Π. Κανελλόπουλος, Το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2010

Πρόλογος πέμπτης έκδοσης

Πρόλογος τέταρτης έκδοσης

Πρόλογος τρίτης έκδοσης

Πρόλογος δεύτερης έκδοσης

Πρόλογος πρώτης έκδοσης

Συντομογραφίες

Βιβλιογραφία

Κατάλογος Αποφάσεων του Δικαστηρίου

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. Από το Σύνταγμα της Ευρώπης στη Συνθήκη της Λισσαβώνας

2. Η ιδέα της ενοποίησης της Ευρώπης

3. Η γέννηση της ευρωπαϊκής ενοποιητικής προσπάθειας

4. Η Διακήρυξη του Robert Schuman της 9ης Μαΐου 1950

5. Η ίδρυση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

6. Η ίδρυση της ΕΖΕΣ – Η γέννηση του ευρωσκεπτικισμού

7. Η διεύρυνση των ευρωπαϊκών κοινοτήτων

8. Η ίδρυση και διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης

9. Πενήντα χρόνια ευρωπαϊκής ενοποίησης

10. Τα κύρια χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού ενοποιητικού εγχειρήματος

11. Επιτεύγματα της ευρωπαϊκής ενοποιητικής προσπάθειας

12. Κριτική της ευρωπαϊκής ενοποιητικής προσπάθειας

13. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση υπό καθεστώς παγκοσμιοποίησης

14. Το δίλημμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης

15. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση ενώπιον νέων προκλήσεων

16. Η Ευρωπαϊκή Ένωση τον 21ο αιώνα

17. Η πολιτική ολοκλήρωση της Ένωσης

18. Η Συνέλευση για τη σύνταξη του Συντάγματος της Ευρώπης

19. Τα γεωγραφικά όρια της ευρωπαϊκής ενοποίησης – η υποψηφιότητα της Τουρκίας

20. Οι σημαντικότεροι σταθμοί στην πορεία της ευρωπαϊκής ενοποιητικής προ-σπάθειας

21. Η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον κόσμο

22. Η Ελλάδα εντός της ευρωπαϊκής ενοποίησης

23. Ευρωπαϊκοί και διεθνείς οργανισμοί εμπλεκόμενοι στην ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία

A. Συμβούλιο της Ευρώπης

B. Τελωνειακή Ένωση Βελγίου - Ολλανδίας - Λουξεμβούργου (BENELUX)

Γ. Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ)

Δ. Η Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελευθέρων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ)

Ε. Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη

ΣΤ. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο

Ζ. Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου

α. GATT του 1947

β. Ο Γύρος της Ουρουγουάης

γ. Millennium Round

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

I. ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ

1. Εισαγωγή

2. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα

3. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας

4. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα

II. Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

1. Εισαγωγή

2. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ

3. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ

4. Η Συνθήκη της Νίκαιας

5. Η Συνθήκη της Λισσαβώνας

6. Η Ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης

7. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά τη Συνθήκη της Λισσαβώνας

Α. Η νομική φύση της Ένωσης

Β. Η νομική φύση της ΕΕ μετά τη Συνθήκη της Λισσαβώνας

Γ. Η νομική προσωπικότητα της Ένωσης

8. Οι αξίες της Ένωσης

9. Οι συνέπειες της παραβίασης των αξιών της Ένωσης

10. Η αποστολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης

11. Ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ κρατών μελών

12. Οι σχέσεις της Ένωσης με τα κράτη μέλη

13. Η αρχή της καλόπιστης συνεργασίας

14. Η Ιθαγένεια της Ένωσης

• Η Συμφωνία Schengen

15. Το κοινωνικό και οικονομικό καθεστώς της Ένωσης

16. Το γλωσσικό καθεστώς της Ένωσης

17. Είσοδος νέων κρατών μελών στην Ένωση

18. Αποχώρηση κράτους μέλους από την Ένωση

19. Αναθεώρηση των Συνθηκών

Α. Συνήθης διαδικασία αναθεώρησης

Β. Απλοποιημένες διαδικασίες αναθεώρησης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΙΙ. ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

1. Κύρια ή θεσμικά όργανα

2. Δευτερεύοντα όργανα

3. Η έδρα των οργάνων της Ένωσης

4. Τα Θεσμικά Όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Α. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

α. Σύνθεση

β. Αρμοδιότητες

a. Νομοθετικά καθήκοντα

b. Δημοσιονομικά καθήκοντα

c. Καθήκοντα πολιτικού ελέγχου επί των οργάνων της Ένωσης

d. Εκλέγει τον πρόεδρο της Επιτροπής και συμμετέχει στον διορισμό των οργάνων της Ένωσης

e. Συμμετοχή στη διαδικασία διεύρυνσης της Ένωσης, αποχώρησης κράτους μέλους και σύναψης συμφωνιών με τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς

f. Άσκηση συμβουλευτικών καθηκόντων

g. Ανάληψη πολιτικών πρωτοβουλιών – Έκδοση Ψηφισμάτων

γ. Ο ρόλος των εθνικών Κοινοβουλίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση

a. Ενημέρωση των εθνικών κοινοβουλίων

b. Η αντίδραση των εθνικών κοινοβουλίων

c. Αιτιολογημένη γνώμη

d. Διακοινοβουλευτική συνεργασία

δ. Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής

Β. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο

Γ. Το Συμβούλιο

α. Προεδρία των διαφόρων συνθέσεων του Συμβουλίου

β. Αρμοδιότητες

γ. Τρόπος λήψεως αποφάσεων

a. Απλή ή απόλυτη πλειοψηφία

b. Ομοφωνία

c. Ειδική πλειοψηφία

δ. Τρόπος υπολογισμού της Ειδικής Πλειοψηφίας

a. Μέχρι την 31η Οκτωβρίου 2014

b. Από την 1η Νοεμβρίου 2014

c. Από την 1η Νοεμβρίου μέχρι την 31η Μαρτίου 2007

ε. Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων (COREPER)

Δ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

α. Σύνθεση

a. Διορισμός μελών της Επιτροπής

b. Παύση των μελών της Επιτροπής

β. Αρμοδιότητες της Επιτροπής

a. Έκδοση κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων

b. Έκδοση εκτελεστικών πράξεων.

Ε. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης

α. Το Δικαστήριο

a. Αρμοδιότητες του Δικαστηρίου

b. Διαδικασία

β. Το Γενικό Δικαστήριο

a. Εισαγωγή

b. Νομική Φύση και Χαρακτήρας του Γενικού Δικαστηρίου

c. Σύνθεση

d. Αρμοδιότητες του Γενικού Δικαστηρίου

e. Αναρμοδιότητα – Εκκρεμοδικία

f. Κανόνες της ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου διαδικασίας

g. Αναίρεση κατά των αποφάσεων του Γενικού Δικαστηρίου

• Ποιες αποφάσεις προσβάλλονται με αναίρεση

• Ποιοι ασκούν αναίρεση

• Λόγοι αναιρέσεως

• Προθεσμία ασκήσεως αναιρέσεως

• Αποτελέσματα ασκήσεως αναιρέσεως

• Διαδικασία ενώπιον του Δικαστηρίου επί της αναιρέσεως

• Αποτελέσματα της αποφάσεως του ΔΕΕ επί της αναιρέσεως

γ. Ειδικευμένα δικαστήρια

δ. Δικαστήριο Δημόσιας Διοίκησης της ΕΕ

• Νομική φύση και χαρακτήρας των ειδικευμένων δικαστηρίων και των αποφάσεών τους

ΣΤ. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

α. Εισαγωγή

β. Ίδρυση

γ. Νομική προσωπικότητα – Μεριδιούχοι του κεφαλαίου της ΕΚΤ

δ. Τα όργανα της ΕΚΤ

ε. Αρμοδιότητες της ΕΚΤ

a. Εκδοτικό Προνόμιο

b. Έκδοση κανονισμών, αποφάσεων, συστάσεων και γνωμών

c. Συμβουλευτικές αρμοδιότητες

d. Προληπτική εποπτεία χρηματοπιστωτικών οργανισμών

e. Επιβολή προστίμων

στ. Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες

ζ. Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή

• Κράτη μέλη με παρέκκλιση

η. Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών

a. Τα καθήκοντα του ΕΣΚΤ

b. Η θεσμική ανεξαρτησία του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ

c. Λοιπό θεσμικό πλαίσιο της ΟΝΕ

θ. Το Ελεγκτικό Συνέδριο

a. Εισαγωγή

b. Σύνθεση

c. Αρμοδιότητες του Ελεγκτικού Συνεδρίου

5. Τα Συμβουλευτικά Όργανα της Ένωσης

Α. Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

Β. Η Επιτροπή Περιφερειών

Γ. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων

α. Αποστολή

β. Όργανα

a. Το Συμβούλιο Διοικητών

b. Διοικητικό Συμβούλιο

c. Διευθύνουσα Επιτροπή

d. Ελεγκτική Επιτροπή

6. Τα Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Α. Εισαγωγή

Β. Τα Ευρωπαϊκά Γεωργικά Ταμεία

α. Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ)

β. Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ)

γ. Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας

7. Τα Διαρθρωτικά Ταμεία

α. Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης

β. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο

Δ. Ταμείο Συνοχής

Ε. Ευρωπαϊκός Όμιλος Εδαφικής Συνεργασίας (ΕΟΕΣ)

ΣΤ. Κανόνες λειτουργίας των Διαρθρωτικών Ταμείων και του Ταμείου Συνοχής

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Η ΕΝΩΣΙΑΚΗ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ

Ι. ΓΕΝΙΚΑ

ΙΙ. ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

ΙΙΙ. ΠΗΓΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

1. Πρωτογενές ενωσιακό δίκαιο.

Α. Οι Συνθήκες της Ένωσης

Β. Δευτερεύουσες Συμβάσεις

Γ. Οι Πράξεις των μονίμων αντιπροσώπων των κρατών μελών

2. Δευτερογενές ή Παράγωγο Ενωσιακό Δίκαιο

Α. Η Νομοθετική Εξουσία της Ένωσης

Β. Η αρχή της δοτής αρμοδιότητας της Ένωσης

Γ. Αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης

Δ. Συντρέχουσα αρμοδιότητα της Ένωσης και των κρατών μελών

Ε. Η Αρχή της επικουρικότητας

• Η αντίδραση των εθνικών κοινοβουλίων

ΣΤ. Η ανεξάρτητη δράση της Ένωσης

Ζ. Συντονιστική αρμοδιότητα της Ένωσης

Η. Υποστηρικτική, συντονιστική και συμπληρωματική δράση της

Ένωσης

Θ. Οι νομικές πράξεις της Ένωσης

α. Κανονισμός

β. Οδηγία

γ. Απόφαση

δ. Σύσταση και Γνώμη

ε. Κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις

στ. Εκτελεστικές πράξεις

Ι. Η άσκηση των αρμοδιοτήτων της Ένωσης

α. Συνήθης Νομοθετική Διαδικασία

β. Ειδική Νομοθετική Διαδικασία

3. Διεθνείς Συμφωνίες

Α. Η εξωτερική αρμοδιότητα της Ένωσης με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας

Β. Διαδικασία για τη σύναψη διεθνών συμφωνιών από την Ένωση

Γ. Δεσμευτικότητα των Διεθνών Συμφωνιών της Ένωσης

4. Γενικές Αρχές του Ενωσιακού Δικαίου

Α. Τα θεμελιώδη δικαιώματα

Β. Η αρχή της ισότητας και της απαγόρευσης των διακρίσεων

Γ. Η αρχή της νομικής βεβαιότητας

Δ. Η αρχή της αναλογικότητας

Ε. Κατάσταση ανάγκης

ΣΤ. Κατάσταση άμυνας

Ζ. Ανωτέρα βία

Η. Το δικαίωμα ακροάσεως – Το δικαίωμα άμυνας

Θ. Το δικαίωμα Χρηστής Διοίκησης

Ι. Η ιεραρχική κατάταξη των κανόνων του ενωσιακού δικαίου

Κ. Η σχέση του Δικαίου της Ένωσης και του Δικαίου των κρατών μελών

Λ. Ο ρόλος των εθνικών κοινοβουλίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Η ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΝΩΣΙΑΚΗ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. Το ενωσιακό σύστημα δικαστικής προστασίας

2. Το εθνικό σύστημα δικαστικής προστασίας

ΙΙ. ΤΑ ΕΝΔΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

1. Προσφυγή κατά κράτους μέλους

Α. Προσφυγή της Επιτροπής κατά κράτους μέλους

Β. Η άμυνα του κράτους μέλους

Γ. Αποτελέσματα της απόφασης του Δικαστηρίου

Δ. Προσφυγή κράτους μέλους κατά άλλου κράτους μέλους

Ε. Μη συμμόρφωση με την απόφαση του Δικαστηρίου

ΣΤ. Προσφυγή κατά των Εθνικών Κεντρικών Τραπεζών

2. Η αίτηση ακυρώσεως

Α. Νομική φύση και χαρακτήρας της αίτησης ακυρώσεως

Β. Αρμόδιο δικαστήριο

Γ. Προϋποθέσεις ασκήσεως της αίτησης ακυρώσεως

α. Πράξεις δεκτικές αίτησης ακυρώσεως

β. Πράξεις των εθνικών αρχών των κρατών μελών

γ. Πράξεις των θεσμικών οργάνων της Ένωσης

Δ. Προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί μια πράξη της Ένωσης για να μπορεί να ασκηθεί κατ’ αυτής αίτηση ακυρώσεως

α. Η ενωσιακή πράξη πρέπει να παράγει έννομα αποτελέσματα

β. Η ενωσιακή πράξη πρέπει να είναι οριστική

γ. Προπαρασκευαστικές πράξεις που παράγουν άμεσα και αμετάκλητα αποτελέσματα

δ. Η ενωσιακή πράξη να μην είναι ανυπόστατη

ε. Τύπος της ενωσιακής πράξεως

Ε. Λόγοι ακυρώσεως

α. Αναρμοδιότητα

β. Παράβαση ουσιώδους τύπου

a. Υποχρέωση αιτιολόγησης

b. Νομική αιτιολόγηση

γ. Παράβαση των Συνθηκών ή οποιουδήποτε κανόνα δικαίου σχετικού με την εφαρμογή τους

• Παράβαση των Συνθηκών

• Παράβαση οποιουδήποτε κανόνα δικαίου σχετικού με την εφαρμογή των Συνθηκών

δ. Κατάχρηση εξουσίας

ΣΤ. Νομιμοποίηση του προσφεύγοντος

α. Ποίοι εγείρουν την αίτηση ακυρώσεως

α.1. Προνομιούχοι προσφεύγοντες

α.2. Έννομο συμφέρον

α.3. Μη προνομιούχοι προσφεύγοντες

α.4. Ελεγκτικό Συνέδριο, ΕΚΤ, Επιτροπή Περιφερειών

α.5. Φυσικά και νομικά πρόσωπα

β. Ενωσιακές πράξεις δυνάμενες να προσβληθούν με αίτηση

ακυρώσεως

a. Πότε μια απόφαση αφορά τον ιδιώτη άμεσα

b. Πότε μια απόφαση αφορά τον ιδιώτη ατομικά

γ. Ο έλεγχος της συνδρομής των προϋποθέσεων για την άσκηση αίτησης ακυρώσεως από τους ιδιώτες

δ. Κανονιστικές πράξεις που αφορούν τον προσφεύγοντα άμεσα, χωρίς να περιλαμβάνουν εκτελεστικά μέτρα

ε. Έννομο συμφέρον

ζ. Προθεσμία ασκήσεως της αίτησης ακυρώσεως

η. Αίτημα της αίτησης ακυρώσεως

θ. Αποτελέσματα της ακυρωτικής απόφασης του Δικαστηρίου

3. Προσφυγή κατά παραλείψεως

Α. Προϋποθέσεις ασκήσεως προσφυγής κατά παραλείψεως

Β. Αίτημα προσφυγής κατά παραλείψεως

4. Ένσταση παρανομίας

Α. Προϋποθέσεις ασκήσεως της ένστασης παρανομίας

Β. Αποτελέσματα της ένστασης παρανομίας

5. Προδικαστική παραπομπή

Α. Προϋποθέσεις άσκησης της προδικαστικής παραπομπής

Β. Άσκηση προδικαστικής παραπομπής

Γ. Η προδικαστική απόφαση του ΔΕΕ

6. Προσφυγή πλήρους δικαιοδοσίας

7. Προσωρινή δικαστική προστασία

Α. Γενικά

Β. Οι προϋποθέσεις για τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων

Γ. Προσωρινή Διάταξη του Προέδρου

Δ. Ανάκληση ή μεταρρύθμιση των ληφθέντων μέτρων

8. Αγωγή αποζημιώσεως

Α. Εισαγωγή

Β. Καθορισμός της έννοιας της εξωσυμβατικής ευθύνης της Ένωσης

Γ. Συμπέρασμα

Δ. Η σχέση της αγωγής αποζημιώσεως με τα άλλα ένδικα βοηθήματα

Ε. Προϋποθέσεις για τη θεμελίωση της εξωσυμβατικής ευθύνης της Ένωσης

α. Παράνομη ενωσιακή συμπεριφορά

β. Ζημία του ενάγοντος

γ. Αιτιώδης συνάφεια

δ. Υπαιτιότητα

ΣΤ. Το πρόβλημα της συντρέχουσας ευθύνης της Ένωσης και του κράτους μέλους

9. Ευθύνη του κράτους μέλους για παραβάσεις του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Ι. ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

ΙΙ. ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

ΙΙΙ. ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ