Κ. Φουντεδάκη, Υιοθεσία, 2010

Πρόλογος

Κυριότερες Συντομογραφίες

ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΤΗΣ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ ΜΕ ΤΟ Ν. 2447/1996

1. Ιστορία

2. Περιεχόμενο, δομή και μέθοδος του ν. 2447/1996

α. Δομή-περιεχόμενο

β. Μέθοδος-τεχνική

3. Φιλοσοφία-βασικές κατευθύνσεις των σχετικών με την υιοθεσία διατάξεων

4. Οι τροποποιήσεις και η εφαρμογή του ν. 2447/1996

α. Γενικά

β. Τροποποιήσεις και νομολογιακή εφαρμογή του ουσιαστικού δικαίου της υιοθεσίας

γ. Τροποποιήσεις των διατάξεων που αφορούν τη διαδικασία της υιοθεσίας

δ. Τροποποιήσεις στο διαχρονικό δίκαιο του ν. 2447/1996

I. Το άρθρο 57 ν. 2447/1996

II. Η αντιμετώπιση του προβλήματος των «εκκρεμών» υποθέσεων υιοθεσίας

III. Η ερμηνεία του άρθρου 57 § 4 εδ. 1 ν. 2447/1996 μετά την τροποποίησή του με το ν. 2479/1997 στο θέμα της λύσης της υιοθεσίας

IV. Άλλες μεταβατικές ρυθμίσεις

V. Ειδικότερα προς το διαχρονικό δίκαιο των αποτελεσμάτων της υιοθεσίας

ε. Κριτική αποτίμηση της πορείας του ν. 2447/1996

στ. Οι πρόσφατες εξελίξεις. Διεθνής Σύμβαση της Χάγης για τις διακρατικές υιοθεσίες του 1993 και Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την υιοθεσία παιδιών του

Ι. Εισαγωγικά για τη Διεθνή Σύμβαση της Χάγης του

ΙΙ. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την υιοθεσία παιδιών του

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ. ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

1. Κωδικοποίηση

2. Φυσιογνωμία της υιοθεσίας

α. Υιοθεσία ανηλίκων και υιοθεσία ενηλίκων

I. Ο περιορισμός της υιοθεσίας ενηλίκων και η σχετική συζήτηση

II. Η ρύθμιση της υιοθεσίας ενηλίκων

β. «Ιδιωτική» και «ιδρυματική» υιοθεσία

I. Το πρόβλημα

II. Η λύση του ν. 2447/1996: διατήρηση των ιδιωτικών υιοθεσιών-άρθρο 7 §§ 1, 2, άρθρο 10 §§ 2,

γ. Μυστική υιοθεσία και δικαίωμα πληροφόρησης του θετού παιδιού

δ. «Πλήρης» και «ατελής» υιοθεσία

I. Εννοιολογικοί προσδιορισμοί

II. Η ρύθμιση των αποτελεσμάτων της υιοθεσίας ανηλίκων και ενηλίκων στο ν. 2447/1996

III. Κριτική αποτίμηση

ε. «Μονογονεϊκή» υιοθεσία

στ. (Ταυτόχρονη ή διαδοχική) υιοθεσία του ίδιου προσώπου μόνο από συζύγους

ζ. Υιοθεσία του παιδιού του συζύγου

η. Σύσταση της υιοθεσίας

θ. Κατάργηση της υιοθεσίας

3. Προϋποθέσεις και διαδικασία της υιοθεσίας

α. Ουσιαστικές προϋποθέσεις εκτός των συναινέσεων. Το ζήτημα των ορίων ηλικίας

I. Η ισχύουσα ρύθμιση των ορίων ηλικίας στην υιοθεσία ανηλίκων

II. Κριτική αποτίμηση των ΑΚ 1545 § 2 και 1544 εδ.

III. Ερμηνευτικές θεμελιώσεις της παράκαμψης των ηλικιακών ορίων

β. Συναινέσεις

γ. Διαδικασία

4. Αποτελέσματα της υιοθεσίας

5. Λύση της υιοθεσίας

α. Γενικά

β. Συναινετική λύση και ανασύσταση της υιοθεσίας

6. Διαχρονικό δίκαιο

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΕΣ ΥΙΟΘΕΣΙΕΣ

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις. Ορολογία

2. Η εξέλιξη της ρύθμισης των διεθνών υιοθεσιών στο ελληνικό δίκαιο μέχρι την κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης της Χάγης του

α. Το δίκαιο πριν το ν. 2447/1996

β. Η ρύθμιση του ν. 2447/1996

I. Διατάξεις ιδιωτικού διεθνούς δικαίου

II. Ειδικές διατάξεις για τις διακρατικές υιοθεσίες

γ. Το ζήτημα της εφαρμογής των άρθρων 780 ή 905 § 4 ΚΠολΔ για την αναγνώριση των αλλοδαπών αποφάσεων υιοθεσίας

δ. Η ελληνική νομολογία για τις διεθνείς υιοθεσίες

3. Η Διεθνής Σύμβαση της Χάγης για τις διακρατικές υιοθεσίες (ΔΣΧ) ειδικότερα

α. Οι διεθνείς υιοθεσίες μετά τη ΔΣΧ

β. Συνοπτική παρουσίαση των ρυθμίσεων της ΔΣΧ

I. Αντικείμενο και πεδίο εφαρμογής της Σύμβασης

II. Προϋποθέσεις και διαδικασία

III. Αναγνώριση αποφάσεων και αποτελέσματα της υιοθεσίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Η ΥΙΟΘΕΣΙΑ ΩΣ ΝΟΜΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΤΗΣ

1. Παρουσίαση του ζητήματος

2. Νομοθετική αντιμετώπιση

α. Γενική θεώρηση

β. Η ρύθμιση του ν. 2447/1996

γ. Το σύστημα του προϊσχύσαντος δικαίου

3. Η γενική θεωρία της τέλεσης της υιοθεσίας

4. Οι απόψεις που υποστηρίχθηκαν στο ελληνικό δίκαιο πριν το ν. 2447/1996

5. Οι προπαρασκευαστικές εργασίες του ν. 2447/1996

6. Η σημασία της ρύθμισης των άρθρων 1569-1570 ΑΚ και η συζήτηση για τη νομική φύση της υιοθεσίας στο ισχύον δίκαιο

7. Οι δυνατές απαντήσεις στο πρόβλημα της νομικής φύσης της υιοθεσίας

α. Η νομική φύση της υιοθεσίας

β. Η συναίνεση για υιοθεσία ως δικαιοπραξία

I. Εισαγωγικές διευκρινίσεις

II. Η δικαιοπρακτική φύση της συναίνεσης γενικά

III. Η συναίνεση ως δικαιοπραξία στο πλαίσιο της «δικονομικής θεωρίας»

8. Συμπερασματικά: Το σύστημα προσβολής της υιοθεσίας μετά το ν. 2447/1996

α. Γενικά

β. Ειδικότερα η αναγνώριση της ακυρότητας και η προσβολή των συναινέσεων

9. Ενέργειες της απόφασης υιοθεσίας. Η ανυπόστατη υιοθεσία

α. Η δικαστική απόφαση της υιοθεσίας

Ι. Γενικά χαρακτηριστικά. Η υιοθεσία ως γνήσια υπόθεση της εκούσιας δικαιοδοσίας

ΙΙ. Ενέργειες της απόφασης υιοθεσίας. Διαπλαστική ενέργεια και δεδικασμένο

β. Η ανυπόστατη υιοθεσία

10. Κριτική αποτίμηση των ρυθμίσεων του ν. 2447/1996 για την προσβολή της υιοθεσίας

ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

ΟΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ

ΕΚΤΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΝΕΣΕΩΝ

1. Οι ειδικές προϋποθέσεις («όροι του νόμου») της υιοθεσίας

α. Το άρθρο 1569 ΑΚ

β. Σχετικές διατάξεις και ρύθμιση

I. Υιοθεσία ανηλίκου

II. Υιοθεσία ενηλίκου

γ. Εξαιρέσεις από τις νόμιμες προϋποθέσεις της υιοθεσίας

I. Προβλεπόμενες στο νόμο εξαιρέσεις

II. Ερμηνευτική διεύρυνση των εξαιρέσεων;

III. Η αποδοχή της αίτησης υιοθεσίας παρά την έλλειψη ορισμένης προϋπόθεσης

δ. Χρόνος συνδρομής των προϋποθέσεων. Θεραπεία των ελλείψεων

ε. Έλλειψη ειδικών όρων και προσβολή της υιοθεσίας

στ. Κριτική αποτίμηση της ρύθμισης των νόμιμων προϋποθέσεων της υιοθεσίας

2. Η ειδική προϋπόθεση να συμφέρει η υιοθεσία στον υιοθετούμενο

α. Η ρύθμιση. Χαρακτήρας της δικαστικής κρίσης

β. Περιεχόμενο της προϋπόθεσης

γ. Κριτήρια

δ. Συμφέρον του υιοθετουμένου και άλλες προϋποθέσεις της υιοθεσίας

ε. Προσβολή της υιοθεσίας για έλλειψη συμφέροντος του υιοθετουμένου

στ. Χρόνος συνδρομής της προϋπόθεσης

3. Η διενέργεια κοινωνικής έρευνας στην υιοθεσία ανηλίκων

α. Η ρύθμιση. Δικαιολογητικός λόγος και σχέση με το προηγού-μενο δίκαιο

β. Αρμόδιες κοινωνικές υπηρεσίες ή οργανώσεις

γ. Συνέπειες της παράλειψης της κοινωνικής έρευνας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

ΟΙ ΣΥΝΑΙΝΕΣΕΙΣ

1. Γενικά. Εφαρμοστέες διατάξεις

2. Η ύπαρξη της συναίνεσης

α. Ποια πρόσωπα συναινούν

I. Υιοθεσία ανηλίκων

II. Υιοθεσία ενηλίκων

β. Διάκριση της συναίνεσης από άλλες περιπτώσεις

I. Ακροάσεις

II. Η «γενική εξουσιοδότηση» του άρθρου 1554 ΑΚ

γ. Παράλειψη ή αναπλήρωση συναινέσεων για ορισμένους λόγους

Ι. Παράλειψη συναίνεσης

ΙΙ. Αναπλήρωση συναίνεσης

3. Η ελλείπουσα συναίνεση

α. Περιπτώσεις

β. Ανάκληση της συναίνεσης

γ. Ίδρυση της συγγένειας του παιδιού με το φυσικό γονέα του παράλληλα με ή μετά την τέλεση της υιοθεσίας

δ. Συνέπειες της έλλειψης της συναίνεσης

I. Προσβολή της υιοθεσίας και δικαιούμενα πρόσωπα

II. Παράλειψη ακρόασης

ε. Η εσφαλμένη παράλειψη ή αναπλήρωση συναίνεσης

4. Το κύρος της συναίνεσης

α. Το κύρος της συναίνεσης με βάση τις ειδικές διατάξεις του δικαίου της υιοθεσίας

I. Τύπος

II. Αντιπροσώπευση

III. Δικαιοπρακτική ικανότητα

Α. Πρόσωπο που υιοθετεί

Β. Υιοθετούμενος

Γ. Φυσικοί γονείς

Ε. Σύζυγοι

IV. Αίρεση-Προθεσμία

V. Προθεσμία του άρθρου 1551 ΑΚ

β. Το κύρος της συναίνεσης με βάση τις γενικές διατάξεις (αντίθεση προς το νόμο ή προς τα χρηστά ήθη, εικονικότητα)

I. Γενικά. Προβλήματα της νομοθετικής ρύθμισης

II. Περιπτώσεις. Υιοθεσία ενηλίκων

III. Αντίθεση στα χρηστά ήθη ή εικονικότητα;

IV. Επιδίωξη, διαμέσου της υιοθεσίας, συγκεκριμένων ωφελειών

V. Η υιοθεσία μεταξύ ζευγαριών (couples adoptifs)

VI. Υιοθεσία με οικονομικά ανταλλάγματα

VII. Υιοθεσία για τη ρύθμιση ζητημάτων συγγένειας που προκύπτουν από την ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή

5. Οι συνέπειες της ακυρότητας της συναίνεσης

α. Γενικά

β. Ειδικότερα η αντιμετώπιση της συναίνεσης που αντίκειται στο νόμο ή στα χρηστά ήθη

γ. Θεραπεία και χρονικά όρια επίκλησης της ακυρότητας

6. Ελαττώματα βούλησης στις συναινέσεις

α. Γενικά

β. Πλάνη

I. Περιπτώσεις

II. Ειδικότερα ο αποκλεισμός της προσβολής για πλάνη ως προς τις ιδιότητες

III. Ερμηνευτική διεύρυνση της πλάνης ως προς την ταυτότητα του προσώπου

IV. Πλάνη ως προς την ταυτότητα και μυστικότητα της υιοθεσίας έναντι των φυσικών γονέων του παιδιού (ΑΚ 1550 § 2)

γ. Απάτη

I. Δικαιολογητικός λόγος

II. Περιπτώσεις

δ. Απειλή

ε. Οι συνέπειες της ύπαρξης ελαττωμάτων βούλησης

I. Συνέπειες

II. Θεραπεία των ελαττωμάτων και χρονικά όρια της προσβολής

7. Ειδικά θέματα

α. Η αντιμετώπιση της άκυρης ή ακυρώσιμης συναίνεσης στο στάδιο πριν την αποδοχή της αίτησης υιοθεσίας

β. Λόγοι παράλειψης ή αναπλήρωσης της συναίνεσης και περιορισμός της προσβολής της υιοθεσίας

8. Μυστικότητα της υιοθεσίας ανηλίκων και συναίνεση

α. Γενικά για τη μυστικότητα της υιοθεσίας

β. Η μυστικότητα της υιοθεσίας στο ισχύον δίκαιο

I.Ο κανόνας της μυστικότητας της υιοθεσίας ανηλίκων

II. Η ρύθμιση της ΑΚ 1550 § 2 για τη συναίνεση των φυσικών γονέων

III. Μυστικότητα και προσβολή της υιοθεσίας

IV. Μυστικότητα της υιοθεσίας και συναίνεση από πλάνη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ

ΤΑ ΕΝΝΟΜΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ

1. Υιοθεσία ανηλίκων

α. Γενικά. Η πλήρης υιοθεσία

I. Η ένταξη στην οικογένεια του θετού γονέα και η κατάργηση του νομικού δεσμού με τη φυσική οικογένεια

II. Κωλύματα για τη σύναψη γάμου και συμφώνου συμβίωσης

III. Το ειδικό θέμα της ίδρυσης της συγγένειας του παιδιού με τους φυσικούς γονείς του παράλληλα ή μετά την τέλεση της υιοθεσίας

β. Οι ειδικότερες ρυθμίσεις

γ. Η μετατροπή υιοθεσίας που τελέστηκε υπό το προϊσχύσαν δίκαιο σε πλήρη (άρθρο 57 § 3 ν. 2447/1996)

Ι. Η έννοια της μετατροπής των αποτελεσμάτων της υιοθεσίας

ΙΙ. Νομιμοποίηση και διαδικασία

2. Υιοθεσία ενηλίκων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ

Η ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

2. Οι διάδικοι στη δίκη υιοθεσίας

α. Η έννοια του διαδίκου στην εκούσια δικαιοδοσία

β. Οι διάδικοι στη δίκη υιοθεσίας ειδικότερα

I. Πρόσωπα που συμμετέχουν στη δίκη υιοθεσίας

II. Πρόσωπα που συναινούν στην υιοθεσία

III. Υιοθετούμενος που δεν έχει συμπληρώσει το δωδέκατο έτος

γ. Αντιδικία-Ομοδικία

δ. Ο εισαγγελέας ως διάδικος στη δίκη υιοθεσίας

I. Η συμμετοχή του εισαγγελέα

II. Ερμηνευτικός περιορισμός

3. Ένδικα μέσα

α. Ανακοπή ερημοδικίας

β. Έφεση

I. Επιτρεπτό-λόγοι

II. Χρονικά όρια

γ. Αναίρεση-Αναψηλάφηση

4. Ένδικα βοηθήματα

α. Αίτηση ανάκλησης (άρθρο 758 ΚΠολΔ)

β. Τριτανακοπή

I. Επιτρεπτό

II. Λόγοι και νομιμοποίηση

III. Έννομο συμφέρον

IV. Χρονικά όρια

V. Αίτημα-αποτελέσματα

VI. Μυστικότητα της υιοθεσίας και τριτανακοπή

5. Πρόσθετοι περιορισμοί στην προσβολή (συμφέρον του παιδιού, ΑΚ 281)

α. Προσβολή της υιοθεσίας και συμφέρον του παιδιού

β. Η καταχρηστική άσκηση του δικαιώματος προσβολής

6. Οι έννομες συνέπειες της προσβολής της υιοθεσίας

α. Η αναδρομική κατάργηση της υιοθεσίας

I. Έννοια-νομικό θεμέλιο-περιεχόμενο

II. Κριτική

β. Η «μερική» προσβολή της υιοθεσίας

I. Η μερική ανατροπή των συνεπειών της υιοθεσίας

II. Η μερική προσβολή της απόφασης υιοθεσίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ

Η ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ

1. Eισαγωγικές παρατηρήσεις

2. Η αυτοδίκαιη λύση

α. Υιοθεσία ανηλίκων

I. Περιπτώσεις

II. Συνέπειες

β. Υιοθεσία ενηλίκων

3. Δικαστική λύση με αντιδικία

α. Υιοθεσία ανηλίκων

I. Γενικά

II. Λύση για λόγους που αφορούν το θετό γονέα

III. Λύση για λόγους που αφορούν το θετό παιδί

IV. Διαδικασία. Περιορισμοί

V. Συνέπειες

β. Υιοθεσία ενηλίκων

4. Συναινετική λύση

α. Γενικά

β. Προϋποθέσεις. Διαδικασία

I. Η συμφωνία των μερών. Νομική φύση και προϋποθέσεις

II. Δικαστική απόφαση που λύνει την υιοθεσία

III. Νομική φύση και προσβολή

γ. Συνέπειες

5. Ανασύσταση της υιοθεσίας

α. Γενικά

β. Κυριότερα ερμηνευτικά ζητήματα

I. Η έννοια της διατύπωσης «αν ακολουθήσει συγγνώμη ή αν εκλείψει ο λόγος της λύσης»

II. Η έννοια της διατύπωσης «η ηλικία υιοθετούντος και υιοθετουμένου δεν λαμβάνεται υπόψη»

III. Η ανάλογη (ΑΚ 1580) εφαρμογή της ΑΚ 1578Α στην υιοθεσία ενηλίκων

IV. Ανασύσταση και συναινετική λύση

γ. Συνέπειες της εφαρμογής της ΑΚ 1578Α. Τελικές παρατηρήσεις

6. Λύση της υιοθεσίας και άλλοι τρόποι κατάργησης της υιοθεσίας

α. Λύση και προσβολή

β. Δικαστική επιδίωξη της λύσης ή της προσβολής;

γ. Προσβολή μετά τη λύση

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΥΛΗΣ

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ