Δ. Νικολακάκης, Ο τόμος του 1850 και η φαλκίδευσή του με τους νόμους Σ' και ΣΑ΄/1852, 2022

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

I. Όροι

II. Συγγραφείς και Βοηθήματα

ΙΙΙ. Θεολογικές Πηγές

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

I. Προεισαγωγικά

II. Ο γεωγραφικός προσδιορισμός της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ελλάδος

III. Τα καθοριστικότερα για την Εκκλησία γεγονότα από την άφιξη του βασιλέως Όθωνος μετά του Συμβουλίου της Αντιβασιλείας μέχρι τη θέσπιση του Συντάγματος του

Η εκλογή του βασιλέως Όθωνος

Η μονομερής ανακήρυξη του αυτοκεφάλου της Εκκλησίας του Βασιλείου της Ελλάδος διά του Β.Δ. της 23ης Ιουλίου

Το Σύνταγμα του

Οι περί θρησκείας διατάξεις του Συντάγματος του

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄

Ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

I. Η υπό του Χριστού θεμελίωση της Εκκλησίας

II. Ορισμός του οργανισμού της Ορθοδόξου Εκκλησίας

III. Η ενότητα της Ορθοδόξου Εκκλησίας

IV. Η διάρθρωση της Ορθοδόξου Εκκλησίας

1. Τα πρεσβυγενή Πατριαρχεία

2. Οι Αυτοκέφαλες Εκκλησίες

3. Οι Αυτόνομες Εκκλησίες

4. Τα νεώτερα Πατριαρχεία

V. Τα επίπεδα διοικητικής διαίρεσης του κανονικού εδάφους της Ορθοδόξου Εκκλησίας

VI. Η ευχαριστιακή ενότητα της Ορθοδόξου Εκκλησίας

VII. Ο ρόλος του επισκόπου στην ενότητα της Ορθοδόξου Εκκλησίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄

ΤΟ ΣΥΝΟΔΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ

ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

I. Τα εκκλησιολογικά ερείσματα του συνοδικού πολιτεύματος της Ορθοδόξου Εκκλησίας

II. Οι πηγές του συνοδικού πολιτεύματος της Ορθοδόξου Εκκλησίας

III. Η συνοδικότητα και η αναγνώριση ενός πρώτου (primus)

IV. Τα είδη των συνόδων

1. Οικουμενική Σύνοδος

2. Μείζων Τοπική Σύνοδος

3. Επαρχιακή ή Μητροπολιτική Σύνοδος

4. Μείζων Σύνοδος

5. Πατριαρχική Σύνοδος

6. Ενδημούσα Σύνοδος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄

Ο ΣΥΝΟΔΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΤΟΥ

I. Συνοπτική παρουσίαση της σύμφωνης με το ορθόδοξο κανονικό δίκαιο διαδικασίας χορήγησης του αυτοκεφάλου καθεστώτος

II. Η εφαρμογή των κανονικών επιταγών στην περίπτωση της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ελλάδος - Η έκδοση του Συνοδικού Τόμου του

III. Οι «ὅροι» του Συνοδικού Τόμου του

Ο όρος περί της «Συνόδου διαρκοῦς» λειτουργούσας βάσει του συνόλου των εκκλησιαστικών πηγών δικαίου

α. Το περιεχόμενο του όρου

β. Η σχέση Ιεράς Συνόδου και πρώτου στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος

Οι όροι περί μνημόνευσης, ιερών Διπτύχων και κανονικών εκδόσεων για τη χειροτονία των αρχιερέων

Ο όρος περί του αγίου Μύρου

Ο όρος περί της αποστολής και λήψης των «εἰρηνικῶν γραμμάτων»

Ο όρος περί αναφοράς στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και τη Σύνοδό του για τα εκκλησιαστικά ζητήματα που αφορούν ευρύτερα την Ορθόδοξη Εκκλησία

Ο Συνοδικός Τόμος του 1850 εγγυητής της ενότητας της Ορθοδόξου Εκκλησίας

Ο όρος περί αυτοδιοίκησης της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ελλάδος.

IV. Η υποδοχή του Συνοδικού Τόμου του

Οι αρχικές θετικές αντιδράσεις στον Συνοδικό Τόμο του

Οι αντιρρήσεις εναντίον του Συνοδικού Τόμου του 1850 και η αρνητική διάθεση της Κυβέρνησης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄

ΟΙ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΙΣ ΕΠΙΣΚΟΠΕΣ

ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΟΥ Ν. Σ΄/1852

ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΕΙΣ ΤΟΥΣ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΥΝΟΔΙΚΟ ΤΟΜΟ ΤΟΥ

I. Ο ορισμός του αριθμού, της εδαφικής έκτασης, καθώς και της έδρας των επισκοπών της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ελλάδος δυνάμει των άρθρων Α΄, Β΄ και ΙΕ΄§1 του Ν. Σ΄/1852

II. Το άρθρο Γ΄ του Ν. Σ΄/1852 περί της εκλογής των επισκόπων

Η εφαρμογή της αρχής της συνοδικότητας στην εκλογή των επισκόπων

Η απαγόρευση επέμβασης των πολιτειακών αρχόντων

Η χειροτονία στον βαθμό του επισκόπου

Οι ρυθμίσεις του άρθρου Γ΄ του Ν. Σ΄/1852 για την εκλογή και τη χειροτονία των επισκόπων

Παρατηρήσεις επί του άρθρου Γ΄ του Ν. Σ΄/1852

ΙΙΙ. Το άρθρο Δ΄ του Ν. Σ΄/1852

Η σύμφωνα με το άρθρο Δ΄§1 του Ν. Σ΄/1852 ισοβιότητα των επισκόπων

Η μετάθεση των επισκόπων σύμφωνα με το άρθρο Δ΄§2 του Ν. Σ΄/1852

IV. Η διοίκηση χηρεύουσας επισκοπής κατά το άρθρο Ε΄ του Ν. Σ΄/1852.

1. Η διοίκηση χηρεύουσας επισκοπής σύμφωνα με τους ιερούς κανόνες

2. Οι πολιτειακές ρυθμίσεις του άρθρου Ε΄ του Ν. Σ΄/1852

V. Η αντικατάσταση επισκόπου λόγω φυσικής αδυναμίας άσκησης των καθηκόντων του κατά το άρθρο ΣΤ΄ του Ν. Σ΄/1852

VI. Η Ιερά Σύνοδος ως η ανώτατη εκκλησιαστική αρχή

VII. Οι πνευματικής φύσης γενικές αρμοδιότητες του επισκόπου

VIII. Ο επίσκοπος ως η υπερκείμενη εκκλησιαστική αρχή όλων των κληρικών, των εκκλησιαστικών αξιωματούχων και των μοναχών της επισκοπής

Η ευθύνη του επισκόπου για τη χειροτονία των κληρικών και την κουρά των μοναχών σύμφωνα με το άρθρο ΙΑ΄§§1 εδ. α΄, 2 και 3 του Ν. Σ΄/1852

Το άρθρο ΙΒ΄ του Ν. Σ΄/1852 για τη χειροθεσία των κληρικών αξιωματούχων της επισκοπής

Οι υποχρεώσεις των κληρικών έναντι του επισκόπου τους δυνάμει του άρθρου ΙΓ΄ του Ν. Σ΄/1852

α. Η υποχρέωση υπακοής

β. Η υποχρέωση των κληρικών να λαμβάνουν από τον επίσκοπό τους τις εκάστοτε αναγκαίες κανονικές άδειες κατά το άρθρο ΙΓ΄§2 του Ν. Σ΄/1852

β.1. Η άδεια του κληρικού για την τέλεση μυστηρίου ή ιεροπραξίας σε ναό διάφορο εκείνου, όπου είναι τοποθετημένος

β.2. Η απαγόρευση αποδημίας άνευ της αδείας του επισκόπου.

β.3. Η απαγόρευση μεταβολής της σταθερής διαμονής του κληρικού άνευ έκδοσης απολυτηρίου εγγράφου

γ. Η απαγόρευση της επαιτείας

δ. Η απαγόρευση εγκαταβίωσης των μοναχών εκτός της μονής τους

ε. Αποτίμηση των άρθρων Ζ΄, Η΄, ΙΑ΄, ΙΒ΄ και ΙΓ΄ του Ν. Σ΄/1852

IX. Το άρθρο ΙΑ΄§1 εδ. β΄ του Ν. Σ΄/1852 περί ρύθμισης των ενοριακών ζητημάτων διά Β.Δ.

X. Η προβλεπόμενη στο άρθρο ΙΔ΄ του Ν. Σ΄/1852 υποχρέωση των αρχιερέων να περιοδεύουν στο έδαφος της δικαιοδοσίας τους τουλάχιστον μία φορά κάθε έτος

XI. Αποτίμηση του Ν. Σ΄/1852

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄

Ο Ν. ΣΑ΄/1852 ΠΕΡΙ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ

ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΕΙΣ ΤΟΥ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΡΟΥΣ ΤΟΥ ΣΥΝΟΔΙΚΟΥ ΤΟΜΟΥ ΤΟΥ

I. Η Ιερά Σύνοδος ως η υπέρτατη εκκλησιαστική αρχή της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ελλάδος

Οι ρυθμίσεις των άρθρων Α΄ και Β΄ του Ν. ΣΑ΄/1852

Παρατηρήσεις επί των άρθρων Α΄ και Β΄ του Ν. ΣΑ΄/1852

Η πλημμελής εφαρμογή των αρχών του συνοδικού πολιτεύματος της Ορθοδόξου Εκκλησίας από τα άρθρα Α΄ και Β΄ του Ν. ΣΑ΄/1852

II. Το σώμα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος

Τα τακτικά και τα αναπληρωματικά μέλη της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος

Ο τρόπος της αναπλήρωσης του Μητροπολίτη Αθηνών και των Συνέδρων

3. Η παραβίαση του πρώτου όρου του Συνοδικού Τόμου του 1850 από τις ρυθμίσεις του άρθρου Γ΄ του Ν. ΣΑ΄/1852

III. Η διαβεβαίωση των μελών της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος ενώπιον του βασιλέως

IV. Το προσωπικό της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος

V. Ο θεσμός του βασιλικού επιτρόπου

VI. Η διαίρεση των καθηκόντων της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος σε εσωτερικά και εξωτερικά

VII. Τα εσωτερικά καθήκοντα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος

Η ομαδοποίηση των εσωτερικών καθηκόντων της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος

2. Η μέριμνα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος για την περιφρούρηση των ιερών κανόνων, των δογμάτων, της παράδοσης, των εθίμων και της διδασκαλίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας

Η επαγρύπνηση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος για τα μείζονα εκκλησιαστικά και πνευματικά θέματα

VIII. Τα εξωτερικά καθήκοντα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος

Οι εγκρινόμενες από τον Υπουργό των Εκκλησιαστικών πράξεις

Οι εγκρινόμενες από τον βασιλέα πράξεις

Η σημασία της προηγούμενης έγκρισης της Πολιτείας στις περιπτώσεις των εξωτερικών καθηκόντων

Οι κυριότερες διαφορές από τα αντικείμενα «συμμίκτου εἴδους» των άρθρων 13-15 του Β.Δ. της 23ης Ιουλίου

Κριτική θεώρηση της διάταξης του άρθρου ΙΑ΄ του Ν. ΣΑ΄/1852

ΙΧ. Οι κανόνες λήψης απόφασης από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος

X. Η διενέργεια της επικοινωνίας της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος με έτερες πολιτικές και εκκλησιαστικές αρχές μέσω του Υπουργού των Εκκλησιαστικών

XI. Το δικαίωμα αναφοράς κατά της Εκκλησίας ενώπιον της Πολι­τείας

XII. Η εν πρώτοις μνημόνευση στις ιερές ακολουθίες του βασιλέως και της βασίλισσας

XIII. Γενική αποτίμηση του Ν. ΣΑ΄/1852

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ΄

ΟΙ ΠΕΡΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

ΤΩΝ Ν. Σ΄ ΚΑΙ ΣΑ΄/1852

I. Η αρμοδιότητα για την εκδίκαση των κανονικών αδικημάτων που τελούνται από πρεσβύτερο ή διάκονο

Τα σε πρώτο βαθμό αρμόδια δικαστικά όργανα κατά το ορθόδοξο κανονικό δίκαιο

α. Η δικαστική εξουσία των επισκόπων

β. Το Συνοδικό Δικαστήριο

Τα σε δεύτερο βαθμό αρμόδια δικαστικά όργανα κατά το ορθόδοξο κανονικό δίκαιο

α. Η Επαρχιακή Σύνοδος ως δευτεροβάθμιο εκκλησιαστικό δικαστήριο

β. Το δικαίωμα άσκησης δεύτερης έφεσης ενώπιον της Συνόδου της Διοικήσεως και της Πατριαρχικής Συνόδου

II. Το άρθρο Θ΄ του Ν. Σ΄/1852 περί της δικαστικής εξουσίας του επισκόπου

1. Η πνευματική εποπτεία του επισκόπου επί των κληρικών της δικαιοδοσίας του σύμφωνα με το άρθρο Θ΄§1 του Ν. Σ΄/1852

2. Η συγκρότηση του Πρωτοβάθμιου Επισκοπικού Δικαστηρίου

3. Η αρμοδιότητα του Πρωτοβάθμιου Επισκοπικού Δικαστηρίου

III. Η αρμοδιότητα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος επί των κανονικών αδικημάτων, για τα οποία απειλείται η ποινή της καθαίρεσης

IV. Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος ως όργανο δευτεροβάθμιας δικανικής κρίσης επί των εφέσεων κατά των αποφάσεων του Πρωτοβάθμιου Επισκοπικού Δικαστηρίου

V. Η αρμοδιότητα για την εκδίκαση των κανονικών αδικημάτων που τελούνται από επίσκοπο

Τα σε πρώτο βαθμό αρμόδια δικαστικά όργανα κατά το ορθόδοξο κανονικό δίκαιο

Η ιδιάζουσα δωσιδικία των Μητροπολιτών και των Πατριαρχών

Τα σε δεύτερο βαθμό αρμόδια δικαστικά όργανα κατά το ορθόδοξο κανονικό δίκαιο

VI. Τα αρμόδια εκκλησιαστικά δικαστήρια για την εκδίκαση των κανονικών αδικημάτων που τελούνται από τους επισκόπους σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. ΣΑ΄/1852

1. Η ρύθμιση του άρθρου ΙΓ΄ του Ν. ΣΑ΄/1852

2. Η γενική αρμοδιότητα για την εκδίκαση των κανονικών αδικημάτων των επισκόπων

VII. Το ένδικο βοήθημα της αίτησης αναθεώρησης κατά της απόφασης της Ιεράς Συνόδου που διατάσσει την καθαίρεση κληρικού

VIII. Οι επιβαλλόμενες από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος εκκλησιαστικές ποινές

IX. Η εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων του Πρωτοβάθμιου Επισκοπικού Δικαστηρίου και της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος

X. Η συνδρομή της Κυβέρνησης στην εκτέλεση των αποφάσεων της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος

XI. Η έγκριση της Πολιτείας ως προϋπόθεση επιβολής της ποινής του προσωπικού αφορισμού σε βάρος λαϊκού

XII. Παρατηρήσεις επί των άρθρων ΙΔ΄§§3-7 και ΙΕ΄ του Ν. ΣΑ΄/1852

XIII. Η καθαίρεση ως παρεπόμενη ποινή της καταδίκης κληρικού σε κακούργημα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ι. Βιβλία και Μελέτες

ΙΙ. Πηγές και Βοηθήματα

ΙΙΙ. Κοινοβουλευτικά Αρχεία

ΙV. Εφημερίδες