Ν. Δαγκλής, Μορφές συμβιβαστικής περάτωσης της ποινικής δίκης, 2016

EΙΣΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο

H ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΣΥΜΒΙΒΑΣΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ

I. Ο δικαστικός συμβιβασμός στην αρχαιότητα

II. Ο δικαστικός συμβιβασμός στους νεώτερους χρόνους

III. Οι σύγχρονες αγγλοσαξονικές και ηπειρωτικές αντιλήψεις για τον δικα-

στικό συμβιβασμό στην ποινική δικαιοσύνη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο

ΈΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΙΒΑΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΑΤΩΣΗΣ

ΤΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΗΣ

I. Η έννοια της συμβιβαστικής περάτωσης της ποινικής δίκης

II. Οι βασικές μορφές συμβιβαστικής περάτωσης της ποινικής δίκης

1. Η περάτωση της ποινικής δίκης με τη συμφωνία για την αποδοχή της κα-

τηγορίας και την επιβολή ποινικής κύρωσης

2. Η περάτωση της ποινικής δίκης με τη βεβαίωση της παράβασης και την

έκδοση ποινικής διαταγής

3. Η περάτωση της ποινικής δίκης με την εναλλακτική ικανοποίηση της ποι-

νικής αξίωσης της πολιτείας

4. Η περάτωση της ποινικής δίκης με την ποινική συνδιαλλαγή και την απο-

κατάσταση της βλάβης του παθόντος

5. Η περάτωση της ποινικής δίκης με την ποινική διαμεσολάβηση και τη

συμφιλίωση δράστη - θύματος

6. H περάτωση της ποινικής δίκης με τη συναινετική απλοποίηση και σύν-

τμηση της διαγνωστικής διαδικασίας

III. Οι επιμέρους διακρίσεις των συμβιβαστικών διαδικασιών

1. Γνήσιες και μη γνήσιες συμβιβαστικές διαδικασίες

2. Ουσιαστικές και τυπικές συμβιβαστικές διαδικασίες

3. Διαγνωστικές και επικυρωτικές συμβιβαστικές διαδικασίες

4. Καθολικές, μερικές και ειδικές συμβιβαστικές διαδικασίες

5. Προδικαστικές, δικαστικές και μικτές συμβιβαστικές διαδικασίες

6. Αυτόματες, υποχρεωτικές και προαιρετικές συμβιβαστικές διαδικασίες

7. Τιμωρητικές, επανορθωτικές, συγχωρητικές και διαλλακτικές συμβιβα-

στικές διαδικασίες

8. Ελαστικές και ανελαστικές συμβιβαστικές διαδικασίες

9. Άμεσες και βαθμιαίες συμβιβαστικές διαδικασίες

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο

Η ΣΥΜΒΙΒΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΗΣ

ΣΕ ΞΕΝΕΣ ΕΝΝΟΜΕΣ ΤΑΞΕΙΣ

Ι. Η συμβιβαστική περάτωση της ποινικής δίκης στις ΗΠΑ

1. Εισαγωγικές επισημάνσεις

2. Η διαδρομή της συμβιβαστικής δικαιοσύνης στην αμερικανική ποινική δίκη

3. Το υφιστάμενο πλαίσιο συμβιβαστικής περάτωσης της αμερικανικής ποι-

νικής δίκης

Α. Η ομοσπονδιακή νομική ρύθμιση της διαδικασίας σύναψης ποινικής

συμφωνίας

Β. Τα συμβαλλόμενα μέρη

Γ. Οι εκφάνσεις των ποινικών συμφωνιών

i. Οι συμφωνίες για την περάτωση της ποινικής δίκης με την αποδοχή

της κατηγορίας

α. Η συμφωνία για τη δήλωση αναγνώρισης της ενοχής

β. Η συμφωνία για τη δήλωση μη εναντίωσης στην κατηγορία

γ. Η συμφωνία για τη δήλωση αποδοχής της κατηγορίας με ταυτό-

χρονη άρνηση της ενοχής

ii. Οι συμφωνίες για την εναλλακτική περάτωση της ποινικής δίκης

α. Η συμφωνία συνεργασίας

β. Η ειδική (αd hoc) συμφωνία

γ. H ομαδική συμφωνία

δ. Η συμφωνία αποχής από την άσκηση ποινικής δίωξης και η συμφω-

νία αναστολής της ασκηθείσας δίωξης

iii. Η συμφωνία για την απλοποίηση της ποινικής διαδικασίας με τη διε-

ξαγωγή της δίκης από έναν τακτικό δικαστή

Δ. Οι δικονομικές εγγυήσεις στη διαδικασία σύναψης ποινικής συμφωνίας

i. Η υποχρέωση του δικαστηρίου να ελέγχει τον ενημερωμένο και εθε-

λοντικό χαρακτήρα της ποινικής συμφωνίας

ii. Η υποχρέωση του δικαστηρίου να ελέγχει την ουσιαστική βασιμότη-

τα της ποινικής συμφωνίας

Ε. Προϋποθέσεις και συνέπειες της υπαναχώρησης από την ποινική συμ-

φωνία

ΣΤ. Επιπτώσεις της αθέτησης της ποινικής συμφωνίας

4. Κριτική της συμβιβαστικής περάτωσης των ποινικών υποθέσεων στις ΗΠΑ

Α. Οι απόπειρες δογματικής θεμελίωσης των ποινικών διαπραγματεύσεων

και συμφωνιών

Β. Η υπεράσπιση των ποινικών διαπραγματεύσεων και συμφωνιών

Γ. Οι επικρίσεις των ποινικών διαπραγματεύσεων και συμφωνιών

II. Η συμβιβαστική περάτωση της ποινικής δίκης στη Γερμανία

1. Εισαγωγικές επισημάνσεις

2. Η διαδρομή της συμβιβαστικής δικαιοσύνης στη γερμανική ποινική δίκη

3. Το υφιστάμενο πλαίσιο συμβιβαστικής περάτωσης της γερμανικής ποινι-

κής δίκης

Α. Η διαδικασία της ποινικής συνεννόησης

i. Η νομική ρύθμιση της διαδικασίας συνεννόησης

ii. Οι μετέχοντες στη διαδικασία της συνεννόησης

iii. To αντικείμενο της συνεννόησης

iv. Οι δικονομικές εγγυήσεις στη διαδικασία της συνεννόησης

v. Προϋποθέσεις και συνέπειες της διαφοροποίησης του δικαστηρίου

από την έκβαση της συνεννόησης

Β. Οι υπόλοιπες μορφές συμβιβαστικής περάτωσης της γερμανικής ποι-

νικής δίκης

i. Η συναινετική διακοπή της ποινικής διαδικασίας

ii. Η διαδικασία έκδοσης ποινικής διαταγής

iii. Η διαδικασία ποινικής διαμεσολάβησης

iv. Η επιταχυνθείσα ποινική διαδικασία

4. Κριτική της συμβιβαστικής περάτωσης των ποινικών υποθέσεων στη

Γερμανία

Α. H υπεράσπιση της συμβιβαστικής περάτωσης των ποινικών υποθέσεων

Β. Οι επικρίσεις της συμβιβαστικής περάτωσης των ποινικών υποθέσεων

IIΙ. Η συμβιβαστική περάτωση της ποινικής δίκης στην Ιταλία

1. Εισαγωγικές επισημάνσεις

2. Η διαδρομή της συμβιβαστικής δικαιοσύνης στην ιταλική ποινική δίκη

3. Το υφιστάμενο πλαίσιο συμβιβαστικής περάτωσης της ιταλικής ποινικής

δίκης

Α. Η διαδικασία της επιβολής ποινής ύστερα από αίτημα των μερών

i. Η νομική ρύθμιση της διαδικασίας ποινικής διαπραγμάτευσης

ii. Οι μετέχοντες στη διαδικασία ποινικής διαπραγμάτευσης και το

αντικείμενο αυτής

iii. Οι δικονομικές εγγυήσεις στη διαδικασία ποινικής διαπραγμάτευσης

iv. Τα οφέλη του κατηγορουμένου από την ευόδωση της διαδικασίας

Β. Οι υπόλοιπες μορφές συμβιβαστικής περάτωσης της ιταλικής ποινικής

δίκης

i. Η συντετμημένη διαδικασία

ii. Η απευθείας διαδικασία

iii. Η άμεση διαδικασία

iv. Η διαδικασία επιβολής ποινής με διάταξη

4. Κριτική της συμβιβαστικής περάτωσης των ποινικών υποθέσεων στην

Ιταλία

Α. H υπεράσπιση της συμβιβαστικής περάτωσης των ποινικών υποθέσεων

Β. Οι επικρίσεις της συμβιβαστικής περάτωσης των ποινικών υποθέσεων

IV. Η συμβιβαστική περάτωση της ποινικής δίκης στη διεθνή δικαιοσύνη

1. Εισαγωγικές επισημάνσεις

2. Η διαδρομή της συμβιβαστικής δικαιοσύνης στα διεθνή ποινικά δικα-

στήρια

3. Το υφιστάμενο πλαίσιο συμβιβαστικής περάτωσης της ποινικής δίκης

στα διεθνή ποινικά δικαστήρια

Α. Η νομική ρύθμιση της διαδικασίας σύναψης ποινικής συμφωνίας

Β. Τα εμπλεκόμενα μέρη

Γ. Το αντικείμενο της ποινικής διαπραγμάτευσης

Δ. Οι δικονομικές εγγυήσεις στη διαδικασία σύναψης ποινικής συμφωνίας

4. Κριτική της συμβιβαστικής περάτωσης των ποινικών υποθέσεων στα

πλαίσια της διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης

Α. Η υπεράσπιση των ποινικών διαπραγματεύσεων και συμφωνιών

Β. Οι επικρίσεις των ποινικών διαπραγματεύσεων και συμφωνιών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4o

Η ΣΥΜΒΙΒΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

I. Δογματική θεμελίωση - συστηματική ένταξη του συμβιβασμού στην ελ-

ληνική ποινική δίκη

1. Οριοθέτηση του σκοπού της ελληνικής ποινικής δίκης

A. Η ουτοπία της τέλειας δικαιοσύνης

B. Η αναζήτηση της αλήθειας και η αποκατάσταση της κοινωνικής ειρήνης

Γ. Η δια της αναζήτησης της αλήθειας πραγμάτωση της δικαιοσύνης και

η εμπέδωση της δικαιικής ειρήνης

Δ. Η ικανοποίηση της ποινικής αξίωσης της πολιτείας και η τήρηση της

νομοτυπικότητας της διαδικασίας

Ε. Η πραγμάτωση της δικαιοσύνης

ΣΤ. Η δικαιική αρμονία

2. Η οριοθέτηση του ποινικού συμβιβασμού από τον σκοπό της ελληνικής

ποινικής δίκης

Α. Η οριοθέτηση των συμβιβαστικών διαδικασιών από την αξίωση αντα-

πόκρισης των δικαστικών αποφάσεων στην αλήθεια

Β. Η οριοθέτηση των συμβιβαστικών διαδικασιών από την αξίωση έκδο-

σης ορθών αποφάσεων

Γ. Η οριοθέτηση των συμβιβαστικών διαδικασιών από την αξίωση της κα-

νονικότητας/συνέπειας στην ερμηνεία και την εφαρμογή του νόμου

Δ. Η οριοθέτηση των συμβιβαστικών διαδικασιών από την αξίωση τήρη-

σης της νομοτυπικότητας της δικαστικής διαδικασίας

3. Η οριοθέτηση του ποινικού συμβιβασμού από τις βασικές αρχές της ελ-

ληνικής ποινικής δίκης

Α. Οι αρχές της ποινικής δίκης που οριοθετούν το ουσιαστικό πλαίσιο της

συμβιβαστικής διευθέτησης των ποινικών υποθέσεων

Β. Οι αρχές της ποινικής δίκης που οριοθετούν το διαδικαστικό πλαίσιο

της συμβιβαστικής διευθέτησης των ποινικών υποθέσεων

Γ. Οι αρχές της ποινικής δίκης που προάγουν τη συμβιβαστική διευθέτη-

ση των ποινικών υποθέσεων

ΙΙ. Η τυπολογία των μορφών συμβιβαστικής περάτωσης της ελληνικής ποι-

νικής δίκης

ΙΙΙ. Οι υφιστάμενες μορφές συμβιβαστικής περάτωσης της ελληνικής ποινι-

κής δίκης

1. Η περάτωση της ελληνικής ποινικής δίκης με την ποινική συνδιαλλαγή

και την αποκατάσταση της βλάβης του παθόντος

Α. Εισαγωγικές επισημάνσεις

Β. Έκθεση των ελληνικών ρυθμίσεων για την περάτωση της ελληνικής

ποινικής δίκης με την ποινική συνδιαλλαγή και την αποκατάσταση της

βλάβης του παθόντος (άρθρα 308Β ΚΠΔ, 2 ν 4312/2014, 289 παρ 2 ΠΚ,

384 παρ 2 και 3 ΠΚ, 406Α παρ 2 και 3 ΠΚ, 79 παρ 3 ν 5960/1933,

παρ 2 ν 2523/1997, 1 και 2 α.ν. 86/1967, 158 παρ 1 ν 2960/2001, 25 ν

1882/1990, 28 παρ 15 περ β΄ ν 4321/2015 και 106η παρ 3 και 4 ΠτΚ)

i. Η αποκατάσταση της βλάβης του παθόντος ως υποχρεωτικός λόγος

μερικής και δυνητικός λόγος ολικής υποχώρησης της ποινικής αξίω-

σης της πολιτείας στο άρθρο 308Β ΚΠΔ

ii. Η αποκατάσταση της βλάβης του παθόντος ως υποχρεωτικός λό-

γος μερικής υποχώρησης της ποινικής αξίωσης της πολιτείας στο

άρθρο 2 ν 4312/2014

iii. Η αποκατάσταση της βλάβης του παθόντος ως υποχρεωτικός λό-

γος ολικής υποχώρησης της ποινικής αξίωσης της πολιτείας στα

άρθρα 384 παρ 2 και 3 ΠΚ, 406Α παρ 2 και 3 ΠΚ, 289 παρ 2 ΠΚ,

79 παρ 3 ν 5960/1933, 1 παρ 5 και 2 α.ν. 86/1967 και 158 παρ

ν 2960/2001

iv. Η αποκατάσταση της βλάβης του παθόντος ως δυνητικός λόγος

ολικής υποχώρησης της ποινικής αξίωσης της πολιτείας στα άρθρα

25 παρ 1 ν 1882/1990 και 1 παρ 6 α.ν. 86/1967

v. Η τμηματική αποκατάσταση της βλάβης του παθόντος ως υποχρεω-

τικός λόγος ολικής υποχώρησης της ποινικής αξίωσης της πολιτείας

στα άρθρα 106η παρ 3 και 4 ΠτΚ, 28 παρ 15 περ β΄ ν 4321/2015

και 25 παρ 5 ν 1882/1990

vi. Η συμφωνία για την αποκατάσταση της βλάβης του παθόντος ως

υποχρεωτικός λόγος ολικής υποχώρησης της ποινικής αξίωσης της

πολιτείας στο άρθρο 24 παρ 2 ν 2523/1997

Γ. Αξιολόγηση των ελληνικών ρυθμίσεων για την περάτωση της ποινικής

δίκης με την ποινική συνδιαλλαγή και την αποκατάσταση της βλάβης

του παθόντος

2. Η περάτωση της ελληνικής ποινικής δίκης με την εναλλακτική ικανο-

ποίηση της ποινικής αξίωσης της πολιτείας

Α. Εισαγωγικές επισημάνσεις

Β. Έκθεση των ελληνικών ρυθμίσεων για την εναλλακτική περάτωση της

ποινικής δίκης (άρθρα 45Α παρ 2 ΚΠΔ, 27 και 32 παρ 1 ν 4139/2013,

187Β παρ 1, 2, 3 και 3α ΠΚ και 263Β παρ 2, 3, 4 και 5 ΠΚ)

Γ. Διάκριση των ρυθμίσεων που προβλέπουν την εναλλακτική ικανοποίη-

ση της ποινικής αξίωσης της πολιτείας από τις ρυθμίσεις που προβλέ-

πουν τη δυνητική ή υποχρεωτική υποχώρησή της

Δ. Αξιολόγηση των ελληνικών ρυθμίσεων για την εναλλακτική περάτωση

της ποινικής δίκης

3. Η περάτωση της ελληνικής ποινικής δίκης με την ποινική διαμεσολάβη-

ση και τη συμφιλίωση δράστη - θύματος

Α. Εισαγωγικές επισημάνσεις

Β. Έκθεση της ελληνικής ρύθμισης για την περάτωση της ποινικής δίκης

με την ποινική διαμεσολάβηση στις πλημμεληματικές υποθέσεις εν-

δοοικογενειακής βίας (άρθρα 11-14 ν 3500/2006)

Γ. Αξιολόγηση της ελληνικής ρύθμισης για την ποινική διαμεσολάβηση

στις πλημμεληματικές υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας

4. Η περάτωση της ελληνικής ποινικής δίκης με τη βεβαίωση της παράβα-

σης και την έκδοση ποινικής διαταγής

Α. Εισαγωγικές επισημάνσεις

Β. Έκθεση των ελληνικών ρυθμίσεων για την περάτωση της ποινικής

δίκης με τη βεβαίωση της παράβασης και την έκδοση ποινικής δια-

ταγής (άρθρα 414επ και 427 ΚΠΔ)

i. Η διαδικασία βεβαίωσης της παράβασης στις πταισματικές υπο-

θέσεις

ii. Η διαδικασία βεβαίωσης της παράβασης στις πλημμεληματικές υπο-

θέσεις

Γ. Αξιολόγηση των ελληνικών ρυθμίσεων για την περάτωση της ποι-

νικής δίκης με τη βεβαίωση της παράβασης και την έκδοση ποινικής

διαταγής

5. H περάτωση της ελληνικής ποινικής δίκης με τη συναινετική απλοποίη-

ση της διαγνωστικής διαδικασίας

Α. Εισαγωγικές επισημάνσεις

Β. Έκθεση των ελληνικών ρυθμίσεων για την περάτωση της ποινικής δί-

κης ύστερα από μία συναινετικά απλοποιημένη διαδικασία (άρθρα

409-413 και 417-424 ΚΠΔ)

i. Η συνοπτική διαδικασία εκδίκασης των πταισμάτων που καταλαμ-

βάνονται επ’ αυτοφώρω

ii. Η συνοπτική διαδικασία εκδίκασης των πλημμελημάτων που κατα-

λαμβάνονται επ’ αυτοφώρω

Γ. Αξιολόγηση των ελληνικών ρυθμίσεων για την περάτωση της ποινικής

δίκης ύστερα από μία συναινετικά απλοποιημένη διαδικασία

IV. Η επικείμενη εισαγωγή της δυνατότητας περάτωσης της ποινικής δίκης

με τη συμφωνία αποδοχής της κατηγορίας και επιβολής ποινικής κύ-

ρωσης στην ελληνική έννομη τάξη

1. Εισαγωγικές επισημάνσεις

2. Έκθεση των ρυθμίσεων των άρθρων 45Β και 45Γ του σχεδίου νέου ΚΠΔ

για την περάτωση της ποινικής δίκης με τη διαδικασία της ποινικής συν-

διαλλαγής

A. Η ρύθμιση του άρθρου 45Β του σχεδίου νέου ΚΠΔ για την ποινική συν-

διαλλαγή στα πλημμελήματα

Β. Η ρύθμιση του άρθρου 45Γ του σχεδίου νέου ΚΠΔ για την ποινική συν-

διαλλαγή στα κακουργήματα

3. Αξιολόγηση της προτεινόμενης διαδικασίας ποινικής συνδιαλλαγής στην

ελληνική ποινική δίκη

V. Πανοραμική κριτική των ελληνικών ρυθμίσεων για τη συμβιβαστική

περάτωση της ποινικής δίκης

1. Εισαγωγικές επισημάνσεις

2. Αξιολόγηση των ελληνικών συμβιβαστικών ρυθμίσεων με κριτήριο τη

δικαιότητα τους

3. Αξιολόγηση των ελληνικών συμβιβαστικών ρυθμίσεων με κριτήριο την

αποτελεσματικότητα τους

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5o

Η ΣΥΜΒΙΒΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΗΣ

DE LEGE FERENDA

Ι. Εισαγωγικές επισημάνσεις

ΙΙ. Προτεινόμενες μορφές συμβιβαστικής περάτωσης της ποινικής δίκης

στο πλαίσιο ενός αναμορφωμένου ποινικοδικονομικού συστήματος

1. Η προτεινόμενη μορφή συμβιβαστικής περάτωσης της ποινικής δίκης

στις πταισματικές υποθέσεις

2. Η προτεινόμενη μορφή συμβιβαστικής περάτωσης της ποινικής δίκης

στις πλημμεληματικές υποθέσεις

3. Η προτεινόμενη μορφή συμβιβαστικής περάτωσης της ποινικής δίκης

στις κακουργηματικές υποθέσεις

ΙΙΙ. Προτεινόμενες μορφές συμβιβαστικής περάτωσης της ποινικής δίκης

στα πλαίσια του υφιστάμενου ελληνικού ποινικοδικονομικού συστή-

ματος

1. Η προτεινόμενη μορφή συμβιβαστικής περάτωσης της ποινικής δίκης

στις πταισματικές υποθέσεις

2. Η προτεινόμενη μορφή συμβιβαστικής περάτωσης της ποινικής δίκης

στις πλημμεληματικές υποθέσεις

3. Η προτεινόμενη μορφή συμβιβαστικής περάτωσης της ποινικής δίκης

στις κακουργηματικές υποθέσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6o

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

I. Ανακεφαλαιωτικές επισημάνσεις

II. Αντί επιλόγου: Ο τρίτος δρόμος της «maximin» ποινικής δικαιοσύνης

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΛΗΜΜΑΤΩΝ