βιομηχανικής δραστηριότητας Liberté du commerce et de l’industrie

α) Γενικά.

β) Οικονομική παγκοσμιοποίηση.

γ) Παρεμβατισμός στο διεθνές εμπόριο;

αα) Γενικά. Επιστροφή στον προστατευτισμό;

ββ) Δεσμεύσεις από το Ενωσιακό Δίκαιο.

δ) Η ελευθερία του εμπορίου και της βιομηχανικής δραστηριότητας στη Γαλλία.

ΤΜΗΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ

Η συμβατική ελευθερία ή ελευθερία των συμβάσεων Ή ελευθερία των συναλλαγών ή συναλλακτική ελευθερία liberté contractuelle ή liberté de contracter ή liberté conventionnelle, Vertragsfreiheit, Freedom of Contract

α) Γενικά.

β) Υποκείμενα της συμβατικής ελευθερίας.

γ) Περιορισμοί.

αα) Γενικά.

ββ) Περιορισμοί ως προς το περιεχόμενο της σύμβασης.

1. Καθορισμός ίσης αμοιβής.

2. Τα ατομικά δικαιώματα ως περιεχόμενο της σύμβασης.

3. Λοιπές περιπτώσεις.

γγ) Η εφαρμογή της αρχής της τριτενέργειας στις συμβάσεις.

1. Γενικά.

2. Άμεση και έμμεση τριτενέργεια.

a) Η οριζόντια τριτενέργεια των συνταγματικών διατάξεων.

b) Η τριτενέργεια της ΕΣΔΑ.

δ) Κρατική παρέμβαση σε καταρτισμένες συμβάσεις.

αα) Συμβάσεις μεταξύ ιδιωτών.

ββ) Συμβάσεις μεταξύ ιδιωτών και Δημοσίου ή νπδδ.

γγ) Νομοθετική κατάργηση ενοχικών αξιώσεων.

ε) Η συμβατική ελευθερία στη Γαλλία.

αα) Η αρχική θέση της νομολογίας.

ββ) Ισχύον δίκαιο.

ΤΜΗΜΑ ΠΕΜΠΤΟ

Η επιχειρηματική ελευθερία

α) Γενικά - Ορισμός.

β) Η επιχείρηση στο Σύνταγμα.

γ) Ειδικοί κανόνες επιχειρηματικής δραστηριότητας.

αα) Ελευθερία του ατόμου να επιλέγει συγκεκριμένη δραστηριότητα.

ββ) Στη ζεύξη με την ελευθερία του ανταγωνισμού.

γγ) Ελευθερία επιλογής του τόπου-χώρου.

δδ) Ελευθερία επιλογής του τρόπου οργανώσεως της επιχείρησης.

εε) Ελευθερία επιλογής του χρόνου έναρξης άσκησης της σχετικής δραστηριότητας.

στστ) Ελευθερία καθορισμού της τιμής πώλησης.

ζζ) Δεν απαιτείται η έκδοση νόμου.

ηη) Αποκλεισμός εργοληπτικής επιχείρησης.

θθ) Λοιπές περιπτώσεις.

δ) Προστασία της επιχείρησης από την ΕΣΔΑ.

ε) Υπάρχει ελευθερία ως προς την επιλογή πελατείας;

στ) Οι ατομικές ελευθερίες των εργαζομένων στην επιχείρηση.

αα) Γενικώς.

ββ) Ειδικώτερες περιπτώσεις.

1. Η παρακολούθηση της ιδιωτικής ζωής του εργαζομένου μέσω του υπηρεσιακού υπολογιστή του.

2. Η θρησκευτική ελευθερία στην επιχείρηση.

3. Περιορισμοί στην ελευθερία έκφρασης.

4. Υποχρέωση τήρησης μυστικότητας.

5. Η βιντεοεπιτήρηση των εργαζομένων.

6. Οι συνδικαλιστικές ελευθερίες.

ζ) Η θεωρία της “compliance”.

η) Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη-ΕΚΕ. (Corporate Social Responsibility- Responsabilité sociétale (ή sociale) de l’Entreprise).

θ) Η Εταιρική Διακυβέρνηση (Corporate governance).

ι) Ειδικώτερα ζητήματα.

ια) Η ελευθερία του επιχειρείν στη Γαλλία (liberté d’entreprendre ή liberté d’entreprise).

ΤΜΗΜΑ ΕΚΤΟ

Η ελευθερία του ανταγωνισμού La libre concurrence, Wettbewerbsfreiheit

α) Εθνικό Δίκαιο.

αα) Γενικώς.

ββ) Επιβάλλεται εδώ η παρέμβαση του Κράτους.

γγ) Ειδικώτεροι κανόνες.

β) Ενωσιακό δίκαιο.

ΤΜΗΜΑ ΕΒΔΟΜΟ

Τα δικαιώματα και η προστασία του καταναλωτή Protection des consommateurs - Verbraucherschutz - Consumer Protection

ΤΜΗΜΑ ΟΓΔΟΟ

Το δικαίωμα στη διαφήμιση

ΤΜΗΜΑ ΕΝΑΤΟ

Η ελευθερία του δημιουργείν La liberté de créer

ΤΜΗΜΑ ΔΕΚΑΤΟ

Οι οικονομικές ελευθερίες στο κοινοτικό δίκαιο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Οι περιορισμοί στις ατομικές ελευθερίες του άρθρου 5 § 1 Σ

ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ

Γενικώς

α) Ως προς τα λοιπά δικαιώματα που συνάγονται από την παρ. 1 του άρθρ. 5 Σ.

β) Ως προς τα εκτός του άρθρ. 5 § 1 Σ ειδικώτερα ατομικά δικαιώματα.

αα) Διάκριση μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής ελευθερίας.

ββ) Η αμφισβήτηση ως προς τα χρηστά ήθη.

1. Η αρνητική θέση.

2. Ο αντίλογος.

a) Η τριάς των περιορισμών δεν έχει επικουρικό χαρακτήρα.

b) Χρηστά ήθη και ρητή συνταγματική πρόβλεψη αυτών.

c) Το εδάφιο δ΄ της παρ. 1 του άρθρου 25 Σ.

d) Το Σύνταγμα δεν ανέχεται δικαιώματα που παραβιάζουν τα χρηστά ήθη.

e) Τα χρηστά ήθη ως συνταγματικά προστατευόμενο έννομο αγαθό.

ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ

Ειδικώς η τριάδα των περιορισμών στο άρθρ. 5 § 1 Σ

α) Μη προσβολή των δικαιωμάτων των άλλων.

β) Μη παραβίαση του Συντάγματος.

γ) Μη προσβολή των χρηστών ηθών ή της δημόσιας τάξης.

αα) Χρηστά ήθη.

1. Γενικώς.

2. Τα χρηστά ήθη στο παράδειγμα της ελευθερίας της τέχνης και της επιστήμης.

a) Η ελευθερία τέχνης και έρευνας.

b) Η ελευθερία της επιστήμης.

ββ) Κανόνες δημόσιας τάξης.

1. Θεμελιώδεις κανόνες δημόσιας τάξης.

2. Κανόνες δημόσιας τάξης με στενότερη έννοια.

3. Οικονομική δημόσια τάξη.

4. Προστατευτική δημόσια τάξη.

5. Γαλλική διάκριση μεταξύ υλικής και άυλης δημόσιας τάξης.

γγ) Τελικές παρατηρήσεις.

ΤΜΗΜΑ ΤΡΙΤΟ

Περιορισμοί εκ του άρθρου 106 §§ 1 και 2 Σ

ΤΜΗΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ

Η “επιφύλαξη υπέρ του νόμου”

α) Γενικώς. Ανεπιφύλακτα συνταγματικά δικαιώματα δεν υπάρχουν στο Σύνταγμα.

β) Η αντίθετη γνώμη επικαλείται το άρθρ. 25 § 1 εδ. δ΄ του Συντ.

γ) Ανεπιφύλακτα συνταγματικά δικαιώματα και ΕΣΔΑ.

ΤΜΗΜΑ ΠΕΜΠΤΟ

Λόγοι γενικωτέρου δημοσίου η κοινωνικού συμφέροντος

α) Γενικώς.

β) Νομολογιακός χειρισμός του δημοσίου συμφέροντος (intérêt général, öffentliches Interesse).

γ) Δημόσιο συμφέρον και “θετικές υποχρεώσεις” του Κράτους (Schutzpflichten-Obligations positives).

ΤΜΗΜΑ ΕΚΤΟ

Περιορισμοί των οικονομικών ελευθεριών λόγω “εξαιρετικών περιστάσεων”

α) Έννοια των εξαιρετικών περιστάσεων (circonstances exceptionnelles).

β) Πρόβλεψη σε εσωτερικές έννομες τάξεις.

γ) Πρόβλεψη σε διεθνή κείμενα περί προστασίας των ΔτΑ.

αα) Το άρθρ. 15 της ΕΣΔΑ. “Δικαίωμα παρέκκλισης”.

ββ) Το άρθρο 4 του Διεθνούς Συμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα του 1966 [ν. 2462/1997, φ. 25/26.2.1997, Α΄].

γγ) Το άρθρο 4 του Διεθνούς Συμφώνου για τα οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά δικαιώματα του 1966 [ν. 1532/1985, φ. 45/19.3.1985, Α΄].

δδ) Το άρθρο 27 (Suspension of Guarantees) της Αμερικανικής Σύμβασης περί ΔτΑ [American Convention on Human Rights, San José 22.11.1969, έναρξη ισχύος από 18.7.1978].

δ) Η οικονομική ελευθερία σε περίοδο οικονομικής-δημοσιονομικής κρίσης.

αα) Γενικώς.

ββ) Το δημοσιονομικό δημόσιο συμφέρον κατά τη μνημονιακή περίοδο.

1. Η διεύρυνση του δημοσίου συμφέροντος.

2. Σχόλιο στην ΟλΣΕ 668/2012.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Ο κοινωνικός φιλελευθερισμός είναι το ισχύον στην Ελλάδα πολιτικό σύστημα

Ευρετήριο καθ’ ύλην

Ευρετήριο αποφάσεων

Βιβλιογραφία

Περιεχόμενα