Μ. Μηλαπίδου, Σωματική ακεραιότητα & υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, 2011

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ

Εισαγωγή

I. Το δικαίωμα στην αναπαραγωγή και οι ιατρικές εξελίξεις στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή

Α. Ιστορικά στοιχεία

Β. Το δικαίωμα στην αναπαραγωγή και η βάση θεμελίωσής του

Γ. Μέθοδοι ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής

1. Οι μέθοδοι ιατρικής υποβοήθησης της ανθρώπινης αναπαραγωγής ως ιατρικές θεραπευτικές επεμβάσεις και οι ιδιαιτερότητές τους

2. Τα αίτια της ανθρώπινης υπογονιμότητας

3. Οι μέθοδοι ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής

α. Μέθοδοι αμιγούς υποβοήθησης της αναπαραγωγής

i. Εξωσωματική γονιμοποίηση

ii. Ενδοσαλπιγγική μεταφορά γαμετών (Gamete Intrafallopian Transfer-GIFT)

iii. Ενδοσαλπιγγική μεταφορά ζυγωτών (Zygote Intrafallopian Transfer ZIFT) – Ενδοσαλπιγγική μεταφορά εμβρύων (Tubal Embryo Transfer TET)

iv. Δανεική μήτρα-παρένθετη μητρότητα

v. Υποβοηθούμενη γονιμοποίηση

β. Πράξεις υποστηρικτικές των μεθόδων υποβοήθησης της αναπαραγωγής

i. Κρυοσυντήρηση γεννητικού υλικού και εμβρύων

ii. Δωρεά ωαρίων, σπερματοζωαρίων και εμβρύων

iii. Προεμφυτευτική διάγνωση γενετικών νοσημάτων (PGD)

Δ. Γενικές προϋποθέσεις εφαρμογής των μεθόδων ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής με βάση τους ν. 3089/2002 και 3305/2005

1. Αδυναμία απόκτησης τέκνων με φυσικό τρόπο

2. Όρια ηλικίας

3. Συναινέσεις

4. Ιατρικοί έλεγχοι

ΙΙ. Η σωματική ακεραιότητα της γυναίκας και του παιδιού που θα γεννηθεί ως προστατευόμενο έννομο αγαθό στην ιατρική υποβοήθηση της αναπαραγωγής

Α. Το προστατευόμενο έννομο αγαθό

1. Αναζήτηση του προστατευόμενου έννομου αγαθού

2. Ένα έννομο αγαθό: η μορφική και λειτουργική ακεραιότητα του σώματος του ανθρώπου

3. Κρίσιμος χρόνος ύπαρξης του υλικού αντικειμένου του εγκλήματος

Β. Η ύπαρξη ανθρώπου κατά την εφαρμογή των μεθόδων της ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής

1. Οι εξελίξεις στο χώρο της Γενετικής και της Βιολογίας και η προστασία του γεννητικού υλικού, του γονιμοποιημένου ωαρίου και του εμβρύου

α. Διεθνή κείμενα

i. Το άρθρο 2 της ΕΣΔΑ: Η έννοια του «προσώπου»

ii. Η Σύμβαση του Oviedo «για τα δικαιώματα του ανθρώπου και την βιοϊατρική»

β. Οι τάσεις που συναντώνται στις εθνικές νομοθεσίες

i. Οι αυστηρές νομοθεσίες

ii. Οι πιο φιλελεύθερες νομοθετικές επιλογές

2. Η διαμόρφωση του περιεχομένου της ελληνικής νομοθεσίας

α. Αναγνώριση συνταγματικών δικαιωμάτων στο έμβρυο, στο γονιμοποιημένο ωάριο και στο γεννητικό υλικό

β. Η νομική θέση του εμβρύου, του γονιμοποιημένου ωαρίου και του γεννητικού υλικού κατά το Αστικό Δίκαιο

γ. Διαφοροποίηση ποινικής προστασίας ανθρώπου-εμβρύου-γονιμοποιημένου ωαρίου-γεννητικού υλικού

3. Συμπέρασμα

IΙΙ. Εφαρμογή των μεθόδων ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής και διακινδύνευση της σωματικής ακεραιότητας της γυναίκας και του παιδιού που θα γεννηθεί – Οι προβλέψεις του ν. 3305/2005

Α. Οι κίνδυνοι που συνδέονται με την ιατρική υποβοήθηση της αναπαραγωγής

1. Κίνδυνοι που αφορούν στη γυναίκα

α. Σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών

β. Κίνδυνοι από την αναισθησία

γ. Κίνδυνος τρώσης ωοθήκης ή αγγείου

2. Κίνδυνοι που αφορούν στη γυναίκα και στο μελλοντικό άνθρωπο

α. Υπέρβαση του αριθμού των μεταφερόμενων γονιμοποιημένων ωαρίων – Πολύδυμες κυήσεις

β. Εφαρμογή των μεθόδων ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής καθ’ υπέρβαση του ορίου ηλικίας

γ. Πιθανότητες καρκινογένεσης

δ. Συγγενείς χρωμοσωματικές ανωμαλίες στα έμβρυα και στα παιδιά

ε. Αναπαραγωγική κλωνοποίηση

στ. Διενέργεια έρευνας στο γεννητικό υλικό

ζ. Υπέρβαση ορίου ηλικίας για τους δότες γεννητικού υλικού

η. Χρήση γεννητικού υλικού χωρίς τους αναγκαίους ελέγχους και χρήση νωπού σπέρματος

θ. Εισαγωγή γεννητικού υλικού στη χώρα για Ι.Υ.Α. ή για ερευνητικούς σκοπούς χωρίς τους όρους του νόμου

ι. Παραβιάσεις τυπικών προϋποθέσεων για τη λειτουργία των Μ.Ι.Υ.Α.

Β. Η αξιολόγηση των κινδύνων που συνδέονται με την ιατρική υποβοήθηση της αναπαραγωγής, όπως αυτή αποτυπώνεται στο ν. 3305/2005

1. Οι κίνδυνοι που έχουν αναχθεί σε αξιόποινες συμπεριφορές

2. Η μη τυποποίηση ως αξιόποινων ορισμένων συμπεριφορών που δημιουργούν κίνδυνο

Γ. Αρχικό άδικο

1. Η αντιμετώπιση της διακινδύνευσης της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας στον Ποινικό Κώδικα και στους ειδικούς ποινικούς νόμους

2. Η ερμηνευτική προσέγγιση των διατάξεων του ν. 3305/2005

3. Οι νομοτυπικές μορφές των εγκλημάτων

α. Αναπαραγωγική κλωνοποίηση (άρθρο 26 §1 ν. 3305/2005)

β. Υπέρβαση ορίων ηλικίας (άρθρο 26 §6 ν. 3305/2005)

γ. Παρένθετη μητρότητα χωρίς τήρηση των προβλεπόμενων όρων (άρθρο 26 §8 ν. 3305/2005)

δ. Παραβίαση των όρων των άρθρων 11 & 12 για τη διενέργεια έρευνας επί του γεννητικού υλικού και τη χρήση αυτού (άρθρο 26 §4 ν. 3305/2005)

ε. Εφαρμογή των μεθόδων ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής χωρίς την προηγούμενη διενέργεια εργαστηριακών & κλινικών ελέγχων επί του γεννητικού υλικού (άρθρο 26 §§7 & 9 ν. 3305/2005)

στ. Εισαγωγή γεννητικού υλικού στη χώρα για Ι.Υ.Α. ή για ερευνητικούς σκοπούς χωρίς την τήρηση των προϋποθέσεων του νόμου για τη διακίνηση και την ιχνηλασιμότητα αυτού (άρθρο 26 §14 ν. 3305/2005)

Δ. Ζητήματα συμμετοχής

1. Η συμμετοχική δράση της γυναίκας στην κύρια πράξη

2. Η συμπεριφορά της γυναίκας ως εκδήλωση του δικαιώματος αυτοδιάθεσης με τη μορφή της αυτοδιακινδύνευσης

3. Η συμπεριφορά της γυναίκας ως πράξη ετεροπροσβολής

Ε. Τελικό άδικο – Λόγοι άρσης του αδίκου

1. Η σημασία της σύμφωνης γνώμης της γυναίκας κατά την τέλεση των εγκλημάτων διακινδύνευσης (συναίνεση σε ετεροδιακινδύνευση)

2. Η κατάσταση ανάγκης (άρθρο 25 ΠΚ)

ΣΤ. Ζητήματα συρροής

Ζ. Συμπεράσματα

IV. Εφαρμογή των μεθόδων ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής και βλάβη της σωματικής ακεραιότητας της γυναίκας και του παιδιού που θα γεννηθεί

Α. Ιατρικές επεμβάσεις και Ποινικό Δίκαιο στο πλαίσιο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής

1. Οι θεωρίες που δέχονται την ύπαρξη σωματικής βλάβης

2. Οι θεωρίες που αρνούνται την ύπαρξη σωματικής βλάβης

Β. Αρχικό άδικο

1. Το είδος της προκαλούμενης στη γυναίκα σωματικής βλάβης στην περίπτωση της ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής

2. Υποκείμενο τέλεσης του εγκλήματος

Γ. Τελικό άδικο – Λόγοι άρσης του αδίκου

1. Ενάσκηση δικαιώματος - εκπλήρωση καθήκοντος (άρθρο 20 ΠΚ)

α. Έννοια και περιεχόμενο

β. Γιατί δε λειτουργεί η ενάσκηση δικαιώματος - εκπλήρωση καθήκοντος στην εφαρμογή των μεθόδων ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής

2. Κατάσταση ανάγκης (άρθρο 25 ΠΚ)–Σύγκρουση καθηκόντων

α. Έννοια και περιεχόμενο κατάστασης ανάγκης

β. Έννοια και περιεχόμενο σύγκρουσης καθηκόντων

γ. Η κατάσταση ανάγκης και η σύγκρουση καθηκόντων στην εφαρμογή των μεθόδων ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής

3. Συναίνεση του παθόντος

α. Έννοια και περιεχόμενο

β. Η ειδική περίπτωση της συναίνεσης του ασθενούς

γ. Γιατί δε λειτουργεί η συναίνεση του ασθενούς στην εφαρμογή των μεθόδων ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής

4. Επιτρεπόμενη κινδυνώδης δράση (επικίνδυνη ζωή των έννομων αγαθών)

α. Έννοια και περιεχόμενο

β. Η επιτρεπόμενη κινδυνώδης δράση στην περίπτωση των ιατρικών επεμβάσεων και ειδικότερα κατά την εφαρμογή των μεθόδων ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής

γ. Η λειτουργία της επιτρεπόμενης κινδυνώδους δράσης προς όφελος του ιατρού

Δ. Ζητήματα συρροής των εγκλημάτων διακινδύνευσης με το έγκλημα της σωματικής βλάβης

Ε. Επιμέρους συμπέρασμα

ΣΤ. Η πρόκληση σωματικής βλάβης στο παιδί που θα γεννηθεί με εφαρμογή των μεθόδων ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής

1. Υλικό αντικείμενο πράξης ιατρού

2. Η ρύθμιση του άρθρου 304 Α ΠΚ για τη σωματική βλάβη εμβρύου ή νεογνού

3. Επιμέρους συμπέρασμα

Επίλογος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ι. Ελληνική

ΙΙ. Ξενόγλωσση

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Ι. ΝΟΜΟΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘ. 3305/2005 (ΦΕΚ Α΄ 17/27.1.2005) για την Εφαρμογή της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής

ΙΙ. ΕΙΚΟΝΕΣ

ΙΙΙ. ΠΙΝΑΚΑΣ IFFS SURVEILLANCE

ΛΗΜΜΑΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ