Γ. Τασόπουλος, Τα θεσμικά αντίβαρα της εξουσίας και η αναθεώρηση του Συντάγματος, 2007
Tα θεσμικά αντίβαρα της εξουσίας αποσκοπούν στον αμοιβαίο έλεγχο των κρατικών οργάνων, προκειμένου η πολιτική εξουσία να ασκείται με μετριοπάθεια και σεβασμό στα δικαιώματα των πολιτών. Στη χώρα μας η πολιτική εξουσία συγκεντρώνεται στο πρόσωπο του πρωθυπουργού. Η ενίσχυση της εξουσίας του συντελέσθηκε με την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1986, η οποία, καταργώντας τις προεδρικές «υπερεξουσίες», εμπέδωσε τον αποφασιστικό ρόλο των πολιτικών κόμματων στη λειτουργία του πολιτεύματος. Ενώ όμως έπρεπε, παρακολουθώντας τις εξελίξεις στη μεταπολεμική Ευρώπη, να ενισχύονται το πρωθυπουργοκεντρικό σύστημα διακυβέρνησης και παράλληλα οι θεσμικές εγγυήσεις των συνταγματικών ελευθεριών, η κριτική στράφηκε από τα ρυθμιστικά αντίβαρα του ΠτΔ στα δικαστικά αντίβαρα.
Μετά την εισαγωγή στη θεωρητική προβληματική των αντίβαρων της εξουσίας, που αφορά μια σημαντική, αλλά συχνά παραμελημένη, όψη της πολιτικής ελευθερίας, επιχειρείται η συστηματική και κριτική παρουσίαση των βασικότερων μορφών θεσμικών αντίβαρων της εξουσίας, όπως διαμορφώθηκαν μέσα από τις αναθεωρήσεις του Συντάγματος του 1975.
Επίσης, αναδεικνύεται η γενικότερη τάση που επικρατεί στη χώρα μας στον τομέα αυτό, υπογραμμίζεται η σημασία του προβλήματος και προσφέρονται ερεθίσματα για προβληματισμό ενόψει της νέας αναθεώρησης του Συντάγματος με την αξιοποίηση κατάλληλων συγκριτικών παραδειγμάτων.
Στη μελέτη εξετάζονται, τέλος, τα λαϊκά αντίβαρα της εξουσίας (δημοψήφισμα και άλλες μορφές άμεσης δημοκρατίας), τα κοινοβουλευτικά αντίβαρα -αφενός στο πλαίσιο της νομοθετικής λειτουργίας της Βουλής και αφετέρου του κοινοβουλευτικού ελέγχου-, ο θεσμός της ποινικής ευθύνης των υπουργών, τα δικαστικά αντίβαρα, με έμφαση στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και στην πρόταση ίδρυσης Συνταγματικού Δικαστηρίου. Ως προς το τελευταίο ζήτημα, υπογραμμίζονται οι κίνδυνοι από την ενδεχόμενη ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου στην Ελλάδα.
Πληροφορίες έκδοσης
Πίνακας περιεχομένων +
Πρόλογος
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΤΑ ΘΕΣΜΙΚΑ ΑΝΤΙΒΑΡΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥ-ΣΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ
ΠΑΡΑΔΟΣΗ
1. Τυπι-κή θεμελίωση στην αρχή της διάκρισης των εξουσιών/λειτουργιών και κατηγορίες των αντιβάρων της εξουσίας
2. Μεταξύ διάκρισης των εξουσιών και διά-κρισης των λειτουργιών. Τα χαρακτηριστικά της ελληνικής συνταγματικής παράδο-σης
3. Η ενίσχυση των θεσμικών αντιβάρων της εξουσίας στη Γαλλία και στην Αγγλία
3.1. Γαλλία
3.2. Αγγλία
ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙ-Ο
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ:
ΤΑ ΠΡΟΕΔΡΙΚΑ ΑΝΤΙΒΑΡΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ, ΤΟ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΚΕΝΤΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗ-ΣΕΙΣ
ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
1. Οι προεδρικές “υπερεξουσίες” στο Σ. 1975 και η αμφισβητούμενη κανονιστική βαρύτητα της κοινοβουλευτικής συνταγ-ματικής πρακτικής
2. Η αναθεώρηση του 1986 και η εμπέδωση της κομματικής δημοκρατίας
3. Κομματικό σύστημα – εκλογικό σύστημα – συνταγματικό σύστημα διακυβέρνησης
4. Η ιστορική αναγκαιότητα των αντιβάρων της εξουσίας
5. Η αναζήτηση ρυθμιστικών αντιβάρων της εξουσίας
6. Η αναθεώρηση του
7. Η αμφισβήτηση των δικαστικών αντιβάρων της εξουσίας
ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ
ΩΣ ΛΑΪΚΟ ΑΝΤΙΒΑΡΟ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
1. Το δημοψήφισμα ως προεδρική “υπερεξουσία”
2. Οι γενικότερες επιφυλάξεις για το θεσμό του δημοψηφίσματος
3. Το δημοψήφισμα ως αντίβαρο της εξουσίας
4. Οι θεσμοί άμεσης δημοκρατίας στην Ελβετία
5. Ένας νέος θεσμός: Το τοπικό δημοψήφισμα στην Ελλάδα
6. Το δημοψήφισμα και η νέα αναθεώρηση του Συντάγματος
ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
ΤΑ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΑ ΑΝΤΙΒΑΡΑ
ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
1. Καταστροφικές τακτικές ή το υψηλό κοινοβουλευτικό κόστος του συμβιβασμού: Η δύσκολη αναβάθμιση του ρόλου του βουλευτή κατά τη νομοθετική λειτουργία
2. Η κοινοβουλευτική ομάδα του κυβερνώντος κόμματος ως θεσμικό αντίβαρο της εξουσίας
3. Μια ειδική περίπτωση: Η ένσταση της αντισυνταγματικότητας κατά το άρθρ. 100 ΚτΒ
4. Συμμετοχή στις νομοθετικές λειτουργίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης
5. Κοινοβουλευτικά αντίβαρα του Προέδρου της Δημοκρατίας. Ο θεσμός της αναπομπής και μια πρόταση αναμόρφωσής του
ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
ΤΑ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΑ ΑΝΤΙΒΑΡΑ
ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ
Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ
1. Πρόταση εμπιστοσύνης και πρόταση δυσπιστίας
2. Η δυνατότητα άσκησης κοινοβουλευτικού ελέγχου από τις κοινοβουλευτικές επιτροπές
3. Το πρόβλημα των αντιβάρων της εξουσίας στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου
4. Ο επίκαιρος κοινοβουλευτικός έλεγχος και οι πολιτικές εγγυήσεις για τον εξορθολογισμό της λειτουργίας των ΜΜΕ
5. Το πρόβλημα της ποινικής ευθύνης των υπουργών: Μεταξύ ποινικοποίησης της πολιτικής ζωής και ατιμωρησίας για κατάχρηση της κυβερνητικής εξουσίας
6. Τα προνόμια της εκτελεστικής εξουσίας και ο θεσμός του Impeachment στις ΗΠΑ
ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
ΤΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΒΑΡΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ: Η ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ
ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ
1. Η λειτουργική ανεξαρτησία των δικαστών
2. Η προσωπική ανεξαρτησία των δικαστών
3. H αρχή της οργανωτικής αυτοτέλειας των δικαστηρίων
4. Οι διοικητικές Ολομέλειες των ανώτατων δικαστηρίων
5. Η επιλογή της ηγεσίας των ανώτατων δικαστηρίων
ΕΚΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
ΤΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΒΑΡΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ: Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΜΕ ΤΗ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ Η ΙΔΡΥΣΗ
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ
1. Ο κοινοβουλευτικός έλεγχος και η κριτική των δικαστικών αποφάσεων
2. Περί ισοτιμίας ή σχετικής υπεροχής μεταξύ των εξουσιών
3. Ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου στην Ελλάδα; Ένα ζήτημα αρχής
3.1. Για τη συγκριτική μέθοδο
3.2. Η πρόταση ίδρυσης Συνταγματικού Δικαστηρίου
3.3. Αφηρημένος και συγκεκριμένος έλεγχος συνταγματικότητας
3.4. Τρία ανώτατα δικαστήρια ή ένα Συνταγματικό Δικαστήριο;
3.5. Ο κίνδυνος από την προϊούσα πολιτικοποίηση του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων
4. Ο δικαστικός έλεγχος της αναθεώρησης
Επίλογος
Βιβλιογραφία
Τύπος περιεχομένου
Κατηγορίες
Σχετικές εκδόσεις
