Χ. Τσιλιώτης, Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση (BREXIT), 2020

Πρόλογος

Πρόλογος Συγγραφέα

Εισαγωγή στο θέμα

Μέρος Πρώτο

Η αποχώρηση κράτους μέλους από την ΕΕ

Ι. Ο ιστορικός περίγυρος της δυνατότητας

αποχώρησης κράτους μέλους από τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες/Ευρωπαϊκή Ένωση

Α. Περιπτώσεις επιχειρούμενης αποχώρησης κρατών μελών από την Κοινότητα/Ένωση

Β. Η ειδική περίπτωση της Γροιλανδίας

Γ. Δυνατότητα αποχώρησης κράτους μέλους κατά το προϊσχύσαν πρωτογενές Δίκαιο;

1. Αποκλεισμός της αποχώρησης;

1.1. Η θεωρία της χειραφέτησης του Κοινοτικού Δικαίου από το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο

1.2. Η σιωπή των Συνθηκών και η για απεριόριστο χρόνο ισχύς τους

2. Αποχώρηση κατά το Διεθνές Δίκαιο;

2.1. Γενική προβληματική

2.2. Μονομερής αποχώρηση κατά το άρθρο 56 παρ. 1 (α) Σύμβασης Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών;

2.3. Μονομερής αποχώρηση κατά το άρθρο 62 παρ. 1 (α) Σύμβασης της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών (“clausula rebus sic stantibus”);

3. Συναινετική αποχώρηση κατά το Κοινοτικό/Ενωσιακό Δίκαιο;

4. Συμπέρασμα

Δ. Η ιστορική διαδρομή της ρήτρας αποχώρησης κράτους μέλους από την Ένωση: Από το Προσχέδιο της Συνταγματικής Συνθήκης στην Συνθήκη της Λισαβώνας

1. Οι συζητήσεις στην Συνέλευση για την Συνταγματική Συνθήκη της ΕΕ - Το προσχέδιο και το σχέδιο της Συνθήκης

2. Η τροποποίηση του άρθρου 50 ΣΕΕ με την Μεταρρυθμιστική Συνθήκη της Λισαβώνας

II. Το άρθρο 50 ΣΕΕ ως ο ακρογωνιαίος λίθος

για την αποχώρηση κράτους μέλους από την ΕΕ

σύμφωνα με το Ενωσιακό Συνταγματικό Δίκαιο

Α. Η νομική ρύθμιση της αποχώρησης κράτους μέλους από την ΕΕ κατά το άρθρο 50 ΣΕΕ

1. Διάρθρωση της ρύθμισης

2. Η νομική φύση της ρύθμισης αποχώρησης

3. Η απόφαση της αποχώρησης κράτους μέλους από την ΕΕ σύμφωνα με τις εσωτερικές συνταγματικές του διαδικασίες (άρθρο 50 παρ. 1 Σ)

4. Η εκκίνηση της διαδικασίας αποχώρησης μέσω της γνωστοποίησης του αιτήματος από το αρμόδιο όργανο του κράτους μέλους προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (άρθρο 50 παρ. 2 εδ. α΄ ΣΕΕ)

5. Η διαδικασία αποχώρησης κράτους μέλους (άρθρο 50 παρ. 2 εδ. β΄ - 4 ΣΕΕ)

5.1. Ο καθορισμός των προσανατολισμών της διαπραγμάτευσης από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο

5.2. Η διαπραγμάτευση και η σύναψη της Συμφωνίας Αποχώρησης του ενδιαφερομένου κράτους μέλους με την ΕΕ

5.3. Η Συμφωνία Αποχώρησης μεταξύ του ενδιαφερομένου κράτους μέλους και της ΕΕ ως διαδικαστικό και ουσιαστικό ζήτημα του Ενωσιακού Δικαίου

5.3.1. Η σημασία της Συμφωνίας για την αποχώρηση του κράτους μέλους από την ΕΕ

5.3.2. Η νομική φύση της Συμφωνίας Αποχώρησης

5.3.3. Το περιεχόμενο της Συμφωνίας Αποχώρησης

5.4. Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατά την διαδικασία αποχώρησης

5.5. Η συμμετοχή του αποχωρούντος κράτους μέλους και των πολιτών του στα όργανα της ΕΕ κατά την διαδικασία της αποχώρησης και μέχρι την ολοκλήρωσή της

6. Οι έννομες συνέπειες της αποχώρησης κράτους μέλους από την ΕΕ

6.1. Η λήξη ισχύος του Ενωσιακού Δικαίου στο υπό αποχώρηση κράτος μέλος

6.2. Η δυνατότητα παράτασης της διετούς προθεσμίας αποχώρησης κατ’ άρθρο 50 παρ. 3 ΣΕΕ

6.3. Το αποχωρήσαν κράτος μέλος ως «τρίτο» κράτος

Β. Ειδικότερα ζητήματα της διαδικασίας αποχώρησης κράτους μέλους από την ΕΕ

1. Η εμπλοκή του ΔΕΕ στην διαδικασία αποχώρησης κράτους μέλους

1.1. Αναρμοδιότητα του ΔΕΕ κατά την διαδικασία λήψης απόφασης του ενδιαφερομένου κράτους μέλους σύμφωνα με τις συνταγματικές του διαδικασίες κατά το άρθρο 50 παρ. 1 ΣΕΕ

1.2. Ο έλεγχος της απόφασης του Συμβουλίου και των λοιπών πράξεων ή παραλείψεων των θεσμικών οργάνων που εμπλέκονται στην διαδικασία αποχώρησης κατ’ άρθρα 263, 265 και 277 ΣΛΕΕ

1.3. Ο έλεγχος της συμφωνίας και της διαδικασίας αποχώρησης κατά την διαδικασία της προδικαστικής παραπομπής και απόφασης του άρθρου 267 ΣΛΕΕ

1.4. Ο ex ante έλεγχος της συμφωνίας από το Δικαστήριο κατά την γνωμοδοτική αρμοδιότητα του άρθρου 218 παρ. 11 ΣΛΕΕ

2. Η ανακλησιμότητα της απόφασης του ενδιαφερόμενου κράτους μέλους να αποχωρήσει από την ΕΕ

2.1. Η αμφισημία της διάταξης

2.2. Οι απόψεις γύρω από το ζήτημα της ανακλησιμότητας

2.3. Ερμηνευτικοί λόγοι που συνηγορούν υπέρ της ανακλησιμότητας - Λογική/τελεολογική ερμηνεία - Συναινετική ανακλησιμότητα

Μέρος Δεύτερο

Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου

από την ΕΕ (Brexit)

I. Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου

από την ΕΕ σύμφωνα με τις εσωτερικές συνταγματικές διαδικασίες του κατά το άρθρο 50 παρ. 1 ΣΕΕ

Το Βρετανικό Συνταγματικό Δίκαιο

Α. Το Βρετανικό Συνταγματικό Δίκαιο - Συνταγματικό Δίκαιο χωρίς (τυπικό) Σύνταγμα;

Β. Η αρχή της κυριαρχίας του Κοινοβουλίου ως θεμελιώδης αρχή του Βρετανικού πολιτεύματος

1. Έννοια και περιεχόμενο της αρχής της κοινοβουλευτικής κυριαρχίας

2. Η κοινοβουλευτική κυριαρχία και η αρχή της νομιμότητας

3. Η κοινοβουλευτική κυριαρχία και το βασιλικό προνόμιο

4. Η κοινοβουλευτική κυριαρχία και το Ενωσιακό Δίκαιο

4.1. Ο European Communities Act του 1972 (στο εξής ECA 1972)

4.2. Η υπόθεση Factortame του House of Lords και του ΔΕΚ ως υπόθεση τομή

5. Κοινοβουλευτική κυριαρχία και δημοψήφισμα

ΙΙ. Η τήρηση των εσωτερικών συνταγματικών διαδικασιών του ΗΒ κατά την διαδικασία του Brexit

Α. Γενικά

Β. Η απόφαση για την ειδική σχέση του ΗΒ εντός της ΕΕ

Γ. Η προκήρυξη και ο συμβουλευτικός χαρακτήρας του δημοψηφίσματος της 23.6.2016

Δ. Οι συνέπειες και ο απόηχος του δημοψηφίσματος

Ε. Η παρεμβολή της δικαστικής εξουσίας κατά την διαδικασία του Brexit - Ιδιαίτερα η απόφαση του Supreme Court στην υπόθεση Miller (No 1)

1. Το χρονικό της δικαστικής διαμάχης

2. Η απόφαση Miller του Supreme Court και…

2.1. …. η αρχή της κοινοβουλευτικής κυριαρχίας

2.2. …. το προνόμιο του στέμματος

2.3. … η σημασία του δημοψηφίσματος της 23.6

2.4. … η θέση του Ενωσιακού Δικαίου στην εσωτερική έννομη τάξη του ΗΒ

2.4.1. Η φύση και ο ρόλος του ECA του

2.4.2. Το άρθρο 50 ΣΕΕ στην απόφαση Miller του Supreme Court

3. Η θέση της μειοψηφίας των 3 δικαστών - Ιδίως η dissenting opinion του Δικαστή Lord Reed

4. Κριτική της απόφασης

4.1. Η επικράτηση της αρχής της κοινοβουλευτικής κυριαρχίας έναντι του βασιλικού προνομίου

4.2. Τα δικαιώματα των Συνθηκών της ΕΕ ως δικαιώματα του εσωτερικού Δικαίου μέσω της ενσωμάτωσής των με τον ECA

4.3. Η (παρ)ερμηνεία της ΣΕΕ ως προς τις έννομες συνέπειες της γνωστοποίησης της πρόθεσης για αποχώρηση κατά το άρθρο 50 παρ. 2 εδ. α΄ αυτής

5. Το ζήτημα της παραπομπής προδικαστικού ερωτήματος από το Supreme Court στο ΔΕΕ κατ’ άρθρο 267 ΣΛΕΕ

5.1. Ως προς την ερμηνεία του όρου «εσωτερικές συνταγματικές διαδικασίες» υπό την έννοια του άρθρου 50 παρ. 1 ΣΕΕ

5.2. Ως προς την σημασία των εννόμων αποτελεσμάτων της γνωστοποίησης του άρθρου 50 παρ. 2 εδ. α΄ ΣΕΕ

5.3. Ως προς την ανακλησιμότητα της γνωστοποίησης της πρόθεσης αποχώρησης κατά το άρθρο 50 παρ. 2 εδ. α΄ ΣΕΕ

6. Νομικοπολιτική εκτίμηση της απόφασης Miller του Ανωτάτου Δικαστηρίου

7. Η υποχρεωτική εμπλοκή του Κοινοβουλίου μετά την απόφαση του Supreme Court - O European Union (Notification of Withdrawal) Act

IIΙ. Η διαδικασία αποχώρησης του ΗΒ από την ΕΕ

σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ. 2 επ. ΣΕΕ

Α. Η ενεργοποίηση της διαδικασίας αποχώρησης από την ΕΕ κατ’ άρθρο 50 παρ. 2 εδ. α΄ ΣΕΕ με την ανακοίνωση της απόφασης του ΗΒ στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο από την Πρωθυπουργό Thereza May

Β. Η έναρξη και η διεξαγωγή των διαπραγματεύσεων για την υπογραφή της Συμφωνίας Αποχώρησης

1. Τα πιθανά προς συζήτηση μοντέλα συμφωνίας

2. Οι βουλευτικές εκλογές της 8 Ιουνίου 2017 στο ΗΒ

3. Το ερμηνευτικό ζήτημα: Μία ή δύο οι συμφωνίες για την αποχώρηση;

4. Η «ενδιάμεση» συμφωνία της 8 Δεκεμβρίου 2017 και τα επόμενα βήματα

5. Το εκρηκτικό «σχέδιο Chequers» και οι παραιτήσεις των Υπουργών της Κυβέρνησης May

6. Το από 14 Νοεμβρίου 2018 σχέδιο Συμφωνίας Αποχώρησης του ΗΒ από την ΕΕ

Γ. Οι αναταράξεις του σχεδίου Συμφωνίας Αποχώρησης και ο οριζόντιος διχασμός του Βρετανικού πολιτικού συστήματος

1. Η τρις απόρριψη του Σχεδίου Συμφωνίας Αποχώρησης από την Βουλή των Κοινοτήτων

2. Το αδιέξοδο της Πρωθυπουργού Thereza May και η παραίτησή της από την ηγεσία του Συντηρητικού κόμματος και την Πρωθυπουργία

3. Η εκλογή Boris Johnson στην Πρωθυπουργία και η μετωπική σύγκρουση με την Αντιπολίτευση και τους διαφωνούντες στο κόμμα του

4. Η συνταγματική κρίση και η δικαστική διαμάχη για την αναστολή λειτουργίας του Κοινοβουλίου (Parliament Prorogation)

4.1. Το χρονικό της αναστολής λειτουργίας του Κοινοβουλίου

4.2. Η δικαστική διαμάχη για την υπόθεση της αναστολής του Κοινοβουλίου

4.2.1. Η υπόθεση ενώπιον των κατωτέρων Δικαστηρίων

4.2.2. Η απόφαση Cherry/Miller II του Ανωτάτου Δικαστηρίου του ΗΒ

4.2.3. Ο απόηχος της απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου

5. Η καταρχήν επίτευξη Συμφωνίας της Κυβέρνησης Jonhson με την ΕΕ και η προκήρυξη πρόωρων γενικών εκλογών

6. Οι εκλογές της 12 Δεκεμβρίου 2019, ο εκλογικός θρίαμβος του Boris Johnson και η τελική υπογραφή και θέση σε ισχύ της Συμφωνίας Αποχώρησης

7. Βασικές συνιστώσες της τελικής Συμφωνίας Αποχώρησης του ΗΒ από την ΕΕ

Δ. Ειδικά θέματα της διαδικασίας του Brexit

1. Η παρεμβολή του ΔΕΕ και η επιβεβαίωση του δικαιώματος μονομερούς ανάκλησης της γνωστοποίησης του ΗΒ προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για αποχώρηση από την ΕΕ (Η απόφαση Wightman and others της 10.12.2018 του ΔΕΕ)

1.1. Η διαφορά της κύριας δίκης στο Ηνωμένο Βασίλειο

1.2. Οι παραδοχές του Δικαστηρίου επί της ουσίας της διαφοράς

1.3. Κριτικές παρατηρήσεις επί της αποφάσεως

1.3.1. Τα θετικά στοιχεία της απόφασης

1.3.2. Τα στοιχεία της απόφασης που επιδέχονται κριτικής

1.4. Νομικοπολιτικές συνέπειες της απόφασης

2. Οι τρεις παρατάσεις του πέρατος των διαπραγματεύσεων και του χρόνου εξόδου του ΗΒ από την ΕΕ κατ’ άρθρο 50 παρ. 3 ΣΕΕ

2.1. Η από 21 Μαρτίου 2019 πρώτη παράταση της προθεσμίας αποχώρησης

2.1.1. Τα πραγματικά περιστατικά που οδήγησαν στην πρώτη παράταση της προθεσμίας αποχώρησης

2.1.2. Νομική αξιολόγηση της πρώτης παράτασης της προθεσμίας αποχώρησης

2.2. Η από 11 Απριλίου 2019 δεύτερη παράταση της προθεσμίας

2.2.1. Τα πραγματικά περιστατικά που οδήγησαν στην δεύτερη παράταση της προθεσμίας αποχώρησης

2.2.2. Νομική αξιολόγηση της δεύτερης παράτασης της προθεσμίας αποχώρησης

2.3. Η από 29 Οκτωβρίου τρίτη παράταση της προθεσμίας

2.3.1. Τα πραγματικά περιστατικά που οδήγησαν στην τρίτη παράταση της προθεσμίας αποχώρησης

2.3.2. Νομική αξιολόγηση της τρίτης παράτασης της προθεσμίας αποχώρησης

2.4. Νομικοπολιτική αξιολόγηση των παρατάσεων κατ’ άρθρο 50 παρ. 3 ΣΕΕ στην περίπτωση του Brexit

Επίλογος

Βιβλιογραφία

Τεκμήρια